1. Η θέση που θα εκφέρω δεν έχει να κάνει με το πρόσωπο του Άρχοντα κ. Δ. Ιωαννίδη, τον οποίο δε γνωρίζω ούτε προσωπικά, ούτε ως ψάλτη ή δάσκαλο, παρά μόνο μέσα από τα post που γράφει εδώ μέσα (έχω δει και κάποια κείμενα μουσικά δικά του που έχει ανεβάσει)
2. Είμαι ψάλτης μετρίου (το πολύ) βεληνεκούς και ΔΕΝ είμαι δάσκαλος ΒΜ. Δε θεωρώ λοιπόν πως η γνώμη μου έχει κάποιο απρόσβλητο κύρος.
3. Δεν έχω κανένα όγο να αμφισβητήσω τη μέθοδο στην οποία αναφερόμαστε. Σίγουρα με έναν καλό δάσκαλο και μελέτη μπορεί κάποιος να διαβάζει prima vista οποιοδήποτε κείμενο ΒΜ. Τώρα αν ααυτό γίνεται σε 1,5, 2 ή 3 χρόνια δε το θεωρώ άξιο συζητήσεως παρά μόνο ανάμεσα σε δασκάλους που το εφαρμόζουν χρόνια και συζητούν λεπτομέρειες επί της μεθόδου.
4. Ο προβληματισμός μου αφορά στην χρησιμότητα της μεθόδου και των αποτελεσμάτων της. Η ακριβής εκτέλεση prima vista οποιουδήποτε μουσικού κειμένου αποτελεί ένα πολύ χρήσιμο εφόδιο για τον μαθητή της ΒΜ. Δεν είναι βεβαίως το Α και το Ω της ψαλτικής τέχνης. Αν απομονωθεί δε από άλλα σημαντικότατα στοιχεία μορεί να είναι και επιβλαβής. Είναι δηλαδή ένα στοιχείο από τα πολλά που πρέπει να αναπτύσσει ο κάθε μαθητευόμενος της ΒΜ. Δεν υπονοώ καθόλου πως ο κ. Ιωαννίδης δεν καλλιεργεί τα υπόλοιπα. Ίσα ίσα με βάση τις μαρτυρίες των μαθητών του είναι εξαιρετικός παραδοσιακός δάσκαλος και δεν έχω κανένα λόγ να το αμφισβητήσω. Απλώς δε θεωρώ και κανένα επίτευγμα ή τόσο σπουδαίο προσόν το κατόρθωμα αυτής της μεθόδου.
5. θα φέρω ένα παράδειγμα παράλληλο από τον επαγγελματικό μου χώρο. Η ανάγνωση βασίζεται κυρίως στην αντιστοίχιση των γραφημάτων με τα αντίστοιχα φωνήματα. Ο τρόπος όμως που μαθαίνουμε ανάγνωση δεν είναι να διδαχθούμε μόνο την ΑΒ και να εξασκούμαστε σε όλο και δυσκολότερες λέξεις, φράσεις, προτάσεις. Αν ίσχυε αυτό, τότε οι πιο ενδεδειγμένες ασκήσεις θα ήταν οι γλωσσοδέτες. Ακόμη και αν ίσχυε αυτό, δε σημαίνει πως όποιος μπορεί να διαβάσει χωρίς λάθη οποιαδήποτε λέξη είναι και καλός αναγνώστης. Κάποιος που θα διαβάσει αμέσως τη λέξη «φραγκοσυκοκολοκυθοτυρόπιτα» δεν σημαίνει πως κατ΄ ανάγκη έχει καλλιεργημένα άλλα σημαντικά στοιχεία της ανάγνωσης (αναπνοές, τονισμός, παύσεις, αυξομειώσεις έντασης φωνής, ρυθμός, χρώμα, έκφραση συναισθημάτων…). Επίσης ο καλός αναγνώστης δε διαβάζει γράμμα γράμμα. Σε ένα κείμενο όλοι οι επαρκείς αναγνώστες θα διαβάσουν τη λέξη σιδηρορδομικός σταθμός σωστά χωρίς να μπερδευτούν από τον αναγραμματισμό, γιατί ακριβώς δε διαβάζουμε ποτέ γράμμα γράμμα.
Ακόμη όμως και αν κάποιος κατακτήσει όλα τα στοιχεία της ανάγνωσης τέλεια (που έδειξα σύντομα ότι δεν πετυχαίνονται μέσω της εξάσκησης στην ανάγνωση μεμονωμένων φράσεων ή λέξεων) δε σημαίνει πως έχει καλλιεργημένη τη γλώσσα του. Στόχος μας είναι η γλώσσα κομμάτι της οποίας είναι η ανάγνωση. Η παραγωγή αυτόνομου γραπτού ή προφορικού λόγου αποτελείται από πολλά επιμέρους στοιχεία (ορθογραφία, λεξιλόγιο, σύνταξη, καλλιέπεια, δομή, στίξη, περιεχόμενο). Κανένα από αυτά μόνο του δεν μπορεί να μας οδηγήσει σε επαρκές αποτέλεσμα. Εν τέλει στόχος μας είναι η γλωσσική καλλιέργεια ως σύνολο.
6. Ζητώντας συγγνώμη για τη μακρηγορία μεταφέρω το παιχνίδι στο γήπεδο της ΒΜ. Η ανάγνωση μουσικών κειμένων για μένα δεν αποτελεί ιδιαιτέρως σημαντικό στοιχείο. Με βάση τις δικές μου εμπειρίες, κατάλαβα πως όσο άρχισα να καταλαβαίνω βαθύτερα τη μουσική, τους ήχους, τις θέσεις τόσο περισσότερο σταμάτησα να διαβάζω νότα νότα. Βεβαίως αυτό έχει άμεση συνάρτηση με το ότι η μουσική μας αποτελείται από σύνθεση μουσικών φράσεων. Επίσης έχει σχέση με το πόσο αναλυτική γραφή χρησιμοποιούμε. Παλιότερα που χρησιμοποιούσα συχνότερα Καραμάνη ήμουν αρκετά εξασκημένος στα δικά του κείμενα και τον τρόπο που χρησιμοποιούσε τα δίγοργα. Οι περισσότεροι που διαβάζουν τέτοιου είδους αναλυτική γραφή δεν έχουν την αίσθηση ποιες θέσεις ψάλλουν, αλλά διαβάζουν νότα νότα. Εξ αυτού έχει δημιουργηθεί τεράστιο πρόβλημα στο ρυθμό. Αναλύσεις και θέσεις που έχουν γραφτεί για εύστροφα λαρύγγια εκτελούνται από όλους τους ψάλτες με αναίτιες επιβραδύνσεις που σκοτώνουν την ομαλή ροή του κομματιού και το ρυθμό. Σήμερα που ψάλλω αποκλειστικά από κλασσικά κείμενα (ή σύγχρονα κλασσικής γραφής) έχω απολέσει την ικανότητα απευθείας ανάγνωσης υπεραναλυτικών κειμένων, αλλά προσωπικά δεν το θεωρώ ιδιαίτερο μειονέκτημα. Ισχύει δηλαδή πως ο καθένας έχει καλύτερες επιδόσεις στα κείμενα που συνηθίζει. Μόνο όμως μέσα από τα κλασσικά κείμενα μπορεί κάποιος με τις κλασσικές θέσεις και να κατανοήσει σε βάθος της δομή της μουσικής μας. Βεβαίως σήμερα όταν λέμε κλασσικά εννοούμε κατά 90% Πέτρο (και τους επιγόνους του που είναι ο κορμός της πατριαρχικής παράδοσης). Όταν πας να διαβάσεις κάτι διαφορετικό (π.χ. Νικόλαο πρ. Σμύρνης, Κων/νο πρωτοψάλτη) βλέπεις άλλες θέσεις, άλλες συνήθειες στην πορεία του μέλους, στην εκφορά των ίδιων θέσεων, στην ορθογραφία. Γι’ αυτό λέω πως όντως είναι ένα καλό εργαλείο η κατάκτηση της ανάγνωσης, αλλά ως εκεί.
7. Υπάρχουν διάφορες σχολές διδασκαλίας και μάθησης της ΒΜ. Κάποιοι επιμένουν πολύ στη θεωρία, ενώ άλλοι την παραθεωρούν. Η γνωστή πατριαρχική παράδοση βασίζεται στην απομνημόνευση και την από στήθους εκτέλεση ενός κορμού κλασσικών μαθημάτων που παραμένει χρόνια αναλλοίωτος. Σε αυτό το μοντέλο, η ικανότητα ανάγνωσης έχει πολύ περιορισμένο ρόλο. Τα μαθήματα βεβαίως είναι πολύ περιορισμένα και αυτό μπορεί να αποτελέσει θέμα συζήτησης, κατά πόσο δηλαδή αυτό είναι θετικό ή αρνητικό. Εγώ αποδέχομαι κάθε τρόπο διδασκαλίας που οδηγεί τον ψάλτη στα εξής επίπεδα
Α) Να μπορεί να ψάλλει σε όλες τις ακολουθίες της εκκλησίας με μουσικά βιβλία επιλογής του
Β) να μπορεί να ψάλλει σε όλες τις ακολουθίες της εκκλησίας χωρίς μουσικά βιβλία
Γ) να μπορεί να συμψάλλει με άλλους σε όλες τις ακολουθίες της εκκλησίας είτε χωρίς μουσικά βιβλία, είτε με μουσικά οποιασδήποτε σχολής. Αυτό απαιτεί κυρίως μεγάλη τριβή με τα κλασσικά κείμενα και εκμάθηση των θέσεων και των ήχων και άριστη αίσθηση του ρυθμού, είτε διευθύνει, είτε ακολουθεί. Το να χάσει ένα τρίγοργο δε θα φανεί αν ψέλνει με βάση τις θέσεις, ενώ θα μπουρδουκλώσει όλο το χορό να ψάλλει νότα νότα.
Δ) Να γίνει δάσκαλος ΒΜ. Δηλαδή εκτός από όλα τα παραπάνω που πρέπει να τα έχει σε υψηλότατο βαθμό να γνωρίζει σε βάθος τη θεωρία και να μπορεί να την εξηγεί στηριγμένη στην πράξη.
Κλείνοντας –και ζητώντας και πάλι συγγνώμη για τη μακρηγορία- λέω πως δεν αμφισβητώ την επιτυχία της εν λόγω μεθόδου ως προς το αποτέλεσμά της, απλά δε θεωρώ πως αυτό το αποτέλεσμα είναι κάτι το τόσο αξιόλογο για έναν μαθητή ΒΜ ώστε να καυχάται κάποιος ότι τα καταφέρνει ή να τον αμφισβητούν οι άλλοι ότι δεν μπορεί. Ε και; Δε συγκινούμαι από κάποιον που λέει φαρσί και αλάθητα χωρίς να χάσει μόριο την Κασσιανή του Χουρμουζίου, αλλά δεν μπορεί π.χ. να συμψάλλει ένα πασαπνοάριο από στήθους με άλλους ψάλτες.
Τέλος θεωρώ κορυφαίο το δάσκαλο που θα μάθει στου μαθητές του πρώτ’ απ’ όλα να προσεύχονται ψάλλοντας και να διακονούν με σοβαρότητα, ιεροπρέπεια και συνείδηση της ύψιστης λειτουργικής τους αποστολής.
