Προέλευση και σημασία των απηχημάτων

pransot

Πράντζος Σωτήρης
Το πώς των απηχημάτων έχει απαντηθεί (φυσικά με διάφορους τρόπους)
α. Αμήν
β. Απλό Νε στη βάση του ήχου
γ. Σύντομης "πλοκής" Νε
δ. Σύντομο πολυσύλλαβο
ε. Αργό πολυσύλλαβο

Το πότε σίγουρα ποικίλει ανάλογα με
α. αν υπάρχει αλλαγή ήχου
β. αν πρόκειται για γνωστό ή άγνωστο κομμάτι (το παράδειγμα με το Είη το όνομα)
γ. το μελοποιητικό γένος

Σημαντικότατο όμως εδώ είναι για μένα το γιατί, το οποίο διαμορφώνει ανάλογα το πώς και το πότε.
Αναφέρω του κυριότερους λόγους όπως τους αντιλαμβάνομαι
α. Έτσι έμαθα, λέει ο δάσκαλός μου
β. Έτσι λέει η παράδοση (όπως τουλάιστον την αντιλαμβάνομαι)
γ. Έχει πρακτικό νόημα

Για εμένα ΜΟΝΟ ο τρίτος λόγος υπάρχει, αν και σέβομαι όσους αναφέρονται στους άλλους δύο.
Ως δε πρακτικό βοήθημα το απήχημα μπορεί
α. να βοηθάει εμένα να βρω τον ήχο
β. να δίνει τα χαρακτηριστικά του ήχου στους συμψάλλοντες ώστε να αρχίσουμε με μία φωνή τον ύμνο.

Προσωπικά δε χρησιμοποιώ ποτέ τα απηχήματα (κανένα) αν δε νιώσω κάποια τέτοια πρακτική ανάγκη. Θεωρώ πως μόνο πρόβλημα δημιουργούν στη λατρεία, ειδικά σήμερα που ο λαός είναι σχεδόν αποκομμένος από το λόγο και τη μουσική των ύμνων μας, η δε ήδη προβληματική "λογική" λατρεία δυσχεραίνεται έτι περαιτέρω.

Το μόνο πρόβλημα είναι πως αν κάποιες φορές διευθύνω χορό, ξεκινούμε νέο κομμάτι και έχω άπειρους βοηθούς, ξεκινώ μόνος μου τις πρώτες μουσικές συλλαβές μέχρι να δώσω το στίγμα του κομματιού, να πιάσουν σωστά οι ισοκράτες το ίσο και να μπουν όλοι στο κείμενο. Καταλαβαίνω πως σε αυτές τις περιπτώσεις θα ήταν καλύτερο να ξεκινήσει ο χορός μαζί τον ύμνο, οπότε έν καλό απήχημα θα βοηθούσε πρακτικά.

Επίσης συμφωνώ πως το "Αμήν" πρέπει να ακολουθεί την εκφώνηση του ιερέα ηχητικά, αν και δεν το εφαρμόζω πάντοτε.

Μου φαίνεται εξαιρετικά αντιπαθής ο συνδυασμός (στο βαθμό που γίνεται αντιληπτός από τους πιστούς)
Αμήν
Παύση
Ντουντούκα (τονοδότης)
Απήχημα
Ύμνος

Στις δε περισσότερες των περιπτώσεων νομίζω πως το απήχημα έχει νόημα μόνο όταν ψάλλει χορός, το δε απήχημα εννοείται πως το λέει μόνος του ο πρωτοψάλτης. (Αλήθεια, δεν είναι εντελώς παράλογο και αστείο να ψάλλει όλος ο χορός το απήχημα; Το έχω δει μόνο σε συναυλίες χορωδιών).
Κάποιος που έει αναλάβει αναλόγιο πιστέυω πως στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να κάνει εύκολα και χωρίς λάθη τις αλλαγές των ήχων, οπότε όταν ψέλνει μόνος του το απήχημα είναι εντελώς περιττό.

Επίσης θεωρώ εντελώς άστοχο το σύνηθες να λέει ο ψάλτης στον Α' π.χ. ήχοΑ-α-μήν (Νη-Πα-Πα) και αμέσως μετά απήχημα Νε-ε-ε (Νη-Πα-Πα).

Συγγνώμη για το μακροσκελές του μηνύματος στην πιο διακοπίστικη ημέρα και ώρα του καλοκαιριού.
 

antonios

Αετόπουλος Αντώνιος
Σε μένα φαίνεται και κάτι άλλο πολύ ενδιαφέρον στο πως παρουσιάζονται τα απηχήματα στην γραπτή παράδοση της Νέας Γραφής.

Ο Χρύσανθος δίνει αυτό στην παλαιά:

Neheanes Palaio Xrysanthos.jpg


Και μας πληροφορεί πως "εξάγει" αυτό το μέλος:

Neheanes Argo Xrysanthos.jpg


Σε νεότερα βιβλία όμως βλέπουμε να υπάρχει αυτό το μέλος:

Neheanes Progakis.jpg

(Μουσική Συλλογή Πρωγάκη Τόμος Α΄)

Neheanes Stanitsa.jpg

(Τριώδιο Στανίτσα)


Και σε άλλα θεωρητικά είτε αυτό:


Neheanes Kripis.jpg

(Κρηπίς Φωκαέως)


Ή ακόμα και αυτό:

Neheanes Agathoklis.jpg

(Θεωρητικό Αγαθοκλέους, το ίδιο δίνει και ο Χρύσανθος)


Δεν έχει μεγάλο ενδιαφέρον αν αυτά συνδυαστούν με την εξήγηση του πρώτου;
 
Last edited:
E

emakris

Guest
Βεβαίως. Η γραμμή Γα-Δι-Δι-Γα ή Γα-Δι-Γα είναι εξήγηση της παρακλητικής. Αυτό το είδος εξήγησης το ονομάζει ο Χρύσανθος "μετροφωνία" (δίνει και σχετικό παράδειγμα με το "Τας εσπερινάς"), ενώ την αργή εξήγηση την ονομάζει "μέλος". Καμία σχέση με την έννοια που δίνουμε σήμερα στη μετροφωνία. Πρόκειται για σύντομη εξήγηση. Εκεί βρίσκεται το κλειδί (όχι η... "Κλείδα"!) για τη μεταγραφή των παλαιών βυζαντινών μελών.

ΥΓ Η δε αργή εξήγηση του "νεχεανες" λειτουργεί, όπως βλέπουμε, με "παρενθετικό" τρόπο (παρεμβολή μελωδικών φράσεων). Ενώ δηλ. το μέλος του απηχήματος έχει ολοκληρωθεί ουσιαστικά με τα πρώτα σημαδόφωνα, στη συνέχεια επιμηκύνεται ελεύθερα. Είναι μια από τις βασικές τεχνικές της αργής εξηγήσεως στον 18ο αιώνα.
 
Last edited:
E

emakris

Guest
Μου φαίνεται εξαιρετικά αντιπαθής ο συνδυασμός (στο βαθμό που γίνεται αντιληπτός από τους πιστούς)
Αμήν
Παύση
Ντουντούκα (τονοδότης)
Απήχημα
Ύμνος

Γι' αυτό η "ντουντούκα" είναι ακατάλληλη για το αναλόγιο. Εγώ το κάνω ως εξής: Με το που αρχίζει ο ιερέας την τελική εκφώνηση, εντοπίζω με το διαπασών σε τι τόνο βρίσκεται. Εάν, για παράδειγμα, βρίσκεται στο Φα δίεση και το επόμενο μέλος θέλω να το πάρω από Ρε, θα κατέβω μια μεγάλη τρίτη και θα πω εκεί το αμήν. Εάν θέλω να το πάρω από Φα, θα προτιμήσω το Φα δίεση, για να μην αλλάξω τόνο χωρίς λόγο. Έτσι η ακολουθία κυλάει ομαλά, χωρίς χασμωδίες.
 
Last edited:
T

Tzanakos_B

Guest
Απαντωντας στην απαντηση σου στο μηνυμα μου , θελω κατ'αρχην να σταθω
σε δυο πραγματα .
1ον : Αναφερω στο μηνυμα μου οτι ''εκφραζω αποριες και οχι θεσεις'' . Η απαντηση σου ομως μου φαινεται σαν αντιπαραθεση , τουλαχιστον σε ορισμενα σημεια . Αν κανω λαθος ΣΟΡΡΥ .
2ον : Στο θεμα του αειμνηστου Καρρα , φαινεσαι ετοιμος για ''καυγα'' . Μα δεν
τον κατηγορησα τον ανθρωπο . Και για να τελειωνω με αυτο το θεμα . Εχω
πει και παλαιωτερα οτι ο ανθρωπος εχει καμει πολυ αξιολογη ερευνα πανω στην ελληνικη μουσικη . Εχει ψαξει , εχει μελετησει , εχει καταγραψει κλπ κλπ. Απλα εγω καλως ή κακως , δεν εχω μελετησει το εργο του γυρω απο την Β.Μ. , δεν εχω καν διαβασει το θεωρητικο του . Επομενως δεν μπορω να τον κρινω ουτε θετικα ουτε αρνητικα . Απλα οταν τον ακουγα να ψαλλει δεν μου αρεσε . Ισως να εφταιγε και η οχι και τοσο καλη φωνη του . Δεν συμφωνω με οσους τον κατηγορουν σχεδον βριζοντας τον , οπως δεν συμφωνω και με τον δογματισμο καποιων της λεγομενης σχολης Καρρα .

Παραθετεις καποια παραδειγματα στην απαντηση σου τα οποια βεβαια γνωριζω
και αν και λεω οτι χρησιμοποιω αποκλειστικα (ισως λαθος διατυπωση) τα μονοσυλλαβα απηχηματα , χρησιμοποιω αυτα που αναφερεις αφου αυτα ακουσα απο τους ψαλτες που αναφερω στο μηνυμα μου , στις συγκεκριμενες περιπτωσεις.
Και εδω ακριβως ειναι η απορια μου . Γιατι σε καποια ( σε λιγα) παπαδικα κυριως μελη , λενε πολυσυλλαβα απηχηματα και στα υπολοιπα παπαδικα και στα στιχηραρικα και ειρμολογικα , λενε μονοσυλλαβα ; Αυτη ειναι η απορια μου και πανω σε αυτο ζητω απαντηση απο οποιον γνωριζει . ΓΙΑΤΙ ποτε ετσι και ποτε γιουβετσι (αμαν και πειναω) ;
Επισυναπτω ηχητικο με 11 απηχηματα απο τον Στανιτσα . Τα 8 πρωτα ειναι απο ισαριθμα χερουβικα κατ' ηχον . Το 9 ειναι παλι απο χερουβικο του Γου
γιατι το προηγουμενο (τριτο) δεν ακουγεται καλα . Το 10 ειναι απο κοινωνικο
του Σταυρου οπου κανει διαφορετικο (πιο συντομο) απο το του Χερουβικου (τεταρτο) και το 11 ειναι απο το ''σιγησατω ..'' και ειναι το ιδιο με το του
χερουβικο του Πλ.Αου (πεμτο) . Αντε βγαλε τωρα ακρη .
Ακομα επισυναπτω μια σελιδα απο το θεωρητικο (κοιτα να δεις που ξανανοιξα θεωρητικο μετα απο τοσα χρονια) του Αβρααμ Ευθυμιαδη . Στην αρχη στην πανω μερια κατι λεει για το ''αμην'' χωρις να ξεκαθαριζει ομως την τονικοτητα που πρεπει να λεγεται . Και στην κατω μερια στην υποσημειωση 2 , ο Χρυσανθος λεει ...''Γινεται δε και μονοσυλλαβως το απηχημα'' ... .
ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ ;
Μπερδευεται λοιπον κανεις (κυριως οι μαθητες) οταν διδασκεται το ''ετσι'' και
ακουει το ''γιουβετσι'' ή τουμπαλιν . Κανω λαθος ;

Στα περισσότερα κλασσικά βιβλία , δεν αναγράφονται απηχήματα και μάλιστα δισσύλαβα. Παίρνοντας ως πηγή τον Πρίγγο αλλά και τον Καραμάνη [ προσωπικά ] , Τα απηχήματά τους , περιορίζονταν σε ένα ΝΕΕΕ.. , Στον ήχο Δ` Άγιαααα.. πολύ πιό απλό απο το τού Στανίτσα ... , στόν ΠΛ Β` Νεεχεεες , και στον Βαρύ ήχο Νεεεεεεεανεεες αρχιζοντας κ του ΠΑ και καταλήγοντας στον ΖΩ. Στον Πλάγιο του Δ` πάντα ένα απλό Νεεεε. Στον ΝΗ. Καί αυτα μόνο στα Χερουβικα και κοινωνικα. Πολλοί , σήμερα άρέσκονται αε δισσύλαβα απηχήματα και με πολύ στόμφο..!!! Σκοπός του απηχήματος είναι να σε εισαγάγει διακριτικα στόν ήχο..!! , τιποτε περισσότερο ..Ο αειμνηστος Περιστέρης , ήταν πολύ διακριτικός στα απηχήματα..!! Β. ΤΖΑΝ.
 
T

Tzanakos_B

Guest
Στα περισσότερα κλασσικά βιβλία , δεν αναγράφονται απηχήματα και μάλιστα δισσύλαβα. Παίρνοντας ως πηγή τον Πρίγγο αλλά και τον Καραμάνη [ προσωπικά ] , Τα απηχήματά τους , περιορίζονταν σε ένα ΝΕΕΕ.. , Στον ήχο Δ` Άγιαααα.. πολύ πιό απλό απο το τού Στανίτσα ... , στόν ΠΛ Β` Νεεχεεες , και στον Βαρύ ήχο Νεεεεεεεανεεες αρχιζοντας κ του ΠΑ και καταλήγοντας στον ΖΩ. Στον Πλάγιο του Δ` πάντα ένα απλό Νεεεε. Στον ΝΗ. Καί αυτα μόνο στα Χερουβικα και κοινωνικα. Πολλοί , σήμερα άρέσκονται αε δισσύλαβα απηχήματα και με πολύ στόμφο..!!! Σκοπός του απηχήματος είναι να σε εισαγάγει διακριτικα στόν ήχο..!! , τιποτε περισσότερο ..Ο αειμνηστος Περιστέρης , ήταν πολύ διακριτικός στα απηχήματα..!! Β. ΤΖΑΝ.

Δεν είναι ευχάριστο , για οποιοδήποτε θεμα , να επαναλαμβάνουμε σχόλια και απόψεις που τελικά δεν οδηγούν σε συγκεκριμένα συμπεράσματα. Όλοι συμφωνούμε ότι το Απήχημα , είναι απαραίτητο σε ορισμένες περιπτώσεις . Αναφέρω το Πάσα πνοή.. των αίνων , Τα Δοξαστικά , Τα Χερουβικά , το Άγιος , άγιος .... Την γαρ σην μήτραν... [ Λειτουργ. Μ. Βασιλειου ] , Τα Κοινωνικά , και αν πρόκειται να ψαλλεί κάποιος Πολυέλεος . [ Συνήθως στη διανομή του αντιδώρου ]. Ο Πρίγγος , κυρίως , ο Στανίτσας , ο Καραμάνης , αλλα και οι άλλοι Μεγάλοι ΄αείμνηστοι και ζώντες , μας δίδαξαν , πότε και πώς λέγονται τα Απηχήματα.!! [ Εχω μια επιφύλαξη για το '' ΑΓΙΑ '' του Στανίτσα . Πολυ τραβηγμένο.. ] Οπως γράφει και ο φίλος Νίκος Γιάννου, ο πιο σωστός μαθητής του Στανίτσα, καλό είναι να αποφεύγονται ,τα εξεζητημένα απηχήματα , τύπου ΝΕ Αγιεεεεε .... , Ανανεεεεες.. Λέγετοοοος.... . Το μόνο σωστο είναι το λεγόμενον '' Αγιααααα '' εις τον τέταρτον ήχον εκ του ΔΙ. Σε μια συναυλία στον Αγιο Ιωάννη Βουλιαγμένης , παρόντος και του Δημ. Νεραντζή , πριν από κθε ύμνο , εκαναν Απήχημα με ΠΑ ΒΟΥ ΓΑ ΔΙ ... και ακουγόταν πολύ εξεζητημένο. !!! Του το είπα , ήταν δικη του '' έμπνευση '' !! και το έβλεπε ΚΑΛΟ...!! Τί άλλο να πω ??? '' Παν μετρον άριστον '' !!!! Β. ΤΖ.
 

Πηγάδης

Μέλος
Ήθελα να ρωτήσω το εξής: Αν κάποιος (και έχω ακούσει πολλούς ψάλτες κατά μόνας αλλά και χορούς να το κάνουν) μπορεί να ξεκινήσει (και εννοείται να ακουλουθήσει επιτυχώς τον ήχο και τον απαιτούμενο ρυθμό) κάποιο μέλος χωρίς απήχημα είναι λάθος; Πρέπει ντε και καλά να χρησιμοποιήσει απήχημα για να είναι σωστός;
 

ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΟΥΓΙΑΣ

Παλαιό Μέλος
Ήθελα να ρωτήσω το εξής: Αν κάποιος (και έχω ακούσει πολλούς ψάλτες κατά μόνας αλλά και χορούς να το κάνουν) μπορεί να ξεκινήσει (και εννοείται να ακουλουθήσει επιτυχώς τον ήχο και τον απαιτούμενο ρυθμό) κάποιο μέλος χωρίς απήχημα είναι λάθος; Πρέπει ντε και καλά να χρησιμοποιήσει απήχημα για να είναι σωστός;
Ο ρόλος του απηχήματος δεν είναι καλλωπιστικός - διακοσμητικός, ούτε προς φωνητική επίδειξη ή τέρψη, αλλά ουσιαστικός και πρακτικός.
Μας εισάγει "στο μουσικό δρόμο" - ήχο, στον οποίο θα ψαλλεί το μέλος!
Είναι σημείο των καιρών - εκφυλιστικό στοιχείο***, θα 'λεγα, η επικράτηση ενός απλού νε, στη βάση του ήχου ή ακόμα χειρότερα εισαγωγή μιας μελωδίας, χωρίς απήχημα......................
Ειδικά το τελευταίο χαρακτηριστικό, που συναντάμε σε πολλούς Ιεροψάλτες, δείχνει τον παραπάνω αναφερόμενο εκφυλισμό του απηχήματος, που φτάνει τα όρια της απαξίωσης!
Ο ουσιαστικός και πρακτικός ρόλος του απηχήματος, εντοπίζεται στο ότι "πατώντας δεσπόζοντες φθόγγους κάποιου ήχου", μέσω του απηχήματος, φέρνουμε, σύντομα, το άκουσμα του ήχου στο αυτί μας και πιο εύκολα ψάλλουμε το "μάθημα" που ακολουθεί.
Εκτός κι αν φτάσαμε σε υψηλά μουσικά επίπεδα και δεν το χρειαζόμαστε γιατί κάθε μουσικό δρόμο - ήχο, τον έχουμε ανά πάσα στιγμή στο τσεπάκι (αυτί μας)..................


***χαρακτηριστικό κι αυτό των "έσχατων μουσικών χρόνων".............
 
Last edited:

Πηγάδης

Μέλος
Εκτός κι αν φτάσαμε σε υψηλά μουσικά επίπεδα και δεν το χρειαζόμαστε γιατί κάθε μουσικό δρόμο - ήχο, τον έχουμε ανά πάσα στιγμή στο τσεπάκι (αυτί μας)..................

Σε αυτό πάνω θέλω να σταθώ και σε ευχαριστώ για την αφορμή.
Αν η μουσική παιδεία ενός ψάλτη, η τριβή με την μουσική, καθιστά το απήχημα αχρείαστο, μήπως είναι εκτροχιασμός να επιμένουμε στην χρήση των απηχηματων ως απαρραίτητα; Άραγε δεν πρέπει να ρίξουμε το βάρος στην μουσική μας καλλιέργεια; Και μου φαίνεται τότε θα είμαστε και σύμφωνοι και με τον Χρύσανθο, ο οποίος προορίζει τα απηχήματα για τους αρχαρίους (βλ. Θεωρητικὸν Μέγα τῆς Μουσικῆς, Α΄ μέρος, κεφ. Ε΄, §307).
 

pransot

Πράντζος Σωτήρης
Τα απηχήματα μου είναι παντελώς αχρείαστα όταν ψάλλω μόνος μου και κατά περίπτωση χρήσιμα όταν διευθύνω ψαλτικό χορό με μέλη αρχάρια στην ψαλτική.
Στον κόσμο που ακούει θεωρώ πως είναι στην καλύτερη περίπτωση ανεκτά ή αδιάφορά, στην χειρότερη...
Ξέρω δε ότι δεν είμαι κανένας ψαλτάρας, ίσως οι περισσότεροι από εσάς να είστε πολύ καλύτεροί μου. Θεωρώ πως χρησιμοποιούνται κυρίως λόγω μόδας. Η δε υπερβολική τους χρήση π.χ. πριν από ειρμολογικά μέλη, απολυτίκια καταντά γελοία
 
Κ

Κωσταντής1

Guest
Προφανώς και τα γνώριζαν. Για κοιτάξτε και αυτό:
View attachment 220
καθώς και την ηχογράφηση. (Ι.Ναυπλιώτης-Κ.Πρίγγος)
:)
Ἴσως τὰ ἀπηχήματα νὰ μὴν ἔχουν νόημα, ὅταν ὁ ψάλτης δὲν ἔχει σὲ ἀκτίνα ἀκοῆς ἕνα σῶμα ἀκροατῶν ἢ/καὶ συμψαλλόντων ποὺ νὰ "πιάνει" ἀμέσως τὸ νόημά τους, ὁπότε γίνονται σὰν τελετουργικὸ χωρὶς νόημα, ποὺ δείχνει καὶ ἐξεζητημένο. Εἶναι σὰν νὰ λέει λ.χ. ἕνας ῥεμπέτης "χιτζάζ" προτοῦ παίξῃ. Πόσοι εἶναι σὲ θέση νὰ πιάσουν ἀμέσως τὸ ποῦ περίπου θὰ κινηθῇ; Ἴσως ὅμως πάλι ἔχουν νόημα γιὰ κάποιον ποὺ θέλει νὰ ξαναδημιουργῆσῃ τέτοιο σῶμα ἀκροατῶν, νὰ τὸ ἐκπαιδεύσῃ.
 
Last edited by a moderator:

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Ο ρεμπέτης δεν λέει χιτζάζ πριν τραγουδήσει, το εκτελεί όμως το σχετικό απήχημα με το μπουζούκι του.

Σωστά επισημαίνεις ότι το απήχημα απευθύνεται και στους ακροατές.
 
Κ

Κωσταντής1

Guest
Mὲ τὴν ἐξῆς προσθήκη. Ὅτι τὸ μπουζοῦκι εἶναι κουρντισμένο πλέον εὑρωπαϊκά, ἐνῷ ἡ φωνὴ δὲν ἔχει τάστα. Ἁπὸ ὅ,τι βλέπω εἶναι βάσιμο νὰ ὑποθέσῃ κανεὶς ὅτι τὸ ἀπήχημα σχετίζεται ἄμεσα μὲ τὰ χρυσανθινὰ διαστήματα, ποὺ εἶναι ὅπως καὶ νὰ τὸ κάνουμε κάπως..."χιντο-τζάζυ" (καὶ φθίνει μαζί τους). Τὸ ταξίμι σὲ εἰσάγει στὸν μουσικὸ δρόμο, ἀλλὰ τὸ ἀπήχημα μήπως δὲν εἶναι τίποτα ἄλλο ἀπὸ τὸ ΚΟΥΡΔΙΣΜΑ τῶν φωνῶν;;;;
 

giorgosgoudi

Νέο μέλος
Όπως και να ' ναι κουρδισμενο το απηχημα είναι απηχημα.

Κατά τα άλλα συμφωνώ ότι πρόκειται και για κούρδισμα των φωνών μαζί και με προετοιμασία του ακροατηρίου στο τι ακολουθεί.

Δηλαδή και για σένα το κάνεις και για τη χορωδία σου και για τους ακροατές.
 
Κ

Κωσταντής1

Guest
Ἕνα σύγχρονο παράδειγμα ἀπηχήματος εἶναι τὸ ... τυρὶ τοῦ Ῥὸζ Πάνθηρα! Δηλαδὴ νενανώ, ἀνανές (τὸ βρίσκω καὶ ἀνανά) ἀλλὰ καὶ τὰ ἀρχαῖα τετατωτη ποὺ ἀναφερει ὁ Χρύσανθος τί εἶναι - πολὺ γνωστὲς μελῳδίες, ποὺ γίνονται καὶ χαρακτηριστικὲς γιὰ μιὰ κλίμακα. Γιὰ παράδειγμα ἂν ἔμενε τὸ τιρί-τιρὶ τοῦ Χένρυ Μαντσίνι, θὰ ἦταν ἕνα τετράχορδο (ἂν τὰ βγάζω σωστά) ΒουΓα - ΔικΕὕφεση. Καὶ τὸ ἴσον θὰ ἦταν στὸ Γα. Γιατὶ τὰ ἀπηχήματα εἶναι πολυσύλλαβα; Διότι μέχρι τὸν Χρύσανθο καὶ μετὰ ἀπὸ αὐτὸν δὲν σκέπτονται μὲ χωριστὲς νότες (πρβλ. τὴν ἄποψη τοῦ Ἀφθονίδη, πάνω ἀπὸ τὴν παραπομπὴ 16: ἡ παλαιὰ μουσικὴ εἶχε μόνο τετράχορδα καὶ πεντάχορδα), ἀλλὰ ὁμάδες νοτῶν, ἡ χωριστὴ νότα τοὺς φαίνεται ἀνόητη, ὅπως λ.χ. γιὰ τοὺς καθαυτὸ δυσλεκτικοὺς ἡ ἀλφαβητικὴ γραφή. Τὸ ἴσον λοιπὸν ὅντας ἕνας φθόγγος, γιὰ νὰ ἀποκτήσῃ νόημα πρέπει νὰ ἐνταχθῇ σὲ ἕνα τρίχορδο (αγια, νεανες) , τετράχορδο (νεχεανες), κάπως ἔτσι. Στὴν οὐσία λοιπὸν τὸ ἀπήχημα εἶναι μιὰ ἀρχικὴ συγχορδία, καὶ τὸ ἴσον εἶναι ἕνα... ἀπήχημα τοῦ ἀπηχήματος!!!!! Γιὰ αὐτὸ καὶ (βλ. περὶ Ἁφθονίδη, παραπάνω) δὲν μποροῦν νὰ καταλάβουν τὸ "μονότονο, σταθερὸ ἴσον" οἰ δυτικοί. Δὲν γνωρίζουν ὅτι οἱ... ἀνατολικοὶ δὲν τὸ ἀντιλαμβάνονται σὰν μία νότα, ἀλλὰ σὰν τὴν συμπύκνωση πολλῶν.
 
Last edited by a moderator:

polykarpos

Polykarpos Polykarpidis
Κάνω μία προσπάθεια να συγκεντρώσω εδώ βιβλιογραφία σχετική με τα απηχήματα ή και αρκτικές μαρτυρίες.

Πηγές
Μέγα Θεωρητικό Χρυσάνθου

Βιβλιογραφία
Troelsgard, Βυζαντινά Μουσικά Σημάδια, Fagottobooks 2020. σ 74 κ.εξ.
Raasted, Intonation formulas and modal signatures in Byzantine musical manuscripts, Munksgaard 1966
Αναστασίου, Τα Κρατήματα στην Ψαλτική Τέχνη, Αθήνα 2005, σ 77 κ.εξ.


Παρακαλώ όποιος γνωρίζει σχετική βιβλιογραφία για το θέμα των απηχημάτων ας συμπληρώσει!
Ευχαριστώ!
 
Last edited:
Κ

Κωσταντής1

Guest
Ἐνδεικτικὰ γιὰ τὶς πηγές: Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου, Ἔκθεσις περὶ τῆς βασιλείου τάξεως (De Ceremoniis aulae byzantinae), γνωστὴ ἡ ἔκδοση τοῦ Reiske ὅπου λ.χ.:
Ὁ λαός· "Πολλὰ ἔτη εἰς πολλά." Καὶ αὐλεῖ τὸ ὄργανον. Καὶ λέγουσιν οἱ κράκται· "Ἅγιαχας." Καὶ ὅτε πληρώσῃ, λέγουσιν οἱ κράκται φωνὴν ἤχ. π. δʹ τὸ ἰχάδιν· "Ἅγια." καὶ ἄλλα πολλά.
 
Last edited by a moderator:
Κ

Κωσταντής1

Guest
υγ. ὅταν γίνεται ἀκουστικὸς συντονισμὸς συμβαίνει τὸ ἑξῆς ἱδιόμορφο φαινόμενο: "κλειδώνει" ἡ μιὰ συχνότητα μὲ τὴν ἄλλη καὶ εἶναι σὰν νὰ ἀκούγεται ἐκ τῆς ἀλλαγῆς ἕνα ἀνεπαίσθητο "κλίκ". Ταὐτόχρονα νιώθει κανεὶς σὲ μικρογραφία ἕνα μπούκωμα, σὰν νὰ χάνει ὕψος (ἢ νὰ ἀπογειώνεται;) τὸ.. αἐροπλάνο, καὶ ταὐτόχρονα εἶναι σὰν νὰ ἀκούγεται ἕνας λεπτὸς διαπεραστικὸς ἦχος: εἶναι ὁ συντονισμὸς τῶν συχνοτήτων, συμβαίνει δὲ ὅταν πέφτει ὁ ἕνας ἦχος εἶτε σὲ ταὐτοφωνία μὲ τὸν ἄλλον, εἴτε σὲ ὀκτάβα, εἴτε σὲ μιὰ τῶν ἁρμονικῶν, κατὰ σειρὰν ἱκανότητος. Ἵσως μποροῦμε νὰ ἀποτολμήσουμε λοιπὸν μιὰ πρώτη ἀπάντηση στὸ ἐρώτημα: σὲ τὶ χρησιμεύουν τὰ ἀπηχήματα; Μὲ τὸ ἀπήχημα (ποὺ ἴσως τὸ ἐπαναλαμβάνει(;)) ἂν χρειαστῇ ὁ ψάλτης δίνει καὶ "κλειδώνει" τὸ ἴσον. Ὅταν ἀκούσει αὐτὸ τὸ "κλικ" ποὺ περιγράφεται παραπάνω, καὶ ποὺ εἶναι εὐδιάκριτο στὸν καθένα, προχωράει στὸ καθαὐτὸ μέλος. Τὸ ἴσον τὸ δίνει σὲ σύμπλεγμα νοτῶν (πολυσύλλαβα ἀπηχήματα) μεταξὺ ἄλλων διότι δὲν ἔχει οὔτε ἰσοκράτη οὔτε πιάνο οὔτε... ταμποὺρ καὶ τὸ ἀκουμπάει λοιπὸν σὲ μιὰ νοηματικὴ σειρὰ ἀποξαρχῆς.
 

Ioan.

Member
Το πώς των απηχημάτων έχει απαντηθεί (φυσικά με διάφορους τρόπους)
α. Αμήν
β. Απλό Νε στη βάση του ήχου
γ. Σύντομης "πλοκής" Νε
δ. Σύντομο πολυσύλλαβο
ε. Αργό πολυσύλλαβο

Το πότε σίγουρα ποικίλει ανάλογα με
α. αν υπάρχει αλλαγή ήχου
β. αν πρόκειται για γνωστό ή άγνωστο κομμάτι (το παράδειγμα με το Είη το όνομα)
γ. το μελοποιητικό γένος

Σημαντικότατο όμως εδώ είναι για μένα το γιατί, το οποίο διαμορφώνει ανάλογα το πώς και το πότε.
Αναφέρω του κυριότερους λόγους όπως τους αντιλαμβάνομαι
α. Έτσι έμαθα, λέει ο δάσκαλός μου
β. Έτσι λέει η παράδοση (όπως τουλάιστον την αντιλαμβάνομαι)
γ. Έχει πρακτικό νόημα

Για εμένα ΜΟΝΟ ο τρίτος λόγος υπάρχει, αν και σέβομαι όσους αναφέρονται στους άλλους δύο.
Ως δε πρακτικό βοήθημα το απήχημα μπορεί
α. να βοηθάει εμένα να βρω τον ήχο
β. να δίνει τα χαρακτηριστικά του ήχου στους συμψάλλοντες ώστε να αρχίσουμε με μία φωνή τον ύμνο.

Προσωπικά δε χρησιμοποιώ ποτέ τα απηχήματα (κανένα) αν δε νιώσω κάποια τέτοια πρακτική ανάγκη. Θεωρώ πως μόνο πρόβλημα δημιουργούν στη λατρεία, ειδικά σήμερα που ο λαός είναι σχεδόν αποκομμένος από το λόγο και τη μουσική των ύμνων μας, η δε ήδη προβληματική "λογική" λατρεία δυσχεραίνεται έτι περαιτέρω.

Το μόνο πρόβλημα είναι πως αν κάποιες φορές διευθύνω χορό, ξεκινούμε νέο κομμάτι και έχω άπειρους βοηθούς, ξεκινώ μόνος μου τις πρώτες μουσικές συλλαβές μέχρι να δώσω το στίγμα του κομματιού, να πιάσουν σωστά οι ισοκράτες το ίσο και να μπουν όλοι στο κείμενο. Καταλαβαίνω πως σε αυτές τις περιπτώσεις θα ήταν καλύτερο να ξεκινήσει ο χορός μαζί τον ύμνο, οπότε έν καλό απήχημα θα βοηθούσε πρακτικά.

Επίσης συμφωνώ πως το "Αμήν" πρέπει να ακολουθεί την εκφώνηση του ιερέα ηχητικά, αν και δεν το εφαρμόζω πάντοτε.

Μου φαίνεται εξαιρετικά αντιπαθής ο συνδυασμός (στο βαθμό που γίνεται αντιληπτός από τους πιστούς)
Αμήν
Παύση
Ντουντούκα (τονοδότης)
Απήχημα
Ύμνος

Στις δε περισσότερες των περιπτώσεων νομίζω πως το απήχημα έχει νόημα μόνο όταν ψάλλει χορός, το δε απήχημα εννοείται πως το λέει μόνος του ο πρωτοψάλτης. (Αλήθεια, δεν είναι εντελώς παράλογο και αστείο να ψάλλει όλος ο χορός το απήχημα; Το έχω δει μόνο σε συναυλίες χορωδιών).
Κάποιος που έει αναλάβει αναλόγιο πιστέυω πως στις περισσότερες περιπτώσεις μπορεί να κάνει εύκολα και χωρίς λάθη τις αλλαγές των ήχων, οπότε όταν ψέλνει μόνος του το απήχημα είναι εντελώς περιττό.

Επίσης θεωρώ εντελώς άστοχο το σύνηθες να λέει ο ψάλτης στον Α' π.χ. ήχοΑ-α-μήν (Νη-Πα-Πα) και αμέσως μετά απήχημα Νε-ε-ε (Νη-Πα-Πα).

Συγγνώμη για το μακροσκελές του μηνύματος στην πιο διακοπίστικη ημέρα και ώρα του καλοκαιριού.
Σε ποιό βιβλίο μπορώ να βρώ αυτές τις ενημερώσεις;
 
Top