Βασίλη, πιθανότατα έχεις δίκιο, εγώ πιο πολύ σαν έναυσμα το έγραψα, πάντως αυτό εννοούσα. Ότι δηλαδή ο Τέταρτος του νέου στιχηραρίου είναι ο Άγια εκ του Δι που παραμεσάζει. Γιατί στο σύντομο στιχηράριο κάπως έτσι ακούγεται.
Όχι είναι τελείως ανεξάρτητος ήχος. Με άλλη μαρτυρία (στην νέα), άλλους δεσπόζοντες, άλλες καταλήξεις, άλλο απήχημα,
άλλο άκουσμα-άλλος ήχος.
Εγώ κατάλαβα ότι το "
παραμεσάζει" το έλεγες σε σχέση με το απήχημα, όχι σε σχέση με τον άγια της Παπαδικής εκ του Δι. (επειδή και το θέμα ήταν για το απήχημα του ήχου και όχι για τον ήχο αυτό καθ' εαυτό)
Το αν πάντως είναι αυτόνομος Τέταρτος από τον Πα σηκώνει λίγη συζήτηση. Ας πούμε η προσπάθεια του Χρύσανθου να τον παρουσιάσει έτσι σε πείθει; Νομίζω (και διόρθωσέ με αν κάνω λάθος) οτι πριν τον Χρύσανθο δεν υπάρχει θεωρητικός που να τον παρουσιάζει σαν αυτόνομο Δ' εκ του Πα. Ο Κώνστας πάντως που διατηρεί την επαφή με την παράδοση προς τα πίσω, δεν τον αναφέρει έτσι.
Μα πριν τον Χρύσανθο δεν υπάρχει Πα...
Από τον Χρύσανθο και μετά έχουμε Πα-Βου-Γα κ.τ.λ.
Μέχρι τότε γράφουν άγια του Στιχηραρίου. Όλοι ως αυτόνομο ήχο τον παρουσιάζουν. Με την ίδια μεν μαρτυρία με τον άγια της παπαδικής:
View attachment Elampsen i xaris (Xrysafi).jpg
αλλά στην εξήγηση όταν πρόκειται για στιχηράριο μεταφέρεται από τον Πα και όχι από τον Δι ή τον Βου. Το παράδειγμα είναι από ένα στιχηράριο του Χρυσάφου του νέου.
Αλλά και η εξήγηση που τον θέλει Τέταρτο ξεκινώντας από τον Κε (ως Α') προς τα πάνω και κατόπιν κατέβασμα κατά μία επταφωνία μου φαίνεται λίγο τραβηγμένη.
Εννοείς το τέταρτο από τον άνω Πα, που μεταφέρεται στον Πα; Όταν βάλαμε το Πα-Βου-Γα κτλ, έπρεπε να βάλουν και τους ήχους σε ένα λογαριασμό. Πριν δεν το είχες αυτό το πρόβλημα.
Γιατί τα ανιόντα διαστήματα του, διαφέρουν πολύ από τους Τέταρτους ήχους (Κύριο Άγια και Πλάγιο εκ του Νη) που έχουν ως χαρακτηριστικό την έναρξη με Τόνο μείζονα.
Το αναφέρει χαρακτηριστικά ο Χρύσανθος (Μ.Θ. παρ.342). Τα διαστήματα των δύο αυτών τετάρτων είναι όμοια προς τα κάτω, όχι προς τα πάνω.
Κι ο Λέγετος ακόμα που είναι Μέσος, πιο πολύ ακούγεται σαν Τέταρτο (λόγω της δεσπόζουσας θέσης του φθόγγου Βου στους Κύριο και Πλάγιο Τετάρτους). Για την ακρίβεια ο Τέταρτος του Νέου Στιχηραρίου, αν κάποτε ακούγεται Άγια είναι όταν έχει βάση τον Βου. Αλλιώς πιο πολύ Πρώτος με ιδιάζουσες θέσεις ακούγεται.
Το "
ακούγεται Άγια", είναι μια σχετική έννοια... Έχουμε στο μυαλό μας τον άγια της Παπαδικής και περιμένουμε ν' ακούσουμε κάτι ανάλογο από το Πα; Μα αυτό δεν είναι δυνατό, άλλα διαστήματα, άλλες μελωδικές γραμμές κ.τ.λ.
Άγια ακούγεται και από τον Πα, αλλά άγια του στιχηραρίου που δεν έχει καμία σχέση με τον της παπαδικής. Σαν πρώτος με ιδιάζουσες θέσεις. Αυτό είναι το άκουσμά του.
Το ότι ο λέγετος από το Βου σου "
ακούγεται Άγια" δεν το έχω σαν άκουσμα, δεν ξέρω τι να πω.
Αφού λοιπόν και στα δικά μας αρχαιότερα μαθήματα τέτοιος Άγια δεν υπάρχει, πως να τον εξηγήσουμε αλλιώς; Περίμενε τον 18ο αιώνα για να εμφανισθεί, αν στηρίζεται σε αρχαία θεωρία;
Για τα μακάμ δεν μπορώ να απαντήσω (είμαι ανεπαρκής) για το ότι δεν υπάρχει όμως αρχαίο μάθημα σε τέταρτο εκ του Πα, δεν ισχύει. Όλες σχεδόν (το σχεδόν είναι επειδή δεν τις έχω δει όλες-όσες έχω δει είναι έτσι) οι εξηγήσεις σε παλαιά δοξαστικά (παλαιού στιχηραρίου κτλ), και γενικά σε μαθήματα του στιχηραρίου είναι εξηγημένα εκ του Πα.
Φυσικά όλα αυτά είναι προβληματισμοί, όπως είπα και στην αρχή μπορεί να έχεις δίκιο, θα ήθελα όμως να το ψάχναμε λίγο.
Κάτι έγινε δεν νομίζεις;
