Περί του ήχου του «Κύριε των Δυνάμεων»

[Tzanakos_B]

To θέμα δεν είναι τόσο απλό...

Την ίδια μελωδία (κάτι σε ματζόρε) χρησιμοποιούν και οι Ορθόδοξοι Σέρβοι, Βούλγαροι και Ρουμάνοι.

Οι Σέρβοι την επιγράφουν "ήχος 6ος" (οι Σλάβοι και οι Ρουμάνοι αριθμούν τους ήχους 1-8), ωστόσο το άκουσμα είναι 3ου ήχου, με παράξενες κάπως καταλήξεις (τελική στον Κε ).

Οι Βούλγαροι, καίτοι τα παλαιότερα βιβλία έχουν την μελωδία σε νενανώ, εν τούτοις χρησιμοποιούν σχεδόν αποκλειστικά πλ. δ΄ ειρμολογικό από Γα. Έχω καταγραφή σε πεντάγραμμο του Ντίνεφ τη δεκαετία του 40-ίσως την έχω και σε ψαλτική.

Οι Ρουμάνοι την επιγράφουν "ήχος 7ος" (δηλ. βαρύς). Η μελωδία αυτή υπάρχει στις γνωστές ως uniformizat εκδόσεις ψαλτικών βιβλίων του Πατριαρχείου. Σε βαρύ ήχο επίσης επιγράφεται στα Ρουμανικά Ωρολόγια το "Μεθ' ημών ο Θεός".

Για τις ομοιότητες μεταξύ Σερβικής και Ρουμανικής παραδόσεως υπάρχει μια λογικοφανής εξήγηση: οι Ρουμάνοι ψάλτες του 19ου αιώνα κατέγραψαν λαϊκές μελωδίες με ματζόρε άκουσμα στη Σλαβονική, (η οποία μαζί με την ελληνική ήταν οι λειτουργικές γλώσσες ως τότε), οι οποίες είχες επιρροές από μελωδίες προερχόμενες είτε από Σερβία είτε από Ρωσία. Βέβαια, εκείνοι ως ψάλτες "τακτοποίησαν" τις μελωδίες που κατέγραψαν με ψαλτική στον πλησιέστερο ήχο.

Θα μου πείτε "Μας μπέρδεψες περισσότερο!" Το έγραψα από την αρχή: το θέμα δεν είναι απλό. Ο Σακελλαρίδης δεν νομίζω να είναι ο συνθέτης, είναι μάλλον ο καταγραφέας της μελωδίας. Πιθανόν στα στόματα των απλών πιστών η μελωδία να υπέστη παραμόρφωση από νενανώ σε ματζόρε και εκείνος να την κατέγραψε και να την τακτοποίησε μουσικώς. Και ο γεννημένος στο νομό Καστοριάς Ντίνεφ έμαθε ψαλτική στην Κων/πολη όχι στην Αθήνα με το Σακελλαρἰδη...

Η επίμαχη μελωδία (σε γ΄ ήχο) υπάρχει στον τόμο εκδόσεων Σιμωνόπετρας που έχει τα του εσπερινού και αποδείπνου. Και στην Ελλάδα σίγουρα η χρήση της μελωδίας νενανώ ξενίζει-στη Ρουμανία ακόμη περισσότερο και μάλιστα δίνει αφορμή σε αυτούς που ψάχνουν αφορμή να μιλήσουν περί ελληνοποιήσεως της ρουμανικής ψαλτικής κλπ.

Κύριε Παναγιώτη, το μικρό αυτό μέλος , ως κλασσικό είναι μελοποιημένο στο πλ. β` ήχο , αυτό είναι βέβαιο. Υπάρχει και σε ήχο ΠΛ. Δ`. , εκ του ΓΑ , και όχι σε ήχο Τρίτο όπως γραφετε. [ υπάρχει διαφορά μεταξύ τους .. ] Αναφέρεστε σε βουλγάρους , ρουμάνους σέρβους ... Αυτοί μπορούν να ψάλλουν όπως θέλουν... Εμείς ακολουθούμε την Παράδοσή μας !!! Δυστυχώς , όμως , και στην Παράδοσή μας έχουν εισαχθεί πολλες καινοτομίες , τη ανοχή κληρικών και ψαλτών , δήθεν χάριν του εκκλησιάσματος... Όργανα , τριφωνίες και τετραφωνιες [ κοσμική μουσική ] κ.τ.λ. Να μην τα ρίχνουμε όλα στον Σακκελαρίδη... άλλοι προχώρησαν πολύ πιό πέρα !!! Και μία ερώτηση. Πόσοι ψάλτες πάμε στο Μ. Απόδειπνον ??? Ελάχιστοι !!! Συνήθως ο ιερέας με μερικές γυναίκες το ψάλλουν.... Β. ΤΖΑΝ.

 

[apostoloskalpakidis]

Κύριε Παναγιώτη, το μικρό αυτό μέλος , ως κλασσικό είναι μελοποιημένο στο πλ. β` ήχο , αυτό είναι βέβαιο. Υπάρχει και σε ήχο ΠΛ. Δ`. , εκ του ΓΑ , και όχι σε ήχο Τρίτο όπως γραφετε. [ υπάρχει διαφορά μεταξύ τους .. ] Αναφέρεστε σε βουλγάρους , ρουμάνους σέρβους ... Αυτοί μπορούν να ψάλλουν όπως θέλουν... Εμείς ακολουθούμε την Παράδοσή μας !!! Δυστυχώς , όμως , και στην Παράδοσή μας έχουν εισαχθεί πολλες καινοτομίες , τη ανοχή κληρικών και ψαλτών , δήθεν χάριν του εκκλησιάσματος... Όργανα , τριφωνίες και τετραφωνιες [ κοσμική μουσική ] κ.τ.λ. Να μην τα ρίχνουμε όλα στον Σακκελαρίδη... άλλοι προχώρησαν πολύ πιό πέρα !!! Και μία ερώτηση. Πόσοι ψάλτες πάμε στο Μ. Απόδειπνον ??? Ελάχιστοι !!! Συνήθως ο ιερέας με μερικές γυναίκες το ψάλλουν.... Β. ΤΖΑΝ.

Κύριε Βασίλη - με το συμπάθειο - δεν κατανοείτε την ουσία των γραφομένων του Παναγιώτη , για αυτό, αφήστε το καλύτερα .
Ευχαριστούμε για τις αναμνήσεις , τις υπομνήσεις και τις όποιες επισημάνσεις.

 

[ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΟΥΓΙΑΣ]

.....................................................................................................................................................................................................Και μία ερώτηση. Πόσοι ψάλτες πάμε στο Μ. Απόδειπνον ??? Ελάχιστοι !!! Συνήθως ο ιερέας με μερικές γυναίκες το ψάλλουν.... Β. ΤΖΑΝ.

Αν το είχαν μάθει στην κλασσική του έκδοση, θα το έψαλλαν και οι συναδέλφισσες ψάλτριες κλασσικά κι όχι νεο-τραγουδιστικά!
Την παράδοση οι Ιεροψάλτες την δημιουργούμε!
Είτε με τη σθεναρή παρουσία μας στις Ι. Ακολουθίες και τη μετρημένη & στοχευμένη αναδήφηση στις κλασσικές θεσπέσιες μελωδίες, είτε με την απουσία μας απ΄αυτές και την εισαγωγή ό,τι πιο "μουσικά εύπεπτου" από βοηθούς, ψάλτριες, τραγουδιστές και κάθε άλλου λαικού βάρδου!

 

[Tzanakos_B]

Κύριε Βασίλη - με το συμπάθειο - δεν κατανοείτε την ουσία των γραφομένων του Παναγιώτη , για αυτό, αφήστε το καλύτερα .
Ευχαριστούμε για τις αναμνήσεις , τις υπομνήσεις και τις όποιες επισημάνσεις.

Κυριε Απ. Καλπακίδη. Το σχολιό σας υποδηλωνει απαξία και εμπαθεια , θα ελεγα στο προσωπό μου .. Το σχόλιό μου απευθυνόταν στον κ. Παναγιώτη εκφράζοντας τη γνώμη μου και παραθέτοντας τρεις Πηγές που παρουσιάζουν το εν λόγω Μέλος σε ήχο ΠΛ. Β.` Τώρα μολις το άκουσα ηχητικά από τον Μεγάλο Πρίγγο , κλινήρη όντα, σε ήχο ΠΛ. Β.` αε δύο εκτελέσεις , σε ανάρτηση από τον Δημ Ζαγκανα.[Γενικά περί Ψαλτικής ] . ΤΟ Το ότι δεν κατανοώ την ουσία των γραφομένωντου του κ. Παναγιώτη , είναι μία αυθαίρετη και απαξιωτική δική σας γνώμη , η οποία δείχνει το ήθος σας... ΑΣ μου απαντησει , αν το επιθυμεί ο κ. Παναγιώτης. Και μια Συμβουλή , ως μεγαλύτερος .'' Μην φυτρώνετε εκεί που δεν σας σπερνουν... '' !!! Εισπραξατε και ένα '' ευχαριστήριο '' !!!! Το Ψαλτολόγιο , ευτυχώς φιλοξενεί πρόσωπα , οχι της δικής σας νοοτροπίας ...!!! Εγραψε σχετικά και ο συνάδελφος ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ , στον κ. Παναγιώτη . Γιατι δεν του γράψατε κάτι ?? Ευνόητο.... Δεν τα βγάζετε πέρα μαζί του.... Αυτά και επιθυμώ να μην δοθεί συνέχεια. Β. ΤΖΑΝ.

 

[apostoloskalpakidis]

Κυριε Απ. Καλπακίδη. Το σχολιό σας υποδηλωνει απαξία και εμπαθεια , θα ελεγα στο προσωπό μου .. Το σχόλιό μου απευθυνόταν στον κ. Παναγιώτη εκφράζοντας τη γνώμη μου και παραθέτοντας τρεις Πηγές που παρουσιάζουν το εν λόγω Μέλος σε ήχο ΠΛ. Β.` Τώρα μολις το άκουσα ηχητικά από τον Μεγάλο Πρίγγο , κλινήρη όντα, σε ήχο ΠΛ. Β.` αε δύο εκτελέσεις , σε ανάρτηση από τον Δημ Ζαγκανα.[Γενικά περί Ψαλτικής ] . ΤΟ Το ότι δεν κατανοώ την ουσία των γραφομένωντου του κ. Παναγιώτη , είναι μία αυθαίρετη και απαξιωτική δική σας γνώμη , η οποία δείχνει το ήθος σας... ΑΣ μου απαντησει , αν το επιθυμεί ο κ. Παναγιώτης. Και μια Συμβουλή , ως μεγαλύτερος .'' Μην φυτρώνετε εκεί που δεν σας σπερνουν... '' !!! Εισπραξατε και ένα '' ευχαριστήριο '' !!!! Το Ψαλτολόγιο , ευτυχώς φιλοξενεί πρόσωπα , οχι της δικής σας νοοτροπίας ...!!! Εγραψε σχετικά και ο συνάδελφος ΔΟΜΕΣΤΙΚΟΣ , στον κ. Παναγιώτη . Γιατι δεν του γράψατε κάτι ?? Ευνόητο.... Δεν τα βγάζετε πέρα μαζί του.... Αυτά και επιθυμώ να μην δοθεί συνέχεια. Β. ΤΖΑΝ.

Ευτυχώς είστε οξυδερκής και καταλάβατε από ένα μήνυμά μου το πόσο εμπαθής είμαι .
Το προνόμιο να "φυτρώνει εκεί που δεν τον σπέρνουν" , δυστυχώς (για σας ) δεν είναι δικό μου .
Όπως ατυχώς δεν κατανοήσατε το μήνυμα που σας επισήμανα , ομοίως παρεξηγήσατε και τον δικό μου σκοπό , αφού σας γράφω πως :

Κύριε Βασίλη - με το συμπάθειο -
Ευχαριστούμε για τις αναμνήσεις , τις υπομνήσεις και τις όποιες επισημάνσεις.

Επειδή είστε μεν γηραιότερος από μένα αλλά κατά πολύ νεότερος στο φόρουμ , στο παρελθόν δεν φοβήθηκα ρήξεις και αντιπαραθέσεις με άλλα μέλη , ακόμη και με τον λίαν αγαπητό δομέστιχο (που αναφέρατε) .
Χαίρομαι που δεν επιθυμείτε συνέχεια , αλλά αν αλλάξετε γνώμη , στην διάθεσή σας .

 

[MTheodorakis]

«Ἦχος πλ. β'. Κύριε τῶν δυνάμεων...»

(χφ. Σινὰ 866 ὡρολόγιο ιγ' αἰ. φ. 89v).

 

[MTheodorakis]

«Ἧχος πλ. β'. Κύριε τῶν δυνάμεων...»

(χφ. Bαλτιμόρης Walters Art Museum W. 534 ὡρολόγιο μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1440-1460 φ. 195v).

 

[Shota]

Οι Ρουμάνοι την επιγράφουν "ήχος 7ος" (δηλ. βαρύς). Η μελωδία αυτή υπάρχει στις γνωστές ως uniformizat εκδόσεις ψαλτικών βιβλίων του Πατριαρχείου. Σε βαρύ ήχο επίσης επιγράφεται στα Ρουμανικά Ωρολόγια το "Μεθ' ημών ο Θεός".

Είναι αυτή εδώ

Ωστόσο μου έδειξαν μια άλλη Ρουμανική ηχογράφηση

Το πρώτο «Κύριε των Δυνάμεων» σε αργό μέλος σε πλ. δ΄ είναι σύνθεση του Εμμανουήλ Zmeu (μαθητή του Κ/πολίτη πρωτοψάλτη Γεωργίου Παρασκιάδη) και τυπόθηκε στο βιβλίο του γιού του Ιωάννου το 1892 (ενδιαφέρον η αναλυτική γραφή με λεπτομέρη καταγραφή των αναλύσεων). Το "Τήν πάσαν ελπίδα μου" σε αργό μέλος σε πλ. δ΄ στο τέλος είναι κι αυτό του Zmeu. Όπως και το «Κύριε, ει μή τούς Αγίους» κτλ.

 

[Shota]

Το πρώτο «Κύριε των Δυνάμεων» σε αργό μέλος σε πλ. δ΄ είναι σύνθεση του Εμμανουήλ Zmeu (μαθητή του Κ/πολίτη πρωτοψάλτη Γεωργίου Παρασκιάδη) και τυπόθηκε στο βιβλίο του γιού του Ιωάννου το 1892 (ενδιαφέρον η αναλυτική γραφή με λεπτομέρη καταγραφή των αναλύσεων). Το "Τήν πάσαν ελπίδα μου" σε αργό μέλος σε πλ. δ΄ στο τέλος είναι κι αυτό του Zmeu. Όπως και το «Κύριε, ει μή τούς Αγίους» κτλ.

Επισυνάπτω το κείμενο. Το αργό «Κύριε των Δυνάμεων» ο Zmeu το προβλέπει για την τελευταία επανάλυψη, ενω οι πατέρες το λένε στην αρχή. Το σύντομο που ψάλλουν οι πατέρες είναι κοντινότερο στον Zmeu παρά την εκδοχή του Pann. Το βιβλίο έχει και την εκδοχή σε πλ. β΄*.

* 3 εκδοχές, από τα οποία οι 2 είναι προφανώς προσαρμογές των γνωστών Ελληνικών συνθέσεων, ενώ η αργή εκδοχή είναι ίσως πάλι σύνθεση του ιδίου του Zmeu.

 

[Shota]

Σε βαρύ ήχο επίσης επιγράφεται στα Ρουμανικά Ωρολόγια το "Μεθ' ημών ο Θεός".

Στα βιβλία της σειράς uniformizat αναφέρεται σαν πλ. δ΄ τρίφωνος. Υπάρχει εδώ σε πολύ δυτικότροπη εκτέλεση

Νομίζω πως το Ρουμανικό "Μεθ' ημών ο Θεός" άλλαξε τον ήχο η το μέλος του εξ επιδράσεως του "Κύριε των Δυνάμεων".

Υπάρχει και στο βιβλίο του Zmeu. Εκεί όμως το αργό μέλος σε πλ. δ΄ είναι προσαρμογή της Ελληνικής συνθέσεως του Παρασκιάδη, ενώ το σύντομο μέλος είναι σε πλ. δ΄ ειρμολογικό εκ του Νη. Η κατάληξη "Οτι μεθ΄ ημών ο Θεός" δεν παραμένει ίδια για κάθε στίχο, αλλά δίνεται με μικροπαραλλαγές.