Έχω εκφραστεί κ εγώ αρκετές φορές για το θέμα. Οι απόψεις μου συνοψίζονται ως εξής:
-Είναι λάθος η χρήση του στο αναλόγιο
Νομίζω δεν είμαι αφοριστικός (δεν αγγίζω το διαβολόπραμμα), εξ' άλλου έχω κ εγώ τάμπλετ, αλλά δεν το χρησιμοποιώ στο αναλόγιο. Στο κινητό μου έχω 5-6 βασικά μουσικά βιβλία που με έχουν ξελασπώσει σε τίποτα πανηγυράκια στην επαρχία. Επιπλέον, αν πρέπει να ψαλλεί κάτι και δεν έχω το μάθημα από αβλεψία....ε τι στο καλό! Ανοίγω το κινητό επι τόπου και το βρίσκω στο ίντερνετ (συνήθως όλα βρίσκονται). Παραθέτω τους λόγους για αυτή μου τη στάση. Δε θέλω να πείσω κανέναν, θεωρώ ωστόσο ότι τα επιχειρήματά μου είναι σοβαρά.
Διευκρινίζω κατ' αρχάς ότι με εκφράζουν όσα είπαν οι προλαλήσαντες του στυλ "δεν είναι αμαρτωλό το αντικείμενο αλλά η λάθος χρήση του", "το χρησιμοποιώ με σύνεση και - πιστεύω- δεν σκανδαλίζω". Μαζί σας! Πιστεύω σημασία έχει η πνευματικότητα (αν υπάρχει) του ψάλτη, και ας έχει και 10 τάμπλετ. Ο βλαμμένος, βλαμμένος θα είναι και με τάμπλετ. Ο αφηρημένος, αφηρημένος θα είναι και με τάμπλετ. Ο άγιος....γιατί όχι, θα είναι άγιος και με τάμπλετ. Ωστόσο, για άλλους λόγους νομίζω ότι με τη γενικευμένη χρήση τάμπλετ στο ψαλτήρι είμαστε σε λάθος δρόμο. Επεξηγώ.
1) Η αντικατάσταση βασικών βιβλίων από pdf σε ταμπλετ μπορεί να φαίνεται εκ πρώτης όψεως οικονομία και οικολογία (γλυτώνω να αγοράσω τόσα βιβλία, γλυτώνω ευρώ και κομμένα δέντρα). Είναι όμως; Για ένα αξιοπρεπές τάμπλετ (μη κολλήσει στα μισά της ακολουθίας) θες 150 ευρώ. Και άντε τα έδωσες, σε 2-3 χρόνια πρέπει να το αντικαταστήσεις. Δηλαδή δεν αγοράζεις ένα απόκτημα που σου μένει αλλά ένα εφήμερο αγαθό-"αέρα". Με τα ίδια λεφτά (για ένα τάμπλετ) αγοράζεις 7-8 καλά μουσικά βιβλία, τα οποία κατ' αρχάς θα τα αφήσεις και στα εγγόνια σου (μη μου πει κανένας κι αν δεν ασχολούνται τα εγγόνια μου...δεν είναι αυτό το θέμα. Το θέμα είναι ότι το βιβλίο αντέχει αιώνες, αν δε γίνει βιβλική καταστροφή ενώ το τάμπλετ είναι ένα ακριβό και ευαίσθητο πράμμα με ημερομηνία λήξης). Επιπλέον, το έντυπο βιβλίο σημαίνει διορθώσεις σε λάθη που ίσως έχει, χρήσιμες σημειώσεις κτλ. Γίνεται και στα pdf; Ίσως. Δε γνωρίζω όμως ταπλετάκια που διορθώνει τα pdf του γιατί είναι χρονοβόρο και μπορεί να μπερδευτείς με τις version των αρχείων και να χάσεις τα "διορθωμένα". Κοινώς μπελαλίδικο. Όσο για την οικολογική διάσταση του θέματος, τα περισσότερα βιβλία σήμερα είναι από χαρτί που προέρχεται από καλλιέργειες δέντρων ακριβώς για αυτό το σκοπό, για να τα κάνουν χαρτί. Αντίθετα, το τάμπλετ που θα πετάξεις μετά από λίγα χρόνια (και το είχες χρυσοπληρώσει) περιέχει βαρέα μέταλλα, πολυμερή και πάσης φύσεως βλαβερές και ΜΗ ΑΠΟΙΚΟΔΟΜΗΣΙΜΕΣ ουσίες. Θα μπορούσα να αναφερθώ και στις συνθήκες εργασίας των φουκαράδων στα εργοστάσια της Κίνας που φτιάχνουν τα τάμπλετ....Το πάω μακριά; Μπορεί. Ισχύει όμως και αυτό.
2) Η χρήση τάμπλετ σημαίνει ένας επιπλέον πειρασμός: Να χρησιμοποιήσεις έτοιμη φυλλάδα. Για να μην παρεξηγηθούμε, η φυλλάδα φτιάχνεται με πολύ μεράκι και αγάπη και ανιδιοτέλεια πιστεύω, από όσους τις φτιάχνουν και τις μοιράζονται. Και εξυπηρετούν έναν παλαιό ψάλτη ο οποίος ούτως η άλλως γνωρίζει τυπικό. Σώζουν επίσης, στην κυριολεξία, έναν τελείως άπειρο ψάλτη ο οποίος αναγκάζεται να καλύψει μια κενή θέση, π.χ. στην επαρχία. Όμως, δεν βοηθούν τον άπειρο να μάθει τυπικό, ο οποίος θα μπει φυσικά στον πειρασμό να την χρησιμοποιεί συνεχώς και θα μείνει για πάντα άσχετος. Ακόμα και ο παλαιός ψάλτης, ο οποίος χρησιμοποιεί φυλλάδα και τυγχάνει να έχει μαθητευόμενους δίπλα του, το μόνο τυπικό που τους διδάσκει είναι: "περιμέντε να ανεβάσει τη φυλλάδα ο ευλογημένος". Αυτό είναι νομίζω ανευθυνότητα από μεριάς του ψάλτη-δασκάλου και ήδη οδηγεί σε υποβάθμιση του επιπέδου γνώσών μας στο τυπικό. Το φαινόνενο αυτό έχουν κατακρίνει αρκετοί παλαιοί ψάλτες (ευτυχώς). Ενδεικτικώς θυμάμαι τον κ. Βουγιουκλή, θα υπάρχουν και άλλοι.
Η φυλλάδα είναι προβληματική και για έναν άλλο λόγο.
Διευκρίνηση: Ξέφυγα λιγάκι από το θέμα. ΠΑΡΑΔΕΧΟΜΑΙ ότι άλλο χρήση τάμπλετ, άλλο χρήση φυλλάδας. Όμως, η ύπαρξη τάμπλετ σημαίνει μεγαλύτερος πειρασμός να χρησιμοποιήσεις φυλλάδα και συνεπώς τα δύο φαινόμενα είναι αλληλοτροφοδοτούμενα.
Η φυλλάδα έχει και ένα ακόμα προβληματικό σημείο: Είναι στην απόλυτη ευχέρεια του δημιουργού της. Αυτονόητο θα μου πεις. Σε ένα ναό όμως που ο ένας εκ των δύο ψαλτών αποφασίζει να χρησιμοποιήσει τη Κυριακή φυλλάδα, έχω ζήσει να δημιουργείται ΤΟ ΧΑΟΣ, καθώς η φυλλάδα διέφερε από τα δίπτυχα της εκκλησίας ή τέλος πάντων το βιβλίο τυπικού-διπτύχου με το οποίο είναι εφοδιασμένα τα ψαλτήρια του ναού. Οι λύσεις που μπορώ να σκεφτώ είναι τέσσερεις: 1) μια ακολουθία γεμάτη αταξίες και τι μας νοιάζει, 2) να αναγκαστεί ο άλλος ψάλτης να χρησιμοποιεί και αυτός φυλλάδα, 3) να αναγκαστεί να ελέγχει από βραδύς τη φυλλάδα αυτός που τη χρησιμοποιήσει, ώστε να είναι σύμφωνη με αυτά που προβλέπεται να ειπωθούν (τότε ποιος ο λόγος να τη βάλεις, που το χρονικό κέρδος) και 4) να μην χρησιμοποιείται.
3) Η χρήση pdf σε τάμπλετ παρουσιάζει δύο προβλήματα. Στη περίπτωση που μιλάμε για pdf βιβλίων, αυτά παρουσιάζουν λάθη τα οποία δεν είναι εύκολο να διορθωθούν, και τέλος πάντων κανείς απ' ότι ξέρω δεν κάθεται να το κάνει. Στη περίπτωση που μιλάμε για κείμενο που κάποιος το έχει δακτυλογραφήσει και φτιάξει pdf (μουσικό ή μη), συνήθως περιέχει λάθη, κατά κανόνα πολύ περισσότερα από τις έντυπες εκδόσεις. Ναι, γνωρίζω ανθρώπους που είναι εξαιρετικά φιλότιμοι και έχουν προσφέρει και εδώ και γενικώς στη ψαλτική κοινότητα χιλιάδες σελίδες δακτυλογραφημένο κείμενο, δεν τους κατονομάζω, τους γνωρίζουμε όλοι. Όμως, από τη στιγμή που φτιάχνεις κάτι ηλεκτρονικό, αυτό δεν είναι φτιαγμένο με την ίδια υπευθυνότητα που είναι το έντυπο. Το έντυπο μια φορά θα βγεί.....θα πληρώσεις τα μαλλιοκέφαλά σου αν θες να το εκδώσεις, για αυτό θα το τσεκάρεις....θα το διορθώσης.....θα ξενυχτήσεις για να είναι όσο γίνεται φροντισμένο....απαλλαγμένο λαθών...γιατί έτσι και βγει, τελείωσε, ότι έκανες έκανες, και θα μείνει (για αιώνες, όπως προανέφερα). Ενώ το ηλεκτρονικό αρχείο σκασίλα σου. Εντάξει, όσο φροντισμένο και να είναι, ο δημιουργός του βάζει πολύ λιγότερη προσοχή σε σύγκριση με τον δημιουργό ενός εντύπου. Θα βρει και κάμποσα λάθη....απλώς το διορθώνει, ζητάει συγνώμη και το ξαναστέλνει. Εντωμεταξύ από τους αποδέκτες, άλλοι έχουν το διορθωμένο, άλλοι το αδιόρθωτο και το αποτέλεσμα είναι να χρησιμοποιούνται στη λατρεία ΚΕΙΜΕΝΑ ΑΜΦΙΒΟΛΟΥ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ και περιεχομένου άνευ έγκρισης από κανέναν. Ποιος μπορεί να ελέγξει ένα τέτοιο περιεχόμενο και να το εγκρίνει....Και ποιος μπορεί να αποκλείσει τη πιθανότητα κάποιος κακόβουλος/αιρετικός να εισάγει επίτηδες διαφοροποιήσεις σε κείμενα και να τα διανέμει για λειτουργική χρήση. Το τελευταίο είναι ίσως λίγο δύσκολο καθώς η κοινότητά μας είναι μικρή και γνωριζόμαστε μεταξύ μας. Είναι όμως πολύ εύκολο να συμβεί και το θεωρώ άκρως επικίνδυνο.
ΥΓ. Σε ερώτηση που είχα κάνει σε πρώην μέλος του δεξιού πατριαρχικού χορού, μου είχε πει ότι χρησιμοποιούν λειτουργικά βιβλία της Αποστολικής Διακονίας, τα οποία έχουν διορθώσει με μολυβάκι. Όταν οι πατριαρχικοί χοροί μεταβαίνουν να ψάλλουν σε άλλο ναό, παίρνουν μαζί τους ΕΚΕΙΝΑ ΚΑΙ ΜΟΝΟ τα βιβλία. Θεωρώ εξόχως ΣΩΣΤΗ τη τακτική, που εξασφαλίζει το κατα δύναμιν αλάνθαστο της ακολουθίας. Επιτρέψτε μου επίσης να περιαυτολογήσω. Έχω στη κατοχή μου, για παράδειγμα, ένα αντίτυπο του Ταμείου Ανθολογίας του Φωκαέως (Θ. Λειτουργία), από τότε που πρωτοανέλαβα ψάλτης. Έχω μέσα ένα τόνο μολύβι, έχω διορθώσει λάθη, σημειώσει ισοκρατήματα στα περισσότερα Χεροβικο-κοινωνικά, έχω περικλείσει σε αγκύλες τμήματα που μπορούν να παραληφθούν χάρη συντομίας...κτλ...τα πάντα. Αυτό αξίζει περισσότερο από εκατοντάδες βιβλία σε pdf που μπορεί να έχει κάποιος γιατί είναι η συσσωρευμένη δική μου καταγεγραμμένη εμπειρία (η φυσικά του καθενός στη θέση μου).
4) Δεν είμαι ειδικός για να παράσχω επιστημονικές αναφορές. Όμως γνωρίζω ως γονέας μικρών παιδιών ότι στην κοινή γνώμη υπάρχει μια ανησυχία για πιθανές δυσμενείς επιδράσεις της πολύωρης θέασης οθόνης στη σωστή ανάπτυξη των παιδιών. Έχω ακούσει με τα αυτιά μου ειδικούς να λένε ότι η θέαση τηλεόρασης για πολλές ώρες συνδέεται με την εμφάνιση ΔΕΠΥ (μια μορφή δυσλεξίας) στα παιδιά (σε φιλική μας οικογένεια που το αγόρι τους έχει διάφορα θέματα). Έχω υπόψη επίσης μια έρευνα που ισχυρίζεται ότι η ανάγνωση από ηλεκτρονικό μέσο (υπολογιστή, τάμπλετ κτλ) δυσχεραίνει τη μνήμη. Κοινώς, ο εγκέφαλος δεν τα πιάνει εύκολα. (Μεταξύ μας, μέχρι να έχω στα χέρια μου την έρευνα, την οποία ψάχνω, δεν την αποδέχομαι. Αν ισχύει όμως; ). Εσύ που είσαι ψάλτης και για μια ώρα κάθε Κυριακή έχεις ανοιχτό το τάμπλετ, ίσως δεν σε επηρεάζει και τόσο. Είσαι όμως ένας "λύχνος επί της λυχνίας" και σε βλέπουν όλοι να παίζεις με την οθόνη σου, μεταδίδοντας το μήνυμα, ιδίως σε παιδιά, να βλέπουν και αυτά όσο περισσότερο μπορούν στην οθόνη τους.
Τελειώνοντας σιγά σιγά, καταγράφτηκαν πολλοί λόγοι που δικαιολογούν τη χρήση τάμπλετ στο αναλόγιο. Βασικά είναι ο εξής ένας: Η ΕΥΚΟΛΙΑ. Και εμένα μου αρέσει η ευκολία και δεν μπορώ φυσικά να αποτρέψω κανέναν από το να την απολαμβάνει. Επισημαίνω ωστόσο τον κίνδυνο οι μελλοντικοί ψάλτες να είναι ακόμα κατώτερου επιπέδου από ότι είμαστε εμείς.
Τέλος, για να σχολιάσουμε λίγο και την πατριαρχική εγκύκλιο, νομίζω λέει σωστά πράγματα. Σχολίασαν κάποιοι ότι το πατριαρχείο χάνει το δάσος και επισημαίνει το δέντρο. Μπορεί να είναι και έτσι. Θα ήταν ευχής έργον να φτιάξουμε έστω το δέντρο, εμείς που το δέντρο είναι η αρμοδιότητά μας, και ο Θεός θα κρίνει το Πατριαρχείο και το δάσος ολόκληρο.
Συγνώμη για την πολυλογία, το 'βγαλα το θηρίο (που λέει και ο Χάρυ Κλύν στον επιτυχημένο δίσκο του The X-Klynn Files, έτος 199Χ).
