[Ερώτηση] Περί του ήχου του απολυτικίου των Αγ. Κωνσταντίνου και Ελένης

[pan_lampadarios]

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ. ΜΠΑΙΝΩ ΚΑΤ' ΕΥΘΕΙΑΝ ΣΤΟ ΘΕΜΑ:
ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ (ΑΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΒΑΣΙΚΑ) ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΗΧΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΟΡΘΟΤΕΡΟ ΝΑ ΨΑΛΛΕΤΑΙ; ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ ΑΦΗΝΕΙ ΝΑ ΕΝΝΟΗΘΕΙ ΣΕ ΠΛ.ΤΟΥ Δ΄ . ΑΝ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΘΕΜΑ ΑΣ ΜΕ ΔΙΑΦΩΤΙΣΕΙ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.

 

[π. Μάξιμος]

Καί μόλις τό σκεπτόμουν νά γράψω!
Γιατί διάβαζα τό ΤΑγΣ ἀπό τόν Mateos, ὅπου στήν σελ. 296 τοῦ Ι τόμου τό παραθέτει σέ ἦχο δ΄.

Σχετικό θέμα συζητηθέν ἐδῶ κι ἐδῶ.

 

[μάρκελλος]

Ἀληθῶς ἀνέστη ὁ Κύριος. Δ' κανονικά. Βλ. Χουρμουζίου Χαρτοφύλακος, Συλλογὴ Ἰδιομέλων, Στεφάνου Λαμπαδαρίου Μουσικὴ Κυψέλη ...

ΥΓ Σεβαστὲ πάτερ Μάξιμε, χρησιμοποιοῦμε τὸ ἴδιο πληκτρολόγιο μοῦ φαίνεται ...

 

[ΓΙΑΝΝΟΥ ΝΙΚΟΛΑΟΣ]

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ. ΜΠΑΙΝΩ ΚΑΤ' ΕΥΘΕΙΑΝ ΣΤΟ ΘΕΜΑ:
ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ (ΑΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΒΑΣΙΚΑ) ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΗΧΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΟΡΘΟΤΕΡΟ ΝΑ ΨΑΛΛΕΤΑΙ; ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ ΑΦΗΝΕΙ ΝΑ ΕΝΝΟΗΘΕΙ ΣΕ ΠΛ.ΤΟΥ Δ΄.

Κυψέλη, Κηλτζανίδης, Πρίγγος, Ήχος Δ. Ο Στανίτσας θα αποτελούσε εξαίρεση; (Δείτε το συνημμένο)
Γράφτηκε για ένα γάμο που είχε προσκληθεί.

 

[pan_lampadarios]

ΣΑΣ ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ ΟΛΟΥΣ ΓΙΑ ΤΙΣ ΑΠΑΝΤΗΣΕΙΣ ΣΑΣ. Ο ΧΡΟΝΟΣ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣ ΕΙΝΑΙ ΣΧΕΔΟΝ ΜΗΔΕΝΙΚΟΣ! ΑΠΙΣΤΕΥΤΟ!

 

[panosdohi]

ΧΡΙΣΤΟΣ ΑΝΕΣΤΗ. ΜΠΑΙΝΩ ΚΑΤ' ΕΥΘΕΙΑΝ ΣΤΟ ΘΕΜΑ:
ΤΟ ΑΠΟΛΥΤΙΚΙΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΚΑΙ ΕΛΕΝΗΣ (ΑΓΙΟΥ ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΒΑΣΙΚΑ) ΣΕ ΠΟΙΟΝ ΗΧΟ ΕΙΝΑΙ ΤΟ ΟΡΘΟΤΕΡΟ ΝΑ ΨΑΛΛΕΤΑΙ; ΤΟ ΤΥΠΙΚΟ ΑΦΗΝΕΙ ΝΑ ΕΝΝΟΗΘΕΙ ΣΕ ΠΛ.ΤΟΥ Δ΄ . ΑΝ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΚΑΠΟΙΟΣ ΠΑΝΩ ΣΕ ΑΥΤΟ ΤΟ ΘΕΜΑ ΑΣ ΜΕ ΔΙΑΦΩΤΙΣΕΙ. ΕΥΧΑΡΙΣΤΩ.

Ο Ματθαίος Βατοπαιδινός στην Πανηγυρική το έχει σε πλ.δ τρίφωνο (ελαφρώς αργή μελοποίηση).

 

[π. Δαβίδ]

Σε πλ. δ΄ το έχουν και οι Ρουμάνοι, Βούλγαροι και Σέρβοι συνθέτες.

Να γράψω και κάτι ελαφρώς ευτράπελο. Προ 20ετίας περίπου είχα αναλάβει ένα κατηχητικό σε ναό της Αττικής σε αρκετή απόσταση από το σπίτι μου (έπαιρνα 3 συγκοινωνίες). Ο ναός ετιμάτο επ' ονόματι των Αγ. Κων/νου & Ελένης και έπρεπε να διδάξω στα παιδιά το απολυτίκιο των Αγίων. Ο δεξιός ψάλτης (με τον οποίο είχαμε και ταυτότητα μουσικών απόψεων ) το έψαλλε σε πλ. δ΄- ο αριστερός σε δ΄. Για να μην εμπλακώ στην ήδη οξυμένη κατάσταση δίδαξα στα παιδιά το.... μεγαλυνάριο των Αγίων (από το εγκόλπιο του αναγνώστου!)

Και στο ναό που τώρα ψάλλω, πάλι το ίδιο γίνεται: εγώ το ψάλλω σε πλ. δ΄ (έτσι το ήξερα από παιδί), ο αριστερός σε δ΄. Το έψαλλα μερικές φορές σε δ΄ αλλά "κάτι δεν μου πήγαινε καλά".

Αυτά και καλή εορτή σε όσους θα εορτάσουν τους αγίους ισαποστόλους!

ΥΓ Λείψανα των αγίων Αγ. Κων/νου & Ελένης (δεν γνωρίζω ακριβώς εάν είναι του αγίου ή της αγίας) προσκύνησα στον επ' ονόματί των Πατριαρχικό Ναό του Βουκουρεστίου.

 

[π. Μάξιμος]

Ἐγώ νομίζω, ὅτι ὁ κάθε Ναός ἔχει μιά ἱστορία, μιά παράδοση. Ὅπως ἔχει «καθιερωθεῖ» σέ καθένα ἀπό αὐτούς ἔτσι νά λέγεται.
Πιστεύω, ὅτι καί ὁ τῆς μεγολογραμμάτου γραφῆς θέσας τό ἐρώτημα, δέν τό ἔθεσε γιά νά πάει νά διαπληκτισθεῖ στό Ναό πού ψάλλει ἤ , τέλος πάντων, νά δημιουργήσει πρόβλημα.
Γιατί, ὅπως γράφει καί ὁ Παναγιώτης, ἡ δύναμις τῆς συνηθείας εἶναι κάτι τό ὑπολογίσιμο, ἄν καί αὐτό δέν εἶναι κανόνας γιά ὅλα· ἀλλά γιά κάποια δευτερεύοντα εἶναι.
Οὔτε πρέπει νά ἐπιβάλλουμε τή δική μας ἄποψη στήν περίπτωση πού κάπου τοπικά –γιά τούς ἐπ᾿ ὀνόματι συζητοῦμε– εἴμαστε ἐλαχιστοτάτη μειοψηφία.

ΥΓ. Ἐπειδή καταλαβαίνω πού τό πάει ὁ Παναγιώτης, θά ἔλεγα: –Γιατί Παναγιώτη; Μιά χαρά ἐναρμονίζεται τοῦ δ΄. Ἴσως καί καλύτερα! Βέβαια ὁ Ι.Θ.Σ σέ πλ. δ΄ τό ἔχει καί ἐρείσματα βάσιμα ἔχει γι᾿ αὐτό, ἀλλά δέν εἶναι πάντα ἡ ἄριστη ἐπιλογή. Ἀλλά κι αὐτά τά παιδικά μας χρόνια, «τοῦ ἔργου», πού τά βάζεις;

 

[stapaman]

Ἐγώ νομίζω, ὅτι ὁ κάθε Ναός ἔχει μιά ἱστορία, μιά παράδοση. Ὅπως ἔχει «καθιερωθεῖ» σέ καθένα ἀπό αὐτούς ἔτσι νά λέγεται.

Ευλόγησον! Πολύ σωστή παρατήρηση! Λ.χ. στον Ιερό Ναό Αγίων Κων/νου και Ελένης Ν. Ιωνίας Αττικής, όπου είχα υπηρετήσει ως Λαμπαδάριος, ψάλλεται το "έτερον" Απολυτίκιον των Αγίων "Πρώτος πέφηνας εν Βασιλεύσι", κατάλοιπο από την Ιωνία της Μ. Ασίας.

 

[MTheodorakis]

Ἦχος α’ (τυπικὸν Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 ἔκδ. Μ. Arranz σ. 152 δυσδιάκριτον, χφ. Σινὰ 1096 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 110v).
Ἦχος δ’ (χφ. 40 πατριαρχείου Ἱεροσολύμων τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας ι’ αἰ. ἔκδ. J. Mateos τ. 1 σ. 296, ΤΚΠ ἔκδ. 1868 σ. 144).
Ἦχος πλ. α’ (ὡρολόγιον ἔκδ. 1757 σ. 282).
Ἦχος πλ. δ’ (χφφ. Πάτμου 266 τυπικὸν τῆς Μεγάλης Ἐκκλησίας θ’-ι’ αἰ. ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 74, Ε.Β.Ε. 788 ιβ’ αἰ. τυπικὸν Μ. Εὐεργέτιδος ἔκδ. ὅπ. πρ. σ. 456, Μ. Λαύρας Γ-5 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 87v, Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 52v, 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 95r, 1097 σιναϊτικὸν τυπικὸν τοῦ ἔτους 1214 φ. 128v, Μ. Λαύρας Β-25 ὡρολόγιον ιγ’ αἰ. φ. 232v, E.B.E. 551 μηναῖον Μαΐου τοῦ ἔτους 1385, British Library Add. 22507 ὡρολόγιο ιδ' αἰ. φ. 94v, Λειμῶνος 88 ΤΑΣ ιδ’ αἰ. φ. 82v, 134 TAΣ τοῦ ἔτους 1428-1429 φ. 79r, 117 μηναῖον Μαΐου τοῦ ἔτους 1442 φ. 81v, ΤΑΣ κεφ. κγ’, ὡρολόγια ἐκδ. 1830 σ. 357, 1832 σ. 334, μηναῖον Μαΐου ἔκδ. 1843 σ. 83, ὡρολόγια ἐκδ. 1851 σ. 291, 1900 σ. 317, τυπικὸν π. Γ. Ρήγα τοῦ ἔτους 1908 σ. 645, τυπικὸν Μ. Διονυσίου τοῦ ἔτους 1909 σ. 326).

 

[π. Μάξιμος]

Μανόλη, εὐχαριστοῦμε πάρα πολύ γιά τόν κόπο τῆς ἔρευνάς σου καί τά ἀποτελέσματα αὐτῆς!

Τί μοῦ θύμισες μέ τόν α΄ ἦχο;!

Τό ἀπολυτίκιο τῆς μνήμης τοῦ ἐν οὐρανῷ φανέντος σημείου τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, ὥρᾳ τρίτῃ τῆς ἡμέρας, ἐπὶ Κωνσταντίου Βασιλέως, υἱοῦ Κωνσταντίνου τοῦ Μεγάλου, τῇ Ζ' τοῦ μηνός Μαΐου, προσόμοιον - ἀλλά σέ α΄ ἦχο, καί πού ὅταν τό εἶχα δεῖ, ἔψελνα καθ᾿ ἑαυτόν τό ἀπολυτίκιο τοῦ ἀγ. Κωνσταντίνου σέ α΄, νά δῶ πῶς πάει!

 

[MTheodorakis]

Ὁ ἦχος τοῦ ἀπολυτικίου τῆς ζ’ Μαΐου παρουσιάζει τὶς ἑξῆς παραλλαγές:
α’ (ὡρολόγια ἐκδ. 1757 σ. 276, 1830 σ. 350, 1832 σ. 326, 1851 σ. 284, μηναῖον ἔκδ. 1843 σ. 24).
δ’ (χφ. Μ. Λαύρας Β-25 ὡρολόγιον ιγ’ αἰ. φ. 232r, ὡρολόγιον ἔκδ. 1900 σ. 309).
πλ. α’ (χφ. Σινὰ 1095 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 94r).
πλ. δ’ (τυπικὸν Μεσσήνης σ. 150 «πρός· Τοῦ σταυροῦ σου τὸν τύπον» ὁ ἦχος δυσδιάκριτος, χφφ. Μ. Λαύρας Γ-5 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 85v, Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 51r, 1096 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. φ. 108r, 1097 σιναϊτικὸν τυπικὸν τοῦ ἔτους 1214 φ. 128r, British Library Add. 22507 ὡρολόγιο ιδ' αἰ. φ. 94r, Λειμῶνος 88 ΤΑΣ ιδ’ αἰ. φ. 80v, 134 ΤΑΣ τοῦ ἔτους 1428-1429 φ. 77v, 117 μηναῖον Μαΐου τοῦ ἔτους 1442 φ. 31r, ΤΑΣ κεφ. κγ’).

 

[π. Μάξιμος]

Τελικά μπορεῖ ὁ α΄ ἦχος νά ἦταν καί ὁ ἀρχαιότερος.
Βλέπω πώς πάει πολύ ὡραῖα.
Μέ ἐνημέρωσε ὁ διάκονος τοῦ Ναοῦ, πού εἶχε πάει χθές καί σήμερα στόν Ἅγιο Κωνσταντῖνο Ὀμονοίας, ὅτι τό ἔψαλαν σέ δ΄ καί α΄.
Δέν ἦταν τυχαῖοι οἱ ψάλτες πού πέρασαν ἀπό ἐκεῖ. Σήμερα δέν ξέρω ποιός ψάλλει.
Ἄν καί δέν τό ἄκουσα, φαντάζομαι ὅτι θά τό ἔψαλαν μέ αὐτές τίς καταλήξεις. Πάει ὡραῖα καί ἔχει κάποια ἀναλογία καί συμμετρία.

Τοῦ Σταυροῦ σου τὸν τύπον ἐν οὐρανῷ θεασάμενος, (ΔΙ)
καὶ ὡς ὁ Παῦλος τὴν κλῆσιν οὐκ ἐξ ἀνθρώπων δεξάμενος, (ΠΑ)
ὁ ἐν βασιλεῦσιν Ἀπόστολός σου Κύριε, (ΔΙ)
Βασιλεύουσαν πόλιν τῇ χειρί σου παρέθετο· (ΠΑ)
ἣν περίσῳζε διὰ παντὸς ἐν εἰρήνῃ, (ΔΙ)
πρεσβείαις τῆς Θεοτόκου, μόνε Φιλάνθρωπε. (ΠΑ)​

 

[MTheodorakis]

Τὸ ἀπολυτίκιον τῶν ἁγίων εἶναι «ἅμα καὶ θεοτοκίον», καὶ δὲν ἐπισφραγίζεται μὲ ἕτερον θεοτοκίον.

 

[π. Δαβίδ]

Όπως πχ και το εξαποστειλάριον του Αγ. Παντελεήμονος.

 

[MTheodorakis]

Ὁμοίως καὶ τὰ ἀπολυτίκια τῶν ἡμερῶν: 26/10, 9/12, Κυριακῆς προπατόρων, 7/5, 11/5, 25/7, 1/8 καὶ Κυριακῆς τῶν Μυροφόρων.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Σας ευχαριστώ πολύ που με βγάλατε από το... συναισθηματικό αδιέξοδο. Ο παππούς μου αρκετά χρόνια πριν μου είχε μάθει το του Αγ. Κωνσταντίνου σε α΄, χωρίς να ξέρω βέβαια γιατί και χωρίς να μπορώ πλέον να μάθω. Και τώρα που το λέμε στην εκκλησία σεν μπορούσα να τον χωνέψω τον πλ. δ΄. Ευτυχώς μου δώσατε την θεωρητική υποστήριξη να το λέω όπως το 'μαθα!

 

[π. Μάξιμος]

Σας ευχαριστώ πολύ που με βγάλατε από το... συναισθηματικό αδιέξοδο. Ο παππούς μου αρκετά χρόνια πριν μου είχε μάθει το του Αγ. Κωνσταντίνου σε α΄, χωρίς να ξέρω βέβαια γιατί και χωρίς να μπορώ πλέον να μάθω. Και τώρα που το λέμε στην εκκλησία σεν μπορούσα να τον χωνέψω τον πλ. δ΄. Ευτυχώς μου δώσατε την θεωρητική υποστήριξη να το λέω όπως το 'μαθα!

Καλωσόρισες· κι ἐμεῖς σ᾿ εὐχαριστοῦμε γιά τήν ἐνδιαφέρουσα πληροφορία.
Ὁ Θεός μαζί σου καί καλή συνέχεια!

 

[Dimitri]

Καταγραφή από τον άρχοντα κ. Δ. Ιωαννίδη στο θέμα Απολυτίκιον Αγ. Κωνσταντίνου.

 

[π. Μάξιμος]

[Σημείωμα συντονιστή] Μιά ὑποσυζήτηση περί ἱερῶν λειψάνων τοῦ ἁγ. Κωνσταντίνου μεταφέρθηκε σέ νέο θέμα.