Πρῶτον στὸ πατερικὸ περὶ μιᾶς φωνῆς κλπ. κλπ. κλπ.
Δεύτερον μὲ βάση τὸ πρῶτο βλέπουμε γιὰ ποιοὺς λόγους ἐπιβλήθηκε ἡ πολυφωνία, βενετοκρατία, ἔνταξη στὴν ἄρχουσα τάξη τῶν βεβετῶν, βίαιη ἀλλαγή κλπ. κλπ.
Τρίτον, ἀφοῦ οἱ λόγοι ἱστορικὰ ἀπαλείφθηκαν, ἀπαλείφεται καὶ ἡ πολυφωνία ἑντὸς τῶν ναῶν.
Τέταρτον, ὁ κάθε ναὸς δὲν ἔχει δική του παράδοση, κάνεις λάθος. Ποὺ τὸ εἶδες αὐτὸ γραμμένο; Ἡ Ἐκκλησία δὲν εἶναι ρεντίφ ασκέρ.
Πρώτον, το πατερικό αυτό δεν θυμάμαι ακριβώς πού υπάρχει, κάνε μια παραπομπή, αλλά ούτως ή άλλως μέχρι τον 15ο αι. δεν υπήρχε πολυφωνία πουθενά, τουλάχιστον αναπτυγμένη, άρα ούτως ή άλλως δεν υπήρχε καν δίλημμα για τους Βυζαντινούς. Μία ήταν η μουσική σ' ανατολή και δύση. Το "εν ενί στόματι", αν αναφέρεσαι σ' αυτό, νομίζω ότι αναφέρεται σ' άλλο πράγμα.
Δεύτερον - Τρίτον, δεν επιβλήθηκε η πολυφωνία με τη βία. Μπορεί ίσως να εισήχθη έτσι, αλλά η συνέχεια ήταν διαφορετική, ο κόσμος την αποδέχτηκε, την υιοθέτησε και την εξέλιξε. Για πήγαινε στα Επτάνησα και πες τους ότι
πρέπει να ψέλνουν βυζαντινά, θα σε πάρουν με τις πέτρες. Και δίκιο θα 'χουν γιατί έτσι έμαθαν. Και
τέταρτον, όχι, ο κάθε τόπος έχει τη δική του παράδοση στη μουσική, στη ζωγραφική, στην αρχιτεκτονική κ.ο.κ. αρκεί η παράδοση αυτή να κινείται εντός των ορίων του δόγματος και της διδασκαλίας της Εκκλησίας. Αυτό είναι άλλο θέμα. Αλλά η τέχνη είναι το μέσον, όχι ο σκοπός. Και ως προς το μέσον, η Εκκλησία είναι εκείνη που κρίνει την αποτελεσματικότητά του ή όχι. Αλλά Εκκλησία είναι όλοι μας. Αν βγει ένας Δεσπότης και πει στην Κέρκυρα "απαγορεύονται τα πολυφωνικά" θα είναι
ακριβώς το ίδιο πράγμα με τότε που βγήκε ο Ενετός και είπε "απαγορεύονται τα βυζαντινά".
Θα αναφέρω και μια ιστορία. Όταν ο Ζακυνθινός χοράρχης της πάλαι ποτέ χορωδίας της Αγ. Ειρήνης Π. Μπετίνης βρέθηκε μια φορά στη Ζάκυνθο, πήγε σε έναν κατανυκτικό εσπερινό στον Άγιο να ψάλει και λέει ένα μεγάλο προκείμενο βυζαντινό. Βγαίνει έξω "ως λέων ωρυόμενος" ο ιερέας και το λέει "να σου πω, εδώ δεν θα ξαναπείς αυτά τα μωραΐτικα! Εδώ έχουμε ευρωπαϊκή μουσική, δεν πάτησε τούρκου ποδάρι. Και δεν το λέω μόνο για μένα, αλλά για όλον τον κόσμο, γιατί αν λες τέτοια θα σε διώξουν". "Και τι να πω για προκείμενο;", ρωτά ο άνθρωπος. "Δεν ξέρω", του λέει, "πάντως όχι αυτά". Άρα είναι πλέον μια κατάσταση παγιωμένη και απόλυτα επιθυμητή απ' τον κόσμο που είναι φορέας και εκφραστής της.