Καταθέτω και την δική μου ανάγνωση. Πρώτο τετράφωνο οι παλαιοί θεωρώ ότι ονόμαζαν έναν έσω πρώτο που έδειχνε την τετραφωνία χωρίς να υπονοείται αλλαγή βάσης. Σε αυτή την κατηγορία είναι κατά την γνώμη μου κατ' εξοχήν το "Την γαρ σην μήτραν" και η δοξολογία Ιακώβου σε α' δ'φωνο σε μεγάλο μέρος της (όχι όλη), και ίσως κάποια άλλα μέλη που δεν εντάσσονταν καθαρά σε αυτόν τον ήχο αλλά είχαν την συμπεριφορά του.
Προσωπικά, το "Την γαρ σην μήτραν" το ψέλνω όλο με συνήχηση στον Πα, ακόμα και όταν το μέλος κινείται έξω (φυσικά προς το τέλος γίνεται αλλαγή σε πλ δ' και δικαιολογείται αλλαγή βάσης σε Νη για μια μικρή περίοδο). Παρότι κινείται έξω στο μεγαλύτερο τμήμα του, το μέλος δεν υπονοεί αλλαγή του ίσου του ήχου, δεν κάνει εκτενείς θέσεις έξω, δηλαδή, που να ζητούν συνήχηση σε άλλη βάση για να ακουστούν σωστά, εξ ού και το ότι το συγκεκριμένο μέλος ξεκινά με δεμένη ύφεση στο Ζω (ατζέμ).
Διασταλτικά, μπορούμε να εντάξουμε και στο ήθος αυτού του ήχου και άλλα μέλη, που όμως διαφοροποιούνται σε θεμελιώδη σημεία ώστε να μην μπορούν να φέρουν τον τίτλο αυτό, π.χ. το "Χαίροις ασκητικών" και τα αργά ευλογητάρια έχουν σε μεγάλο μέρος το ήθος αυτού του ήχου (κίνηση και πάνω από το Κε χωρίς αλλαγή βάσης και με Ζω χαμηλό), αλλά είναι οι συνεχείς καταλήξεις σε Δι ή τα περάσματα από το Δι (παλαιό χαρακτηριστικό μελών του πλ α' και των καταλήξεων του βαρέως) που τα εντάσσουν στον πλ α'.
Ο παλαιός α' στιχηραρικός δεν θεωρώ ότι είναι αυτό που ονόμαζαν τετράφωνο. Είναι ο κλασσικός α' ήχος που ξεκινά σε έξω τόπο φωνής και διαρκώς πλαγιάζει τέσσερις κάτω (συνήθως το δείχνει αμέσως, με την έναρξη του μέλους) για να δείξει την κυριότητά του. Όταν επανέρχεται έξω, στον Κε δηλαδή, επανέρχεται και η βάση εκεί. Αυτό είναι μια βασική διαφορά λοιπόν.
Για να καταλάβουμε καλύτερα σήμερα τον ήχο α' δ'φωνο θα μπορούσαμε να τον αποκαλέσουμε "α' τετραφωνών" και όχι "τετράφωνος". Νομίζω υπάρχει κάπου χαρακτηρισμός ήχου με χρήση μετοχής και όχι επιθετικού προσδιορισμού, αλλά τώρα δεν το έχω πρόχειρο να το παραθέσω (δεν θυμάμαι και αν είναι για τον α' ήχο ή για άλλο, αλλά σημασία έχει η χρήση του όρου ως φανέρωση συμπεριφοράς).
Υ/γ Να συμπληρώσω κάτι ακόμη, για ένα σημείο που θεωρώ ότι προκαλεί μπέρδεμα. Ο χαρακτηρισμός ενός ήχου ως "α'", "α' δ'φωνος", "νάος" κλπ δεν σημαίνει ότι χαρακτηρίζει πλήρως την συμπεριφορά του σε όλο το μήκος του μέλους. Δεν δεσμεύεται ο μελοποιός κατά κάποιο τρόπο. Για παράδειγμα, κάθε φορά που ο πρώτος ήχος διφωνεί μέσε σε ένα μέλος του έχουμε νάο, αυτό δεν σημαίνει ότι το μέλος θα χαρακτηριστεί έτσι στην αρκτική μαρτυρία του. Π.χ. και η δοξολογία του Ιακώβου που προανέφερα, έχει μεγάλο μέρος της με το ήθος του α' δ'φώνου (τετραφωνούντα, όπως ίσως θα έπρεπε να τον λέμε για να μη μπερδευόμαστε), αλλά κάποια σημεία του έχουν σαφώς άλλο ήθος και ζητούν και αλλαγή της βάσης (συνεπώς και συνήχηση διαφορετική). Απλά, ο χαρακτηρισμός ίσως προκύπτει όταν τελικά διαπιστωθεί ποιό είναι το ήθος που κυριαρχεί. Είναι σαν τα χρώματα. Έχουν αναμίξεις. Μερικά δυσκολεύεσαι να τα κατατάξεις κάπου. Π.χ. κάποια λαδί χρώματα τα βάζουν στην παλέτα του πράσινου, άλλα στα καφέ, άλλα στα γκρί κ.ο.κ. Δεν ξέρω αν το παράδειγμα βοηθάει, αλλά έχει συνάφεια με την μουσική, γιατί και στην μουσική υπάρχει το "χρώμα" με άλλη έννοια. Έτσι, λοιπόν, θα βρούμε συμπεριφορές άλλων υποδιαιρέσεων του ήχου σε ένα μέλος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να ονομαστεί αλλιώς συνολικά.
Ως προς τον χαρακτηρισμό "νάος" (πολύ πονεμένη ιστορία και αυτή), υπάρχουν μετρημένα μέλη (συνήθως αργά, Χερουβικά, Μαθήματα κ.λπ.) που έχουν αυτόν τον χαρακτηρισμό, αλλά δεν έχουν φανερή διαφορά από τα κλασσικά παλαιά μέλη του α'. Ίσως η διφωνία του πρώτου να κυριαρχεί σαν ήθος και τελικά να δίνεται ο χαρακτηρισμός αυτός για να το διαφοροποιήσει κάπως από τα άλλα μέλη. Είναι λίγο υποκειμενικά αυτά τα ζητήματα στους παλαιούς πιστεύω. Τους άρεσε να δίνουν ονόματα. Αυτό δεν τους δέσμευε μουσικά.
