Δέχομαι το σκεπτικό σας,δεν ξέρω όμως αν είναι η μόνη πρακτική (ψαλτική) λύση στα σημεία αυτά,ας το ξεκαθαρίσουν οι ψάλτες αυτό.
Επειδή όμως ,με αφορμή την ψαλτική πράξη, ξεκινήσατε μια προσπάθεια θεωρητικής και μαθηματικής υποστήριξης των λεγομένων σας έθεσα μερικές ακόμα ερωτήσεις για να σας κατανοήσω καλύτερα.
Καμία αντίρρηση, και σας ευχαριστώ για το πραγματικά γόνιμο ενδιαφέρον. Και η δική μου προσπάθεια είναι να κατανοήσω τέτοια φαινόμενα, που προσκρούουν στις μέχρι τώρα θεωρητικές διατυπώσεις.
Δεν θα το έλεγα ούτε και εγώ.Απλα βλέπω ότι σας έχει απασχολήσει αρκετά το θέμα και θεώρησα καλό να ξεδιαλύνω μερικά ακόμα πράγματα στον τρόπο που τοποθετείτε το ζήτημα ώστε να έχω πλήρη εικόνα και να βοηθήσω τις απορίες μου γενικά πάνω σε αυτό το ζήτημα που με έχει απασχολήσει και εμένα.
Με απασχόλησε σαν θεωρητικό (κατά Χρύσανθο) και ιστορικό (λόγω ψαλτικής πράξης) δεδομένο, γιατί κατ' εξοχήν φανερώνει τον τεράστιο πλούτο της ψαλτικής παραδόσεως που δεν κλείνεται, όπως είχαμε ξαναπεί, σε στενά θεωρητικά καλούπια.
Ίσως δεν διατύπωσα καλάτην αρχική μου ερωτηση. Ρώτησα για τη διαστηματική σχέση αυτής της κλίμακας που δίνετε σε σχέση με τις υπόλοιπες κλίμακες του ίδιου θεωρητικού συστήματος. π.χ. δίνετε τη διατονική κλίμακα των Αράβων 12-9-9,12,12-9-9 και από αυτήν παράγετε την 9-12-9,12,9-12-9. Στο σύστημα του Χρυσάνθου ή της Επιτροπής τί αντιστοιχία έχει;
Δεν γνωρίζω να υπάρχει κάποια αντιστοιχία. Θα έπρεπε κατά την γνώμη σας να έχει, και γιατί;
Πραγματικά είναι σκοτεινός ο τρόπος που προσπαθεί να περιγράψει θεωρητικά τον β' και για αυτό συζητάμε σήμερα γι'αυτόν.
Για μένα δεν είναι σκοτεινός. Δεσμευμένος και συμβιβαστικός είναι γενικά, με την λογική του συμψηφισμού όλων εκείνων των στοιχείων που θα έπρεπε, κατά την εκτίμησή του, να περιέχει ένα "καθώς πρέπει" θεωρητικό σύγγραμμα της εποχής, το πρώτο της νέας μεθόδου και το πρώτο γενικά μετά από αιώνες απραξίας στην θεωρητική παραγωγή, δηλαδή α) τα κεκτημένα της αρχαιοελληνικής σκέψης, β) την δεδομένα της δυτικής μουσικής με συγκριτική διάθεση, γ) αναγκαίες αναφορές στο παλαιό σύστημα γραφής και διατριβή στην περί ήχων θεωρία των παλαιών, και δ) ικανοποιητικές εξηγήσεις για την τρέχουσα ψαλτική πράξη. Όταν πας να συνδυάσεις όλα αυτά, είναι σίγουρο ότι κάπου θα πέσεις σε αντιφάσεις. Ο μελετητής του θεωρητικού του θα πρέπει κάθε φορά να διακρίνει ποιά από τις παραπάνω επιρροές είναι η καταλυτική για αυτό που ο Χρύσανθος γράφει.
(Ποιά είναι π.χ. μιά ικανοποιητική εξήγηση για τις ανά 2 επαναλαμβανόμενες χρωματικές μαρτυρίες του β' και του πλ. β'; Οι μαρτυρίες δεν πρέπει στην νέα γραφή να δείχνουν και πορεία διαστημάτων; Πώς εξηγείται αυτό, ιδίως όταν στην παλαιά μέθοδο θα παραλλαγίζαμε συνεχώς νεανες, νενανω, νεανες, νενανω εν αναβάσει κ.λπ. ; )
Επίσης, περιέργεια μου προκαλεί και η συνήθεια της Ανατολής να διδάσκει στα χαρτιά σκληρά διαστήματα στο χρώμα και στην πράξη να παίζει πολύ μαλακότερα.Και εκεί επέδρασε ο αρχαιοελληνικός τρόπος σκέψης;
Ο Μαυροειδής κάνει εκτεταμένες αναφορές σε αυτό ακριβώς το θέμα, της πεποίθησης των ανατολιτών ότι και η δική τους θεωρία περί κλιμάκων ερίζεται στις αρχαιοελληνικές, με διαφορετικές προσεγγίσεις όμως από την δική μας.
Δεν ξέρω ούτε εγώ να σας απαντήσω στο ερώτημά σας.
Βλέπω ότι ενοχλείστε με τη χρήση αυτών των όρων.Δεν ξέρω αν θα ήταν το ίδιο ενοχλητικοί σε περίπτωση που συζητούσαμε για πιό βατά ζητήματα και όχι για το "φάσκειν και αντιφάσκειν" του Χρυσάνθου στο β'.
( Πάντως δεν ήμουν εγώ αυτή που μίλησα για γεωμετρικό μέσο ,για εξισώσεις και μαθηματικές πράξεις πάνω σε διαστήματα .)
Δεν είναι καθόλου ενοχλητικοί και γιατί να είναι εξάλλου. Όλα χρήσιμα και προς μελέτη είναι, αρκεί να μη παραγνωρίζεται για χάρη της όποιας "άρτια" δομημένης θεωρίας, και λόγω της απόφασής μας να ακολουθήσουμε πιστά το όποιο θεωρητικό σύγγραμμα, η ψαλτική πραγματικότητα μέσα από την γραπτή και την προφορική παράδοση. Κάθε θεωρητικό σύγγραμμα που έχει γραφεί η γράφεται σήμερα, έχει ενδιαφέρον να ανακαλύψουμε κατά πόσο εξηγεί ικανοποιητικά την πράξη που παραλάβαμε, αλλά θέλει πολύ ανοιχτό μυαλό για να καταλήξουμε σε κάπως ασφαλή συμπεράσματα για την μουσική μας, όταν, ιδίως για το θέμα των διαστημάτων, έχουν γραφεί τόσες και διαφορετικές θεωρητικές πραγματείες.
Για γεωμετρικό μέσο δεν μίλησα ασφαλώς πρώτος εγώ (βλ. Στεφανίδης). Όσο για την χρήση εξισώσεων για την απόδειξη των όσων λέω, ήταν αναγκαστική για την παρουσίαση ενός τέτοιου θέματος σε τέτοιο κοινό. Επειδή σήμερα οι ψάλτες "
ἐὰν μὴ σημεῖα καὶ τέρατα ἴδωσιν, οὐ μὴ πιστεύσωσι.. ", ιδίως αν αυτά που λέγονται προσκρούουν σε παγιωμένες αντιλήψεις, και επειδή μαθηματικές έννοιες όπως λόγοι συχνοτήτων για αποστάσεις φθόγγων και αντίστοιχες μοριακές αποστάσεις χρησιμοποιούνται κατά κόρον (και, επιτρέψτε μου, κάποιες φορές απερίσκεπτα) στην επιχειρηματολογία, θέλω να δείξω ότι και με απλά μαθηματικά να εξετάσουμε το θέμα δεν οδηγούμαστε στα μέχρι τώρα θεωρητικά πορίσματα.
Ας μη σπεύδουμε λοιπόν να εντάξουμε το κάθε τι που παρατηρείται στην μουσική μας σε κάποια, "κλειστή" σε διαπραγματεύσεις, εν χρήσει θεωρία Βυζαντινής Μουσικής, δίνοντας ορθολογικές εξηγήσεις. Ο ορθολογισμός μπορεί να οδηγήσει και σε αντίθετα συμπεράσματα, όπως η χρήση της όμοιας διφωνίας. Είμαι πάντα επιφυλακτικός λοιπόν σε απόλυτες θεωρητικές διατυπώσεις, γιατί είναι πολύ δύσκολο τέτοιες, ως ανθρώπινα δημιουργήματα, να υπάρξουν και να σταθούν, κι έτσι εύκολα αντί να βοηθήσουν μπορεί και να παραπλανήσουν.
Να σας πω και κάτι τελευταίο. Είναι η πρώτη φορά που κάθισα να κάνω τόσες πράξεις για το θέμα αυτό. Η διαπραγμάτευση του θέματος στο Ψαλτολόγιο με ώθησε. Για μένα προσωπικά αρκούσαν τα στοιχεία που παρέχουν τα κλασσικά μαθήματα και η ψαλτική πράξη που έφτασε (ευτυχώς) μέχρι τις μέρες μας, για να καταλάβω ότι κάτι συμβαίνει με διαδοχή των τριχόρδων β' στα σχετικά μέλη.
Ευχαριστώ πολύ για τον μέχρι τώρα ωραίο διάλογο.