Άρθρο για την αρχαία ελληνική μουσική

[nikosthe]

Παρακολουθώντας πάντως την πιο πάνω αυλητική συνοδευτική προσέγγιση του Barnaby Brown, δεν μπορεί κανείς παρά να υπογραμμίσει την ομοιότητα με την Ποντιακή μουσική (λύρα) που κατά την ταπεινή μου γνώμη βρίσκεται εγγύτερα στο αρχαιοελληνικό άκουσμα από οτιδήποτε άλλο που επιζεί σήμερα στον Ελληνικό χώρο.ΑΚ

Εγώ δεν βρίσκω καμία σχέση με ποντιακή λύρα στο συγκεκριμένο άκουσμα, αλλά περισσότερο με αναγεννησιακή και προαναγεννησιακή δυτική μουσική, οι οποίες βεβαίως και είχαν σχέση με την αρχαία ελληνική μουσική, που υπήρξε το έναυσμα για την ανάπτυξη της δυτικής μουσικής. Οι θεωρίες περί "συνέχειας" της αρχαίας ελληνικής με τη βυζαντινή μουσική στηρίζονται μόνο σε θεωρητική βάση (π.χ. ονομασία γενών, ύπαρξη μικροδιαστημάτων κλπ.) και όχι σε ακουστική. Δεν είναι τυχαίο ότι καμία από τις ακουστικές προσεγγίσεις της αρχαίας ελληνικής μουσικής που έχουν παρουσιαστεί μέχρι σήμερα δεν έχει καμία σχέση με τη βυζαντινή μουσική, όπως αυτή ψάλλεται σήμερα. Η βυζαντινή μουσική αυτονομήθηκε και από νωρίς απέβαλε την όποια σχέση της με την αρχαία (και ευτυχώς θα έλεγα εγώ, αυτό έλειπε να έχουμε τον ίδιο τρόπο έκφρασης με τους αρχαίους Έλληνες ειδωλολάτρες). Η αρχαιοελληνική μουσική κληρονομιά αποτελεί κατάκτηση ολόκληρου του ευρωπαϊκού (και του παγκόσμιου θα έλεγα) πολιτισμού. Άλλο όμως αυτό και άλλο το να λέμε ότι η βυζαντινή μουσική είναι συνέχεια της αρχαιοελληνικής...

Ιδεολόγημα είναι μια πεποίθηση που βασίζεται σε μία ιδέα και όχι σε στοιχεία.
Έχω κάνει παραπομπές και γραπτές και προφορικές κι έχω ψάλλει το μαλακό διατονικό γένος όπως περιγράφεται από τους αρχαίους, το οποίο είναι κατά τον ίδιο τρόπο ακριβώς όπως αποδίδουν στην προφορική παράδοση οι παραδοσιακοί ψάλτες και τραγουδιστές. Έχουν γίνει σχετικές συζητήσεις για τον υπερμείζονα νη-πα που συνεπάγεται την πραγματική θέση του βαρέος ήχου δηλαδή ένα μείζον δίτονο υπό του πα. Αντιστοιχίζεται έτσι ο πα με την υπάτη μέσων χορδή κι ο ζω με την παρυπάτη υπατών. Είναι λάθος η αντιστοίχιση των θεωρητικών του 19ου αιώνα που αντιστοίχισαν τον πα με την λιχανό!

Εσύ δηλαδή μας λες ότι στο τετράχορδο της αρχαίας ελληνικής μουσικής, δηλ:
- υπάτη υπάτων (και όχι υπατών, όπως λέμε "των μεγίστων δωρεών" και όχι "των μεγιστών")
- παρυπάτη υπάτων
- λιχανός υπάτων
- υπάτη μέσων
η σωστή αντιστοίχιση είναι ΚΕ-ΖΩ-ΝΗ-ΠΑ και όχι ΖΩ-ΝΗ-ΠΑ-ΒΟΥ. Μα, αγαπητέ, είναι γνωστό ότι το βασικό τετράχορδο στην αρχαία ελληνική μουσική είχε τα μικρά διαστήματα στη βάση και εκεί διαμορφωνόταν η όποια "συμπίεσή" τους, το λεγόμενο "πυκνόν" όπως προκύπτει αναγκαστικά από τα Αρμονικά Στοιχεία του Αριστόξενου (το έχω αναλύσει αρκούντως εδώ), με βάση το οποίο διαμορφώνονται τα τετράχορδα στα 3 γένη της μουσικής. Το κρίσιμο δηλ. ήταν τα δύο πρώτα διαστήματα του τετραχόρδου (υπάτη - παρυπάτη και παρυπάτη - λιχανός). Ανάλογα με αυτά, η θέση της λιχανού ποικίλε. Το ελάχιστο μέγεθος των δύο αυτών διαστημάτων είναι το ημιτόνιο, το οποίο χωρίζεται σε δύο εναρμόνιες διέσεις, όπως ξεκάθαρα αναφέρει ο Αριστόξενος ("τὸ ἐλάχιστον πυκνόν• τοῦτο δ᾽ ἔσται τὸ ἐκ δύο διέσεων ἐναρμονίων"). Αυτό είναι και το εναρμόνιο γένος: χωρίζει το ημιτόνιο στα δύο και μετά πας στο τέλος του τετραχόρδου. Για να χωρίσουμε λοιπόν το ημιτόνιο στα δύο και αν θέλουμε αυτό να το εκφράσουμε με νότες της σύγχρονης κλίμακας, θα πρέπει αναγκαστικά το πρώτο διάστημα του τετραχόρδου να είναι ημιτόνιο. Αυτό συμβαίνει μόνο στο τετράχορδο ΣΙ-ΜΙ (ή ΜΙ-ΛΑ) της δυτικής μουσικής, ή στο καθ' ημάς ΖΩ-ΒΟΥ ή ΒΟΥ-ΚΕ (του σκληρού διατόνου). Με βάση λοιπόν το σκεπτικό αυτό, πολύ σωστή είναι η αντιστοίχιση της λιχανού ως ΠΑ. Με το δικό σου σκεπτικό, η αντιστοίχιση δεν βγαίνει αν θεωρήσεις τον ΖΩ φυσικό και όχι σε καθαρή σκληρή ύφεση. Το ποιούς σύγχρονους φθόγγους δηλ. θα αντιστοιχίσεις στο αρχαιοελληνικό τετράχορδο είναι καθαρά σχηματικό. Αν θες να αντιστοιχίσεις ως βάση τον ΚΕ, κάντο. Το θέμα είναι να τηρήσεις τους διαστηματικούς κανόνες που περιγράφουν οι αρχαίοι. Με βάση λοιπόν αυτούς, η δική σου αντιστοίχιση δεν δίνει φυσικούς φθόγγους της κλίμακας στο κλασικό πυθαγόρειο σύντονο διάτονο (ημίτονο -ή λείμμα- / τόνος / τόνος) ενώ η αντιστοίχιση που είναι γνωστή εδώ και πάνω από 100 χρόνια, δίνει.

Μην προσπαθούμε λοιπόν να ανακαλύψουμε εκ νέου ότι η γη είναι στρογγυλή. Αυτά τα θέματα έχουν λυθεί εδώ και πάνω από έναν αιώνα. Το να αμφισβητήσει κανείς ένα τέτοιο στοιχειώδες κοινό συμπέρασμα όλων των μουσικολόγων (Ελλήνων και ξένων) που ασχολήθηκαν με την αρχαία ελληνική μουσική μέχρι σήμερα, εντάξει, είναι κάτι που μπορεί να το κάνει, αλλά ας παρουσιάσει σοβαρά στοιχεία και σίγουρα αυτό δεν γίνεται με τέτοια πρόχειρα αποφθέγματα του στυλ "Ο Παναγιωτίδης ψάλει χαμηλό ΖΩ, άρα το πρωτότυπο ΚΕ-ΖΩ είναι σχεδόν ημιτόνιο"... Αυτό είναι που θα ονόμαζα εγώ ιδεολόγημα και όχι τις σοβαρές έρευνες των ξένων μουσικολόγων. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι και στη μουσική μας το ΖΩ-ΝΗ ονομάστηκε "ελάχιστος" τόνος. Είναι, πράγματι, το μικρότερο διάστημα του τετραχόρδου και αν αυτό τεθεί ως βάση (υπάτη), τότε πράγματι μπορούμε να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε τη λογική της διαίρεσης των αρχαίων ελληνικών τετραχόρδων, έτσι όπως τα περιγράφει ο Αριστόξενος.

Δεν απορρίπτω την έρευνα της Οξφόρδης αντιθέτως την επικροτώ στον τομέα των γραπτών μαρτυριών. Το λάθος όπως είπα και πριν κατά την γνώμη μου πάντα είναι ότι δεν λαμβάνουν υπ' όψη τους την διασωθείσα παράδοση όπως άλλωστε κάνουν και δικοί μας ερευνητές οι οποίοι απορρίπτουν τους ψάλτες για χάρη των δικών τους συμπερασμάτων βάσει δικής τους ερμηνείας των γραπτών πηγών.

Σοβαρό λάθος είναι όχι μόνο να μη λαμβάνεις υπόψη την υπάρχουσα παράδοση (κάτι που, όπως εξηγήθηκε, δεν ισχύει, αφού οι σοβαροί ξένοι μουσικολόγοι βλέπουν με πολύ σεβασμό την υπάρχουσα ελληνική παράδοση, το διαπίστωσα σε διαδικτυακή συνομιλία μου με τον Oliver Gerlach) αλλά και να θεωρείς ότι η σημερινή μορφή της παράδοσης μπορεί να μας οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα για τη μορφή της μουσικής πριν από 2000 χρόνια.

Κάπου στο forum ειπώθηκε ότι κλάψαμε το Εναρμόνιο και κινδυνεύουμε να ξοδιάσουμε και το Μαλακό διάτονο.
Ταπεινή μου γνώμη είναι ότι ούτε το πρώτο χάσαμε ούτε το δεύτερο.
Εάν κανείς ερευνήσει με ενδελέχεια θα τα βρει αμφότερα εν ζωή μέσα στην παράδοσή μας. Το μόνο που απομένει είναι να στηρίξουμε τέτοιες απόψεις σωστά, χωρίς συναισθηματισμούς, με συγκεκριμένα παραδείγματα και με τρόπο καθαρά επιστημονικό, που δεν θα δίνει χώρο σε οποιασδήποτε μορφής ειρωνεία ή απόρριψη.

Έτσι ακριβώς. Στην ηπειρώτικη μουσική υπάρχουν ένα κάρο εναρμόνια διαστήματα και τετράχορδα, τα οποία εκτελούνται συνεχώς από τους τραγουδιστές και τους οργανοπαίκτες. Δεν είναι καμία μεγάλη φιλοσοφία να κατεβαίνεις το τετράχορδο χωρίζοντας ένα ημιτόνιο στα δύο και μετά να πιάνεις τη βάση του τετραχόρδου. Αυτό γίνεται κατά κόρον στην ηπειρώτικη μουσική. Όσο για το μαλακό διάτονο, έχω εξηγήσει πολλάκις ότι αυτό που ψάλουμε σήμερα (12-10-8 ή 8-12-10, αρχίζοντας από το ΖΩ ή το ΒΟΥ) δεν έχει σχέση με το αρχαίο (6-9-15) ούτε ακουστικά ούτε θεωρητικά, αφού στην αρχαία ελληνική μουσική "μαλακό" σήμαινε μικρά διαστήματα στο πυκνό (6 και 9) και "σύντονο" μεγάλα διαστήματα (6 και 12, βλ. προηγούμενη παραπομπή), ενώ σήμερα θεωρούμε "μαλάκωμα" όχι τη σκλήρυνση, αλλά τη χαλάρωση και το "μεγάλωμα" του μικρού διαστήματος του ημιτονίου από το "σκληρό" π.χ. διάτονο ΖΩ-ΒΟΥ 6-12-12 στο "μαλακό" 8-12-10. Αυτό λοιπόν είναι που πήραμε από την αρχαία ελληνική μουσική, εξωτερικά στοιχεία όπως την ονοματολογία και όχι την ουσία και το άκουσμα της ειδωλολατρικής αρχαίας μουσικής.

 

[Ανδρέας Καλογιάννης]

Οι θεωρίες περί "συνέχειας" της αρχαίας ελληνικής με τη βυζαντινή μουσική στηρίζονται μόνο σε θεωρητική βάση (π.χ. ονομασία γενών, ύπαρξη μικροδιαστημάτων κλπ.) και όχι σε ακουστική.

Πουθενά δεν υποστήριξα εγώ προσωπικά κάτι τέτοιο. Ίσα ίσα με βρίσκετε σύμφωνο ότι η Βυζαντινή μουσική αποτελεί νεώτερο μόρφωμα με αλλιώτικη εκμετάλλευση των ήδη υπαρχόντων δεσμών του Τελείου Αμεταβόλου Συστήματος της Ελληνικής αρχαιότητας. Δεν βλέπω να διαφωνούμε κάπου και καλόν θα ήταν να μην μου προσάπτετε θέσεις που απλά δεν είναι δικές μου.
Όσον αφορά την ομοιότητα με την Ποντιακή μουσική, αν ακούσετε πιο προσεκτικά, θα διαπιστώσετε ότι η ομοιότητα είναι προφανής και έγκειται στη συνοδεία του μέλους με υποκείμενες παράλληλες τέταρτες (όπως ακριβώς και στην Ποντιακή λύρα), μια πρακτική που πολύ νωρίς η Δυτική αρμονική πρακτική απέρριψε ήδη από τους χρόνους της αντίστιξης πολλώ δε μάλλον στους μεταγενέστερους χρόνους της "αρμονίας" (με τη Δυτική της έννοια) αφού θεώρησε το διάστημα τετάρτης ως διάφωνο αποκλείοντάς το εντελώς από τη δίφωνη αντίστιξη στη δε "αρμονική" επεξεργασία το δέχεται μόνον όλως εξαιρετικά στο βάσιμο ως πτωτικό ή ποικιλματικό 6/4.
ΑΚ

 

[Ανδρέας Καλογιάννης]

ενώ σήμερα θεωρούμε "μαλάκωμα" όχι τη σκλήρυνση, αλλά τη χαλάρωση και το "μεγάλωμα" του μικρού διαστήματος του ημιτονίου από το "σκληρό" π.χ. διάτονο ΖΩ-ΒΟΥ 6-12-12 στο "μαλακό" 8-12-10.

Εδώ κάπου τα μπερδεύετε αναστρέφοντας την έννοια των όρων. Σύντονος σημαίνει τεντωμένος και μαλακός σημαίνει χαλαρός. Η χάλαση=χαλάρωση μιας χορδής μόνον βαρύνει τη συχνότητά της. Σε ουδεμία περίπτωση δε μπορεί να συμβεί το αντίστροφο. Όταν κανείς εντείνει μια χορδή=αυξάνει την τάση της τότε μοιραία οξύνεται και η συχνότητα του φθόγγου που θα προκύψει. Το μαλακό διάτονο είναι ένα μόρφωμα της αρχαιότητας που όπως προσφυώς παρατηρείτε κι εσείς το συναντούμε κύρια στην εξωτερική μουσική μας παράδοση και οριακά ίσως στην ψαλτική. (Για το τελευταίο έχω ακόμη τις επιφυλάξεις μου)
Γι αυτό και προσωπικά όταν αναφέρομαι στο σημερινό "φυσικό" διάτονο προτιμώ τον όρο ημιόλιο διάτονο, ως ακριβέστερο επιστημονικά, καθώς χρησιμοποιεί τόσο τη διάτονη λιχανό γα όσο και τη λιχανό του ημιολίου χρώματος βου.

και το άκουσμα της ειδωλολατρικής αρχαίας μουσικής

Με μια μικρή παρατήρηση: Δεν υπάρχει ειδωλολατρική μουσική. Η μουσική είναι μία και πάντοτε θεία, ως κτίσμα του αγαθού Θεού και ποιητή κάθε φυσικού νόμου, όπως ασφαλώς και ο κραδασμός.
Υπάρχουν ειδωλολάτρες μουσικοί ίσως...
ΑΚ

 

[evangelos]

..
Εσύ δηλαδή μας λες ότι στο τετράχορδο της αρχαίας ελληνικής μουσικής, δηλ:
- υπάτη υπάτων (και όχι υπατών, όπως λέμε "των μεγίστων δωρεών" και όχι "των μεγιστών")
- παρυπάτη υπάτων
- λιχανός υπάτων
- υπάτη μέσων
η σωστή αντιστοίχιση είναι ΚΕ-ΖΩ-ΝΗ-ΠΑ και όχι ΖΩ-ΝΗ-ΠΑ-ΒΟΥ. Μα, αγαπητέ, είναι γνωστό ότι το βασικό τετράχορδο στην αρχαία ελληνική μουσική είχε τα μικρά διαστήματα στη βάση και εκεί διαμορφωνόταν η όποια "συμπίεσή" τους, το λεγόμενο "πυκνόν" όπως προκύπτει αναγκαστικά από τα Αρμονικά Στοιχεία του Αριστόξενου (το έχω αναλύσει αρκούντως εδώ), με βάση το οποίο διαμορφώνονται τα τετράχορδα στα 3 γένη της μουσικής. Το κρίσιμο δηλ. ήταν τα δύο πρώτα διαστήματα του τετραχόρδου (υπάτη - παρυπάτη και παρυπάτη - λιχανός). Ανάλογα με αυτά, η θέση της λιχανού ποικίλε. Το ελάχιστο μέγεθος των δύο αυτών διαστημάτων είναι το ημιτόνιο, το οποίο χωρίζεται σε δύο εναρμόνιες διέσεις, όπως ξεκάθαρα αναφέρει ο Αριστόξενος ("τὸ ἐλάχιστον πυκνόν• τοῦτο δ᾽ ἔσται τὸ ἐκ δύο διέσεων ἐναρμονίων"). Αυτό είναι και το εναρμόνιο γένος: χωρίζει το ημιτόνιο στα δύο και μετά πας στο τέλος του τετραχόρδου. Για να χωρίσουμε λοιπόν το ημιτόνιο στα δύο και αν θέλουμε αυτό να το εκφράσουμε με νότες της σύγχρονης κλίμακας, θα πρέπει αναγκαστικά το πρώτο διάστημα του τετραχόρδου να είναι ημιτόνιο. Αυτό συμβαίνει μόνο στο τετράχορδο ΣΙ-ΜΙ (ή ΜΙ-ΛΑ) της δυτικής μουσικής, ή στο καθ' ημάς ΖΩ-ΒΟΥ ή ΒΟΥ-ΚΕ (του σκληρού διατόνου). Με βάση λοιπόν το σκεπτικό αυτό, πολύ σωστή είναι η αντιστοίχιση της λιχανού ως ΠΑ. Με το δικό σου σκεπτικό, η αντιστοίχιση δεν βγαίνει αν θεωρήσεις τον ΖΩ φυσικό και όχι σε καθαρή σκληρή ύφεση. Το ποιούς σύγχρονους φθόγγους δηλ. θα αντιστοιχίσεις στο αρχαιοελληνικό τετράχορδο είναι καθαρά σχηματικό. Αν θες να αντιστοιχίσεις ως βάση τον ΚΕ, κάντο. Το θέμα είναι να τηρήσεις τους διαστηματικούς κανόνες που περιγράφουν οι αρχαίοι. Με βάση λοιπόν αυτούς, η δική σου αντιστοίχιση δεν δίνει φυσικούς φθόγγους της κλίμακας στο κλασικό πυθαγόρειο σύντονο διάτονο (ημίτονο -ή λείμμα- / τόνος / τόνος) ενώ η αντιστοίχιση που είναι γνωστή εδώ και πάνω από 100 χρόνια, δίνει.

Μην προσπαθούμε λοιπόν να ανακαλύψουμε εκ νέου ότι η γη είναι στρογγυλή. Αυτά τα θέματα έχουν λυθεί εδώ και πάνω από έναν αιώνα. Το να αμφισβητήσει κανείς ένα τέτοιο στοιχειώδες κοινό συμπέρασμα όλων των μουσικολόγων (Ελλήνων και ξένων) που ασχολήθηκαν με την αρχαία ελληνική μουσική μέχρι σήμερα, εντάξει, είναι κάτι που μπορεί να το κάνει, αλλά ας παρουσιάσει σοβαρά στοιχεία και σίγουρα αυτό δεν γίνεται με τέτοια πρόχειρα αποφθέγματα του στυλ "Ο Παναγιωτίδης ψάλει χαμηλό ΖΩ, άρα το πρωτότυπο ΚΕ-ΖΩ είναι σχεδόν ημιτόνιο"... Αυτό είναι που θα ονόμαζα εγώ ιδεολόγημα και όχι τις σοβαρές έρευνες των ξένων μουσικολόγων. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι και στη μουσική μας το ΖΩ-ΝΗ ονομάστηκε "ελάχιστος" τόνος. Είναι, πράγματι, το μικρότερο διάστημα του τετραχόρδου και αν αυτό τεθεί ως βάση (υπάτη), τότε πράγματι μπορούμε να αρχίσουμε να αντιλαμβανόμαστε τη λογική της διαίρεσης των αρχαίων ελληνικών τετραχόρδων, έτσι όπως τα περιγράφει ο Αριστόξενος.
...

Καταρχάς το θέμα με τον τονισμό το έψαξα κι έγραψα εδώ , είναι "υπάτων" σαν επίθετο και "υπατών" σαν ουσιαστικό,
πχ υπάτων χορδών(επίθετο), υπάτη υπατών (το υπατών εδώ είναι ουσιαστικό- έχει ρόλο ουσιαστικού. Έτσι το έχει κι ο Βρυέννιος στα αρμονικά βλ και έντυπη έκδοση GH Jonker βλ σελ 156) . Γράφεται και υπάτων, ΟΚ δεν θα χαλάσουμε τις καρδιές μας εδώ, έχεις δίκιο θα το γράφω υπάτων.
Ναι όπως; λέω εγώ το τετράχορδο σε σωστή αντιστοίχιση με τους τωρινούς φθόγγους είναι:

Κε υπάτη υπάτων
Ζω παρυπάτη υπάτων
Νη λιχανός υπάτων
Πα υπάτη μέσων

Το πα βου είναι ημιτόνιο και το βου γα ελάσσων τόνος. Το ουσάκ που είναι ο πρώτος ήχος ή πλάγιος πρώτος (βλ 51 σελίδα Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου Ερμηνεία Εξωτερικής μουσικής) έχει ημιτόνιο το πα βου, όλοι οι παραδοσιακοί βιολιτζίδες το ξέρουν! Έτσι είναι κι ο Δώριος (υπάτη μέσων) που είναι ο πρώτος ήχος κατά τον Κουκουζέλη και λοιπούς.
Ο Νη Πα είναι ο μεγάλος τόνος του τετραχόρδου που προκύπτει από το μαλάκωμα της λιχανού, είναι ο υπερμείζων τόνος που έθιξε πρώτος ο Μιχαλάκης το 2008 στο γνωστό θέμα "Περί του διαστήματος ΝΗ-ΠΑ" . Ένας είναι ο μεγάλος τόνος ο Νη-Πα ο οποίος αντιστοιχίζεται με το διάστημα λιχανός υπατών .Έτσι μπορεί να έχει μέγεθος από 15 μόρια στο μαλακό διάτονο μέχρι 20 στο μαλακό χρώμα και 24 στο εναρμόνιο. Αυτό όπως αντιλαμβάνεστε είναι αδύνατον να γίνει αντιστοιχίζοντας τον λιχανό με τον Πα. Ποτέ δεν νοείται διάστημα πα-βου τόσο μεγάλο!
Τα διαστήματα πυκνώνουν στην υπάτη. Ο Κε ζω και ο πα βου από την φύση τους είναι ημιτόνια. Ο βου κινείται μόνο στην ανάβαση προς τον γα, έτσι μεγαλώνει το διάστημα πα βου, δεν είναι από την φύση του μεγάλο. Ο β ήχος βου όπως έχω πει κινείται για να συμφωνήσει με τον πρώτο ήχο κε της διάζευξης(πατά πεντάχορδο-τροχό) έτσι γεννάται η παραλλαγή των ήχων κι ο β ήχος βου γίνεται και πρώτος κατά τον κανόνα "πάσα τριφωνία τον εαυτόν ήχο ποιεί", αυτός είναι ο πλάγιος δεύτερος(πρώτος και δεύτερος). Έτσι ο Νη από τέταρτος γίνεται και τρίτος δηλαδή πλάγιος τέταρτος κι ο βαρύς τρίτος και δεύτερος (δευτερότριτος κατά Δαμασκηνό).
Τα διαστήματα δηλαδή του Χρυσάνθου και όσα διδάσκονται για πάνω από 100 χρόνια είναι τοποθετημένα όχι στην φυσική τους θέση αλλά στην μετακινημένη θέση τους λόγω μετάθεσης κατά σύστημα (τριφωνία=διπλοπαραλλαγή). Επίσης αντιστοίχισαν όπως είπα λάθος την λιχανού χορδή με τον Πα ενώ είναι ο Νη λιχανός. Έτσι φυσικό είναι να μη σου ταιριάζει το ζω-βου ή βου-κε τετράχορδο με το 6 9 15. Το Κε-Πα όμως και το Πα δι ταιριάζουν απόλυτα!
Λοιπόν, η αρμονική της λεγομένης Βυζαντινής μουσικής είναι η αρμονική της αρχαίας Ελληνικής μουσικής, είναι δηλαδή η ίδια μία κι απαράλλακτη μουσική.
Αυτή είναι η αλήθεια της μουσικής μας (όπως την βρήκα εγώ και μόνο εγώ, κι όποια λάθη ή σωστά εμένα να κατηγορήσετε, να αποδοκιμάσετε ή να επιδοκιμάσετε ότε και αν καταλάβετε ότι έχω δίκιο ), αυτό το σύστημα εφαρμόζω και έτσι μπορούμε να ψάλλουμε τα πάντα.

Σοβαρό λάθος είναι όχι μόνο να μη λαμβάνεις υπόψη την υπάρχουσα παράδοση (κάτι που, όπως εξηγήθηκε, δεν ισχύει, αφού οι σοβαροί ξένοι μουσικολόγοι βλέπουν με πολύ σεβασμό την υπάρχουσα ελληνική παράδοση, το διαπίστωσα σε διαδικτυακή συνομιλία μου με τον Oliver Gerlach) αλλά και να θεωρείς ότι η σημερινή μορφή της παράδοσης μπορεί να μας οδηγήσει σε ασφαλή συμπεράσματα για τη μορφή της μουσικής πριν από 2000 χρόνια.

Όταν κάνεις ταξίδι πίσω στον χρόνο ξεκινάς από εκεί που είσαι. Είσαι στο παρόν και κάνεις βήματα προς τα πίσω ελέγχοντας τις έννοιες και τα σημαίνοντα κατά πόσο έχουν αλλάξει ως προς τα σημαινόμενα. Έτσι φτάνεις με ασφάλεια στο παρελθόν. Η σύγχρονη μουσική φυσικά και έχει περισσότερα στοιχεία που μας παραπέμπουν σωστά στην αρχαιότητα. Σίγουρα έχει η σύγχρονη μουσική πραγματικότητα περισσότερες αλήθειες για την αρχαία μουσική από αυτές που έχει η φαντασία κάποιου που δεν έχει σπουδάσει το παρόν και βάζει αναγκαστικά την φαντασία του και την δική του ερμηνεία ως γνώμονα. Το αποτέλεσμα και τα λάθη που έπεσαν οι ερευνητές της Οξφόρδης τα ανέφερα όπως και οι δικοί μας που είναι προσκείμενοι στις ίδιες αρχές και συνεργάζονται μαζί τους.

 

[Ανδρέας Καλογιάννης]

ΣΙ-ΜΙ (ή ΜΙ-ΛΑ) της δυτικής μουσικής, ή στο καθ' ημάς ΖΩ-ΒΟΥ ή ΒΟΥ-ΚΕ (του σκληρού διατόνου).

Εδώ το λάθος είναι δικό σας κύριε Θεοτοκάτε.
Μπορεί να "σκοτονώμαστε" σε άλλα ζητήματα με τον κ. Σολδάτο αλλά εδώ του δίνω δίκαιο που συντάσσεται με τον συγγραφέα του θεωρητικού Χορδή, όπου ήδη από το 1940 έχει σωστά αντιστοιχήσει την Υπάτη υπάτων με το σημερινό φθόγγο πα.
Μην κάνετε κι εσείς τον εσφαλμένο συνειρμό mi-la=βου-κε, γιατί απλούστατα mi-la=τέλειο τετράχορδο 30 μορίων ενώ βου-κε=αυξημένο τετράχορδο 32 μορίων, όπερ άτοπον.
Ο βου και ο ζω είναι κινητοί φθόγγοι. Και στο "σκληρό διάτονο" στο οποίο αναφέρεστε οι πιο πάνω φθόγγοι δεν είναι φυσικοί αλλά τελούν εν υφέσει. Δεν θεμελιώνεται συνεπώς θεωρητικό σύστημα επί κινητών παρά μόνον επί εστώτων.
ΑΚ

 

[evangelos]

Μπορεί να "σκοτονώμαστε" σε άλλα ζητήματα με τον κ. Σολδάτο αλλά εδώ του δίνω δίκαιο που συντάσσεται με τον συγγραφέα του θεωρητικού Χορδή, όπου ήδη από το 1940 έχει σωστά αντιστοιχήσει την Υπάτη υπάτων με το σημερινό φθόγγο πα.

Δεν το είχα προσέξει το συγκεκριμένο στο θεωρητικό Χορδή του Χαραλάμπους Οικονόμου, μετά από δικό σας post το πληροφορήθηκα. Ίσως είναι το μόνο βιβλίο στον 20ο αιώνα που αντιστοιχίζει τον εστώτα φθόγγο πα σωστά (σωστά πάντα κατά την ταπεινή/ εγωιστική -όπως θέλετε πέστε την- γνώμη μου). Πολλά άλλα παρατηρεί ο π. Χαράλαμπος Οικονόμος όπως η όμοια διφωνία του β ήχου (9 12 9 12) και βάσει αυτής η εύρεση όλων των λοιπών διαστημάτων, κάτι που κι εγώ έκανα στην αρχή της έρευνας μου 10 χρόνια πριν. Είχα ξεκινήσει μάλιστα και θέμα με την άμεση σχέση της διατονικής κλίμακας εκ του Νη με αυτήν του β ήχου : Η κατά ομοίαν διφωνία πορεία του Β ήχου και η σχέση της με την μαλακή διατονική κλίμακα

 

[Ανδρέας Καλογιάννης]

Είπαμε, οι άνθρωποι δεν είναι ανόητοι, όσο και εάν διαφωνεί κανείς σε κάποια σημεία).
Αυτό που αμφισβητεί, με επιχειρήματα που στηρίζονται στα σωζόμενα σπαράγματα και στα όργανα της Αρχαίας Ελληνικής Μουσικής, είναι ότι η επτάτονη κλίμακα προέρχεται από την πεντατονική, ανημίτονη (όπως λέει ο Baud-Bovy) ή ημιτονική (διότι υπάρχει και αυτή η θεωρία).

Πουθενά δεν υποστήριξα περί ανοησίας των Δυτικών ερευνητών. Απεναντίας σέβομαι απεριόριστα την επιστημονικότητα και τη μεθοδικότητά τους.
Όχι μόνον το διάβασα προσεκτικά, αλλά συζήτησα και με τον συγγραφέα σχετικά.
Πουθενά δεν μίλησα, ούτε θα μιλήσω ποτέ για ανημίτονη πεντατονία.
Η επτατονία είναι απαραίτητη τόσο για την αρμοσία των εγχόρδων (κύκλος των πέμπτων) όσο και για τη μετάθεση κατά τόνο.
Η πεντατονία για την οποία μιλώ εγώ είναι επιλογή. Και σαφώς είναι ημιτονική, καθώς το τρίχορδο σπονδειακό μέλος είναι mi-fa-la ως απλό Εναρμόνιο, mi-fa#μαλακή-la ως απλό ημιόλιο χρώμα, και mi-sol-la ως απλό διάτονο.
Και αποτελεί σαφώς επιλογή η τρίχορδη έκφραση γιατί αφ' ενός μεν η αντίστοιχη λιχανός χαρακτηρίζει απόλυτα ακουστικά κάθε γένος αφ' ετέρου δε αποκλείει σχεδόν εντελώς την αστοχία (φάλτσο στην εκτέλεση).
Εξάλλου στο ίδιο μήκος κύματος είναι και οι διαπιστώσεις του δρος d' Angour ότι δηλαδή η παραπέρα διαίρεση σε πυκνό του τετραχόρδου τόσο στο εναρμόνιο όσο και στο χρώμα έχει διαβατικό και όχι μόνιμο χαρακτήρα, και τούτο αποτελεί και μία από τις πιο βασικές διαπιστώσεις της έρευνάς του. (βλ. αναφορά για την τονική μουσική του Bach που όμως προκύπτει από χρωματική 12φθογγη κλίμακα, η οποία ωστόσο δεν τον οδήγησε σε πραγματώσεις αντίστοιχες με του Schoenberg!)
Τέλος παραθέτω ότι μολονότι αναφερόμενος στην Ελληνιστική περίοδο ο δρ. Χάγκελ αφίσταται μάλλον της πεντατονικής υπόθεσης, δεν την αποκλείει όμως παντελώς αφού...
«Still, it must be emphasised that pentatonicism is not therefore excluded from ancient Greek musical studies. The initial sections of the Paeans, Aristoxenus’ record of the spondeîon air, archaically performed, as well as the upper half of the seven-stringed lyre doubtless establish pentatonic structures. At least in the former cases, however, these are products of deliberate constraints. Much the same might be true for old lyre music also, if credit is given to the tradition that a nete redoubling the pitch of hypáte at the octave was an alternative to a strictly heptatonic nete, a seventh above the lowest note.161 This accepted, the constrained tonal variety within the octave would have been embraced as a reasonable price, probably to gain a fuller ‘drone’ when sweeping the plectrum across the row of strings. Thus, Aristoxenus’ contention that the melodic paucity of early music rested not on ignorance, but was intentional, would bear more truth than is commonly assumed» (οι υπογραμμίσεις δικές μου)
Συγχωρήστε με αν πάλι μακρηγόρησα, αλλά βλέπετε το λακωνίζειν απαιτεί ιδιαίτερα προσόντα που... δεν τα διαθέτουν όλοι!
ΑΚ

 

[nikosthe]

Πουθενά δεν υποστήριξα εγώ προσωπικά κάτι τέτοιο. Ίσα ίσα με βρίσκετε σύμφωνο ότι η Βυζαντινή μουσική αποτελεί νεώτερο μόρφωμα με αλλιώτικη εκμετάλλευση των ήδη υπαρχόντων δεσμών του Τελείου Αμεταβόλου Συστήματος της Ελληνικής αρχαιότητας. Δεν βλέπω να διαφωνούμε κάπου και καλόν θα ήταν να μην μου προσάπτετε θέσεις που απλά δεν είναι δικές μου.

Έχετε δίκιο, δεν το έγραψα για σας, παρότι γράφηκε σε παράθεση άλλης δικής σας ρήσης, για άλλον χτυπούσε η καμπάνα, είναι προφανές...

Όσον αφορά την ομοιότητα με την Ποντιακή μουσική, αν ακούσετε πιο προσεκτικά, θα διαπιστώσετε ότι η ομοιότητα είναι προφανής και έγκειται στη συνοδεία του μέλους με υποκείμενες παράλληλες τέταρτες (όπως ακριβώς και στην Ποντιακή λύρα), μια πρακτική που πολύ νωρίς η Δυτική αρμονική πρακτική απέρριψε ήδη από τους χρόνους της αντίστιξης πολλώ δε μάλλον στους μεταγενέστερους χρόνους της "αρμονίας" (με τη Δυτική της έννοια) αφού θεώρησε το διάστημα τετάρτης ως διάφωνο αποκλείοντάς το εντελώς από τη δίφωνη αντίστιξη.

Είναι ακριβώς το ίδιο θέμα με την ομοιότητα αρχαιοελληνικής και βυζαντινής μουσικής: εσείς το βλέπετε θεωρητικά, βλέποντας παράλληλες τέταρτες, εγώ το βλέπω ακουστικά: η μουσική αυτή δεν έχει δρόμους και τέτοια πράγματα, όπως η ποντιακή και γενικότερα η παραδοσιακή μουσική, αλλά το άκουσμά της είναι καθαρά δυτικό, θυμίζοντας σε μένα προσωπικά παλιά αναγεννησιακά, μαδριγάλια κοκ.

Με μια μικρή παρατήρηση: Δεν υπάρχει ειδωλολατρική μουσική. Η μουσική είναι μία και πάντοτε θεία, ως κτίσμα του αγαθού Θεού και ποιητή κάθε φυσικού νόμου, όπως ασφαλώς και ο κραδασμός.
Υπάρχουν ειδωλολάτρες μουσικοί ίσως...

Κι όμως: ο Πλούταρχος ο Αθηναίος αφιερώνει ουκ ολίγα στο σύγγραμμά του για να περιγράψει την κατάπτωση της αρχαίας μουσικής στους χρόνους τους, που από εξύμνηση της αρετής και των θεών κατάντησε να χρησιμοποιείται στα θέατρα, όπως αναφέρει και να υπηρετεί όχι ανώτερες πνευματικές αξίες, αλλά κατώτερα πράγματα.

Το ουσάκ που είναι ο πρώτος ήχος ή πλάγιος πρώτος (βλ 51 σελίδα Κωνσταντίνου Πρωτοψάλτου Ερμηνεία Εξωτερικής μουσικής) έχει ημιτόνιο το πα βου, όλοι οι παραδοσιακοί βιολιτζίδες το ξέρουν!

Καθόλου: μπορεί έτσι να είναι τα πράγματα στον νεώτερο μπουζούκι, αλλά πρωτοτύπως ο ουσάκ έχει φυσικό ΒΟΥ ανεβαίνοντας και κάπως χαμηλωμένο στην κάθοδο. Και βεβαίως αυτό που λέω το ξέρουν όλοι οι παραδοσιακοί βιολιτζήδες και όχι μόνο. Και ο Κωνσταντίνος Πρωτοψάλτης, που επικαλείσαι, στην κλίμακα του ουσάκ (σελ. 34) δεν έχει φυσικά ΒΟΥ ύφεση, αλλά αυτό με τη φυσική μαρτυρία της διατονικής κλίμακας και ελάσσονα τόνο (9 στην τότε ελαττωματική, όπως έχω δείξει, κλίμακα).

Ο Κε ζω και ο πα βου από την φύση τους είναι ημιτόνια

Βασικό αξίωμα στη μουσική μας είναι ότι ο ΚΕ-ΖΩ και ο ΠΑ-ΒΟΥ είναι ελάσσονες τόνοι και όχι ημιτόνια. Μη γράφεις τέτοια πράγματα και μπερδεύεις τον κόσμο, αμφισβητώντας τώρα όχι μόνο τους ξένους μουσικολόγους, αλλά και όλα τα θεωρητικά της μουσικής μας, με πρώτο αυτό του Χρυσάνθου που επικαλείσαι και το οποίο λέει καθαρά ότι αυτά τα διαστήματα είναι ελάσσονες τόνοι στη διατονική κλίμακα. Τώρα σε ό,τι αφορά την αντιστοίχιση, εγώ εξήγησα το σκεπτικό το δικό μου, δεν έχω κάτι άλλο να πω, εσύ εξήγησες το δικό σου, ας κρίνουν όσοι μας παρακολουθούν.

Εδώ το λάθος είναι δικό σας κύριε Θεοτοκάτε.
Μπορεί να "σκοτονώμαστε" σε άλλα ζητήματα με τον κ. Σολδάτο αλλά εδώ του δίνω δίκαιο που συντάσσεται με τον συγγραφέα του θεωρητικού Χορδή, όπου ήδη από το 1940 έχει σωστά αντιστοιχήσει την Υπάτη υπάτων με το σημερινό φθόγγο πα.
Μην κάνετε κι εσείς τον εσφαλμένο συνειρμό mi-la=βου-κε, γιατί απλούστατα mi-la=τέλειο τετράχορδο 30 μορίων ενώ βου-κε=αυξημένο τετράχορδο 32 μορίων, όπερ άτοπον.
Ο βου και ο ζω είναι κινητοί φθόγγοι. Δεν θεμελιώνεται σύστημα επί κινητών παρά μόνον επί εστώτων. Δείτε το αυτό.

Καταρχήν η αντιστοίχιση γίνεται όχι φυσικά στη μαλακή διατονική κλίμακα, αλλά στη σκληρή, την οποία άλλωστε χρησιμοποιούσαν και οι αρχαίοι. Η νυν βυζαντινή κλίμακα με τετράχορδο 12-10-8 δεν ήταν σε χρήση στην αρχαία ελληνική μουσική. Πώς λοιπόν χρησιμοποιείτε αυτήν για να κάνετε αντιστοίχιση φθόγγων; Στη σκληρή διατονική κλίμακα βεβαίως και ισχύει ότι ΜΙ-ΛΑ = ΒΟΥ-ΚΕ. Όταν λέτε ότι "οι ΒΟΥ και ΖΩ είναι κινητοί φθόγγοι", ισχύει βεβαίως στη βασική διαίρεση της διατονικής κλίμακας σε τετράχορδα, αλλά το αν ένας φθόγγος είναι κινητός ή όχι εξαρτάται όχι από το φθόγγο αυτόν καθαυτόν, αλλά από το εάν αυτός είναι στην βάση (ή κορυφή) του τετραχόρδου ή, αντίθετα, κείται εις το μέσον αυτού. Στο λέγετο π.χ. ή στο βαρύ διατονικό είναι κινητός ο ΒΟΥ και ο ΖΩ της βάση του ήχου; Πολύ απλά λοιπόν: αφού συμφωνούμε ότι το πρωτότυπο αρχαιοελληνικό τετράχορδο έχει διαστήματα ημιτόνιο-τόνος-τόνος, η βάση του δεν μπορεί να αντιστοιχηθεί στον ΠΑ (ΡΕ), εάν θέλουμε να μιλάμε με φυσικούς φθόγγους, γιατί το πρώτο διάστημα (υπάτη-παρυπάτη) θα πρέπει να είναι ημιτόνιο και όχι τόνος, όπως το ΠΑ-ΒΟΥ, άρα θα πρέπει να τεθεί ύφεση.

Σε σχέση με τα γραφόμενα από τον Οικονόμου στο θεωρητικό του (Βυζαντινής Μουσικής Χορδή), ο συγγραφέας βασίζει την αντιστοίχιση που κάνει στην κατατομή κανόνος του Ευκλείδη, μόνο που δεν έχει σωστά τα διαστήματα που προκύπτουν από αυτήν, αφού στο τετράχορδο υπάτη-μέση έχει διαστήματα 2 ελάσσονες τόνους (9) και έναν μείζονα, πράγμα φυσικά που ουδόλως προκύπτει από την κατατομή του κανόνα, στον οποίο τα διαστήματα είναι λείμματα και μείζονες τόνοι (βλ. και τα προλεγόμενα στην κατατομή κανόνος του Σπυρίδη εδώ, σελ. 14). Προξενεί δε απορία πώς επικαλείστε τον Οικονόμου από τη μία, ενώ από την άλλη δέχεστε ότι το πρώτο διάστημα του αρχαιοελληνικού τετραχόρδου είναι ημιτόνιο, πράγμα που, λανθασμένα, δεν δέχεται ο Οικονόμου!

Ξαναλέω ότι δεν είναι θέμα αν θα κάνεις αντιστοίχιση ως πρώτο φθόγγο το ΡΕ (ΠΑ) ή το ΜΙ (ΒΟΥ, σκληρό πάντα). Απλούστατα, αν κάνεις το ΡΕ/ΠΑ, θα πρέπει να βάλεις ύφεση στο ΒΟΥ. Αν όμως κάνει το ΜΙ/ΒΟΥ (σκληρό), δεν χρειάζεται.

 

[Ανδρέας Καλογιάννης]

Ο μόνος λόγος που ο πα αντιστοιχεί με τον re είναι για να μην παίρνουμε ψηλές βάσεις. Δεν είναι αυτονόητο όπως το προβάλλετε ότι re=πα άρα mi=βου.
Ας συνεχίσουμε όμως την πολύ ενδιαφέρουσα συζήτηση ες αύριον γιατί σχεδόν έχει ξημερώσει!

 

[nikosthe]

Εδώ κάπου τα μπερδεύετε αναστρέφοντας την έννοια των όρων. Σύντονος σημαίνει τεντωμένος και μαλακός σημαίνει χαλαρός. Η χάλαση=χαλάρωση μιας χορδής μόνον βαρύνει τη συχνότητά της. Σε ουδεμία περίπτωση δε μπορεί να συμβεί το αντίστροφο. Όταν κανείς εντείνει μια χορδή=αυξάνει την τάση της τότε μοιραία οξύνεται και η συχνότητα του φθόγγου που θα προκύψει.

Δεν υπάρχει κανένα θέμα "μπερδέματος", το έχω εξηγήσει αναλυτικά στο κείμενο που σας έχω παραπέμψει: Ο Αριστόξενος ονομάζει μαλακό το διάτονο με τα πρώτα δύο διαστήματα 6 και 9 (ημιτόνιο και 3 διέσεις) και σύντονο το διάτονο με τα δύο πρώτα διαστήματα 6 και 12. Αυτά λοιπόν είναι το κριτήριο για να χαρακτηρίσει κανείς "μαλακό" το τετράχορδο και όχι το μεγάλο διάστημα (15) που υπολείπεται. Βλέπουμε λοιπόν ότι από τα δύο τετράχορδα (6-9-15 και 6-12-12) μαλακό χαρακτηρίζεται αυτό με τα μικρότερα διαστήματα. Άλλωστε, η ανάλυση που έχει προηγηθεί στο αντίστοιχο απόσπασμα από τα Αρμονικά Στοιχεία στηρίζεται στα δύο πρώτα διαστήματα, που σχηματίζουν το "πυκνό" στο χρωματικό και εναρμόνιο γένος (πυκνό = το διάστημα που είναι μικρότερο, πυκνότερο από αυτό που υπολείπεται, ενώ πυκνό δεν υπάρχει στο διατονικό γένος). Αν λοιπόν έχεις 4 χορδές και θέλεις να παραστήσεις τα πιο πάνω διατονικά τετράχορδα, μαλακό και σύντονο, η 1η και η 4η θα παραμείνουν σταθερές, ως εστώτες φθόγγοι, η δεύτερη θα κουρδιστεί στο ημιτόνιο και η τρίτη θα κουρδιστεί στον τόνο, σε ό,τι αφορά το σύντονο διάτονο, ενώ στο μαλακό διάτονο θα μαλακώσει, δηλ. θα βαρυνθεί, όπως σωστά λέτε, ώστε να δώσει διάστημα όχι 12, όπως στο οξυμένο σύντονο, αλλά πιο μαλακό -δηλ. πιο μικρό- 9 (τριών εναρμονίων διέσεων). "Μαλακό" λοιπόν διάτονο και χαλάρωμα χορδής σημαίνει αυτομάτως και μικρότερο διάστημα μεταξύ αυτής και της προηγούμενης. Καλό λοιπόν θα είναι να μην σπεύδετε να αποφασίσετε ότι ο συνομιλητής σας είναι "μπερδεμένος" ή ότι "αναστρέφει την έννοια των όρων". Εάν υποστηρίζετε το αντίθετο, ότι "μαλακό" διάτονο σημαίνει και μεγαλύτερο χαρακτηριστικό του τετραχόρδου διάστημα, εγώ θα έλεγα ότι μάλλον εσείς αναστρέφετε την έννοια των όρων, τουλάχιστον όσων έχει γράψει ο Αριστόξενος.

Το μαλακό διάτονο είναι ένα μόρφωμα της αρχαιότητας που όπως προσφυώς παρατηρείτε κι εσείς το συναντούμε κύρια στην εξωτερική μουσική μας παράδοση και οριακά ίσως στην ψαλτική. (Για το τελευταίο έχω ακόμη τις επιφυλάξεις μου)

Επαναλαμβάνω ό,τι έχω επανειλημμένως γράψει, εξαρτάται πώς ορίζεις το μαλακό διάτονο: αν το ορίσεις όπως οι αρχαίοι, όχι, αυτό στην ψαλτική δεν θεωρείται μαλακό διάτονο, αλλά μαλακό χρώμα (με το μεγάλο διάστημα στη μέση). Αν το ορίσεις αλλιώς, όπως στη βυζαντινή μουσική, φυσικά απαντάται.

Γι αυτό και προσωπικά όταν αναφέρομαι στο σημερινό "φυσικό" διάτονο προτιμώ τον όρο ημιόλιο διάτονο, ως ακριβέστερο επιστημονικά, καθώς χρησιμοποιεί τόσο τη διάτονη λιχανό γα όσο και τη λιχανό του ημιολίου χρώματος βου.

Ο όρος "ημιόλιο διάτονο" δεν υπάρχει στην αρχαία ελληνική μουσική, αλλά μόνο "ημιόλιο χρώμα", όπως φαίνεται από τα έργα του Αριστόξενου και του Κλεωνίδη. Από κει και πέρα, ο καθένας είναι ελεύθερος να χρησιμοποιεί τους όρους που επιθυμεί, εφόσον το τεκμηριώνει. Αλλά βρίσκω κάπως ελαττωματική τη συγκεκριμένη τεκμηρίωση: όταν λέτε "σημερινό φυσικό διάτονο", υποθέτω ότι εννοείτε αυτό που σήμερα χρησιμοποιούμε στη βυζαντινή μουσική. Για να αναφέρεστε σε "διάτονη λιχανό γα", προφανώς υπονοείτε τετράχορδο με βάση (υπάτη) το ΠΑ και 3ο φθόγγο (λιχανό) τον ΓΑ. Στο σημερινό λοιπόν φυσικό διάτονο ισχύει ΠΑ-ΒΟΥ=10. Το ΒΟΥ το ονομάζετε τώρα "λιχανό ημιολίου χρώματος", επομένως αλλάζετε τετράχορδο αναφοράς, θεωρώντας τώρα το ΒΟΥ όχι ως δεύτερο, αλλά ως "λιχανό", δηλ. 3ο φθόγγο του τετραχόρδου... Στο ημιόλιο χρώμα ο 3ος φθόγγος απέχει από τη βάση δύο ημιόλιες διέσεις, δηλ. 9 τμήματα. Επομένως χαρακτηρίζετε "ημιόλιο" το διάτονο επειδή ο δεύτερος φθόγγος του τετραχόρδου, αν ήταν τρίτος φθόγγος στο ημιόλιο χρωματικό γένος, σχεδόν θα συνέπιπτε... Τα λέω καλά; Μόνο που, εκτός της μη απόλυτης αντιστοιχίας των μορίων (9 στο ημιόλιο χρωματικό, 10 εδώ) υπάρχει το θέμα του σκεπτικού στον ορισμό: "ημιόλιο", όπως και πάλι εξηγώ στο κείμενό μου που σας παρέπεμψα, χαρακτηρίζεται το χρωματικό γένος που έχει δύο ημιόλιες διέσεις (η "ημιόλια" δίεση είναι 4.5 μόρια, δηλ. η εναρμόνια ολόκληρη, που είναι 3, και άλλη μισή, το "όλο" συν το "ήμισυ"). Ο όρος "ημιόλιο" δηλ. εν προκειμένω αναφέρεται σε ΕΝΑ χαρακτηριστικό διάστημα που επαναλαμβάνεται, όχι στο άθροισμα δύο διαστημάτων, ο αριθμός των οποίων (στο περίπου μάλιστα...) συμπίπτει με τον αριθμό που θέλουμε εμείς (9 αντί 10). Επομένως προσωπικά δεν βρίσκω να θεμελιώνεται ορθά ο συγκεκριμένος χαρακτηρισμός.

 

[nikosthe]

Ο μόνος λόγος που ο πα αντιστοιχεί με τον re είναι για να μην παίρνουμε ψηλές βάσεις. Δεν είναι αυτονόητο όπως το προβάλλετε ότι re=πα άρα mi=βου.

Μα η αντιστοίχιση των φθόγγων ΝΗ-ΝΤΟ, ΡΕ-ΠΑ κλπ. έχει οριστεί από την Πατριαρχική Επιτροπή και είναι η αυτή με την ευρωπαϊκή (με μια αμελητέα διαφορά στη συχνότητα). Το θέμα εδώ είναι ότι αν ορίσεις ως ΡΕ την υπάτη, ο επόμενος φθόγγος θέλει ύφεση. Οι αρχαίοι όμως μιλούσαν με φυσικούς φθόγγους στο βασικό διατονικό τετράχορδο ημιτόνιο - τόνος - τόνος. Τα μόνο λοιπόν διαστήματα χωρίς ύφεση είναι τα ΣΙ-ΝΤΟ και ΡΕ-ΜΙ, δηλ. ΖΩ-ΝΗ και ΒΟΥ-ΓΑ σκληρά. Γι' αυτό και έγινε αυτή η αντιστοίχιση, είναι πολύ απλό, δεν χρειάζεται φιλοσοφία.

 

[evangelos]

Νίκο ευχαριστώ για όσα έγραψες, έτσι δεν θα χρειαστεί να αναλύσω την σύγχυση που έχει επικρατήσει εδώ και 200 χρόνια για το τι πραγματικά είναι φυσικό και τι πραγματικά κινούμενο. Εξ αιτίας της λάθος αντιστοίχισης, τον πρώτο δώριο ήχο να τον τοποθετούν στον λέγετο βου κι όχι στον πρώτο πα, έπονται όλα τα στραβά: λάθος έλξεις λάθος σχέσεις ήχων γενικά.
Το πα βου -το είπες κι εσύ- είναι όταν καταλήγουμε στον πα από τα ψηλά προς τα χαμηλά "λόγω έλξης", ενώ είναι "φυσικό" τις υπόλοιπες φορές, όταν το μέλος ανεβαίνει (όπως εσύ και όλοι του αιώνος τούτου εννοούν το φυσικό)
Είναι δύσκολο να γίνω κατανοητός γιατί δεν είναι λίγα 200 χρόνια. Εξηγώ πάλι, στον πλάγιο τέταρτο το βου είναι ψηλά γιατί ο κύριος τέταρτος νη μεταβάλλεται από απλός τέταρτος σε πλάγιο τέταρτο που σημαίνει ότι ο βου κινείται για να γίνει από δεύτερος ήχος πρώτος ήχος (επειδή ο άνω βου είναι πρώτος) κι ο νη από τέταρτος γίνεται και τρίτος. Αυτό λέγεται μεταβολή κατά σύστημα ή αλλιώς διπλοπαραλλαγή. Παραλλαγή σημαίνει ότι ένας ήχος αλλοιώνεται για να παραλλαχθεί με κάποιον άλλον, έτσι ο τέταρτος γίνεται πρώτος, ο πρώτος δεύτερος, ο δεύτερος τρίτος κι ο τρίτος τέταρτος.
Μπέρδεψαν λοιπόν την θέση του παραλλαγμένου βου του πλαγίου τετάρτου που όντως είναι ένας ελάσσων τόνος από τον πα με τον όντως φυσικό που είναι ένα ημίτονο από το πα.

 

[nikosthe]

Το πα βου -το είπες κι εσύ- είναι όταν καταλήγουμε στον πα από τα ψηλά προς τα χαμηλά "λόγω έλξης", ενώ είναι "φυσικό" τις υπόλοιπες φορές, όταν το μέλος ανεβαίνει (όπως εσύ και όλοι του αιώνος τούτου εννοούν το φυσικό)
Είναι δύσκολο να γίνω κατανοητός γιατί δεν είναι λίγα 200 χρόνια. Εξηγώ πάλι, στον πλάγιο τέταρτο το βου είναι ψηλά γιατί ο κύριος τέταρτος νη μεταβάλλεται από απλός τέταρτος σε πλάγιο τέταρτο που σημαίνει ότι ο βου κινείται για να γίνει από δεύτερος ήχος πρώτος ήχος (επειδή ο άνω βου είναι πρώτος) κι ο νη από τέταρτος γίνεται και τρίτος. Αυτό λέγεται μεταβολή κατά σύστημα ή αλλιώς διπλοπαραλλαγή. Παραλλαγή σημαίνει ότι ένας ήχος αλλοιώνεται για να παραλλαχθεί με κάποιον άλλον, έτσι ο τέταρτος γίνεται πρώτος, ο πρώτος δεύτερος, ο δεύτερος τρίτος κι ο τρίτος τέταρτος.
Μπέρδεψαν λοιπόν την θέση του παραλλαγμένου βου του πλαγίου τετάρτου που όντως είναι ένας ελάσσων τόνος από τον πα με τον όντως φυσικό που είναι ένα ημίτονο από το πα.

Παρότι έχω προσπαθήσει και άλλες φορές, δεν μπορώ να πω ότι καταλαβαίνω πλήρως τα όσα λες και το λόγο που το διάστημα ΠΑ-ΒΟΥ είναι, κατ' εσέ, "φυσικό ημιτόνιο" και θα ήταν ενδιαφέρον να μου τα εξηγήσεις καλύτερα με άνεση διά ζώσης κάποια φορά. Πάντως ούτε ο Χρύσανθος ούτε η Πατριαρχική Επιτροπή έχουν τέτοιου είδους σκεπτικό που αναπτύσσεις εσύ. Η μεταβολή κατά σύστημα ή διπλοπαραλλαγή, όπως την ονομάζεις, είναι γνωστό φαινόμενο στη μουσική μας, όταν ένα φθόγγο που ανήκει, ως εστώς ή κινούμενος, σε κάποιο τετράχορδο ορισμένης χρόας, του αλλάζεις χρόα ή θέση στο τετράχορδο ή και τα δύο (του αλλάζεις τα φώτα δηλαδή...). Το να αποδώσει ο ψάλτης σωστά αυτό, θέλει απλώς μια εξάσκηση και εμπειρία, που αποκτάται με τα χρόνια. Τώρα εσύ λες ότι με βάση αυτό το φαινόμενο ορίζονται όλα τα διαστήματα στη μουσική μας, ενώ, τόσο ο Χρύσανθος όσο και η Επιτροπή, έχουν αντίστροφη πορεία: πρώτα ορίζουν και περιγράφουν τα διαστήματα και μετά τη μεταβολή κατά σύστημα, κατά γένος κλπ., που είναι πιο "προχωρημένο". Το ίδιο έκαναν και οι αρχαίοι Έλληνες αρμονικοί. Δεν ξέρω ρε Βαγγέλη, ίσως να θες να πεις κάτι σωστό αλλά με λάθος τρόπο. Ειλικρινά, έχω όλη την καλή προαίρεση να δω τις θεωρίες σου, αλλά δεν μπορώ να καταλάβω τι ακριβώς θες να πεις, ενώ και όταν ασχολήθηκα με τα διαστήματα που βάζεις δεν έβγαλα άκρη και βρήκα λάθη, όπως έχω εξηγήσει εδώ. Τι να πω, θα συνεχίσω την προσπάθεια...

 

[Ανδρέας Καλογιάννης]

ενώ σήμερα θεωρούμε "μαλάκωμα" όχι τη σκλήρυνση, αλλά τη χαλάρωση και το "μεγάλωμα" του μικρού διαστήματος του ημιτονίου από το "σκληρό" π.χ. διάτονο ΖΩ-ΒΟΥ 6-12-12 στο "μαλακό" 8-12-10.

6+12=18
8+12=20
Καταλαβαίνετε τώρα τί εννοώ όταν υποστηρίζω ότι ο όρος "μαλακό" σύμφωνα με τα πιο πάνω είναι ατυχής; Όταν στο σύντονο διάτονο το άθροισμα των δύο πρώτων επί το βαρύ διαστημάτων του 4χόρδου είναι 18μ τότε μόνον θα μιλούσαμε για μαλάκωμα εάν το άθροισμά τους ήταν μικρότερο από 18, ας πούμε 6+9=15 κατά Αριστόξενο.
Όταν όμως μιλάτε για 8+12=20μ μάλλον για επίταση πρόκειται και όχι για μαλάκωμα. Αυτό εννοώ μιλώντας για αναστροφή των όρων χωρίς να έχω την παραμικρή διάθεση επίθεσης, χαρακτηρισμών ή αντιπαράθεσης μαζί σας.
Αντίθετα σας έχω διαβάσει με πολλή προσοχή στο παρελθόν διαπιστώνοντας την πλήρη κατάρτισή σας στο αρχαίο σύστημα, και ειλικρινά δεν βρίσκω να διαφωνούμε πουθενά επί της ουσίας*.
Παράλληλα, επαναλαμβάνοντας τα αυτονόητα, μάλλον κομίζουμε γλαύκας εις Αθήνας παρά προάγουμε τη συζήτηση σε μια προσπάθεια εξεύρεσης κάτι νέου και πιο ουσιαστικού.
*Το μόνο σημείο τριβής μεταξύ μας (και καθώς διαπιστώνω μάλλον μηδαμινής σπουδαιότητας) είναι ότι τα δύο συστήματα παλιό και νέο έρχονται σε πλήρη σύμπτωση μόνον εάν ο πα είναι Υπάτη μέσων και ο δι Μέση.
Διόλου δεν μας ενοχλεί αν ο εναρμόνιος βου ως παρυπάτη τελεί εν υφέσει, καθώς στο νέο σύστημα φυσικός βου θεωρείται ο κατά χρωματική δίεση οξύτερος του αρχαίου, που μάλλον συμπίπτει απόλυτα με τη λιχανό του ημιολίου χρώματος η οποία, ειρήσθω εν παρόδω δεν είναι στα 9 μόρια αλλά στα 9,7 που ελάχιστα απέχει από το 10 της Επιτροπής.

Το θεωρητικό Χορδή τώρα, έχει αρκετά "θέματα" ένα από τα οποία κι εσείς έχετε επισημάνει με την Ευκλείδεια κατατομή κανόνος (αν και στο συγκεκριμένο σημείο αναφέρεται στα καθ' ημάς) και αρκετά άλλα, όπως η θέση του μακαριστού συγγραφέα της για ένα ιδιότυπο Εναρμόνιο γένος που δε με βρίσκει προσωπικά σύμμαχο.
Όμως η αντιστοίχηση των συστημάτων δεν είναι καθόλου ατυχής, και αυτή μόνη δεν τον υποβιβάζει σε "ήσσονος σημασίας θεωρητικό" όπως κάποιος άλλος έσπευσε να τον χαρακτηρίσει, αλλά αντίθετα τον τιμά ιδιαίτερα και μας καλεί όλους να δούμε με σεβασμό αυτή του την οξυδέρκεια.
Για να γίνω σαφέστερος, η δική μου προσωπική έρευνα που ξεκινά από τη δεκαετία του '80 αφορά την αρχαία Ελληνική κλίμακα, μια αυστηρά δομημένη Πυθαγόρεια κλίμακα 24 διέσεων ανά διαπασών, 5 από τις οποίες (όσοι και οι επόγδοοι) περιέχουν το Πυθαγόρειο κόμμα και είναι οι χρωματικές, ενώ οι υπόλοιπες 19 είναι οι εναρμόνιες. (αναφέρομαι σε επόγδοο τόνο 4 διέσεων, μία από τις οποίες είναι χρωματική ως συμβαλλόμενη με το αφεαυτού αμελώδητο Πυθαγόρειο κόμμα)
Όταν προ 20ετίας, δέσμωσα ένα τρίχορδο για να εκτελέσω τα σωζόμενα μέλη και σπαράγματα της αρχαίας μας μουσικής έμεινα κατάπληκτος όταν διαπίστωσα ότι στον ίδιο κανόνα, με τους ίδιους εστώτες φθόγγους ήταν απόλυτα πειστική η εκτέλεση τόσο της εξωτερικής παραδοσιακής μουσικής μας αλλά και της ψαλτικής.
Αυτό με οδήγησε στο συμπέρασμα ότι η Ελληνική κλίμακα δεν άλλαξε στο παραμικρό εδώ και 25 αιώνες, αλλά το μόνο που άλλαξε ήταν η εκμετάλλευση των ήδη υπαρχόντων δεσμών του Τελείου Αμεταβόλου Συστήματος.
Με την κλίμακα αυτή είναι δυνατή η εκτέλεση πεντάτονων και επτάτονων δομών, πρώτου, δευτέρου, τρίτου, τετάρτου και των πλαγίων τους από την ίδια βάση. Οι δεσμοί υπάρχουν και εναπόκειται στη διάθεση του εκτελεστή ποιούς από αυτούς θα επιλέξει για να σχηματίσει τρίχορδες ή τετράχορδες δομές του σπονδειακού πεντατόνου εναρμονίου ή του μετά τον Όλυμπο επτατόνου εναρμονίου, του ημιολίου χρώματος πεντατόνου ή επτατόνου, του τονιαίου χρώματος και του μαλακού διατόνου.
Το έχω διακηρύξει και θα συνεχίσω να το κάνω με παρρησία ότι ο Αριστόξενος προσπάθησε να "κρύψει κάτω από το χαλί" το Πυθαγόρειο κόμμα χωρίς όμως να το κατορθώσει, και τότε μόνον αποκτούν το πλήρες νόημά τους οι κατά τα άλλα εύστοχες περιγραφές των γενών και χροών τους, όταν συμπεριληφθεί και αυτό.
Άφησα για το τέλος την επισήμανση ότι τόσον ο Αριστόξενος όσο και άλλοι αρμονικοί περιέγραψαν τις συμπεριφορές του Δωρίου 4χόρδου, δηλαδή του βαρύπυκνου.
Δεν θα πρέπει όμως να διαλανθάνουν της προσοχής μας και οι άλλοι τρόποι του, όπως ο Φρύγιος που ερείδεται στη λιχανό και συνεπώς μας δίδει μεσόπυκνες τετραχορδικές δομές ούτε του Λυδίου της παρυπάτης, που μας δίνει τις οξύπυκνες δομές αντίστοιχα.
Καλόν είναι όλα αυτά τα ζητήματα να τα συζητήσουμε βήμα βήμα και όχι όλα μαζί, γιατί και κουραστικό καταντά, και ίσως από πολλούς μη εξοικειωμένους με τα Συστήματα της αρχαίας θεωρίας μη κατανοητό.
ΑΚ

 

[Ανδρέας Καλογιάννης]

η μουσική αυτή δεν έχει δρόμους και τέτοια πράγματα, όπως η ποντιακή

Αν εξαιρέσουμε μερικές λύδιες δομές (τύπου πλ.Β') το Ποντιακό μέλος χρησιμοποιεί τη Δώριο αρχαιοελληνική διαπασών με τον ίδιο απαράλλαχτο τρόπο που θα την ακούσουμε και στο Μεσομήδη ας πούμε.
Δηλαδή με τον βου και ζω μονίμως εν υφέσει τόσο στην άνοδο όσο και στην κάθοδο. Και μάλιστα συνοδευόμενο από υποκείμενες παράλληλες 4ες από την υπόκρουση της λύρας.

Και εδώ μάλιστα, με στάση του μέλους επί ακριβώς της αρχαϊκής παρυπάτης Μέσων Βου ύφεση, υπορχούμενης μάλιστα σε διάστημα 4ης καθαρό από την αντίστοιχη παρυπάτη Υπάτων Ζω ύφεση!

Παραλληλίστε τα πιο πάνω με τον Ύμνον εις τον Ήλιον του Μεσομήδους, που επισυνάπτω σε μια από τις δικές μου εκτελέσεις με αυλό, λύρα και τύμπανον, και ξανασυζητούμε.
ΑΚ

 

[evangelos]

Αν εξαιρέσουμε μερικές λύδιες δομές (τύπου πλ.Β') το Ποντιακό μέλος χρησιμοποιεί τη Δώριο αρχαιοελληνική διαπασών με τον ίδιο απαράλλαχτο τρόπο που θα την ακούσουμε και στο Μεσομήδη ας πούμε.
Δηλαδή με τον βου και ζω μονίμως εν υφέσει τόσο στην άνοδο όσο και στην κάθοδο. Και μάλιστα συνοδευόμενο από υποκείμενες παράλληλες 4ες από την υπόκρουση της λύρας.

Και εδώ μάλιστα, με στάση του μέλους επί ακριβώς της αρχαϊκής παρυπάτης Μέσων Βου ύφεση, υπορχούμενης μάλιστα σε διάστημα 4ης καθαρό από την αντίστοιχη παρυπάτη Υπάτων Ζω ύφεση!

Παραλληλίστε τα πιο πάνω με τον Ύμνον εις τον Ήλιον του Μεσομήδους, που επισυνάπτω σε μια από τις δικές μου εκτελέσεις με αυλό, λύρα και τύμπανον, και ξανασυζητούμε.
ΑΚ

Έτσι ακριβώς! Αυτός είναι ο σωστός δώριος τόνος όπως τον ερμηνεύουν οι λαϊκοι μουσικοί, στον Πόντο αλλά και παντού. Αν χαμηλωνατε κι εσείς την λιχανό στο παίξιμο σας κ Καλογιάννη θα είχατε ακριβώς το ίδιο άκουσμα. Μείνετε μόνο στο συντονο γένος. Το χαλαρωμα της λιχανού μας δίνει το χαρακτηριστικό του πρώτου ήχου της δώριας αρμονίας. Η μουσική μας είναι η κορυφή κάθε ανθρώπινης ευρεσιτεχνίας, θησαυρός ανεκτιμητος.

 

[Ανδρέας Καλογιάννης]

Αν χαμηλωνατε κι εσείς την λιχανό στο παίξιμο σας κ Καλογιάννη θα είχατε ακριβώς το ίδιο άκουσμα. Μείνετε μόνο στο συντονο γένος.

Μα, αν χαμήλωνα τη λιχανό θα είχα... μαλακό διάτονο, ενώ το έργο του Μεσομήδους είναι γραμμένο σε σύντονο. Δέστε τη σημειογραφία του ύμνου.
Και τα τρία παραδείγματα, Ποντιακά και αρχαίο χρησιμοποιούν 4χορδο της δομής 6-12-12

 

[evangelos]

Μα, αν χαμήλωνα τη λιχανό θα είχα... μαλακό διάτονο, ενώ το έργο του Μεσομήδους είναι γραμμένο σε σύντονο. Δέστε τη σημειογραφία του ύμνου.
Και τα τρία παραδείγματα, Ποντιακά και αρχαίο χρησιμοποιούν 4χορδο της δομής 6-12-12

Το διαφορετικό που έφερα στο τραπέζι προς εξέταση στην έρευνα των D'Angour, Hagel, Tosca κλπ είναι ότι σύμφωνα με τον τρόπο ερμηνείας της παραδοσιακής ρωμαίικης μουσικής το μαλάκωμα της λιχανού χορδής είναι ένα είδος έλξης πάνω στην κίνηση της μελωδίας. Έτσι όταν ανεβαίνει η μελωδία η λιχανός συνήθως επιστρέφει στην σύντονη-ψηλή της θέση ενώ όταν το μέλος κινείται από πάνω προς τα κάτω με πορεία προς την υπάτη τότε μαζεύεται και πυκνώνει προς τα κάτω. Λέγω δηλαδή ότι το διατονικό μπορεί να υπάρξει -και έτσι φαίνεται ότι γίνεται- ως μία οντότητα και να χειρίζεται τις δύο χρόες του μέσα στην μελωδία . Οι της Οξφόρδης κ Tosca κλπ αντιθέτως θέλουν τις νότες σταθερές και καρφωμένες επειδή έτσι κατάλαβαν τον Αριστόξενο. Ο Αριστόξενος όμως ξεχωρίζει απλά την συνεχή κίνηση της φωνής στην ομιλία που δεν κάθεται σε συγκεκριμένο αρμονικό ύψος με την μελωδία η οποία επίσης έχει κίνηση και έλξεις, όπως τους εξήγησα σύμφωνα και με την μαρτυρία του Βρυενίου αλλά πρωτίστως σύμφωνα με την προφορική ζωντανή παράδοση. Ο τρόπος που παρουσιάζει κι ο Πλούταρχος το ζήτημα μη διάκρισης της διαφοράς εναρμόνιας δίεσης είναι ένα στοιχείο που δείχνει αυτό που λέω. Εφόσον κι ο Πλούταρχος προσπαθούσε να δώσει να καταλάβουν στους σύγχρονους του μουσικούς ότι "μαλάττουσι γὰρ αἰεὶ τάς τε λιχανοὺς καὶ τὰς παρανήτας" οι οποίοι ενώ το έκαναν στην πράξη το σωστό, δηλαδή το χαμήλωμα της λιχανού, δεν καταλάβαιναν την διαφορά, κάτι που οδήγησε τον Πλούταρχο να γράψει για την αν-αισθησία τους που την έκαναν κανόνα, όπως ακριβώς βλέπω κι εγώ ότι γίνεται και σήμερα.
Σήμερα πολλοί παραδοσιακοί ψάλτες ενώ ψάλουν νη πα μεγάλο 15άρι νομίζουν ότι ψάλλουν 12άρι κι αυτό διδάσκουν. Έτσι όμως φθάσαμε να χαθεί ο 15άρης, ο περιττός τόνος των 5 διέσεων και όλα τα άλλα περιττά διαστήματα (3,9,15,21,27,33) και να ακούν μόνο ζυγά πολλαπλάσια της δίεσης(6,18,24,30) όπως ακριβώς παρατηρεί κι ο Πλούταρχος.Έτσι φθάσαμε και στον Καρά με τις διαστρεβλωμένες έλξεις και μη χειρότερα..!

https://soldatosmusic.blogspot.com/2017/06/21.html

"Οὕτως δ´ ἀργῶς διάκεινται καὶ ῥᾳθύμως, ὥστε μηδ´ ἔμφασιν νομίζειν παρέχειν καθ´ ὅλου τῶν ὑπὸ τὴν αἴσθησιν πιπτόντων τὴν ἐναρμόνιον δίεσιν, ἐξορίζειν δ´ αὐτὴν ἐκ τῶν μελῳδημάτων· πεφλυαρηκέναι γὰρ τοὺς διδάξαντάς τι περὶ τούτου καὶ τῷ γένει τούτῳ κεχρημένους·
(396) ἀπόδειξιν δ´ ἰσχυροτάτην τοῦ τἀληθῆ λέγειν φέρειν οἴονται μάλιστα μὲν τὴν αὑτῶν ἀναισθησίαν, ὡς πᾶν, ὅ τι περ ἂν αὐτοὺς ἐκφύγῃ, τοῦτο καὶ δὴ πάντως ἀνύπαρκτον ὂν παντελῶς καὶ ἄχρηστον·"

 

[evangelos]

Εδώ στο θέμα "Περί του διαστήματος ΝΗ-ΠΑ"έχω ανεβάσει το σημείο της πατριαρχικής επιτροπής που ενώ από την μια βρήκαν το μέγα λάθος του αιώνα τους και το διόρθωσαν στην εισαγωγή της στοιχειόδους διδασκαλίας τους, από την άλλη δεν αντιλήφθηκαν ότι πρόκειται για τον αρχαίο υπερμείζωνα τόνο λόγω της ύφεσης της λιχανού(παρανήτης) και δυστυχώς πέρασε στα ψιλά γράμματα

 

[evangelos]

Θα γράψω κι αυτό, γιατί πολλοί μου έκαναν παρατήρηση για το ίππειο θράσος μου απέναντι στους καθηγητές της Οξφόρδης κι ότι θα μπορούσα να ήμουν πιο συγκαταβατικός, πιο ταπεινός κλπ.
Ε λοιπόν ναι, επίτηδες τους έβαλα απέναντι μου κι είχα αυτό το επιθετικό στυλ για να φανεί ξεκάθαρα σε όσους παρακολουθούν ότι διαφωνώ κάθετα μαζί τους! γιατί όσες φορές είμαι "κομψός" τότε κανείς δεν εντυπωσιάζεται και όσα τους λέω τα χρησιμοποιούν ύστερα για δικά τους, "κι εμείς το χαμε βρει" θα έλεγαν . Με όλη αυτή την "φασαρία" λοιπόν προστατεύω την δική μου εργασία από τους γυπαετούς της μουσικολογικής έρευνας. Την προστατεύω όχι από εγωισμό που μου είπαν αλλά από την κακή ερμηνεία και διάδοση κι άλλων λαθών. Όσοι λοιπόν θέλουν να εμβαθύνουν σε όσα έχω βρει να απευθύνονται σε μένα που το έχω ψάξει το αρμονικό ζήτημα ενδελεχώς πάνω από εικοσαετία κι είναι κρίμα αυτά που βρήκα να χαθούν κι άντε πάλι να βρεθεί άλλος με την δική μου τρέλα, το κλίμα και τις συγκυρίες ώστε να φτάσει πάλι κοντά στην αλήθεια.