Παρακαλώ κ. Δεσπότη (με μπερδέψατε προς στιγμήν, καθώς έχετε το ίδιο όνομα και επώνυμο με κάποιο φίλο, που είχε κάνει κι αυτός στη Γερμανία...), δεν το στραβοπήρα καθόλου, αφού όντως είμαι νομικός και διδάσκω τα νομικά στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Αν και δεν έχω εντρυφήσει ιδιαίτερα στους ξένους μουσικολόγους, δεν μπορώ να διαφωνήσω με το συμπέρασμά σας, καθώς σε τέτοια συμπεράσματα μάς οδηγεί και ο Ducoudray, ανεξάρτητα από τις απόψεις του περί της μουσικής μας: το γεγονός ότι έχουμε καταγραφές του Αφθονίδη και του Βιολάκη, έστω ευρωπαϊκές, είναι πολύ σημαντικό. Από δε την πρώτη ματιά που έριξα στο βιβλίο (ευχαριστούμε Χάρη!) τον βρήκα επιστημονικότατο σε ό,τι αφορά τη μεθοδολογία του. Μπορεί να διαφωνήσει κανείς μαζί του μόνο σε ζητήματα αρχών, π.χ. το γενονός ότι ορίζει το διατονικό γένος καταρχήν με τόνους και ημιτόνια μόνο. Βέβαια, ακόμα κι αυτό, δεν το κάνει επηρεαζόμενος από την ευρωπαϊκή μουσική, αλλά από το γενονός ότι αυτό ήταν το πρωτότυπο διατονικό γένος στην αρχαία Ελλάδα (με τόνους και λείμματα). Έτσι έρχεται φυσικά σε διάσταση με μια βασική παραδοχή όλων των βυζαντινών θεωρητικών, που θεωρούν ως φυσική κλίμακα της βυζαντινής μουσικής τη μαλακή διατονική και όχι τη σκληρή. Ακόμα κι έτσι όμως, μέσα από τις συγκρίσεις των διαστημάτων στους διαφόρους ήχους, μπορούμε να βγάλουμε συμπεράσματα, τα οποία (τουλάχιστον από πρώτη ματιά) κάθε άλλα παρά σε "δικαίωση του Σίμωνα Καρά" θα έλεγα ότι μας οδηγούν...
Από την αρχή νομίζω την είχε αγαπήσει, αφού γράφει ότι του άρεσαν τα μέλη που διάβαζε, όχι όμως και οι εκτελέσεις τους, ούτε και στο Πατριαρχείο ("aussi mauvaise que possible" γράφει ότι του φάνηκε η εκτέλεση ύμνων στο Πατριαρχείο, προφανώς από πρωτοψάλτες και λαμπαδάριους που εμείς θεωρούμε ιερά τέρατα της μουσικής μας!!), με εξαίρεση τη χορωδία του Μισαηλίδη στη Σμύρνη και την εκτέλεση του αρχαίου Φως ιλαρόν από 12 ιερείς στο Πατριαρχείο. Προφανώς επιζητούσε κάτι ανάλογο με τις ευρωπαϊκές χορωδίες, γι' αυτό ίσως δεν του άρεσε και το ισοκράτημα. Τις αλήθειες του Ducoudray δεν τις καταστρέφω, όπως θα δείξω παρακάτω, ωστόσο η στάση του αυτή πρέπει να αναδειχθεί και είναι ενδεικτική για κάποια ζητήματα, όπως η υιοθέτηση της σκληρής διατονικής κλίμακας ως βασικής στους διατονικούς ήχους (βλ. παρακάτω).
Να το σχολιάσω λοιπόν:
Καταρχήν ισχύει η παρατήρηση που έχω κάνει επανειλημμένα στο forum αυτό σε σχέση με το μαλακό χρώμα (έχω ξαναπεί τα ίδια για τους Ozcan και Χατζηαθανασίου): το ΒΟΥ-ΓΑ και το ΖΩ-ΝΗ ο Ducoudray το έχει ημιτόνιο (6 τμήματα), όμως αυτό δεν είναι σύμφωνο με τη θεωρία του Καρά, που έχει τα ίδια τμήματα. Γιατί ο Καράς έχει 6 διαφοροποιούμενος από το διατονικό γένος, όπου δέχεται 8. Ενώ ο Ducoudray δέχεται ίδια διαστήματα ΒΟΥ-ΓΑ και ΖΩ-ΝΗ τόσο στο διατονικό γένος όσο και στον Β΄ήχο, διαφοροποιούμενος έτσι από τον Καρά και συμφωνώντας με την Πατριαρχική Επιτροπή αλλά και όλα τα υπόλοιπα θεωρητικά στο θέμα αυτό. Μάλλον επομένως θα πρέπει να αναρωτηθείτε εκ νέου για το εάν το θεωρητικό του Καρά δεν διαφέρει σε τίποτα από τα θεωρητικά από το... 12 αι. (!) και εφεξής, όπως είχατε γράψει σε άλλη συζήτηση...
Να αναφερθώ όμως και σε άλλα σημεία επειδή με ρωτάτε τα εξής:
Αυτή τη φορά εκπλήσσομαι ειλικρινά για την επιμονή σας σε ένα θέμα απολύτως καθαρό: Μα ακόμα κι εσείς ο ίδιος κ. Δεσπότη διαφωνείτε με τον Καρά μιλώντας για ημιδίεση, δηλ. μαλακή δίεση στο Β' ήχο, τη στιγμή που ο Καράς μιλάει για σκληρή! Τι χρείαν έχομεν μαρτύρων;;;...
Αν και τα 'χουμε ματαξαναπεί στο forum αυτό κι έχει μαλλιάσει η γλώσσα μας ΣΤΗΝ ΚΥΡΙΟΛΕΞΙΑ, ας τα γράψουμε ξανά και ξανά και ξανά...
Ο Ducoudray δεν λέει τίποτα περισσότερο από αυτό που λέει η Πατριαρχική Επιτροπή για τη δίεση του ΓΑ στον Β' ήχο, διαφωνώντας και πάλι με τον Καρά (η οποία, Χάρη, δεν μιλάει για έλξη 8 μορίων στο ΓΑ του δευτέρου, αλλά για έλξη 4 μορίων. 8 μόρια έχει στο ΓΑ του Α' ήχου, εννοώντας την περίπτωση του Ναυπλιώτη που έβαλα ή υπονοώντας φράσεις Άγια, με τον οποίο παραλληλίζει το ΓΑ του πρώτου, τα έχουμε πει αυτά). Συγκεκριμένα:
- Η Πατριαρχική Επιτροπή ομιλεί περί έλξης 4 μορίων, δηλ. μαλακής δίεσης, του ΓΑ στο δεύτερο όταν ο ήχος ανέρχεται (επομένως ΒΟΥ-ΓΑ =8), ενώ στην κάθοδο ο ΓΑ είναι φυσικός.
- Ο Ducoudray λέει ότι στην άνοδο το ΒΟΥ-ΓΑ είναι 9άρι (το ΓΑ δηλ. σε ημι-δίεση), ενώ στην κάθοδο 6άρι, ίδιο δηλ. με αυτό των διατονικών ήχων.
- Ο Καράς αντίθετα είναι ο μόνος που βλέπει σκληρή δίεση στον ΓΑ (δηλ. ΒΟΥ-ΓΑ =6)και ο μόνος που διαφοροποιεί τη θέση του ΒΟΥ από την αντίστοιχη διατονική!
Τόσο λοιπόν η ημιδίεση στο "εισακουσόν μου" όσο κι η αναίρεση μου φαίνονται σύμφωνες με τα όσα γράφει η Επιτροπή και αντίθετα με τα όσα πρεσβεύει ο Καράς.
Να σημειώσουμε ότι ο Ducoudray ορίζει τις διέσεις και τις υφέσεις με υποδιαιρέσεις του ημιτονίου, δηλ. με τέταρτα του τόνου, κάτι που καταλαβαίνει πιο εύκολα το ευρωπαϊκό αυτί. Αν λοιπόν ήθελε να δείξει σκληρή δίεση στον ΓΑ, όπως έγραψε ο Καράς (και εκτελεί κατά κόρον ο ίδιος στους δίσκους του, οι ΕΛΒΥΧ καθώς και πολλοί μαθητές του), θα μπορούσε να το είχε κάνει βάζοντας κανονική δίεση και όχι ημιδίεση.
Πραγματικά διερωτώμαι πλέον κι εγώ εάν μιλάμε για το ίδιο πόνημα, απορώντας με τη σιγουριά σας για την "εξ εσπερίας δικαίωση" του Σίμωνα Καρά... Ως τώρα δεν έχω δει τίποτα ίδιο με αυτά που λέει ο Καράς! Ορίστε λοιπόν η πρώτη γραμμή το κεκραγαρίου:
Αφού όμως θέλετε να δούμε το θέμα της δίεσης του ΓΑ "γενικότερα", να το δούμε:
1ον: Ο Ducoudray χαρακτηρίζει τον Β' ήχο "ημι-χρωματικό" και τον παραλληλίζει μάλιστα με το μαλακό διάτονο των αρχαίων Ελλήνων, πράγματα φυσικά που όχι μόνο δεν δικαιώνουν τον Καρά, αλλά είναι αδιανόητα, τόσο για τον ίδιο όσο και για τη σχολή του γενικώς και τα οποία έχουν επισημανθεί στο Ψαλτολόγιο πολλές φορές, κυρίως από το Χάρη Συμεωνίδη (θυμίζω για παράδειγμα ότι ο κ. Κωνσταντίνου εξανέστη όταν είδε διαστήματα ΔΙ-ΝΗ=10-12-8 στην Κρηπίδα του Στεφάνου, λέγοντας ότι πρόκειται για διατονικό γένος, παρά τον ορισμό του Χρυσάνθου ότι αυτό που παράγει χρωματικό γένος είναι η αλλοίωση της διατονικής κλίμακας και επομένως όχι κατ' ανάγκην τα υπερμείζονα διαστήματα -πρώτα ο Θεός, θα θίξω το θέμα σε μια σύντομη εισήγηση στο συνέδριο του Δεκεμβρίου-).
2ον: Θα ήθελα να σας ρωτήσω κι εγώ κάτι: Αναφερθήκατε στο 2ο κομμάτι που παραθέτει ο Ducoudray στο Β' ήχο, θέλοντας να στηρίξετε τα όσα λέει ο Καράς (πράγμα που δεν συμβαίνει, όπως έδειξα). Γιατί όμως δεν αναφέρεστε και στο 1ο κομμάτι; Συγκεκριμένα: πώς σχολιάζετε το γεγονός ότι στο αρχαίο Φώς ιλαρόν ο Ducoudray, σε 26 ολόκληρες γραμμές καταγράφει μόνο 4 σημεία δίεσης του ΓΑ, κι αυτά με ημιδιέσεις; (και όχι σκληρές διέσεις που λέει ο Καράς)
Κι αφού, όπως λέτε, ο Χάρης ο Συμεωνίδης θέτει το θέμα στη σωστή του βάση, ενώ εγώ στη λανθασμένη, ας βάλει ο Χάρης σημεία του ΓΑ του Β' ήχου με παραδοσιακούς ψάλτες, να δείτε ότι ο μέσος όρος δίεσης που κάνουν είναι η μαλακή της Επιτροπής και όχι η σκληρή του Καρά, πάμπολλες δε φορές το ΓΑ είναι απολύτως φυσικό. Αυτό όμως σε άλλο θέμα και όχι εδώ, γιατί ήδη ξεφύγαμε από το θέμα του συρσίματος της φωνής ως τρόπο έλξης.
Αυτά τα ολίγα.
Υ.Γ.: Είναι αξιοσημείωτο το γεγονός ότι σε όμοιες γραμμές του Β' ήχου στο "Φως ιλαρόν", ο Ducoudray δεν περιλαμβάνει αυτές τις διέσεις:
Last edited:
αν την αναρτά άλλος. Το άρθρο από το "Μουσικό λόγο" όμως έχει πνευματικά δικαιώματα. Τυπικά θέλει άδεια, αλλά δε νομίζω να είναι τόσο τσιφούτηδες οι άνθρωποι που να κάνουν θέμα για κανα-δυο σκαναρισμένες σελίδες απ' όλο το περιοδικό... Αλλά μπορεί, αν υπάρχει πρόβλημα, να δημοσιευτεί μόνο η μεταφρασμένη επιστολή και όχι ολόκληρο το άρθρο χωρίς να πάρουμε άδεια από κανέναν (ούτε από το μεταφραστή ούτε από τον εκδότη του Μουσικού Λόγου) ως αναγκαίο κομμάτι του άρθρου για "άσκηση επιστημονικής κριτικής" και τελείωσε. Άιντε, γιατί πολύ έχει τραβήξει η ιστορία με τα λεγόμενα "πνευματικά δικαιώματα"...