Ώπα, ώπα, πήρες φόρα...Λέει κι ὁ Χρύσανθος στὴ γνωστή ὑποσημείωση, πώς κανένα ἔθνος δὲν ἔχει τὸ μαλακό χρῶμα τῶν ὅμοιων διφωνιῶν, ἀλλὰ ποιός ἀκούει;
Στην παράγραφο που επικαλείσαι λέει ο Χρύσανθος για την απαγγελία των διαστημάτων:
Η διαφορά στην τελευταία φράση είναι μια από τις πολλές διορθώσεις που έγιναν στο Μέγα Θεωρητικό, προφανώς στην προσπάθεια να γίνει τελειότερο. Για τη σιγουριά σου ότι μιλάει για την όμοια διφωνία έχω επιφυλάξεις:ΑΥΤΟΓΡΑΦΟ 1816, παρ. 194: Και τούτο είναι το μέσον, με τον οποίον οι προπάτορές μας διέσωσαν έως εις ημάς το τοιούτον μέλος [σημ.: το χρωματικό], το οποίον υστερούνται σχεδόν τα άλλα έθνη.
ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ 1832, παρ. 253: Και τούτο είναι το μέσον, με το οποίον οι προπάτορές μας διέσωσαν έως εις ημάς το τοιούτον γένος της μελωδίας [σημ.: το χρωματικό].
1ον: Καταρχήν λεκτικώς, αφού δεν ομιλεί περί "ομοίας διφωνίας", αλλά περί "χρωματικού γένους", που είναι πολύ γενικότερη έννοια. Και δεν λέει αυτό που είπες, ότι δεν υπάρχει στα άλλα έθνη, αλλά βάζει και το "σχεδόν", το οποίο κάτι σημαίνει κι αυτό, έτσι δεν είναι;
2ον: Ουσιαστικώς, αφού απόδειξη του τι εννοεί ο Χρύσανθος με τον όρο "χρωματικό γένος" (αν και προφανές κατ' εμέ) είναι η συνέχεια, όπου αναφέρει (στον Αυτόγραφο): "...δια την πράξιν της παραλλαγής...αν είναι χρωματικόν, βλέπομεν ποία μαρτυρία είναι γεγραμμένη. Και εάν μεν είναι η ΔΙ, είναι φανερόν ότι ... κλίμαξ είναι η... [μαλακή χρωματική], εάν δεν είναι η ΚΕ [σημ.: στον θεωρητικό έχει διορθωθεί και αυτό το σημείο]... ότι κλίμαξ είναι η [σκληρή χρωματική εκ του ΠΑ] και εις το ψάλλειν πράττοναι όλα εκείνα όπου εγράφησαν, παρ. 185 [σημ.: δηλ. τα σκληρά χρωματικά διαστήματα]".
Άρα με τον όρο "χρωματικό γένος" ο Χρύσανθος δεν εννοεί αποκλειστικά την όμοια διφωνία, αλλά τη μαλακή και σκληρή χρωματική κλίμακα γενικώς (εν του ΝΗ και εκ του ΠΑ), την οποία έχει περιγράψει αναλυτικώς προηγουμένως.
Αν δεν έχει ο Mishaqa, που είναι και σύγχρονος του Χρυσάνθου και Ανατολίτης, γιατί, φερ' ειπείν, να έχει ο Ευρωπαίος Ducoudray, τον οποίο επικαλείσαι εσύ; Ας μην αντιμετωπίζουμε έτσι τα πράγματα Χάρη, είναι προφανές ότι και οι δύο είχαν ακούσει τη μουσική μας. Όσο για το ότι "άκουγαν" τους λόγους, επειδή ο Χρύσανθος γράφει στο θεωρητικό του το πώς προήλθαν κι ότι "αν θέλει κανείς να ακούσει τα διαστήματα αυτά στην πανδουρίδα θα κάνει τα εξής", είναι προφανές ότι ο Χρύσανθος έχει λάθος κι αυτό αποδεικνύεται μαθηματικώς. Ποιο είναι όμως το πρωτεύον βρε Χάρη; Οι λόγοι της πανδουρίδα ή τα διαστήματα; Σε όλο το βιβλίο του μιλάει στον αναγνώστη με τους αριθμούς 12, 9 και 7 για το διατονικό γένος και μόνο σε ένα-δυο σημεία λέει "αν θέλετε να τους ακούσετε κι αλλιώς κάντε το εξής", εσύ τι καταλαβαίνεις ως κύριο; Είναι προφανές ότι το βιβλίο θα ήταν πλήρες και χωρίς την αναφορά στους λόγους (που σχεδόν κανείς δεν ξανάκανε ως την Επιτροπή). Η παράθεση των λόγων εξυπηρετεί τελείως δευτερεύοντα λόγο, την εξακρίβωση στο όργανο με μαθηματικό τρόπο, σημείο στο οποίο ο Χρύσανθος έκανε λάθη, όπως έχει αποδειχθεί και το ξέρεις καλύτερα από εμένα.Ἐπιπλέον, ἔχουμε ἀπόδειξη ὅτι ἄκουγαν τούς λόγους αὐτούς, ἐνῶ σίγουρα δὲν ἔχουμε καμμιὰ ἀπόδειξη ὅτι μποροῦσαν νὰ ἀκούσουν τό 7 ἤ τὸ 9, τὰ ἔχω γράψει χίλιες φορές στόν Θεοτοκᾶτο αὐτὰ, δὲν ὑπάρχει λόγος νὰ τὰ ξαναλέω. Ὅπως καὶ γιὰ τὸ πόση σχέση μπορεῖ νὰ εἶχε μὲ τὴν καθ' ἡμᾶς μουσική ὁ Mishaqa.
Άλλωστε, στο σημείο που παρέθεσες ο ίδιος, ο Χρύσανθος λέει ότι οι πατέρες διέσωσαν το μέλος ακουστικώς και όχι στην πανδουρίδα. Κι αν μάλιστα δούμε ότι αυτό το πράγμα το λέει για το χρωματικό γένος, υπάρχει ένα μεγάλο θέμα: αν έπαιζαν στην πανδουρίδα το διατονικό γένος, θα έπαιζαν προφανώς και το χρωματικό. Εκεί όμως δεν μας αναφέρει ο Χρύσανθος τη θέση των περντέδων (κι αν μας την ανέφερε πολύ πιθανό να βλέπαμε κι άλλα μαργαριτάρια...) Από πού συμπεραίνεις λοιπόν εσύ θέση των περντέδων στην πανδουρίδα με ομοιοδιφωνικό τρόπο;
Μα ο Χουρμούζιος (τουλάχιστον με τα στοιχεία που γνωρίζουμε ως τώρα, δηλ. το θεωρητικό που εξέδωσε ο φίλος Μανώλης Γιαννόπουλος) διόρθωσε το Χρύσανθο και μίλησε όχι για όμοια αλλά για "παρόμοια" διφωνία ΝΗ-ΔΙ και ΔΙ-ΠΑ' τύπου 10-12/8-12 και επομένως με τετράχορδο 10-12-8. Και δεν είναι ότι "βαριόταν" (παράφραση δική μου), επειδή έκανε μόνο μεταγραφές: εδώ πέρα κάνει εκτενή παρατήρηση ότι τελικώς ΔΕΝ είναι όμοια η διφωνία, αν ήθελε κάτι διαφορετικό είχε την άνεση να το γράψει (αν τελικώς το έγραψε και δεν το γνωρίζουμε, ας μας το πει ο Γιώργος ο Κωνσταντίνου, που το' χει ψάξει καλύτερα, και βλέπουμε, εγώ πάντως δεν γνωρίζω κάτι περαιτέρω).Δὲν μποροῦσε νὰ ἀλλάξει ὀ Χουρμούζιος μόνο γιὰ τὸν Β' ἦχο τά διαστήματα σὲ 8-12-8 (ρωτάει κι ὀ κ. Μακρῆς κάπου), ὅπως πρότειναν κατόπιν Ἀγαθοκλῆς, Ducoudray κ.λ.π., γιατὶ ἔκανε μεταγραφικὸ ἔργο. Τί θὰ ἔβγαζε δηλαδή μετά, τὸ ΔΙ-ΓΑ-ΒΟΥ τοῦ Β' ἤχου διαφορετικό ἀπὸ αὐτὸ τοῦ λεγέτου ἤ τοῦ Α' ἤχου (σὰν τὸν Καρᾶ); Ἤ νὰ ἄλλαζε ὁλόκληρη τῆν κλίμακα; Ἐμφανῶς, δὲν εἶχε τέτοιες προτεραιότητες καὶ συνέχισε νὰ ὁμιλῇ καί νὰ ἐξηγῇ μὲ τόν ἴδιο τρόπο: Κοινά διαστήματα ΔΙ-ΓΑ-ΒΟΥ μεταξύ διατόνου καὶ μαλακοῦ χρώματος καὶ χρήση τῆς ὅμοιας διφωνίας, ὅπου εἴτε ἀπὸ ΒΟΥ, εἴτε ἀπό ΔΙ, εἴτε ἀπό ΝΗ κ.λ.π. ἔχουμε κοινά διαστήματα, ἀλλὰ μὲ καθαρό 4/χορδο καὶ 5/χορδο.