Περί πολυφωνικής μουσικής στην Εκκλησία

[emakris]

Πριν λίγο καιρό ο Μπαμπινιώτης σε μία τηλεοπτική συνέντευξή του είχε πει ότι την πολυφωνία την είχαν και οι Αρχαίοι Έλληνες, αλλά τελικά την απέριψαν για λόγους φιλοσοφικούς. Η πολυφωνία κατ' αυτούς εξέφραζε την διάσπαση ενώ η μονοφωνία την ενότητα.

Οι Αρχαίοι δεν φαίνεται να είχαν πολυφωνία, με τη νεώτερη έννοια του όρου. Η παρεξήγηση αυτή δημιουργήθηκε από τα γραφόμενα του Πλάτωνα, ο οποίος, ως γνήσιος υπέρμαχος της παράδοσης (κάτι μου θυμίζει αυτό...), απέρριπτε τα "πολύχορδα" και "πολυαρμόνια" όργανα, όπως η μάγαδις, που είχαν μεγάλη έκταση και δυνατότητες εναλλαγών στους τρόπους (ως, γνωστόν, η λέξη "αρμονία" δεν είχε τη σημερινή έννοια). Επίσης απέρριπτε την "ετεροφωνία", δηλ. την πρακτική της πρόσθεσης ποικιλμάτων στη συνοδεία του άσματος από τη λύρα (πάντα όμως στα πλαίσια της ίδιας μελωδίας, όπως στο δημοτικό τραγούδι, όταν παίζουν ταυτόχρονα το βιολί και το κλαρίνο). Πέρα από το "μαγαδίζειν" (παίξιμο σε οκτάβες) και την ετεροφωνία, δεν υπάρχουν στοιχεία για την ύπαρξη πολυφωνίας.

Υπάρχουν άνθρωποι που παίζουν ρεμπέτικα στο (συγκερασμένο) μπουζούκι τους και χρησιμοποιούν τους δρόμους της Αραβοπερσικής. Και δεν ξέρουν πχ. ότι το ουσάκ είναι ο πρώτος ήχος. Και όταν τους το λές, σε κοιτάνε με μιά έκπληξη: "Έτσι είναι;"

Μα το μεγάλο επίτευγμα του ρεμπέτικου και του λαϊκού τραγουδιού ήταν ακριβώς ότι προσάρμοσε το τροπικό σύστημα της Εγγύς Ανατολής στο δυτικό ("συγκερασμένο") κούρδισμα των οργάνων που χρησιμοποιούσε, και μάλιστα με απόλυτη επιτυχία! Μα, θα μου πείτε, δεν αλλοιώνεται έτσι ο χαρακτήρας των μακαμιών; Σαφέστατα. Αλλά γεννιέται κάτι καινούργιο, οι λεγόμενοι λαϊκοί "δρόμοι". Εάν απορρίψουμε τα δυτικά όργανα, απορρίπτουμε ολόκληρη την ελληνική μουσική (πλην της ψαλτικής) του 20ού αιώνα! Η μουσική εξελίσσεται. Δεν είναι δυνατόν να είμαστε συνέχεια τόσο μεμψίμοιροι.

ΥΓ Θα παρακαλούσα τους κ.κ. διαχειριστές, εάν γίνεται να αλλάξουν τον τίτλο αυτού του ενδιαφέροντος θέματος. Δεν είναι δυνατόν να κάνουμε σοβαρή συζήτηση κάτω από έναν τέτοιο φαιδρό τίτλο.

 

[emakris]

Ευχαριστώ θερμώς για την άμεση ανταπόκριση στο αίτημά μου!

 

[Polymnia]

Εάν απορρίψουμε τα δυτικά όργανα, απορρίπτουμε ολόκληρη την ελληνική μουσική (πλην της ψαλτικής) του 20ού αιώνα! Η μουσική εξελίσσεται. Δεν είναι δυνατόν να είμαστε συνέχεια τόσο μεμψίμοιροι.

Πώς συμπέρανες αυτό από τα προηγούμενα; Διευκρίνησε το σκεπτικό σου σε παρακαλώ. Η μεμψιμοιρία που κολλάει;

 

[emakris]

Πώς συμπέρανες αυτό από τα προηγούμενα; Διευκρίνησε το σκεπτικό σου σε παρακαλώ. Η μεμψιμοιρία που κολλάει;

Μεμψιμοιρία είναι να θεωρούμε ότι όλα τα καλά βρίσκονται στο παρελθόν και όλα τα κακά στο παρόν. Να θρηνούμε λ.χ. για την ελληνική μουσική που δήθεν χάθηκε και αντικαταστάθηκε από την ευρωπαϊκή ή ο,τιδήποτε άλλο.
Εάν κάτι αξίζει πραγματικά, επιβιώνει εξελισσόμενο και προσαρμοζόμενο στις νέες συνθήκες. Αλλοιώς χάνεται και ξεχνιέται. Εάν το σκεφτεί κανείς έτσι, βλέπει τα πράγματα πιο αισιόδοξα.

 

[domesticus]

Εάν κάτι αξίζει πραγματικά, επιβιώνει εξελισσόμενο και προσαρμοζόμενο στις νέες συνθήκες. Αλλοιώς χάνεται και ξεχνιέται. Εάν το σκεφτεί κανείς έτσι, βλέπει τα πράγματα πιο αισιόδοξα.

Μπορεῖ νὰ ἰσχύει στὸν δαρβινισμὸ ἀλλὰ δὲν νομίζω πὼς ἀποτελεῖ πλέον γενικὴ ἀλήθεια.

Στὸν σκληρὸ δίσκο μποροῦν διατηρηθοῦν πάρα πολλὰ πράγματα, χωρὶς νὰ χαθοῦν πρώτα καὶ νὰ διασωθοῦν κατὰ δεύτερον. Ἔτσι εἶναι δυνατὸ νὰ διαπιστωθεῖ καὶ νὰ ἐξιχνιασθεῖ ἡ ἐξέλιξη, χωρὶς νὰ ψάχνουμε χαμένους κρίκους σὲ ἀβέβαια ἀπολιθώματα.

 

[Polymnia]

Εάν κάτι αξίζει πραγματικά, επιβιώνει εξελισσόμενο και προσαρμοζόμενο στις νέες συνθήκες.
Αλλοιώς χάνεται και ξεχνιέται.

Δηλαδή η Ελληνική Μουσική Παράδοση δεν αξίζει; Ε, τότε να την πετάξουμε κι αυτήν.
Αν μας έχει πιάσει εμάς η ξενομανία, δεν φταίει η Ελληνική Μουσική.

Μεμψιμοιρία είναι να θεωρούμε ότι όλα τα καλά βρίσκονται στο παρελθόν και όλα τα κακά στο παρόν.

Πώς συμπέρανες την μεμψιμοιρία από την προηγούμενη συζήτηση;

Να θρηνούμε λ.χ. για την ελληνική μουσική που χάθηκε και αντικαταστάθηκε από την ευρωπαϊκή ή ο,τιδήποτε άλλο.

Κάποτε ο δάσκαλός μου βρέθηκε στην Κέρκυρα και έψαλλε σε μία εκκλησία. Μόλις τελείωσε η ακολουθία, τον πλησίασε μία γιαγιά και του είπε:
"Μπράβο παιδί μου! Έχεις πολυ καλή φωνή! Μόνο μη τα λές Τούρκικα. Ψάλλε κανονικά......"

Θα το αποκαλούσα κωμικοτραγικό. Υπάρχουν Έλληνες που ακούνε την μουσική παράδοσή τους και την θεωρούν ξένη. Και μπορεί στα Επτάνησα η Δυτική Μουσική να ενσωματώθηκε στην παράδοση των τελευταίων 2-3 αιώνων (δεν ξέρω ακριβώς), αλλά προυπήρχε άλλη μία χιλιάδων ετών η οποία δυστυχώς ξεχάστηκε....

 

[emakris]

Προς Polymnia:
Προφανώς δεν μιλούμε την ίδια γλώσσα. Άλλα λέω εγώ, άλλα καταλαβαίνετε εσείς. Αφήστε το καλύτερα. Και συγγνώμη που σχολίασα τα γραφόμενά σας. Δεν θα το επαναλάβω.

 

[Polymnia]

Επειδή το θέμα από κοινωνιολογικής απόψεως είναι εξαιρετικά πολύπλοκο, είναι σφόδρα πιθανό να παρερμηνευθούν κάποια πράγματα και γι' αυτό ας το αφήσουμε καλλίτερα.

Να είστε καλά.

 

[karaviotisdim]

Κυριε Μιχαλη Τζωρτζη
Καθε προσωπικη και οικογενειακη σας ευτυχια στο νεο χρονο
Αισθανομαι την αναγκη να ευχαριστησω εσας και τον καθενα οταν η ψαλτικη που ερχεται εδω ειτε βυζαντινη ειτε τετραφωνικη ειναι μελλωδια και οχι επιθετικες κραυγες. Υπαρχει μια ταση να καταργουμε τετραφωνικες χωροδιες Αγια Αικατερινη στην Πλακα και αλλου οπως επισης να θελουμε στου ναους με παραδοση βυζαντινη να εισαγουμε τετραφωνιες και αρμονια. Ας σεβασθουμε τα καλως κειμενα βυζαντινα τε και ευρωπαικα.η χρυση τομη ειναι η μια λειτουργια να γινεται βυζαντινη και η αλλη πολυφωνικη εκει που ητο ανεκαθεν η πολυφωνια ενω εκει που ητο ανεκαθεν η βυζαντινη να παραμενει ως εχει.
Τα γουστα ποικιλουν ας τα σεβασθουμε .Αινειτε αυτον εν χορδαις και οργανοις
Ο θεος θελει προσφορα ψυχης και οχι μουσικες διενεξεις.Για μια ακομη φορα σας ευχαριστω και παρακαλω να φερνετε οτι μελωδικο εχετε
Δημητριος Καραβιωτης
Πρωτοψαλτης μητροπολητικου ναου Ευαγγελιστριας Αργοστολιου Κεφαλληνιας

 

[domesticus]

Κυριε Μιχαλη Τζωρτζη
Καθε προσωπικη και οικογενειακη σας ευτυχια στο νεο χρονο
Αισθανομαι την αναγκη να ευχαριστησω εσας και τον καθενα οταν η ψαλτικη που ερχεται εδω ειτε βυζαντινη ειτε τετραφωνικη ειναι μελλωδια και οχι επιθετικες κραυγες. Υπαρχει μια ταση να καταργουμε τετραφωνικες χωροδιες Αγια Αικατερινη στην Πλακα και αλλου οπως επισης να θελουμε στου ναους με παραδοση βυζαντινη να εισαγουμε τετραφωνιες και αρμονια. Ας σεβασθουμε τα καλως κειμενα βυζαντινα τε και ευρωπαικα.η χρυση τομη ειναι η μια λειτουργια να γινεται βυζαντινη και η αλλη πολυφωνικη εκει που ητο ανεκαθεν η πολυφωνια ενω εκει που ητο ανεκαθεν η βυζαντινη να παραμενει ως εχει.
Τα γουστα ποικιλουν ας τα σεβασθουμε .Αινειτε αυτον εν χορδαις και οργανοις
Ο θεος θελει προσφορα ψυχης και οχι μουσικες διενεξεις.Για μια ακομη φορα σας ευχαριστω και παρακαλω να φερνετε οτι μελωδικο εχετε
Δημητριος Καραβιωτης
Πρωτοψαλτης μητροπολητικου ναου Ευαγγελιστριας Αργοστολιου Κεφαλληνιας

Τὰ εὐρωπαϊκὰ εἶναι καλῶς κείμενα; Ποῦ ἀκριβῶς τὸ στηρίζετε αὐτό;

Ὑπῆρχε ἀνέκαθεν καὶ πολυφωνία στὸν ἑλλαδικὸ ἐκκλησιαστικὸ χῶρο; Ἄν ναὶ ποῦ καὶ ἀπὸ πότε; Δὲν μιλᾶμε γιὰ χθὲς προχθὲς στὰ 1830-50.

 

[emakris]

Ὑπῆρχε ἀνέκαθεν καὶ πολυφωνία στὸν ἑλλαδικὸ ἐκκλησιαστικὸ χῶρο; Ἄν ναὶ ποῦ καὶ ἀπὸ πότε;

Στις τουρκοκρατούμενες περιοχές όχι, στις βενετοκρατούμενες οπωσδήποτε. Από τον 17ο αι. τεκμηριωμένα, με τα μέχρι στιγμής στοιχεία. Η έρευνα όμως αναμένεται να μεταθέσει αυτό το όριο αρκετά πιο πίσω. Ελλάδα είναι και αυτή.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Τὰ εὐρωπαϊκὰ εἶναι καλῶς κείμενα; Ποῦ ἀκριβῶς τὸ στηρίζετε αὐτό;

Ὑπῆρχε ἀνέκαθεν καὶ πολυφωνία στὸν ἑλλαδικὸ ἐκκλησιαστικὸ χῶρο; Ἄν ναὶ ποῦ καὶ ἀπὸ πότε; Δὲν μιλᾶμε γιὰ χθὲς προχθὲς στὰ 1830-50.

Πρώτον, δεν καταλαβαίνω γιατί είναι κακώς κείμενα. Πού ακριβώς το στηρίζεις αυτό;

Δεύτερον, ο συνάδελφος μίλησε για ναούς που έχουν πολυφωνική παράδοση από την ίδρυσή τους μέχρι σήμερα, άρα ανέκαθεν. Όπως δεν θα πάω στο Πατριαρχείο να ψάλω Σακελλαρίδη (ούτε αυτοί θα με καλέσουν, ούτε εγώ θα πάω), έτσι κι ένας Βυζαντινός ψάλτης δεν θα πάει στη Ζάκυνθο να ψάλει Βυζαντινά (ούτε αυτοί θα τον καλέσουν, ούτε αυτός θα πάει), αλλά κατ' επέκταση ούτε στου Καρύτση θα πάει, διότι θα διαλύσει μια παράδοση που ανέκαθεν και αδιάσπαστα υπάρχει στον εν λόγω (και άλλους) ναό. Γι' αυτό και είναι άστοχο να μιλάμε για αποκατάσταση της βυζαντινής μουσικής σε τέτοιους ναούς, διότι αποκαθίσταται κάτι το οποίο προηγουμένως διασαλεύθηκε. Όταν όμως ένας ναός έχει ανέκαθεν πολυφωνική παράδοση, διασάλευση θεωρείται η επιβολή βυζαντινής μουσικής.

Τρίτον, είπε ο κ. Μακρής για τα Επτάνησα.

 

[domesticus]

Στις τουρκοκρατούμενες περιοχές όχι, στις βενετοκρατούμενες οπωσδήποτε. Από τον 17ο αι. τεκμηριωμένα, με τα μέχρι στιγμής στοιχεία. Η έρευνα όμως αναμένεται να μεταθέσει αυτό το όριο αρκετά πιο πίσω. Ελλάδα είναι και αυτή.

Ἡ βενετοκρατία ποικίλλει κατὰ περιοχὲς, πιὸ συγκεκριμένα γίνεται;

 

[domesticus]

Πρώτον, δεν καταλαβαίνω γιατί είναι κακώς κείμενα. Πού ακριβώς το στηρίζεις αυτό;

Δεύτερον, ο συνάδελφος μίλησε για ναούς που έχουν πολυφωνική παράδοση από την ίδρυσή τους μέχρι σήμερα, άρα ανέκαθεν. Όπως δεν θα πάω στο Πατριαρχείο να ψάλω Σακελλαρίδη (ούτε αυτοί θα με καλέσουν, ούτε εγώ θα πάω), έτσι κι ένας Βυζαντινός ψάλτης δεν θα πάει στη Ζάκυνθο να ψάλει Βυζαντινά (ούτε αυτοί θα τον καλέσουν, ούτε αυτός θα πάει), αλλά κατ' επέκταση ούτε στου Καρύτση θα πάει, διότι θα διαλύσει μια παράδοση που ανέκαθεν και αδιάσπαστα υπάρχει στον εν λόγω (και άλλους) ναούς. Γι' αυτό και είναι άστοχο να μιλάμε για αποκατάσταση της βυζαντινής μουσικής σε τέτοιους ναούς, διότι αποκαθίσταται κάτι το οποίο προηγουμένως διασαλεύθηκε. Όταν όμως ένας ναός έχει ανέκαθεν πολυφωνική παράδοση, διασάλευση θεωρείται η επιβολή βυζαντινής μουσικής.

Τρίτον, είπε ο κ. Μακρής για τα Επτάνησα.

Πρῶτον στὸ πατερικὸ περὶ μιᾶς φωνῆς κλπ. κλπ. κλπ.

Δεύτερον μὲ βάση τὸ πρῶτο βλέπουμε γιὰ ποιοὺς λόγους ἐπιβλήθηκε ἡ πολυφωνία, βενετοκρατία, ἔνταξη στὴν ἄρχουσα τάξη τῶν βεβετῶν, βίαιη ἀλλαγή κλπ. κλπ.

Τρίτον, ἀφοῦ οἱ λόγοι ἱστορικὰ ἀπαλείφθηκαν, ἀπαλείφεται καὶ ἡ πολυφωνία ἑντὸς τῶν ναῶν.

Τέταρτον, ὁ κάθε ναὸς δὲν ἔχει δική του παράδοση, κάνεις λάθος. Ποὺ τὸ εἶδες αὐτὸ γραμμένο; Ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι ρεντίφ ασκέρ.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Πρῶτον στὸ πατερικὸ περὶ μιᾶς φωνῆς κλπ. κλπ. κλπ.

Δεύτερον μὲ βάση τὸ πρῶτο βλέπουμε γιὰ ποιοὺς λόγους ἐπιβλήθηκε ἡ πολυφωνία, βενετοκρατία, ἔνταξη στὴν ἄρχουσα τάξη τῶν βεβετῶν, βίαιη ἀλλαγή κλπ. κλπ.

Τρίτον, ἀφοῦ οἱ λόγοι ἱστορικὰ ἀπαλείφθηκαν, ἀπαλείφεται καὶ ἡ πολυφωνία ἑντὸς τῶν ναῶν.

Τέταρτον, ὁ κάθε ναὸς δὲν ἔχει δική του παράδοση, κάνεις λάθος. Ποὺ τὸ εἶδες αὐτὸ γραμμένο; Ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι ρεντίφ ασκέρ.

Πρώτον, το πατερικό αυτό δεν θυμάμαι ακριβώς πού υπάρχει, κάνε μια παραπομπή, αλλά ούτως ή άλλως μέχρι τον 15ο αι. δεν υπήρχε πολυφωνία πουθενά, τουλάχιστον αναπτυγμένη, άρα ούτως ή άλλως δεν υπήρχε καν δίλημμα για τους Βυζαντινούς. Μία ήταν η μουσική σ' ανατολή και δύση. Το "εν ενί στόματι", αν αναφέρεσαι σ' αυτό, νομίζω ότι αναφέρεται σ' άλλο πράγμα.

Δεύτερον - Τρίτον, δεν επιβλήθηκε η πολυφωνία με τη βία. Μπορεί ίσως να εισήχθη έτσι, αλλά η συνέχεια ήταν διαφορετική, ο κόσμος την αποδέχτηκε, την υιοθέτησε και την εξέλιξε. Για πήγαινε στα Επτάνησα και πες τους ότι πρέπει να ψέλνουν βυζαντινά, θα σε πάρουν με τις πέτρες. Και δίκιο θα 'χουν γιατί έτσι έμαθαν. Και

τέταρτον, όχι, ο κάθε τόπος έχει τη δική του παράδοση στη μουσική, στη ζωγραφική, στην αρχιτεκτονική κ.ο.κ. αρκεί η παράδοση αυτή να κινείται εντός των ορίων του δόγματος και της διδασκαλίας της Εκκλησίας. Αυτό είναι άλλο θέμα. Αλλά η τέχνη είναι το μέσον, όχι ο σκοπός. Και ως προς το μέσον, η Εκκλησία είναι εκείνη που κρίνει την αποτελεσματικότητά του ή όχι. Αλλά Εκκλησία είναι όλοι μας. Αν βγει ένας Δεσπότης και πει στην Κέρκυρα "απαγορεύονται τα πολυφωνικά" θα είναι ακριβώς το ίδιο πράγμα με τότε που βγήκε ο Ενετός και είπε "απαγορεύονται τα βυζαντινά".

Θα αναφέρω και μια ιστορία. Όταν ο Ζακυνθινός χοράρχης της πάλαι ποτέ χορωδίας της Αγ. Ειρήνης Π. Μπετίνης βρέθηκε μια φορά στη Ζάκυνθο, πήγε σε έναν κατανυκτικό εσπερινό στον Άγιο να ψάλει και λέει ένα μεγάλο προκείμενο βυζαντινό. Βγαίνει έξω "ως λέων ωρυόμενος" ο ιερέας και το λέει "να σου πω, εδώ δεν θα ξαναπείς αυτά τα μωραΐτικα! Εδώ έχουμε ευρωπαϊκή μουσική, δεν πάτησε τούρκου ποδάρι. Και δεν το λέω μόνο για μένα, αλλά για όλον τον κόσμο, γιατί αν λες τέτοια θα σε διώξουν". "Και τι να πω για προκείμενο;", ρωτά ο άνθρωπος. "Δεν ξέρω", του λέει, "πάντως όχι αυτά". Άρα είναι πλέον μια κατάσταση παγιωμένη και απόλυτα επιθυμητή απ' τον κόσμο που είναι φορέας και εκφραστής της.

 

[emakris]

Ἡ βενετοκρατία ποικίλλει κατὰ περιοχὲς, πιὸ συγκεκριμένα γίνεται;

Κρήτη (μέχρι την τουρκική κατάκτηση) και Επτάνησα.

Δεύτερον μὲ βάση τὸ πρῶτο βλέπουμε γιὰ ποιοὺς λόγους ἐπιβλήθηκε ἡ πολυφωνία, βενετοκρατία, ἔνταξη στὴν ἄρχουσα τάξη τῶν βεβετῶν, βίαιη ἀλλαγή κλπ. κλπ.

Τίποτα δεν επιβλήθηκε. Στην Κρήτη υπήρχε ταυτόχρονα η καθαυτό βυζαντινή παράδοση σε πλήρη άνθηση [και πάλι εντός του "κάστρου", γιατί ορισμένοι έξυπνοι προσπαθούν να διαχωρίσουν ως προς τη μουσική και το θρησκευτικό φρόνημα την άρχουσα τάξη, που δήθεν φράγκεψε, από τους "ρωμιούς" χωρικούς. Οι μεν χωρικοί δεν είχαν καμιά ιδιαίτερη εκκλησιαστική μουσική παράδοση, η δε "αστοί" διατήρησαν αλώβητο το ορθόδοξο φρόνημα, έχοντας και τις δύο μουσικές], ενώ στα Επτάνησα η παραδοσιακή πολυφωνία είναι κατεξοχήν λαϊκό είδος, γι' αυτό και χάνεται όσο παρακμάζει ο λαϊκός πολιτισμός.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

ενώ στα Επτάνησα η παραδοσιακή πολυφωνία είναι κατεξοχήν λαϊκό είδος, γι' αυτό και χάνεται όσο παρακμάζει ο λαϊκός πολιτισμός.

Πολύ σωστά, γι' αυτό και οι κανόνες της αρμονίας αυτής είναι ιδιόμορφοι και μόνο με την προφορική παράδοση μαθαίνονται, και μόνο από στόμα σε στόμα περνάνε. Όπως και, για την Ευρώπη, η αρμονία πχ. των Κορσικανών:
www.youtube.com/watch?v=A1YCnrk1S7U

 

[Polymnia]

στις βενετοκρατούμενες

Το λέει και η λέξη: υπό κατοχή λοιπόν...

Η έρευνα όμως αναμένεται να μεταθέσει αυτό το όριο αρκετά πιο πίσω.

Πιο πίσω από την προϋπάρχουσα Βυζαντινή;

δεν επιβλήθηκε η πολυφωνία με τη βία.

Σνομπαρίστηκε η προυπάρχουσα παράδοση και με μία ωραιότατη πλήση εγκεφάλου ήταν φυσικό να πάει στο περιθώριο. Δεν χρειάζεται βία...

δεν θα ξαναπείς αυτά τα μωραΐτικα! Εδώ έχουμε ευρωπαϊκή μουσική, δεν πάτησε τούρκου ποδάρι.

Πάτησε όμως Βενετού!
Και το χειρότερο: θεωρήθηκε τούρκικη η άμεση συνέχεια της αρχαίας ελληνικής μουσικής!!!

Ή μήπως δεν έκανε καλά ο Χρύσανθος (1962-1968) που επέβαλε την Βυζαντινή Μουσική στους ναούς, κι έτσι σώθηκε; Τωρα συζητάμε εκ του ασφαλούς, υπήρξε όμως ένας αιώνας και πλέον όπου στις περισσότερες εκκλησίες των αστικών κέντρων άκουγες τετραφωνία.

Είναι ανεπίτρεπτο να αφήσουμε μία παράδοση χιλιετιών να χαθεί, δεν νομίζετε; Η ιστορία δεν θέλει πολύ να επαναληφθεί και να ξαναγίνει είδος προς εξαφάνισιν η Βυζαντινή μας παράδοση, εάν μας ξαναπιάσει η ξενομανία.

Όσο για τα Επτάνησα, αφού είχε εδραιωθεί τόσο μέσα τους η δυτική μουσική, κι έφευγαν όλοι και πηγαίναν στις καθολικές εκκλησίες, κατ' οικονομίαν επετράπη η πολυφωνία εκεί. (Στην τελική, η Αγιότητα δεν εξαρτάται από την μουσική. Υπάρχουν αναρίθμητοι Ρώσοι Άγιοι.)

Προσωπική μου άποψη: θα ήθελα να πάω στην Αγία Αικατερίνη στην Πλάκα και να ακούσω βυζαντινή ψαλμωδία.

 

[π. Δαβίδ]

Ή μήπως δεν έκανε καλά ο Χρύσανθος (1962-1968) ....

Χρυσόστομος Β΄ εννοείτε να υποθέσω...

Προσωπική μου άποψη: θα ήθελα να πάω στην Αγία Αικατερίνη στην Πλάκα και να ακούσω βυζαντινή ψαλμωδία.

Νομίζω εδώ και πολύ καιρό έχει φύγει η πολυφωνική χορωδία...

 

[domesticus]

Κρήτη (μέχρι την τουρκική κατάκτηση) και Επτάνησα.


ορισμένοι έξυπνοι προσπαθούν να διαχωρίσουν ως προς τη μουσική και το θρησκευτικό φρόνημα την άρχουσα τάξη, που δήθεν φράγκεψε, από τους "ρωμιούς" χωρικούς.

Οι μεν χωρικοί δεν είχαν καμιά ιδιαίτερη εκκλησιαστική μουσική παράδοση,

η δε "αστοί" διατήρησαν αλώβητο το ορθόδοξο φρόνημα,

έχοντας και τις δύο μουσικές].

Γιατὶ εἶναι «ἔξυπνοι»; Πιὸ συγκεκριμένα; (ἄν ἔχετε χρόνο)

Ὑπῆρξε ποτὲ ἰδιαίτερη ἐκκλησιαστικὴ παράδοση χωριστὴ στοὺς ἀστοὺς καὶ στοὺς χωρικοὺς, ἄς ποῦμε πρὸ τῆς Ἁλώσεως;