Επίσης με αυτή τη θεωρία κλονίζεται και ο όρος «διατονικός» εφόσον οι υπερμείζονες τόνοι (16) μάλλον σε χρωματικό γένος παραπέμπουν. Άρα, αντί για Βαρύς διατονικός θα έπρεπε να λέμε Βαρύς «χρωματικός» εκ του ΖΩ ύφεση του τροχού.
Σύμφωνα με τη σημερινή λογική ίσως. Σύμφωνα με τη λογική των παλαιότερων όμως, όπως μεταφέρεται από τον Χρύσανθο, χρωματικό θα ήταν αν περιείχε ημίτονα στην κλίμακά του. Εδώ ημίτονα δεν έχουμε, με την έννοια πως δεν μίκρυνε κάποιος τόνος, από τη φυσική κλίμακα για να μεγαλώσει ο διπλανός του. Αντιθέτως, μεγαλώνει ("διατείνεται", εξ ού και διάτονο) τόσο το ΖΩ-ΝΗ (σε 9 έως και 10 μόρια) και το ΝΗ-ΠΑ (σε 14 μόρια = επιέβδομος, σε χρήση ήδη στον πλ. Δ')
Και αφήνει ένα κενό ώς προς το ποιός τελικά ήχος (εάν κανείς) στηρίζεται στο ΖΩ του διαπασών σύμφωνα με αυτή τη θεωρία.
Εδώ υπάρχει ζήτημα: Βασικός ήχος (ένας της Οκτωήχου) μάλλον δεν θεμελιώνεται στον διατονικό Ζω.
Χάριν της συζήτησης, θα παραθέσω μερικές σκέψεις, χωρίς να διεκδικώ το αλάθητο. Αν θεμελιώνεται κάποιος ήχος αυτός θα ήταν ο βαρύς των όμοιων διφωνιών (λ.χ. "τον Δεσπότην") που πρέπει όμως να τον δούμε είτε ως Β' (παλαιά βάση εκ του ΖΩ' που κατέβηκε στην κάτω αντιφωνία), είτε (λαμβάνοντας περισσότερο υπ' όψιν το δεύτερο μέρος του μαθήματος) ως μέσο του πλ. Α', όπως τον εξηγεί ο Κώνστας στη δική του γραφή.
Οι χρόες του Βαρέως της μεσότητας χαμηλ. ΔΙ-ΝΗ (Αράκ ή Ιράκ = Μέσον) και της επταφωνίας (Έβιτζ = άστρο, κορυφή) μάλλον ήρθαν στην εκκλ. μουσική ως επιρροές από την ανατολική μουσική. Επειδή όμως στα εκκλησιαστικά μέλη, και ειδικότερα στα αργά μαθήματα, δεν μπορεί να λειτουργει ο ήχος ως χρόα (μακάμι, κλάδος) στην ανάγκη που δημιουργείται, στο ίδιο μάθημα ο ήχος και να τετραφωνήσει και να επταφωνήσει, παρατηρούμε (λ.χ. στο Χερουβικό του Στανίτσα) να επιλέγεται ως βάση τελικά ο χαμηλός ΖΩ. Σε όλες τις περιπτώσεις εκτός της δίφωνης κίνησης (που δεν συνανατάται συχνά σε νεώτερα μαθήματα), με τον χαμηλό ΖΩ δεν δημιουργούνται προβλήματα και ο ΠΑ είναι στη θέση του.
Και επίσης ενδιαφέρουσα η αντιπαραβολή με τα διαστήματα του Λεγέτου π.χ. από τις αναφορές του Στεφανίδη και του Κώνστα (
εάν θυμάμαι καλά οτι για το Βαρύ κατεβαίνουμε ΠΑ - ΝΗ - ΖΩ όπως και στο Λέγετο ΔΙ - ΓΑ - ΒΟΥ. Πρέπει να το ξανακοιτάξω όμως.
Ο βαρύς ως πλάγιος του Γ', δικαιολογείται να ξεκινά από την εναρμόνια θέση του ΖΩ. Και η συνηθισμένη βάση του στα παλαιά μαθήματα, ήτοι ο ΓΑ, είναι ένα δίτονο κάτω από την βάση του Α' ήχου.
Αν από τον ΓΑ (ως ΓΑ ήχο) κάνουμε ένα μαλακό σαμπά (περίπου όπως
το παραδοσιακό τζαργκιάχ με ελαφρά χαμηλωμένο τον ΔΙ) και κατέβουμε τετραφωνία θα βρούμε τον πλάγιό του Βαρύ από το εναρμ. ΖΩ. Ξεκινώντας από αυτό το ΖΩ και φτιάχνοντας κλίμακα με 5άχορδο ΖΩ-ΓΑ (ως το ΓΑ-ΝΗ που περιέγραψα προηγουμένως) και συνημμένο 4χορδο ΓΑ-ΖΩ (με τα ίδια διαστήματα) έχουμε, νομίζω, την κλίμακα αυτού του Βαρέως που συζητάμε. Σε τμήματα της 72άρας θα ήταν [εναρμ. ΖΩ 9,5 ΝΗ 14,5 ΠΑ 9,5 ΒΟΥ 8,5 ΓΑ 9,5 ΔΙ 14,5 ΚΕ 6 ΖΩ] όπου 9,5 = ελάσσονας (Χρυσάνθου), 8,5 = (ελάχιστος (Χρυσάνθου) 14,5 = επιέβδομος μείζων και 6 = ημιτόνιο. Μπορείτε όπου 9,5 να βάλετε 10 και όπου 8,5 να βάλετε 8 για να έχετα τα διαστήματα της Επιτροπής. Εγώ απλά, προτιμώ τα Χρυσανθινά γιατί είναι εγγύτερα σε αυτά που ακούμε από τους παλαιούς παραδοσιακούς ερμηνευτές.
Μια τέτοια κλίμακα μπορεί να αποδώσει θαυμάσια και τον βαρύ τετράφωνο (μπεστενκιάρ) και τον πρωτόβαρυ και τον επτάφωνο (έβιτζ) και να "δεχθεί" μέσα στα διαστήματά της τον σύγχρονο εναρμόνιο (ματζοράτο) βαρύ, με σταθερούς τους ΠΑ και ΖΩ , που ούτως ή άλλως θεωρούνται οι μόνοι σταθεροί φθόγγοι του βαρέως.
Αρκετα για την ώρα!
ΧΚΣ