Άνοιγμα και κλείσιμο βημοθύρων και καταπετάσματος.

[Deacon]

Στο Όρος κλείονται τα βημόθυρα και το βήλο (ή καταπέτασμα) μετά την Μ. Είσοδο και ανοίγουν μετά το "Μετά φόβου..." αν θυμάμαι καλά (είχα λάβει μέρος ως Διάκος σε λειτουργία). Επίσης, σε "ψιλή" καθημερινή ο Εσπερινός γίνεται με ανοικτό το βήλο και κλειστά τα βημόθυρα, καθότι όλα τα Ιερατικά λέγονται εκτός (εξού και το ότι το στασίδι του εφημερίου βρίσκεται εκτός Βήματος, όπως και ειδική θήκη με Ιερατικό είτε στο τέμπλο είτε σε παραπλήσιο κίονα στα περισσότερα Μοναστήρια).

Επίσης, από τις πολύ ωραίες "Αποκρίσεις προς τον Πατρ. Μόσχας" που ανέβασε ο @Shota εδώ φαίνεται ότι υπήρχε διαφοροποίηση στο θέμα, ανάλογα με το αν λειτουργεί Αρχιερεύς ή Ιερέυς μόνος του, ειδικά στο πρώτο τμήμα της Λειτουργίας. Από ό,τι κατάλαβα (μπορεί να σφάλω) τα βημόθυρα κλείονται στο "Ευλογημένη..." όταν λειτουργεί μόνος του Ιερεύς και ξανανοίγουν στους Μακαρισμούς, προ της Μικράς Εισόδου. Αντιθέτως, λόγω διαφορετικών συμβολισμών, στην Αρχιερατική Λειτουργία είναι εξαρχής ανοικτά.
Επίσης, από το σημείο που αναφέρεται ότι ανοίγουν "τας επάνω θύρας του βήματος" (σελ. 342) μετά την εκφώνηση "Τας θύρας, τας θύρας" στην Αρχιερατική Λειτουργία, μάλλον υπονοείται ότι μέχρι τότε ήσαν κλειστά. Δεν βρήκα λεπτομέρειες ενδιάμεσα. Ίσως να υπονοούνται ως αυτονόητες. Το ότι "τας επάνω θύρας" εννοεί το βήλο το βλέπουμε στην σελ. 328 που λέει "το δε καταπέτασμα αφήνει ανοικτόν; ήγουν τας απάνω θύρας".

Υ/γ Να προσθέσω επίσης ότι, όπως φαίνεται από μαρτυρίες αρχαίων Πατέρων (εν οίς και ο Χρυσόστομος), αλλά και από αρχαιολογικά τεκμήρια, στην αρχαία Εκκλησία είχαν καθιερωθεί δύο καταπετάσματα, το ένα στην Ωραία Πύλη και το άλλο πέριξ του Κιβωρίου (πιθανόν χωρισμένο σε 4 τμήματα μεταξύ των κιόνων). Υπάρχει πιθανότητα, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, η άρση και το τράνταγμα του αέρα πάνω από τον κεκυφώτα Αρχιερέα κατά την διάρκεια του "Πιστεύω..." να είναι ανάμνηση εκείνου του εσωτέρου καταπετάσματος, που προφανώς σηκωνόταν από τους Ιερείς για να εποπτεύσει ο Αρχιερεύς κεκυφώς τα Δώρα κατά την απαγγελία του Συμβόλου της Πίστεως.

 

[Παναγιώτης]

Καταπέτασμα (βῆλον πύλης τοῦ βήματος) καὶ βημόθυρα εἶναι ἀνοικτὰ στὸν ὄρθρο ἐξ ἀρχῆς καὶ στὴ λειτουργία ἀπὸ τὴν πρώτη εἴσοδο. Στὸν ἐσπερινὸ ἀνοίγουν μόνο τὴ στιγμὴ ποὺ εἰσέρχονται ὁ ἱερεὺς καὶ ὁ διάκονος στὸ βῆμα, μόνο ὅταν προβλέπεται εἴσοδος. Στὴν προηγιασμένη κλείνουν ἀπὸ τὴν μεγάλη εἴσοδο ἕως τὸ «Μετὰ φόβου...» (Ἰ. Φουντούλη Ἀπαντήσεις τ. 2 σ. 284). Στὸ ἀπόδειπνο, μεσονυκτικὸ καὶ τὶς ὧρες παραμένουν κλειστά.

Τελικά ισχύει παλαιόθεν η διαφοροποίηση μεταξύ καταπετάσματος και βημοθύρων, που αναλύθηκε προηγουμένως από το μέλος "Παναγιώτης", ή πρόκειται για κάποια νεώτερη παράδοση/ερμηνεία;

Ὑπάρχει ἡ παράδοση στὸ Οἰκουμενικὸ Πατριαρχεῖο γιὰ τὸ κλείσιμο τοῦ καταπετάσματος καὶ τῶν βημοθύρων στὸν Ὄρθρο. Βλέπε καὶ Ἱερατικὸν Οἰκουμενικοῦ Πατριαρχείου, 1895.

Ὑπάρχει ἡ παράδοση στὴν Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία γιὰ τὸ κλείσιμο τοῦ καταπετάσματος καὶ τῶν βημοθύρων στὸν Ὄρθρο. Βλέπε καὶ Ἱερατικὸν Ἀποστολικῆς Διακονίας, 2000.

Ὑπάρχει ἡ Ἁγιορείτικη Παράδοση. Βλέπε καὶ Ἁγιορειτικὸν Τυπικόν, καὶ τὴν μαρτυρία τοῦ π. Νικολάου ἀνωτέρω, καὶ τὸ Ἅγιον Ὅρος «δίπλα» εἶναι.

Ὑπάρχει ἡ παράδοση τῶν Σλαυικῶν Ἐκκλησιῶν.

Καὶ ἀπὸ τὴν ἄλλη ὑπάρχει ὁ Ἰ. Φουντούλης καὶ ἡ νεωτέρα ἐπὶ τὸ πλεῖστον πρακτικὴ στὴν Ἑλλαδικὴ Ἐκκλησία.

 

[Παναγιώτης]

Ὁ ἱερεὺς στὸν ὄρθρο βρίσκεται ἐντὸς τοῦ βήματος, ὁ διάκονος ἐκφωνεῖ ἐκτός αὐτοῦ.

Τὶς καθημερινές, σύμφωνα μὲ τὸ Ἁγιορειτικὸν Τυπικόν:

«ὁ ἱερεὺς ποιεῖ εὐλογητὸν ἔξωθεν τοῦ Ἱεροῦ, ἔμπροσθεν τῶν Ἁγίων Θυρῶν» (σ. 25)

«ὁ ἱερεὺς... μετὰ τὸ πέρας τοῦ Ἑξαψάλμου ἐκφωνεῖ τὰ Εἰρηνικὰ ἔξω τοῦ Βήματος, ἐστραμμένος πρὸς ἀνατολάς, ἔμπροσθεν τῶν Ἁγίων Θυρῶν. (Ἅπασαι αἱ λοιπαὶ αἰτήσεις τοῦ Ὄρθρου λέγονται ἐκ τῆς αὐτῆς θέσεως» (σ. 25-26)

 

[Rethymno force 33]

Στο Όρος κλείονται τα βημόθυρα και το βήλο (ή καταπέτασμα) μετά την Μ. Είσοδο και ανοίγουν μετά το "Μετά φόβου..." αν θυμάμαι καλά (είχα λάβει μέρος ως Διάκος σε λειτουργία). Επίσης, σε "ψιλή" καθημερινή ο Εσπερινός γίνεται με ανοικτό το βήλο και κλειστά τα βημόθυρα, καθότι όλα τα Ιερατικά λέγονται εκτός (εξού και το ότι το στασίδι του εφημερίου βρίσκεται εκτός Βήματος, όπως και ειδική θήκη με Ιερατικό είτε στο τέμπλο είτε σε παραπλήσιο κίονα στα περισσότερα Μοναστήρια).

Επίσης, από τις πολύ ωραίες "Αποκρίσεις προς τον Πατρ. Μόσχας" που ανέβασε ο @Shota εδώ φαίνεται ότι υπήρχε διαφοροποίηση στο θέμα, ανάλογα με το αν λειτουργεί Αρχιερεύς ή Ιερέυς μόνος του, ειδικά στο πρώτο τμήμα της Λειτουργίας. Από ό,τι κατάλαβα (μπορεί να σφάλω) τα βημόθυρα κλείονται στο "Ευλογημένη..." όταν λειτουργεί μόνος του Ιερεύς και ξανανοίγουν στους Μακαρισμούς, προ της Μικράς Εισόδου. Αντιθέτως, λόγω διαφορετικών συμβολισμών, στην Αρχιερατική Λειτουργία είναι εξαρχής ανοικτά.
Επίσης, από το σημείο που αναφέρεται ότι ανοίγουν "τας επάνω θύρας του βήματος" (σελ. 342) μετά την εκφώνηση "Τας θύρας, τας θύρας" στην Αρχιερατική Λειτουργία, μάλλον υπονοείται ότι μέχρι τότε ήσαν κλειστά. Δεν βρήκα λεπτομέρειες ενδιάμεσα. Ίσως να υπονοούνται ως αυτονόητες. Το ότι "τας επάνω θύρας" εννοεί το βήλο το βλέπουμε στην σελ. 328 που λέει "το δε καταπέτασμα αφήνει ανοικτόν; ήγουν τας απάνω θύρας".

Υ/γ Να προσθέσω επίσης ότι, όπως φαίνεται από μαρτυρίες αρχαίων Πατέρων (εν οίς και ο Χρυσόστομος), αλλά και από αρχαιολογικά τεκμήρια, στην αρχαία Εκκλησία είχαν καθιερωθεί δύο καταπετάσματα, το ένα στην Ωραία Πύλη και το άλλο πέριξ του Κιβωρίου (πιθανόν χωρισμένο σε 4 τμήματα μεταξύ των κιόνων). Υπάρχει πιθανότητα, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, η άρση και το τράνταγμα του αέρα πάνω από τον κεκυφώτα Αρχιερέα κατά την διάρκεια του "Πιστεύω..." να είναι ανάμνηση εκείνου του εσωτέρου καταπετάσματος, που προφανώς σηκωνόταν από τους Ιερείς για να εποπτεύσει ο Αρχιερεύς κεκυφώς τα Δώρα κατά την απαγγελία του Συμβόλου της Πίστεως.

Και σε εσπερινό με είσοδο όπως αναφέρει ο Ι. Φουντούλης τα βημόθυρα παραμένουν κλειστά και το βήλο ανοιχτό, απλώς ο ιερέας απαγγέλει τις αιτήσεις εντός του Ι. Βήματος.
Γνωρίζεται αν όντως ισχύει έτσι?

 

[Deacon]

Και σε εσπερινό με είσοδο όπως αναφέρει ο Ι. Φουντούλης τα βημόθυρα παραμένουν κλειστά και το βήλο ανοιχτό, απλώς ο ιερέας απαγγέλει τις αιτήσεις εντός του Ι. Βήματος.
Γνωρίζεται αν όντως ισχύει έτσι?

Ανοίγουν στην είσοδο, κλείνουν μετά τις προφητείες, στο ειπωμεν πάντες, και ξανανοίγουν στην απόλυση, στο Στερεώσαι.

 

[Παναγιώτης]

Σύμφωνα μὲ τὸ [ΑΤ] (Ἁγιορειτικὸν Τυπικόν), σ. 45, ὑποσ. 32:
«Τὰ βημόθυρα εἶναι κεκλεισμένα εἰς πάσας τὰς ἀκολουθίας (πλὴν συλλειτούργων). Ἀνοίγονται μόνον πρὸς διέλευσιν τοῦ ἱερέως (εἴς τινα Εἴσοδον ἢ διὰ νὰ θυμιάσῃ) καὶ ἐπανακλείονται».

Στὶς ἡμέρες μας, πρέπει νὰ ἐπανέλθη αὐτὴ ἡ τάξη, καὶ λόγῳ παράδοσης, καὶ λόγῳ ἀνάγκης.

Τὴν Διακαινήσιμο ἔψαλλα σὲ μιὰ ἐκκλησία, καὶ μιὰ στολιδιασμένη κυρία εἰσέβαλλε στὸ Ἱερὸ ἀπὸ τὴν Ὠραῖα Πύλη, διὰ νὰ χαιρετίσει τὸν γνωστό της ἑορτάζοντα ἱερέα.

Πρὸ μιᾶς ἑβδομάδος, ἐν ἀναμονὴ τῶν μελλονύμφων, εἰσέβαλλε εἷς κοστουμαρισμένος κύριος στὸ Ἱερὸ ἀπὸ τὴν Ὠραῖα Πύλη, διὰ νὰ συζητήσει μὲ τὸν ἱερέα τὰ τοῦ Γάμου.

Ἔλα τώρα καὶ τί ἔγινε... θὰ ποῦν μερικοί. Τί ἔγινε μὲ αὐτό, τί ἔγινε μὲ τὸ ἄλλο, καὶ νὰ ποὺ καταντήσαμε. Καὶ τί θὰ δοῦν ἀκόμη τὰ μάτια μας.

 

[Deacon]

Στὶς ἡμέρες μας, πρέπει νὰ ἐπανέλθη αὐτὴ ἡ τάξη, καὶ λόγῳ παράδοσης, καὶ λόγῳ ἀνάγκης.

Τὴν Διακαινήσιμο ἔψαλλα σὲ μιὰ ἐκκλησία, καὶ μιὰ στολιδιασμένη κυρία εἰσέβαλλε στὸ Ἱερὸ ἀπὸ τὴν Ὠραῖα Πύλη, διὰ νὰ χαιρετίσει τὸν γνωστό της ἑορτάζοντα ἱερέα.

Πρὸ μιᾶς ἑβδομάδος, ἐν ἀναμονὴ τῶν μελλονύμφων, εἰσέβαλλε εἷς κοστουμαρισμένος κύριος στὸ Ἱερὸ ἀπὸ τὴν Ὠραῖα Πύλη, διὰ νὰ συζητήσει μὲ τὸν ἱερέα τὰ τοῦ Γάμου.

Ἔλα τώρα καὶ τί ἔγινε... θὰ ποῦν μερικοί. Τί ἔγινε μὲ αὐτό, τί ἔγινε μὲ τὸ ἄλλο, καὶ νὰ ποὺ καταντήσαμε. Καὶ τί θὰ δοῦν ἀκόμη τὰ μάτια μας.

Μου έχει τύχει 2-3 φορές στα χρόνια που είμαι κληρικός. Επειδή συνεχώς υπάρχει τέτοιος κίνδυνος, ειδικά στις βαπτίσεις με τα μικρά παιδιά που τριγυρνούν και τους φωτογράφους που δεν καταλαβαίνουν που βρίσκονται, πάντα στην ενορία μας κλείνουμε τα βημόθυρα για ασφάλεια μέχρι την ώρα του Ευαγγελίου.

 

[Rethymno force 33]

Στο Όρος κλείονται τα βημόθυρα και το βήλο (ή καταπέτασμα) μετά την Μ. Είσοδο και ανοίγουν μετά το "Μετά φόβου..." αν θυμάμαι καλά (είχα λάβει μέρος ως Διάκος σε λειτουργία). Επίσης, σε "ψιλή" καθημερινή ο Εσπερινός γίνεται με ανοικτό το βήλο και κλειστά τα βημόθυρα, καθότι όλα τα Ιερατικά λέγονται εκτός (εξού και το ότι το στασίδι του εφημερίου βρίσκεται εκτός Βήματος, όπως και ειδική θήκη με Ιερατικό είτε στο τέμπλο είτε σε παραπλήσιο κίονα στα περισσότερα Μοναστήρια).

Επίσης, από τις πολύ ωραίες "Αποκρίσεις προς τον Πατρ. Μόσχας" που ανέβασε ο @Shota εδώ φαίνεται ότι υπήρχε διαφοροποίηση στο θέμα, ανάλογα με το αν λειτουργεί Αρχιερεύς ή Ιερέυς μόνος του, ειδικά στο πρώτο τμήμα της Λειτουργίας. Από ό,τι κατάλαβα (μπορεί να σφάλω) τα βημόθυρα κλείονται στο "Ευλογημένη..." όταν λειτουργεί μόνος του Ιερεύς και ξανανοίγουν στους Μακαρισμούς, προ της Μικράς Εισόδου. Αντιθέτως, λόγω διαφορετικών συμβολισμών, στην Αρχιερατική Λειτουργία είναι εξαρχής ανοικτά.
Επίσης, από το σημείο που αναφέρεται ότι ανοίγουν "τας επάνω θύρας του βήματος" (σελ. 342) μετά την εκφώνηση "Τας θύρας, τας θύρας" στην Αρχιερατική Λειτουργία, μάλλον υπονοείται ότι μέχρι τότε ήσαν κλειστά. Δεν βρήκα λεπτομέρειες ενδιάμεσα. Ίσως να υπονοούνται ως αυτονόητες. Το ότι "τας επάνω θύρας" εννοεί το βήλο το βλέπουμε στην σελ. 328 που λέει "το δε καταπέτασμα αφήνει ανοικτόν; ήγουν τας απάνω θύρας".

Υ/γ Να προσθέσω επίσης ότι, όπως φαίνεται από μαρτυρίες αρχαίων Πατέρων (εν οίς και ο Χρυσόστομος), αλλά και από αρχαιολογικά τεκμήρια, στην αρχαία Εκκλησία είχαν καθιερωθεί δύο καταπετάσματα, το ένα στην Ωραία Πύλη και το άλλο πέριξ του Κιβωρίου (πιθανόν χωρισμένο σε 4 τμήματα μεταξύ των κιόνων). Υπάρχει πιθανότητα, σύμφωνα με κάποιους ερευνητές, η άρση και το τράνταγμα του αέρα πάνω από τον κεκυφώτα Αρχιερέα κατά την διάρκεια του "Πιστεύω..." να είναι ανάμνηση εκείνου του εσωτέρου καταπετάσματος, που προφανώς σηκωνόταν από τους Ιερείς για να εποπτεύσει ο Αρχιερεύς κεκυφώς τα Δώρα κατά την απαγγελία του Συμβόλου της Πίστεως.

Στις αγρυπνίες τα βημόθυρα και το βήλο είναι κλειστά στο Μικρό Απόδειπνο, ανοίγουν μετά την απόλυση του Αποδείπνου για τη θυμίαση του ναού και κλείνουν πάλι στην αρχή του προϊμιακού??
Στο Μεγάλο Απόδειπνο είναι
τα βημόθυρα κλειστά και το βήλο ανοιχτό?
Στον Όρθρο μόνο όταν έχουμε Μεγάλη Δοξολογία ο ιερέας εκφωνεί εντός του Ι. Βήματος?
Συγγνώμη για τις απανωτές ερωτήσεις.

 

[Rethymno force 33]

Στὶς ἡμέρες μας, πρέπει νὰ ἐπανέλθη αὐτὴ ἡ τάξη, καὶ λόγῳ παράδοσης, καὶ λόγῳ ἀνάγκης.

Τὴν Διακαινήσιμο ἔψαλλα σὲ μιὰ ἐκκλησία, καὶ μιὰ στολιδιασμένη κυρία εἰσέβαλλε στὸ Ἱερὸ ἀπὸ τὴν Ὠραῖα Πύλη, διὰ νὰ χαιρετίσει τὸν γνωστό της ἑορτάζοντα ἱερέα.

Πρὸ μιᾶς ἑβδομάδος, ἐν ἀναμονὴ τῶν μελλονύμφων, εἰσέβαλλε εἷς κοστουμαρισμένος κύριος στὸ Ἱερὸ ἀπὸ τὴν Ὠραῖα Πύλη, διὰ νὰ συζητήσει μὲ τὸν ἱερέα τὰ τοῦ Γάμου.

Ἔλα τώρα καὶ τί ἔγινε... θὰ ποῦν μερικοί. Τί ἔγινε μὲ αὐτό, τί ἔγινε μὲ τὸ ἄλλο, καὶ νὰ ποὺ καταντήσαμε. Καὶ τί θὰ δοῦν ἀκόμη τὰ μάτια μας.

Τη Διακαινήσιμο εβδομάδα τα βημόθυρα είναι ανοιχτά αν δε κάνω λάθος.

 

[Shota]

Κάπως σχετικό για το θέμα (Ευχολόγιον το Μέγα του 1869). Είναι νομίζω φανερό πως εκείνη τη στιγμή το καταπέτασμα ήταν ανοικτό (ίσως από το Πιστεύω).

 

[Shota]

 

[Παναγιώτης]

Ὅταν δὲν ὑπάρχει διάκονος;

Ἐν καθημερινῇ λειτουργίᾳ [ΑΤ, σ. 31]:

Μετὰ τὴν Μ. Εἴσοδον, ὁ ἐκκλησιαστικὸς κλείει τὰ βημόθυρα καὶ σύρει τὸ βῆλον, ...
...
Ὅταν ἐτοιμασθῇ ὁ ἱερεὺς σημαίνει τὸν κωδωνίσκον τῆς Ἁγίας Τραπέζης. Ὁ Ἐκκλησιαστικὸς ἀνοίγει τὰ βημόθυρα καὶ τὸ βῆλον καί, ὅσον διαρκῇ ἡ Θεία Κοινωνία ...
...
Ὅσον ὁ ἱερεὺς ποιῇ Ἀπόλυσιν, ὁ ἐκκλησιαστικὸς κλείει τὰ βημόθυρα καὶ τὸ βῆλον, καὶ κρατεῖ ἐκ δεξιῶν τοῦ ἱερέως τὸ ἀντίδωρον....

 

[Shota]

Ὅταν δὲν ὑπάρχει διάκονος;

Αυτό δεν έχει καμμία σχέση με το θέμα του βηλου. Δεν εξαρτάται από την παρουσία η μη του διακόνου.

 

[Deacon]

View attachment Pages from Opera_omnia_iassii_in_Moldavia_anno_1683.jpg

 

[Shota]

Ὑπάρχει ἡ παράδοση τῶν Σλαυικῶν Ἐκκλησιῶν.

Η επισημη παραδοση των Ρωσων ειναι ανοιγμα του καταπετασματος απο την αρχη της Θ. Λειτουργιας μεχρι την Μ. Εισοδο, κλεισμο μετα την Μ. Εισοδον, ανοιγμα μετα την εκφωνηση "Τας θυρας, τας θυρας" και κλεισμο μετα την εκφωνηση "Προσχωμεν. Τα αγια τοις αγιοις". Τα βημοθηρα και το καταπετασμα ανοιγουνται παλι για την κοινωνια του λαου (Τυπικον, κεφ. 23).

 

[Παναγιώτης]

Αυτό δεν έχει καμμία σχέση με το θέμα του βηλου. Δεν εξαρτάται από την παρουσία η μη του διακόνου.

Ἡ ἀναφορὰ ὅμως ὡς παράδοση ἰσχύει.

 

[Παναγιώτης]

View attachment 103968

Εὐχαριστοῦμε π. Νικόλαε.

Τὸ ἀντιγράφω γιὰ νὰ ὑπάρχει καὶ σὲ κείμενο:

«πγ'. Διατὶ κλείονται μετὰ τὸ σφραγίσαι τὰ ἅγια θύρια.

Εἰσελθόντος δὲ κλείονται αἱ θύραι, ὅτι οὐ τοῖς πᾶσιν ὁρᾶσθαι ἄξιον τὰ μυστήρια, ἀλλὰ μόνοις τοῖς τῆς ἱερωσύνης ἐνεργοῖς» Ἅγιος Συμεὼν Θεσσαλονίκης, PG 155, 732.

Ἄρα ἢ τὰ βημόθυρα ἦσαν ἀρκετὰ ψηλά, ἢ δὲν ὑπῆρχε καθόλου βῆλο (καταπέτασμα).

Στὶς Ρωσικὲς ἐκκλησίες ἔχω δεῖ τεράστιες ἅγιες θύρες ἀπὸ πάνω μέχρι κάτω (βλ. φωτογραφία ἀπὸ τὴν Ἁγία Πετρούπολη).



Παρόμοια, καὶ στὸ Οὐσπένσκι, καὶ στὴν Ἁγία Τριάδα στὸ Ἐλσίνκι.

Στὴν Φινλανδία ἐπίσης εἶδα καὶ Ναὸ μὲ ψηλὰ βημόθυρα:



Σὲ Σερβικὴ ἐκκλησία στὴν Σουηδία, εἶδα ὅπως καὶ στὶς δικές μας, βημόθυρα μέχρι τὴν μέση τῆς Ὡραίας Πύλης, καὶ καταπέτασμα.

 

[Shota]

Τελικά ισχύει παλαιόθεν η διαφοροποίηση μεταξύ καταπετάσματος και βημοθύρων, που αναλύθηκε προηγουμένως από το μέλος "Παναγιώτης", ή πρόκειται για κάποια νεώτερη παράδοση/ερμηνεία;

Ακομη στο 17ο αι. πολλες (περισσοτερες; ) εκκλησιες της Γεωργιας δεν ειχαν τα βημοθηρα, αλλα μονο το καταπετασμα.

 

[Deacon]

Υπάρχει μια λεπτομέρεια σχετικά με τα βημόθυρα που ίσως βοηθάει να καταλάβουμε το ύψος τους την εποχή εκείνη. Υπάρχει σε διάφορες πηγές η πληροφορία (το αναφέρει και ο άγιος Συμεών στο προαναφερθέν έργο του, αλλά το βρίσκουμε και αλλού) ότι εισερχομένου του Πατριάρχου (ή κατ' αναλογίαν του Αρχιερέως ή των Αρχιερέων σε συλλείτουργο) στο Βήμα μετά την Πρώτη Είσοδο (του Ευαγγελίου, δηλαδή) τα "θύρια" έκλειναν στιγμιαία για να ασπαστεί ο Πατριάρχης τις εικόνες που είχαν επάνω τους και ξανάνοιγαν για να εισέλθει στο Ιερό*. Προφανώς, οι εικόνες των βημοθύρων και συνεπακόλουθα και τα ίδια τα βημόθυρα θα ήταν κάπως ψηλά ώστε να γίνεται η προσκύνηση των εικόνων τους αβίαστα από τον Αρχιερέα.

Γενικά το θέμα δεν είναι τόσο απλό, νομίζω, και θέλει προσοχή ώστε να μη προβάλλονται στοιχεία ιδιαιτέρων λειτουργικών καταστάσεων στην συνήθη λειτουργία. Είναι 4-5 διαφορετικές περιπτώσεις (ίσως και παραπάνω) λειτουργιών που συναντούμε στα χφφ (με ιερέα μόνο του χωρίς διάκονο, άλλη με διάκονο, Αρχιερατική, συλλείτουργο Αρχιερατικό, χειροτονία Αρχιερέως κ.λπ.) που η καθεμία μπορεί να έχει ιδιαίτερες λειτουργικές κινήσεις και λεπτομέρειες που να επιβάλλουν άλλη πρακτική στο θέμα των βημοθύρων. Αναπόφευκτα, αλληλοδανεισμός στοιχείων και εκατέρωθεν επιρροές και εσφαλμένες ίσως ερμηνείες, θα υπήρξαν στην ροή του χρόνου, ειδικά στην εκτός μοναστηρίων λατρεία, όπου η παρουσία Αρχιερέων θα ήταν και συχνότερη (π.χ. τα παλιά χρόνια στο Όρος, Αρχιερέας έμπαινε μόνο για χειροτονίες, όπως με πληροφόρησαν παλιοί αγιορείτες. Ακόμα και στις πανηγύρεις οι χοροστασίες γίνονταν από Ηγουμένους, και ήταν σπάνια η παρουσία Αρχιερέως).

Επίσης, όπως έδειξε και ο @Παναγιώτης πιό πάνω, υπάρχουν ναοί με ψηλά βημόθυρα χωρίς βήλο, άλλοι με χαμηλά βημόθυρα και βήλο και ίσως οι παλαιοί, προ του 10ου αι. ναοί (χοντρικά, περίοδος καθιερώσεως του τέμπλου με την μορφή που το ξέρουμε σήμερα, ήτοι με μεγάλο ύψος και εικόνες ενσωματωμένες εκατέρωθεν των βημοθύρων) να είχαν κυρίως βήλο=καταπέτασμα και σε κάποιες περιπτώσεις χαμηλά, μάλλον μεταλλικά θύρια (προς αυτό συντείνουν σχετικές αρχαιολογικές μελέτες). Οπότε, και η αρχιτεκτονική διακόσμηση δεν είναι παντού ενιαία, και αυτό προφανώς δημιουργεί ανάγκη για διαφοροποίηση, άλλοτε μικρή, άλλοτε μεγαλύτερη, από την κοινή λειτουργική πρακτική.

Από τα όσα αναφέρθηκαν, ενώ φαίνεται ότι η συνήθης πρακτική παλαιά ήταν το κλείσιμο των βημοθύρων, εντούτοις δεν φαίνεται πάντα ότι έκλεινε και το βήλον, ειδικά στην μη μοναστηριακή παράδοση. Αυτό αποδεικνύεται και από το γεγονός ότι ο Διάκονος είχε την δυνατότητα να παρακολουθεί τον ιερέα, γνωρίζοντας έτσι τον κατάλληλο καιρό των κελευσμάτων που έπρεπε να εκφωνήσει, όπως το "Πρόσχωμεν" πριν "τα άγια τοις αγίοις" που φαίνεται από το απόσπασμα που παρέθεσε ο @Shota πιό πάνω, αλλά το βρήκα και εγώ σε άλλα κείμενα επίσης.

*Ο ασπασμός αυτός θυμίζει αρκετά την συνήθεια που υπάρχει στην σύγχρονη ενοριακή λατρεία, σε πανηγυρικούς Εσπερινούς, οι Ιερείς που εισέρχονται στο Ιερό μετά την Λιτή-Αρτοκλασία, να ασπάζονται την εικόνα του εορταζομένου Αγίου, την οποία κρατά ανά χείρας είς των Ιερέων, στεκόμενος στην Ωραία Πύλη και συνήθως μικρόν εκ πλαγίου, και την οποία εικόνα ασπάζεται και ο Αρχιερεύς στην αρχή και στο τέλος της μικρής αυτής παρενθέσεως της Λιτής-Αρτοκλασίας.

 

[Shota]

Η επισημη παραδοση των Ρωσων ειναι ανοιγμα του καταπετασματος απο την αρχη της Θ. Λειτουργιας μεχρι την Μ. Εισοδο, κλεισμο μετα την Μ. Εισοδον, ανοιγμα μετα την εκφωνηση "Τας θυρας, τας θυρας" και κλεισμο μετα την εκφωνηση "Προσχωμεν. Τα αγια τοις αγιοις". Τα βημοθηρα και το καταπετασμα ανοιγουνται παλι για την κοινωνια του λαου (Τυπικον, κεφ. 23).

Επισης τα βημοθηρα γενικα παραμενουν κλειστα, ανοιγουνται δε στην αρχη του Μ. Εσπερινου των αγρυπνιων (για την θυμιαση) και καθε φορα οταν γινεται εισοδος. Δεν γινεται αναφορα για αλλες περιπτωσεις, αν και υπαρχουν.