Ευχολογιακό υλικό ασματικών ακολουθιών

Μανουήλ δομέστικος said:


Άραγε, ποιο είναι το αρχικό κείμενο των δύο δεήσεων;
"Κύριε παντοκράτορ, ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν..." (όπως λέγεται σήμερα, επίσης Mateos, L' Evolution Historique de la Liturgie de St. Jean Chrisostome, τ. XX, Fasc 11, 1970, σ. 100)
"Κύριε παντοκράτορ ἐπουράνιε, ὁ Θεὸς τῶν πατέρων ἡμῶν, ὁ πλούσιος ἐν ἐλέει καὶ ἀγαθὸς ἐν οἰκτιρμοῖς..." (Passarelli, L' Eucologio Cryptense Γ.β.VII, 1982, Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, ΑΒ 36, σ. 69)
Click to expand...

Δεν το ξέρω αφού δεν έχω το άρθρο του Parenti. Ίσως η απλούστερη μορφή.

"Σὺ ὁ μὴ θέλων τὸν θάνατον τῶν ἁμαρτωλῶν, ὡς τὸ ἐπιστρέψαι καὶ ζῆν αὐτῶν..." (Mateos, L' Evolution Historique de la Liturgie de St. Jean Chrisostome, τ. XX, Fasc 11, 1970, σ. 100)
"Ὁ μὴ βουλόμενος τὸν θάνατον ἡμῶν τῶν ἁμαρτωλῶν, ἀλλὰ ἀναμένων τὴν εἰς σὲ ἐπιστροφήν, ζωὴν καὶ μετάνοιαν..." (Passarelli, L' Eucologio Cryptense Γ.β.VII, 1982, Πατριαρχικόν Ίδρυμα Πατερικών Μελετών, ΑΒ 36, σ. 69)
Click to expand...

Το άρθρο του Mateos ελληνική μετάφραση είναι; Μάλλον αυτό εξηγεί τα πράγματα. Το original είναι γαλλικό που ο Mateos έχει το «Toi qui ne veux pas la mort de nous pécheurs, mais attends notre retour, vie et conversion, nous t'en prions, (exauce-nous et aie pitié de nous)». Κακή δουλειά του μεταφραστή του άρθρου οποιος έκανε απλή «ξαναμεταφραση».
 
Έντυπες εκδόσεις.​
1) BLAGOY TCHIFLIANOV, Ο ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΣ ΤΥΠΟΣ ΜΕΤΑΦΡΑΣΜΕΝΟΣ ΥΠΟ ΤΩΝ ΑΓΙΩΝ ΑΔΕΛΦΩΝ ΚΥΡΙΛΛΟΥ ΚΑΙ ΜΕΘΟΔΙΟΥ (ΑΒ 31), ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 1994
2) CAETANO PASSARELLI, L' EUCOLOGIO CRYPTENSE. Γ.β. VII (ΑB 36), 1982
3) J. Mateos Le Typicon de la Grande Eglise τόμοι Ι καὶ ΙΙ στὸ Orientalia Cristiana Analecta 165-166, Roma 1962-3.
4) ΓΡ. Θ. ΣΤΑΘΗ, ΠΑΝΝΥΧΙΣ, ΑΘΗΝΑ 1999
5) Γρ. Θ. Στάθη, ΤΡΙΘΕΚΤΗ, ΑΘΗΝΑ 2000
6) Δημ. Κ. Μπαλαγεώργου, Η ΨΑΛΤΙΚΗ ΠΑΡΑΔΟΣΗ ΤΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΤΟΥ ΒΥΖΑΝΤΙΝΟΥ ΚΟΣΜΙΚΟΥ ΤΥΠΙΚΟΥ, ΑΘΗΝΑ 2001
7) Ευαγγελίας Σπυράκου, Οι Χοροί Ψαλτών κατά την βυζαντινή παράδοση, Αθήνα 2008
8) Ευαγγέλου Αντωνιάδου, Περί του ασματικού ή βυζαντινού κοσμικού τύπου των ακολουθιών της ημερονυκτίου προσευχής, Θεολογία τ. 20 (1949), 21 (1950) καὶ 22 (1951).
9) Ι. Φουντούλη, ΚΕΙΜΕΝΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ, τεύχος α’ Ακολουθίαι του νυχθημέρου, Θεσσαλονίκη 1994.
10) Ι. Φουντούλη, Τελετουργικά Θέματα τ. 2, Αθήνα 2006
11) Μ. Πρωτοπρεσβυτέρου Δ. Βακάρου (μετάφραση-επιμέλεια), Νικολάου Ουσπένσκυ Ορθόδοξος Εσπερινός-Λειτουργική ιστορία.
12) Π. Τρεμπέλα Μικρὸν Εὐχολόγιον ἔκδ. β’ 1998 τ. 2., Αθήνα 1998
13) ΣΥΜΕΩΝ ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ ΤΑ ΑΠΑΝΤΑ, ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ 2001

Ψηφιακές εκδόσεις.​
1) A. Dmitriyevskiy, Opisanie, 1895-1917
2) Franck Edward Brightman, LITURGIES EASTERN AND WESTERN, Oxford 1896
3) Jacobus Goar, EUCHOLOGION SIVE RITUALE GRAECORUM, GRAZ 1960
4) Stefano Parenti, L' EUCOLOGIO BARBERINI GR.336 ff. 1-263, ROMA 1995
5) Α. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ-ΚΕΡΑΜΕΩΣ, ΑΝΑΛΕΚΤΑ ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΙΤΙΚΗΣ ΣΤΑΧΥΟΛΟΓΙΑΣ, ΕΝ ΠΕΤΡΟΥΠΟΛΕΙ 1894
6) Τυπικό Αγίας Σοφίας Κωνσταντινουπόλεως, κώδικας Δρέσδης Α 104, 2007

Κάποια τα βρήκα εδώ μέσα, άλλα σε βιβλιογραφίες κριτικών έργων και για άλλα με πληροφόρησε ο κ. Θεοδωράκης.
 
Δεν είχα χρόνο να τα μελετήσω προσεκτικά (τα έχω στη ρωσικη μετάφραση του συγγραφέα).

M.ARRANZ, Les prieres sacerdotales des vepres byzantines (Pr.Vepr.), OCP 37 (1971) 85-124.

M.ARRANZ, Les prieres presbyterales des matines byzantines: 1e partie: Les prieres (Pr.Mat.I), OCP 37 (1971) 406-36; 2e partie: Les manuscrits (Pr.Mat.II), OCP 38 (1972) 64-115.

M.ARRANZ, Les prieres presbyterales des Petites Heures dans l'ancien Euchologe byzantin (Pr.Heur.), OCP 39 (1973) 29-82.

M.ARRANZ, Les prieres presbyterales de la "Pannychis"de l'ancien Euchologe byzantin et la "Panikhida" des defunts: I (Pr.Pann.I), OCP 40 (1974) 314-43; II (Pr.Pann.II), OCP 41 (1975) 119-39.

M.ARRANZ, Les prieres presbyterales de la "Pannychis" de l'ancien Euchologe byzantin et la "Panikhida" des defunts, (= La maladie et mort du chretien dans la Liturgie. Conferences Saint-Serge 1974. Bibliotheca "Ephemerides Liturgicae". Subsidia 1), Roma 1975, 31-82.

M.ARRANZ, Les prieres presbyterales de la Tritoekti de l'ancien Euchologe byzantin (Pr.Tri.): Ie partie: Textes et documents, OCP 43 (1977) 70-93; IIe partie: Essai de commentaire, OCP 43 (1977) 335-54.

M.ARRANZ, L'office de l'Asmatikos Hesperinos ("vepres chantees") de l'ancien Euchologe byzantin (Asm.Hesp.): Ie partie: Les prieres, OCP 44 (1978) 107-30; IIe partie: La psalmodie, OCP 44 (1978) 391-419.

M.ARRANZ, L'office de l'Asmatikos Orthros ("matines chantees") de l'ancien Euchologe byzantin (Asm.Orthr.), OCP 47 (1981) 122-157.
 
Shota said:
Η σημαντική μελέτη για την ιστορία της εκτενης φαίνεται να είναι S. Parenti. L'Ektenê della liturgia di Crisostomo nell'eucologio St. Petersburg gr. 226. In: Eulogema. Studies in Honor of Robert Taft. P. 295-318. Rome 1993. Δεν την έχω, αλλα την συνοψίζει ο Taft (R.F. Taft. A History of the Liturgy of St. John Chrysostom. Volume V. The Precommunion Rites. P. 93-94. Rome. 2000).

Η αρχική μορφή της εκτενης ήταν απλή:

Εἴπωμεν πάντες.
Ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς.
Κύριε παντοκράτορ.
Ὁ μη βουλόμενος.
Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεὸς.
Ευχή και εκφώνηση.

2 παλαιότερα χειρόγραφα με αυτή τη μορφή είναι μέρος του Ευχολογίου γραμμένος γύρο το 982/983 που σήμερα ανήκει εις τον χειρόγραφο Vatican Regina di Svezia Gr. 75 και ο λεγόμενος Codex S. Simeonis (προ του 1030) που είναι χαμένος αλλα σώζεται σε λατινική μετάφραση του Ambrosius Pelargus.

Ακόμα πιο απλούστερη μορφή (χωρίς «Ὁ μη βουλόμενος») υπάρχει σε χειρόγραφο Bibl. Angelica gr. 15 (S. Alexopoulos. The Presanctified Liturgy in the Byzantine Rite: A Comparative Analysis of its Origins, Evolution, and Structural Components. P. 201-202. Leuven. 2009) του ιβ' αι.

«Το μέγα Κύριε ελέησον» η εκτενής σύμφωνα με τον Mateos (J. Mateos. La célébration de la parole dans la liturgie byzantine. P. 153. Rome. 1971) σημάνει κατ'εξοχήν ότι το Κύριε ελέησον μετά την δέηση «Ἐλέησον ἡμᾶς ὁ Θεὸς» έλεγαν πολλές φορές, όχι ότι το έκαναν μετά κάθε δέηση.
Click to expand...

Ἰδοὺ τὸ πλῆρες κείμενο ὅπως τὸ παραθέτει ὁ Parenti στὴν προαναφερθεῖσα μελέτη (σ. 306-307):
Κῶδιξ St. Peterburg gr. 226 (olim Sinai)
(περιγραφὴ ἀπὸ τοὺς π. Π. Κουμαριανό, Ὁ Κῶδιξ 226 τῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Λενινγκράντ. Ἕνα χειρόγραφο βυζαντινὸ Εὐχολόγιο. Ἀθήνα 1991, καὶ M. Arranz, Les Sacrements de l’ancien Eucologe constantinopolitain (1) …, Orientalia Christiana Periodica 48, 1982, 300-302).

a) (f° 18r) Εἴπωμεν πάντες Κύριε ἐλέησον.
b) Ἐξ ὅλης ψυχῆς καὶ ἐξ ὅλης διανοίας.
c) Κύριε παντοκράτωρ.
d) Ὁ μὴ βουλόμενος τὸν θάνατον.
e) (f° 18v) Ὑπὲρ τοὺ ἁγίου οἴκου τούτου καὶ τῶν μετά.
f) Ὑπὲρ τοῦ πατρὸς καὶ ἐπισκόπου ἡμῶν.
g) Ὓπὲρ τῶν εὐσεβεστάτων καὶ θε[οφυλάκτων].
h) Ὑπὲρ τοῦ συμπολεμῆσαι καὶ ὑποτάξαι ὑπὸ τοὺς πόδας αὐτῶν πάντα.
i) Ὑπὲρ τοῦ ῥυσθῆναι {καὶ ὑποτάξαι}.
k) Ὑπὲρ τοῦ περιεστῶτος λαοῦ καὶ ἀ[πεκδεχομένου].
m) Καὶ ὑπὲρ πάντων τῶν χρῃζόντων [τ]ῆς.
l) Ἐλέησον ἡμᾶς, ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα.
Καὶ εὐθὺς ἐκτενὴν α’.
n) Ἔτι ὑπὲρ τοῦ ἴλεων καὶ εὐμενῆ καὶ εὐδιά[λλακτον].
Καὶ τὰς λοιπὰς ἐκτενάς.

Καὶ εὐθὺς κύπτει ὁ ἱερεὺς καὶ λέγει τὴν εὐχὴν τῆς ἐκτενῆς ὁμοῦ ταύτην·Κύριε ὁ Θεὸς ἡμῶν, τὴν ἐκτενὴν ταύτην ἱκεσίαν πρόσδεξαι παρὰ τῶν σῶν δούλων, καὶ ἐλέησον ἡμᾶς κατὰ τὸ πλῆθος ἐλέους σου, καὶ τοὺς οἰκτιρμούς σου κατάπεμψον ἐφ’ἡμᾶς, καὶ ἐπὶ πάντα τὸν λαόν σου, (f° 19r) τὸν ἀπεκδεχόμενον τὸ παρά σου πλούσιον ἔλεος.
Καὶ ἀνακύψας προσκυνεῖ τὴν ἁγίαν τράπεζαν, καὶ ὑψώσ[α]ς τὰς χεῖρας σὺν
τῷ λαῷ γ’ τὸ Κύριε ἐλέησον.
Καὶ στραφεὶς σφραγίζει τὸ[ν] λαό[ν], καὶ ἐκφωνεῖ λαμπρᾷ τῇ φωνῇ· Ὅτι ἐλέημων καὶ φιλάνθρωπος Θεὸς ὑπάρχεις.
(σ. 306-307)
 
μάρκελλος said:
Ἰδοὺ τὸ πλῆρες κείμενο ὅπως τὸ παραθέτει ὁ Parenti στὴν προαναφερθεῖσα μελέτη (σ. 306-307):
Κῶδιξ St. Peterburg gr. 226 (olim Sinai)
(περιγραφὴ ἀπὸ τοὺς π. Π. Κουμαριανό, Ὁ Κῶδιξ 226 τῆς Βιβλιοθήκης τοῦ Λενινγκράντ. Ἕνα χειρόγραφο βυζαντινὸ Εὐχολόγιο. Ἀθήνα 1991, καὶ M. Arranz, Les Sacrements de l’ancien Eucologe constantinopolitain (1) …, Orientalia Christiana Periodica 48, 1982, 300-302).
Click to expand...

Η αναφορά του Parenti νομίζω ότι είναι από το Vatican Regina di Svezia Gr. 75 (σ. 309-310 του άρθρου του, που λέει ο Taft). Τι λέει εκεί; Ευχαριστώ.
 
μάρκελλος said:

l) Ἐλέησον ἡμᾶς, ὁ Θεός, κατὰ τὸ μέγα.
Καὶ εὐθὺς ἐκτενὴν α’.
n) Ἔτι ὑπὲρ τοῦ ἴλεων καὶ εὐμενῆ καὶ εὐδιά[λλακτον].
Καὶ τὰς λοιπὰς ἐκτενάς.
Click to expand...

Εδώ πάλι φαίνεται ότι τα πολλαπλά Κυριελεησαρια έχουν σχέση με την δέηση «Ἐλέησον ἡμᾶς, ὁ Θεός...» (εκτενής α').
 
Shota said:
Η αναφορά του Parenti νομίζω ότι είναι από το Vatican Regina di Svezia Gr. 75 (σ. 309-310 του άρθρου του, που λέει ο Taft). Τι λέει εκεί; Ευχαριστώ.
Click to expand...

Στὴν σελίδα 309 ἀναφέρεται στὸ προαναφερθὲν (ἰταλο-βυζαντινὸ Προφητολόγιο) χφ. (ἔτ. 982/983) παραθέτοντας τὸ ἑξῆς (σ. 310):
a) Ὁ διάκονος· Εἴπωμεν πάντες.
b) Ἐξ ὅλης τῆς ψυχῆς.
c) Κύριε παντοκράτωρ.
d) Ὁ μὴ βουλόμενος.
e) Ἐλέησον.
<Ἱερατικὴ εὐχή>
Ὅτι ἐλεήμων καὶ φιλάνθρωπος Θεὸς ὑπάρχεις
(f° 6r)
 
Εμμανουήλ Αβραμίδης said:
Αργότερα, θα ανεβάσω και μία προσωπική εργασία (με το μαλακό... να είστε επιεικείς), ένα τυπικό προσαρμοσμένο στα σημερινά δεδομένα (κάτι παρόμοιο με αυτό του αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης αλλά με αυστηρότερη δομή), ώστε να γίνει χρήση των περισσότερων τροπαρίων του μοναχικού τυπικού, αλλά να εφαρμοστούν και αρχαίες ή παλαιές μοναχικές διατάξεις. Το πιο πιθανόν είναι να μείνει σε αχρησία, αλλά είναι όνειρο τουλάχιστον πενταετίας
Click to expand...

Παρουσιάζω στα αξιότιμα μέλη του Ψαλτολογίου μία πρώτη μου προσπάθεια συνδυασμού του ασματικού τυπικού με όσα περισσότερα υμνολογικά στοιχεία του μοναχικού, προσπαθώντας να διατηρήσω αναλλοίωτη την αρχιτεκτονική δομή των συναπτών-αντιφώνων του ασματικού. Σημειώνω όσα σημεία μπορεί να δημιουργήσουν ερωτήσεις.
1. Προκειμένου να τοποθετήσω τις βιβλικές ωδές ως σταθερό κομμάτι του όρθρου (στα ϛ΄, ζ΄ και η΄ αντίφωνα), αναγκάστηκα να περιορίσω την τακτική στιχολογία στα β΄-ε΄ αντίφωνα του όρθρου και τα β΄-ζ΄ αντίφωνα του εσπερινού. Στην τακτική στιχολογία δεν συμπεριλήφθηκαν, ψαλμοί που υπάρχουν ως σταθερά μέρη ακολουθιών: γ΄, ξβ΄, ν΄, πε΄, ϟη΄, ργ΄, ριδ΄, ριε΄, ριϛ΄, ρλγ΄, ρμ΄, ρμη΄, ρμθ΄, ρν΄. Ωστόσο, χώρεσαν (παράξενο πραγματικά) όλοι.
2. Ο πολυέλεος (ψαλμοί ρλδ΄, ρλε΄) είναι μία ξεχωριστή περίπτωση. Ενώ λοιπόν πρέπει να συμπεριληφθεί και αυτός στην τακτική στιχολογία (για να ολοκληρώνεται η στιχολογία του ψαλτηρίου κάθε εβδομάδα), η μόνη μέρα που ταιριάζει να ψαλεί, ως πλέον πανηγυρική, είναι η Κυριακή (για την Ανάσταση του Χριστού). Έτσι (καθώς δεν χωρούσε σε άλλο αντίφωνο), την επισύναψα στο α΄ σταθερό αντίφωνο, που υπάρχει και αριθμητική συνέχεια των ψαλμών (ρλγ΄, ρλδ΄, ρλε΄). Την ίδια πρακτική ακολούθησα και στις εορτές και τις μνήμες αγίων που έχουν πολυέλεο.
3. Το τέλος κάθε αντιφώνου σηματοδοτείται από τη μικρή δοξολογία (Δόξα... Καὶ Νῦν...) και την περισσή. Το υπόψαλμα ψάλλεται άπαξ μετά από κάθε στίχο της μικρής δοξολογίας, και τρις ως περισσή (σε πιο αναλυτικό μέλος). Το δε «Δόξα... Καὶ νῦν... Ἀλληλούϊα, ἀλληλούϊα, ἀλληλούϊα δόξα σοι ὁ Θεός» είναι του μοναχικού τυπικού. Για αυτό το λόγο, στην γ΄ στάση του Αμώμου, στον όρθρο της Κυριακής, γράφω “Ἐπισυνάπτομεν τὰ εὐλογητάρια, ἄνευ τῶν «Ἀλληλούϊα (γ΄) δόξα σοι ὁ Θεός»”.
4. Στο ε΄ αντίφωνο του όρθρου της Κυριακής, τοποθέτησα τους αναβαθμούς του ήχου. Αυτή είναι η πραγματική σειρά και στο μοναχικό τυπικό, μετά τον Άμωμο. Ως γνωστόν, κάθε αντίφωνο των τροπαρίων των αναβαθμών είναι εμπνευσμένο από μία ωδή (ψαλμό) των αναβαθμών. Για την ακρίβεια, το πρώτο τροπάριο είναι εμπνευσμένο από τον πρώτο-δεύτερο στίχο, και το δεύτερο από κάποιο ενδιάμεσο (περίπου στη μέση). Ψάλλει λ.χ. ο α΄ δομέστικος τον α΄ στίχον του ψαλμού και ο α΄ χορός ψάλλει το α΄ τροπάριο, ο β΄ δομέστικος τον β΄ στίχο και ο β΄ χορός πάλι το α΄ τροπάριο...και ούτω καθεξής. Όταν φθάσει η στιχολογία στον στίχο που έχει παρόμοιο περιεχόμενο με το β΄ τροπάριο (πολλάκις το ακροτελεύτιο του στίχου είναι η αρχή του τροπαρίου), ψάλλεται με παρόμοιο τρόπο μέχρι τέλους του ψαλμού. Στο «Δόξα...» του τυχόντος δομεστίκου , ο χορός ψάλλει «Ἁγίῳ Πνεύματι...». Στο «Καὶ νῦν...» το ίδιο. Το κάθισμα στο τέλος των τριών αντιφώνων, τοποθετήθηκε κατά μίμηση των αντιφώνων της Μ. Παρασκευής, που μετά από τρία αντίφωνα υπάρχει κάθισμα (εδώ λειτουργεί και ως περισσή).
5. Κατά τη στιχολογία των βιβλικών ωδών, διατηρείται η σειρά (α΄, γ΄, δ΄, ε΄, ϛ΄, ζ΄, η΄, θ΄), αλλά και ο χωρισμός (α΄ και γ΄), (δ΄, ε΄ και ϛ΄), (ζ΄, η΄ και θ΄) του μοναχικού τυπικού. Όμως, μέχρι να αρχίσουν οι κανόνες (ιδ΄ τροπάρια), η στιχολογία δεν γίνεται χωρίς υποψαλμάτων – εφυμνίων, καθώς αυτό δεν είναι ίδιο του ασματικού τυπικού. Τα υποψάλματα-εφύμνια που χρησιμοποιήθηκαν για τις ωδές α΄, γ΄, δ΄, ε΄ και ζ΄ είναι του ασματικού τυπικού, όπως τα βρήκα και στην εργασία του Blagoy Tchiflianov «Ο Λειτουργικός Τύπος Μεταφρασμένος υπό των Αγίων Αδελφών Κυρίλλου και Μεθοδίου).* Στην ϛ΄ ωδή, δεν χρησιμοποιείται υπόψαλμα, γιατί αρχίζουν ευθύς οι κανόνες (λόγω του μικρού αριθμού στίχων της ωδής). Όμοια και στην ωδή του Ζαχαρίου (αν και εκεί το ασματικό τυπικό δεν προβλέπει υπόψαλμα, αλλά ένα τρόπο ψαλμωδίας σαν τα προκείμενα με επανάληψη του α΄ στίχου). Στην ωδή της Θεοτόκου, τοποθετήθηκε το γνωστό σε όλους μας εφύμνιο – ειρμός (πλ. β΄) «Τὴν τιμιωτέραν τῶν Χερουβίμ...», και μόνο στον τελευταίο στίχο ολόκληρο «Ἄξιον ἐστὶν ὡς ἀληθῶς μακαρίζειν σε... Τὴν τιμιωτέραν...» [σύγκρινε Π. Τρεμπέλα, Μικρόν Ευχολόγιον, τ. Β΄, σ. 213· αυτό έγινε γιατί δεν θα ψαλεί περισσή ώστε να ψαλεί και το «Ἄξιον ἐστίν...», καθώς δεν ακολουθεί συναπτή.] Εφύμνιο της η΄ ωδής, είναι φυσικά το β΄ ημιστίχιο (το α΄ ημιστίχιο ο δομέστικος, το β΄ από χορού).
6. Για την η΄ ωδή ειδικά, σημειώνω ότι έτυχε (ή καλύτερα πέτυχε(;)) να ψάλλεται σταθερά (όλες τις ημέρες της εβδομάδας) μετά τη συναπτή του η΄ αντιφώνου, έτσι ώστε να μην χαλάει η νοηματική σύνδεση με την ευχή του η΄ αντιφώνου, καθώς η η΄ ωδή στο ασματικό τυπικό, έχει εισοδικό χαρακτήρα. Ωστόσο, στην παρούσα εργασία δεν έχει εισοδικό χαρακτήρα, αλλά χρησιμοποιείται για την ψαλμωδία των κανόνων. Όταν αρχίζει η ψαλμωδία των κανόνων, πρέπει να σταματήσει και η ψαλμωδία του β΄ ημιστιχίου, καθώς το εφύμνιο αυτό εμπεριέχεται στους ειρμούς και τα τροπάρια της η΄ ωδής, συνήθως με διασκευή (έτσι εξηγούνται και τα σημερινά ορφανά α΄ ημιστίχια, «Εὐλογοῦμεν Πατέρα, Υἱὸν καὶ ἅγιον Πνεῦμα, τὸν Κύριον» καὶ «Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν, προσκυνοῦμεν τὸν Κύριον». Το «Αἰνοῦμεν, εὐλογοῦμεν, προσκυνοῦμεν τὸν Κύριον», δεν πρέπει σε καμία περίπτωση, να παραλειφθεί, καθώς πάνω σε αυτό, στηρίζονται οι ευχές του όρθρου.
7. Με την μετακίνηση της η΄ ωδής στην προηγούμενη θέση, για να καλυφθεί η ψαλμωδία των κανόνων, έχασε τον εισοδικό της χαρακτήρα. Παράλληλα, σκεφτόμουν πώς να βάλω το εξαποστειλάριο στην ακολουθία, χωρίς να είναι εκτός στιχολογίας. Το γεγονός ότι στον όρθρο γίνεται είσοδος με τον Τίμιο Σταυρό από το νάρθηκα στο ναό, η σύνδεση του εξαποστειλαρίου «Ἅγιος Κύριος ὁ Θεὸς ἡμῶν» με τον ψαλμό ϟη΄, η χρήση αυτού του εξαποστειλαρίου και σε καθημερινές (όχι μόνο Κυριακές) σε στουδίτικα τυπικά και η ο σταυρώσιμος χαρακτήρας του ψαλμού, έθεσαν τις προϋποθέσεις για ένα θαυμάσιο σταθερό εισοδικό ψαλμό. Έτσι, και το εξαποστειλάριο, τοποθετήθηκε μετά τον εισοδικό στίχο «Ὑψοῦτε Κύριον τὸν Θεὸν ἡμῶν...», (όπως είναι και στο μοναχικό τυπικό) λειτουργώντας ως εισοδικό τροπάριο. Και όχι αδίκως, καθώς η είσοδος στο ναό, είναι και μετάβαση από το σκότος στο φως. Παρόμοια, και στον εσπερινό, δοξολογούμε το Θεό για το εσπερινό φως.
8. Ένα σοβαρό πρόβλημα που υπήρχε με το εωθινό δοξαστικό ήταν το εξής: Σε προσπάθεια προσθήκης στους αίνους, χαλάει η αρχιτεκτονική του αντιφώνου, καθώς έχουμε δύο μικρές δοξολογίες σε ένα αντίφωνο (η πρώτη του δοξαστικού ιδιομέλου, η δεύτερη του τρισαγίου της μεγάλης δοξολογίας). Αυτό όμως μόνο του, δεν θα με εμπόδιζε από το να βάλω τα στιχηρά και το δοξαστικό στην οικεία θέση τους. Στο ασματικό τυπικό, οι αίνοι έχουν όχι ένα υπόψαλμα, αλλά πολλά, με νοηματική-θεολογική συνέχεια αναμεταξύ τους, όπως τα ερμηνεύει και ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης. Με την προσθήκη των στιχηρών στους αίνους, κόβονται τελείως την Κυριακή τα δύο τελευταία χριστολογικά εφύμνια. Πάντα όμως καταργείται το τελευταίο εφύμνιο «Δόξα σοι τῷ δείξαντι τὸ φῶς» (των δύο τελευταίων στίχων) που βρίσκεται σήμερα κολλημένο στην αρχή του εωθινού ύμνου (της μεγάλης δοξολογίας) και έχει ιστορική σημασία (αν δεν φανεί στο ασματικό τυπικό, πού θα φανεί;). Έτσι, μετέφερα τα στιχηρά μετά το εξαποστειλάριο (αυτή βέβαια είναι και η σειρά στο μοναχικό τυπικό) με στίχους εκλογής, όπως προβλέπεται από στουδίτικα τυπικά (αν δεν κάνω λάθος). Ακολούθως, το δοξαστικό ιδιόμελο και το «Καὶ νῦν...».
9. Καθώς στο τυπικό που έχω στο μυαλό μου, η λειτουργία δεν τελείται ποτέ αυτοτελής, αλλά ως επισύναψη στον ασματικό όρθρο (ή εσπερινό, κατά τις Τετάρτες – Παρασκευές), το εωθινό Ευαγγέλιο της Κυριακής μετατίθεται πριν τον Ν΄ ψαλμό· αυτό γιατί μετά τη μεγάλη δοξολογία, το τρισάγιο και το απολυτίκιο, θα ψαλεί το προκείμενο του Αποστόλου της θείας λειτουργίας, ο Απόστολος, το «Ἀλληλούϊα» και το Ευαγγέλιο της λειτουργίας. Έτσι, μετά το εωθινό εξαποστειλάριο, τα στιχηρά και το εωθινό δοξαστικό ιδιόμελο, ακούγοντας το εωθινό Ευαγγέλιο, έχουμε νοηματική ολοκλήρωση.
10. Στον ν΄ ψαλμό, αντικατέστησα την συνεχή επανάληψη με τα εβδομαδιαία πεντηκοστάρια του ασματικού τυπικού, με ένα σύντομο υπόψαλμα «Ἐλέησόν με Κύριε», καθώς θεωρώ ότι με τόση υμνογραφικό πλούτο, θα ήταν κουραστική η 20πλή επανάληψη του ίδιου τροπαρίου. Στα «Δόξα... Καὶ νῦν», τίθενται απαραίτητα τα «Ὁ μονογενής...» και «Τὴν ὑπερένδοξον...», όπως ορίζει και ο άγιος Συμεών, καθώς η λειτουργία του Λόγου δεν θα ψαλεί, και το τροπάριο αυτό είναι αρχαίο – πλήρες δογματικών αληθειών, ένα μικρό σύμβολο της πίστεως θα έλεγα, και κατά τη γνώμη πρέπει να ακουστεί. Ως περισσή, μετά από επανάληψη του α΄ στίχου, τις εορταστικές ημέρες ψάλλεται και το πεντηκοστάριο ιδιόμελο, που ορίζεται από το μοναχικό τυπικό.
11. Όταν γίνεται λιτανεία, στο ασματικό αργό τρισάγιο (είτε του όρθρου είτε του εσπερινού) γίνεται η έξοδος από τον ιερό ναό. Κατά τη διάρκεια της λιτανείας ψάλλονται αργά μαθήματα. Στις στάσεις, γίνονται εκτενείς δεήσεις (όπως και σήμερα). Κατά την επιστροφή στο νάρθηκα του ίδιου ναού (ή άλλου [πρόβλ. διπλωματική διατριβή του π. Λεωνίδα Αφεντούλη “Εορτολογικές Πληροφορίες στο Έργο του Κωνσταντίνου Πορφυρογεννήτου «Ἔκθεσις τῆς Βασιλείου Τάξεως»”]), παύει η ψαλμωδία, ο διάκονος «Τοῦ Κυρίου δεηθῶμεν» και η ευχή της εισόδου (μόνο αν ακολουθεί τέλεια λειτουργία). «Σοφία· ὀρθοί» [βλ. Π. Τρεμπέλα, Μικρόν Ευχολόγιον, τ. Β΄, σ. 251, υποσ.] και το απολυτίκιον (ως εισοδικό τροπάριο). «Πρόσχωμεν. Ειρήνῃ πᾶσι. Σοφία» και η καθέδρα. Ακολουθεί το προκείμενο του Αποστόλου και τα λοιπά. (Το «Πρόσχωμεν. Εἰρήνη πᾶσι. Σοφία» πρέπει από λάθος να έχει περάσει σήμερα, πριν το εισοδικό απολυτίκιο του Μ. Σαββάτου, καθώς λέγεται πάντα, αφού ολοκληρωθεί η είσοδος και πριν την καθέδρα και τα αναγνώσματα. Το «Πρόσχωμεν» μάλλον επαναλαμβανόταν πολλές φορές, μέχρι να ηρεμήσουν τα πλήθη από την προηγηθείσα είσοδο.) Οι δεήσεις της μεγάλης συναπτής, μπορούν να επαναληφούν ή στην εκτενή δέηση του ασματικού τυπικού (που είδαμε ότι χρησιμοποιεί τις αυτές δεήσεις με τα ειρηνικά) ή στην πρώτη συναπτή των πιστών (όπως μαρτυρείται σε χφφ.). Τα λοιπά της λειτουργίας.
12. Στον εσπερινό, όταν η επομένη ημέρα είναι εορτή, Σάββατο, Κυριακή ή Δευτέρα, προβλέπεται να ψαλεί «προκείμενο» αντί της συνήθους τακτικής στιχολογίας. Καθώς μου περίσσεψαν οι θέσεις του η΄ αντιφώνου για τις ημέρες όλης της εβδομάδας, έβαλα προκείμενο σε όλες τις ημέρες (επιτυγχάνοντας ομοιομορφία), σχετικό με την ημέρα κάθε εβδομάδας. Τις εορτές και τις μνήμες αγίων με εωθινό Ευαγγέλιο, έβαλα εκλογή του Νικηφόρου Βλεμμίδους, για να χρησιμοποιηθεί και αυτό το (σχετικά νέο) βιβλίο υμνολογίας.
13. Στο «Κύριε ἐκέκραξα...», αντικατέστησα την συνεχή επανάληψη με τα εβδομαδιαία κεκραγάρια του ασματικού τυπικού, με ένα σύντομο υπόψαλμα «Εἰσάκουσόν με Κύριε», αφενός για να χρησιμοποιηθούν τα ήδη υπάρχοντα μουσικά κείμενα, αφετέρου για τον ίδιο λόγο που έπραξα το αυτό και με τον ν΄ ψάλμο. Η είσοδος γίνεται στον προβλεπόμενο στίχο. Όμως, ο ύμνος «Φῶς ἱλαρόν...», τοποθετήθηκε ως εφύμνιο του εισοδικού στίχου, για να μην τεθεί εκτός στιχολογίας, ασύνδετος και άσχετος δομικά. Τα στιχηρά ακολουθούν, όχι ως εφύμνια στίχων του ψαλμού, αλλά στίχων εκλογής. Ακολουθούν, δοξαστικό και θεοτοκίο.
14. Στην παννυχίδα, αφαίρεσα τους εωθινούς ψαλμούς (ωδές των αναβαθμών) με τις συνεχείς επαναλήψεις των μεγάλων εφυμνίων (το ίδιο έκανα και στον ν΄ ψαλμό και στον ρμ΄). Ως σταθερό ψαλμό του α΄ αντιφώνου, έθεσα τον ργ΄ (καθώς το περιεχόμενο της ευχής δείχνει ότι σχετίζεται άμεσα με αυτόν τον ψαλμό) με υπόψαλμα «Δόξα σοι ὁ Θεός», καθώς και το α΄ αντίφωνο του όρθρου και του εσπερινού έχουν το αυτό υπόψαλμα. Αφετέρου, τα κλασσικά ανοιξαντάρια, έχουν την αυτή κατάληξη, και μπορούν να χρησιμοποιηθούν άνετα στις παννυχίδες. Αλλά και για αυτά του Φωκαέως, νομίζω ότι έχει γίνει εργασία στο Ψαλτολόγιο, με μετατροπή της κατάληξης «Δόξα σοι ὁ Θεός. Ἀλληλούϊα» σε «Δόξα σοι ὁ Θεός».
15. Τα άλλα δύο αντίφωνα τα άφησα ανοιχτά, ώστε να ψάλλονται τα σχετικά με την εορτή. Κάτι παρόμοιο έκανε και ο καθηγητής κ. Στάθης, αλλάζοντας τους ψαλμούς της τριθέκτης, και βάζοντας σχετικούς με τα Χριστούγεννα.
16. Ο ύμνος «Ἡ ἀσώματος φύσις τὰ Χερουβίμ...», σχετίζεται άμεσα με την ευχή του τρίτου αντιφώνου. Για αυτό το λόγο, φρονώ ότι πρέπει να επισυναφθεί, στο γ΄ αντίφωνο, με τον τρισάγιο ύμνο να ακολουθεί. Έχω αναλύσει τις απόψεις μου εδώ και εδώ.
17. Τέλος, επ' άμβωνος, μπορούν να ψάλλονται τα υπέροχα κοντάκια του αγίου Ρωμανού του Μελωδού (με το κουκούλιο και όλους τους οίκους) τις παραμονές μεγάλων εορτών και μνήμης μεγάλου αγίου, ώστε να έρθει πάλι στην επιφάνεια αυτό το παραμελημένο είδος ψαλμωδίας (κατά την οποία τα ακροτελεύτια επαναλαμβάνονται από χορού, και αν είναι δυνατόν και από τον λαό).

Υ.Γ: Οι ακολουθίες του ασματικού τυπικού, μπορούν να τελεσθούν και από ένα μόνο χορό, σε αντίθεση με το μοναχικό τυπικό, κατά το οποίο είναι απαραίτητοι δύο χοροί. Στο ασματικό τυπικό, αντιφωνία γίνεται μεταξύ του μονωδού (ψάλλει τους βιβλικούς στίχους) και του χορού (ψάλλει τα υποψάλματα - εφύμνια - τροπάρια). Ο εωθινός ύμνος ψάλλεται αντιφωνικά από τον χορό και τους εντός του βήματος. Όμοια, ο ύμνος της παννυχίδος.

*Τα υποψάλματα του ασματικού τυπικού (γ΄, δ΄, ε΄ και ζ΄ ωδών) τα αντικατέστησα με τα εφύμνια του Ωρολογίου του Μεγάλου, καθώς είναι πιο αρμόδια (σχετικό περιεχόμενο με ειρμούς και ωδές). Ανεβάζω το αρχείο εκ νέου, με τις διορθώσεις.
 

Attachments

  • αντίφωνα εκτός περιόδου Πάσχα.pdf
    38 KB · Views: 109
Last edited:
Εμμανουήλ Αβραμίδης;80858 said:
Σύντομα θα ακολουθήσει και ανάρτηση με τα διακονικά του ασματικού τυπικού συγκεντρωμένα με βάση τη συζήτησή μας εδώ (σε όσα είναι διφορούμενα θα βάλω και λίγο προσωπική προτίμηση, με διευκρίνηση των διφορούμενων σημείων).
Click to expand...

Επισυνάπτονται με λίγη καθυστέρηση. Το μόνο πραγματικά διφορούμενο είναι η απάντηση στο «Εἰρήνη σοι» από τον αναγνώστη, που συναντάται μόνο σε ένα χειρόγραφο (Καὶ μετὰ τοῦ πνεύματός σου).
Τα ιβ΄ (ή θ΄) «Κύριε ἐλέησον» της εκτενούς, αν υπάρχουν δύο χοροί που απαντούν εναλλάξ στο διάκονο, μπορούν να τα ψάλλουν εναλλάξ (3x4), όπως σήμερα μετά το «Σῶσον ὁ Θεός...».

Ανεβάζω και τον πίνακα που είχα ανεβάσει, στο προηγούμενο μήνυμα (#70), με διορθώσεις στην παννυχίδα. Η ακολουθία, όταν τελείται αυτοτελής, μη επισυναπτόμενη δηλαδή στον εσπερινό, πρέπει να αρχίζει, όπως και όλες οι υπόλοιπες, στο νάρθηκα (για να γίνει και η είσοδος του Ευαγγελίου· πραγματική, και όχι παλινδρόμηση). Μαρτυρία για την ψαλμωδία της παννυχίδας στο νάρθηκα, υπάρχει στον Δρέσδης (ψηφιακή έκδοση αναρτημένη στο Ψαλτολόγιον, σ. 74), αλλά μάλλον δεν πρόκειται για την ασματική ακολουθία (αλλά τη μοναχική του Μ. Σαββάτου). Είναι λοιπόν, προσωπική μου άποψη, καθώς δεν υπάρχουν μαρτυρίες που να την υποστηρίζουν.
 

Attachments

  • διακονικά.doc
    58 KB · Views: 108
  • αντίφωνα εκτός περιόδου Πάσχα.doc
    56 KB · Views: 81
Last edited:
Εμμανουήλ Αβραμίδης said:

2. Ο πολυέλεος (ψαλμοί ρλδ΄, ρλε΄) είναι μία ξεχωριστή περίπτωση. Ενώ λοιπόν πρέπει να συμπεριληφθεί και αυτός στην τακτική στιχολογία (για να ολοκληρώνεται η στιχολογία του ψαλτηρίου κάθε εβδομάδα), η μόνη μέρα που ταιριάζει να ψαλεί, ως πλέον πανηγυρική, είναι η Κυριακή (για την Ανάσταση του Χριστού). Έτσι (καθώς δεν χωρούσε σε άλλο αντίφωνο), την επισύναψα στο α΄ σταθερό αντίφωνο, που υπάρχει και αριθμητική συνέχεια των ψαλμών (ρλγ΄, ρλδ΄, ρλε΄). Την ίδια πρακτική ακολούθησα και στις εορτές και τις μνήμες αγίων που έχουν πολυέλεο.
Click to expand...

Με τον καινούριο πίνακα (επισύναψη) περιλαμβάνεται στην τακτική στιχολογία, καθώς στις πηγές δεν φαίνεται να υπάρχει κάποιο πρόβλημα να ενσωματωθεί στην τακτική στιχολογία, λόγω του πανηγυρικού χαρακτήρα του αντιφώνου. Προφανώς θα ήταν διαφορετικό το μέλος του αντιφώνου ως τακτικής στιχολογίας (πιο λιτό) και διαφορετικό ως πολυελέου (πιο επιτηδευμένο και πιο αναλυτικό).
Όταν ορίζεται πολυέλεος τις Κυριακές (έκτακτη στιχολογία), η θέση του πριν τον Άμωμο, δεν είναι αμάρτυρη (βλ. τυπικόν Ναού της Αναστάσεως των Ιεροσολύμων 1122 και συγκεκριμένα εδώ), είναι δε μάλλον η πιο ταιριαστή στο παρόν εγχείρημα, καθώς μετά τους αναβαθμούς δεν μαρτυρείται πολυέλεος (τουλάχιστον δε γνωρίζω κάτι τέτοιο).
Κατά τις καθημερινές πανηγύρεις όμως η θέση του πολυελέου, δεν γνωρίζω να μαρτυρείται πριν την τακτική στιχολογία, αλλά μετά από αυτήν. Άρα, ιδανικότερη θέση θα ήταν στο στ΄ αντίφωνο πριν την ψαλμωδία της α΄ ωδής.

9. Καθώς στο τυπικό που έχω στο μυαλό μου, η λειτουργία δεν τελείται ποτέ αυτοτελής, αλλά ως επισύναψη στον ασματικό όρθρο (ή εσπερινό, κατά τις Τετάρτες – Παρασκευές), το εωθινό Ευαγγέλιο της Κυριακής μετατίθεται πριν τον Ν΄ ψαλμό· αυτό γιατί μετά τη μεγάλη δοξολογία, το τρισάγιο και το απολυτίκιο, θα ψαλεί το προκείμενο του Αποστόλου της θείας λειτουργίας, ο Απόστολος, το «Ἀλληλούϊα» και το Ευαγγέλιο της λειτουργίας. Έτσι, μετά το εωθινό εξαποστειλάριο, τα στιχηρά και το εωθινό δοξαστικό ιδιόμελο, ακούγοντας το εωθινό Ευαγγέλιο, έχουμε νοηματική ολοκλήρωση.
Click to expand...

Το εξαποστειλάριο και το δοξαστικό ιδιόμελο της σειράς αποτελούν μία μικρή «περίληψη» του εωθινού Ευαγγελίου. Αφού δε, έλαβα υπόψη μου αυτό και αυτό το μήνυμα, είμαι πεπεισμένος ότι και το εξαποστειλάριο και το δοξαστικό πρέπει να ψαλούν μετά το Ευαγγέλιο (όπως άλλωστε γίνεται και στο μοναχικό τυπικό).
Έτσι, είσοδος θα ήταν καλύτερο κατά τη γνώμη μου να γίνει στην ζ΄ ωδή (όπως και μαρτυρείται στον ασματικό όρθρο του Σαββάτου) ή στην η΄ ωδή. Έτσι, θα ψαλλεί και η η΄ ωδή (τα ευλογητάρια) στον άμβωνα, όπως και μαρτυρείται. Μετά δε, την θ΄ ωδή και την περισσή (τον ειρμό), προκείμενο και Ευαγγέλιο. Ακολούθως, το εξαποστειλάριο (ως ένας ύμνος μετά το Ευαγγέλιο «post-Gospel hymn») θα μπορούσε να ψαλλεί με τους δύο στίχους της μικρής δοξολογίας, δηλαδή «Ἐξαποστειλάριον, Δόξα. Τὸ αὐτό, Καὶ νῦν. Θεοτοκίον ἢ τῆς ἑορτῆς» ή τις εορτές «Ἐξαποστειλάριον, Δόξα. Τὸ αὐτό, Καὶ νῦν. Τὸ αὐτό».
Τα δε στιχηρά και το δοξαστικό ιδιόμελο, ας ψαλούν στους αίνους (καλύτερα να χαλάσει η δομή του αντίφωνου (είχα γράψει ότι χαλάει με τις δύο δόξες) και να παραλειφθούν τα δύο τελευταία χριστολογικά εφύμνια, παρά ο προηγούμενος αμάρτυρος χωρισμός των στιχηρών από τους αίνους). Πρέπει να δοθεί προσοχή ώστε τις καθημερινές εορτές τα στιχηρά να ψαλούν εις στ΄ όπως ορίζει σοφά ο άγιος Συμεών Θεσσαλονίκης, και όχι εις δ΄ όπως συνηθίζουμε εμείς, και αυτό για να μην υπάρχει παλινδρόμηση στο υπόψαλμα «Υἱὲ Θεοῦ ἐλέησον ἡμᾶς», που εψάλη αφενός ως μέρος των τριαδικών υποψαλμάτων. Επίσης, προσοχή πρέπει να δοθεί ώστε τα ψαλλόμενα εξαποστειλάριο και ιδιόμελο να είναι τα αντίστοιχα του Ευαγγελίου. Όμοια, το πεντηκοστάριο.

10. Στον ν΄ ψαλμό, αντικατέστησα την συνεχή επανάληψη με τα εβδομαδιαία πεντηκοστάρια του ασματικού τυπικού, με ένα σύντομο υπόψαλμα «Ἐλέησόν με Κύριε», καθώς θεωρώ ότι με τόση υμνογραφικό πλούτο, θα ήταν κουραστική η 20πλή επανάληψη του ίδιου τροπαρίου. Στα «Δόξα... Καὶ νῦν», τίθενται απαραίτητα τα «Ὁ μονογενής...» και «Τὴν ὑπερένδοξον...», όπως ορίζει και ο άγιος Συμεών, καθώς η λειτουργία του Λόγου δεν θα ψαλεί, και το τροπάριο αυτό είναι αρχαίο – πλήρες δογματικών αληθειών, ένα μικρό σύμβολο της πίστεως θα έλεγα, και κατά τη γνώμη πρέπει να ακουστεί. Ως περισσή, μετά από επανάληψη του α΄ στίχου, τις εορταστικές ημέρες ψάλλεται και το πεντηκοστάριο ιδιόμελο, που ορίζεται από το μοναχικό τυπικό.
Click to expand...

Πιο ιδανικό υπόψαλμα «Ἐλεῆμον Κύριε, ἐλέησόν με» που μαρτυρείται και από τις πηγές (στην ακολουθία της παννυχίδας).

13. Στο «Κύριε ἐκέκραξα...», αντικατέστησα την συνεχή επανάληψη με τα εβδομαδιαία κεκραγάρια του ασματικού τυπικού, με ένα σύντομο υπόψαλμα «Εἰσάκουσόν με Κύριε», αφενός για να χρησιμοποιηθούν τα ήδη υπάρχοντα μουσικά κείμενα, αφετέρου για τον ίδιο λόγο που έπραξα το αυτό και με τον ν΄ ψάλμο. Η είσοδος γίνεται στον προβλεπόμενο στίχο. Όμως, ο ύμνος «Φῶς ἱλαρόν...», τοποθετήθηκε ως εφύμνιο του εισοδικού στίχου, για να μην τεθεί εκτός στιχολογίας, ασύνδετος και άσχετος δομικά. Τα στιχηρά ακολουθούν, όχι ως εφύμνια στίχων του ψαλμού, αλλά στίχων εκλογής. Ακολουθούν, δοξαστικό και θεοτοκίο.
Click to expand...

Αντί μόνο του ρμ΄ ψαλμού, χρησιμοποιήθηκαν και οι ψαλμοί ρμα΄, ρκθ (όχι όμως και ο ριστ΄ που χρησιμοποιείται στο γ΄ μικρό αντίφωνο). Υπόψαλμος στον ρμ΄ «Εἰσάκουσόν μου Κύριε», στον ρμα΄ «Ἐκέκραξά σοι, σῶσον με» κατά το τυπικό Μεσσήνης. Τα δε στιχηρά ψάλλονται εις στίχους στ΄ από του «Ἐκ βαθέων...» ή εις η΄ από του «Ἐξάγαγε ἐκ φυλακῆς».
Ο ύμνος «Φῶς ἱλαρόν» δεν μαρτυρείται ως εφύμνιο ή στιχηρό, για αυτό το λόγο και απομονώθηκε. Δύο πιθανές θέσεις ψαλμωδίας μαρτυρούνται, η κλασσική μετά το πέρας των ψαλμών του λυχνικού (εξ ου και η ονομασία «επιλύχνιος ευχαριστία») και η προσαρμογή του αγίου Συμεών μετά το διακονικό παράγγελμα «Σοφία· ὀρθοὶ» και πριν τον εισοδικό στίχο.
Αν επιλέγαμε την δεύτερη περίπτωση, θα προβληματιζόμαστε από τα εξής. Το «Φῶς ἱλαρόν...» θα έπρεπε να ψαλλεί στο νάρθηκα χωρίς κίνηση εισόδου, καθώς η είσοδος γίνεται στο στίχο «Ὅτι πρὸς σὲ Κύριε...». Όμως, το διακονικό παράγγελμα «Σοφία· ὀρθοί», χρησιμοποιείται όταν επίκειται κίνηση των κληρικών (είσοδος, κάθοδος από το σύνθρονο). Επίσης, ο ήχος των γνωστών πρώτων δύο στίχων (Κύριε ἐκέκραξα, Κατευθυνθήτω) θα περιοριζόταν στον ήχο του ύμνου, δηλαδή τον δ΄ (Άγια ή λέγετος), και μετά την είσοδο θα έπρεπε να ακολουθήσει άλλαγμα στον ήχο των στιχηρών. Και το κυριότερο αφορά στην αφή των λύχνων· κατά την ψαλμωδία του ύμνου ο ναός δεν θα ήταν φωταγωγημένος, καθώς δεν πραγματοποιείται είσοδος. Για όλους τους παραπάνω λόγους, επέλεξα την κλασσική θέση της επιλυχνίου ευχαριστίας, μετά το πέρας της στιχολογίας.

Με τον καινούριο πίνακα, όλο το ψαλτήριο ανακυκλώνεται στις ακολουθίες του όρθρου και του εσπερινού, χωρίς να εξαρτάται από την ακολουθία της παννυχίδος. Την ακολουθία της παννυχίδας την άφησα ανέγγιχτη, όπως μαρτυρείται, αν και εξακολουθώ να πιστεύω ότι είναι μία προβληματική ακολουθία από άποψη δομής.
Τώρα πιστεύω ότι το όλο εγχείρημα έχει πολύ καλύτερο αποτέλεσμα, αλλά θα μου άρεσε να ακούσω και δικά σας σχόλια-προτάσεις.
Τέλος, με ενδιαφέρει να μάθω αν το ασματικό ψαλτήριο έχει μεταγραφεί στη Νέα Μέθοδο και αν έχει εκδοθεί.
 

Attachments

  • αντίφωνα εκτός περιόδου Πάσχα.doc
    56 KB · Views: 49
  • αντίφωνα εκτός περιόδου Πάσχα.pdf
    37.6 KB · Views: 75

Attachments

  • ekfwnhsh_ainwn.jpg
    ekfwnhsh_ainwn.jpg
    37.4 KB · Views: 23
Εμμανουήλ Αβραμίδης said:


H ειρήνευση μετά από κάθε αίτηση (ειρηνικά και μικρές συναπτές) είναι ορθόδοξη παράδοση και αν ναι πόσο παλαιά; Συναντάται σε άλλες πηγές;
Click to expand...

Υπάρχει και στο D τII σσ. 161-164 (χφ. 105 της Πατμιακής Βιβλιοθήκης, 13ος αιώνας).
 
Εμμανουήλ Αβραμίδης said:
Δύο πιθανές θέσεις ψαλμωδίας μαρτυρούνται, η κλασσική μετά το πέρας των ψαλμών του λυχνικού (εξ ου και η ονομασία «επιλύχνιος ευχαριστία») και η προσαρμογή του αγίου Συμεών μετά το διακονικό παράγγελμα «Σοφία· ὀρθοὶ» και πριν τον εισοδικό στίχο.
Αν επιλέγαμε την δεύτερη περίπτωση, θα προβληματιζόμαστε από τα εξής. Το «Φῶς ἱλαρόν...» θα έπρεπε να ψαλλεί στο νάρθηκα χωρίς κίνηση εισόδου, καθώς η είσοδος γίνεται στο στίχο «Ὅτι πρὸς σὲ Κύριε...». Όμως, το διακονικό παράγγελμα «Σοφία· ὀρθοί», χρησιμοποιείται όταν επίκειται κίνηση των κληρικών (είσοδος, κάθοδος από το σύνθρονο). Επίσης, ο ήχος των γνωστών πρώτων δύο στίχων (Κύριε ἐκέκραξα, Κατευθυνθήτω) θα περιοριζόταν στον ήχο του ύμνου, δηλαδή τον δ΄ (Άγια ή λέγετος), και μετά την είσοδο θα έπρεπε να ακολουθήσει άλλαγμα στον ήχο των στιχηρών. Και το κυριότερο αφορά στην αφή των λύχνων· κατά την ψαλμωδία του ύμνου ο ναός δεν θα ήταν φωταγωγημένος, καθώς δεν πραγματοποιείται είσοδος. Για όλους τους παραπάνω λόγους, επέλεξα την κλασσική θέση της επιλυχνίου ευχαριστίας, μετά το πέρας της στιχολογίας.
Click to expand...

Το φῶς ἱλαρόν... στο μοναχικό τυπικό φαίνεται ότι λειτουργεί ως περισσή των ψαλμών του λυχνικού (και από το όνομα: επιλύχνιος ευχαριστία). Για αυτό το λόγο ψάλλεται μόνη της και ασύνδετη από τη στιχολογία. Στο ασματικό τυπικό φαίνεται ότι αγνοείται τουλάχιστον αρχικά. Στην προσπάθεια δε του αγίου Συμεών Θεσσαλονίκης να ενσωματώσει τον ύμνο στη στιχολογία διατηρώντας τον εισοδικό χαρακτήρα του ύμνου στην θέση εισόδου του ασματικού τυπικού (Ὅτι πρὸς σὲ Κύριε...), χάνεται ο καταληκτικός χαρακτήρας περισσής του μοναχικού τυπικού.

Τέλος, με ενδιαφέρει να μάθω αν το ασματικό ψαλτήριο έχει μεταγραφεί στη Νέα Μέθοδο και αν έχει εκδοθεί.
Click to expand...

Υπενθυμίζω το ερώτημα.

 
Εμμανουήλ Αβραμίδης said:
Τέλος, με ενδιαφέρει να μάθω αν το ασματικό ψαλτήριο έχει μεταγραφεί στη Νέα Μέθοδο και αν έχει εκδοθεί.
Click to expand...

Ζήτησα από την ΕΒΕ τα ψηφιακά τεκμήρια ΕΒΕ2061 και ΕΒΕ2062 και μου έστειλαν σύνδεσμο προς κάθε αρχείο. Τώρα έχω κατεβάσει στο tablet ολόκληρους τους κώδικες. Είναι καταπληκτικό... ό,τι είχα μελετήσει με αυτοψία στο τμήμα χειρογράφων, τώρα το έχω αποθηκευμένο με δυνατότητα άμεσης πρόσβασης όποτε θέλω. Εύγε! Πολύ χρήσιμη υπηρεσία.
 
Εμμανουήλ Αβραμίδης said:
Τέλος, με ενδιαφέρει να μάθω αν το ασματικό ψαλτήριο έχει μεταγραφεί στη Νέα Μέθοδο και αν έχει εκδοθεί.
Click to expand...

Αν δεν έχει εκδοθεί, μπορεί έστω κάποιος με γνώσεις μουσικής παλαιογραφίας να μας γράψει σε ποιο ήχο σώζεται μελοποιημένο έκαστο αντίφωνο (εκ των ~70 κινητών του εσπερινού και του όρθρου) του ψαλτηρίου στους μουσικούς κώδικες ΕΒΕ 2061 και ΕΒΕ 2062; Ίσως είναι μία αρχή αυτό...

Γνωρίζουμε τα παρακάτω από τις σχετικές μελέτες:
Σταθερά αντίφωνα εσπερινού:
Ψαλμός πε΄: Ήχος πλ. β΄ (από του ΠΑ; από του ΔΙ;) ή α΄ (το Πάσχα)
Ψαλμοί ριδ΄, ριε΄, ριστ΄: Ήχος πλ. β΄ (Κυριακές, από του ΠΑ; από του ΔΙ;) ή γ΄ (πότε;)
Σταθερά αντίφωνα όρθρου:
Ψαλμοί γ΄, ξβ΄, ρλγ΄: Ήχος πλ. δ΄ (από του ΝΗ; από του ΓΑ;)
 
Εμμανουήλ Αβραμίδης said:


Αν δεν έχει εκδοθεί, μπορεί έστω κάποιος με γνώσεις μουσικής παλαιογραφίας να μας γράψει σε ποιο ήχο σώζεται μελοποιημένο έκαστο αντίφωνο (εκ των ~70 κινητών του εσπερινού και του όρθρου) του ψαλτηρίου στους μουσικούς κώδικες ΕΒΕ 2061 και ΕΒΕ 2062; Ίσως είναι μία αρχή αυτό...
Click to expand...

Ορίστε οι ήχοι για τις δύο εβδομάδες του ΕΒΕ2061. Οι ευχαριστίες στον δρ. Ευστάθιο Μακρή, ο οποίος προσφέρθηκε να βοηθήσει ως γνώστης μουσικής παλαιογραφίας. Τον ευχαριστώ και εγώ δημόσια και του εύχομαι υγεία και κάθε αγαθό.
 

Attachments

  • incipits_EBE2061_1st_week.doc
    58.5 KB · Views: 43
  • incipits_EBE2061_2nd_week.doc
    52.5 KB · Views: 31


Σὲ αὐτὸν τὸν μεταγενέστερο κώδικα, ποὺ εὐγενῶς μᾶς παρουσίασε ὁ κύριος Μακρῆς, τὸ η' ἀντίφωνο τοῦ ὄρθρου κάθε ἡμέρας συμπίπτει (ἐκτὸς τὸν ἦχο) μὲ τὸ β' τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς ἴδιας ἡμέρας.
 
You must log in or register to reply here.
Back
Top