ΟΚ, τα υπόλοιπα λοιπόν θεωρώ ότι τα αξιολογείτε ακόμα, οπότε προχωράμε στα όσα σχολιάζετε:
Μίλησα για την πράξη πάντα, οπότε οι πηγές εκεί αναφέρονται. Είναι πολύ βασικό στοιχείο στα σημεία ποιότητας και γενικώς στο παραδοσιακό ψάλσιμο αυτή η ανισομέρεια, που σε πολλές περιπτώσεις συμβολίζεται με τα παρεστιγμένα. Μπορείτε να το διαπιστώσετε είτε ακούγοντας κάποιον παραδοσιακό ψάλτη προσεκτικά, αλλά και από σύγχρονα βιβλία με (υπερ) αναλυτική σημειογραφία, όπου καταγράφεται η ζώσα παράδοση. Υπάρχουν άπειρα παραδείγματα, ένα από τα πλέον κλασσικά είναι το Αναστασιματάριο του Κωνσταντίνου Πρίγγου (το πρωτότυπο όμως, όχι το νεοεκδοθέν από την Αποστολική Διακονία...). Σας παραθέτω το πρώτο κιόλας μάθημα, το Κύριε εκέκραξα του Α' ήχου:
Τα 2 πρώτα σημεία που έχω κυκλώσει είναι η πλέον κλασσική ανάλυση του ψηφιστού στην προφορική ψαλτική παράδοξη που, παραδόξως, δεν αναφέρει ο Καράς, με αποτέλεσμα να μην εκτελείται από τους μαθητές και επιγόνους της σχολής του. Βλέπετε καθαρά τα παρεστιγμένα, τα οποία εκτελούσε ο Πρίγγος και τα σημείωσε. Και στα 3 σημεία που υποδεικνύω, στο νεοεκδοθέν Αναστασιματάριο του Πρίγγου που ανέφερα (υπό την επιμέλεια του Γεωργίου Κωνσταντίνου), το παρεστιγμένο έχει απαλειφθεί αυθαιρέτως. Δείγμα κι αυτό της "αντιπάθειας" στα παρεστιγμένα, που δείχνει η "γνωστή σχολή", αλλά και του ότι όποιος ψάλει από το νεοεκδοθέν Αναστασιματάριο, δεν ψάλει Πρίγγο πρωτοτύπως, αλλά Πρίγγο διασκευασμένο υπό του εκδότου... (κι αυτό γιατί τα σημεία που έχει γίνει παρέμβαση στο πρωτότυπο δεν είναι 2 και 3, αλλά πάνω από 100...)
Αν θέλετε ωστόσο κι άλλες παρασημάνσεις παρεστιγμένων, μπορούμε να βρούμε εκατοντάδες.
Πήρατε μια γεύση από το ύφος από την ηχογράφηση που η ίδια μου αναρτήσατε, υπάρχουν και ατομικές του ηχογραφήσεις στο Ψαλτολόγιο.
Όντως ψέλνει παραδοσιακά και, τουλάχιστον στο μάθημα που άκουσα, δεν έχει σχέση με το ψάλσιμο και το άκουσμα της χορωδίας του Καρά, που η ίδια μου υποδείξατε ως παραδοσιακό. Αυτό φαίνεται από το ότι:
- δεν κάνει τραβηγμένες έλξεις, ούτε εκτελεί διέσεις εκεί που ο Καράς υποδεικνύει (το καλύτερο παράδειγμα είναι το απήχημα του β' ήχου νεανες, που το εκτελεί πολύ ωραία, χωρίς τις διέσεις που θέλουν και εκτελούν οι Καράς/Αγγελόπουλος και αλλοιώνουν την ποιότητα του νεανές, που δείχνει το σχήμα ελαχίστου τόνου και τόνου, όπως είχα πει και στην ανακοίνωσή μου στο συνέδριο του ΙΒΜ στο τέλος)
- το ΖΩ στον β' ήχο δεν το εκτελεί υψηλό και "πιανιστικό", όπως υποδεικνύει ο Καράς στο θεωρητικό του, αλλά στη σωστή του θέση (για να μην πω και στη θέση της όμοιας διφωνίας κάποιες φορές, όπως ακούμε από παλαιούς ψάλτες)
- δεν κάνει "οξείες" και "έξω πεταστές" σε σημεία που κάνει ο Καράς. Μόνο σε μερικά σημεία άκουσα κάποια ψιλο-"καραϊκά", που όμως δεν φαίνονται και χαλάνε καθόλου την πολύ καλή εικόνα του μέλους, γιατί δεν είναι άσχημα εκτελεσμένα και δεν παραπέμπουν στην καραϊκή άποψη περί "φθογγικής" εκτέλεσης των σημείων ποιότητας (περισσότερο μου φάνηκε ότι σ' αυτά τα σημεία ήθελε να δείξει τις καραϊκές καταβολές του, παρά ότι ήθελε στην πραγματικότητα να τα πει...)
Πολλούς και γνωστούς όμως εκπροσώπους της "γνωστής σχολής" τους απέκοψε. Δεν έχετε παρά να ακούσετε οποιονδήποτε εσπερινό από την Αγία Ειρήνη Αιόλου. Αν βάζατε το δάσκαλό σας να ψάλει δίπλα σ' αυτούς, είμαι σίγουρος ότι θα δυσκολευόταν... Εγώ λοιπόν κρίνω εκ του αποτελέσματος, το οποίο είναι θετικό. Να γνωρίζετε όμως ότι το ψάλσιμο που μου βάλατε και που διδάσκεσθε, δεν έχει καμία σχέση με το ψάλσιμο που δίδαξε ο Καράς και ήδη σας ανέφερα κάποια συγκεκριμένα σημεία. Τώρα, αν για ιστορικούς λόγους επιμένει κάποιος να λέει ότι, παρά την ύπαρξη τόσων διαφορών, αυτό είναι ψάλσιμο της σχολής Καρά, ε τι να πω, ας ψάλει έτσι κι ας λέει ότι είναι και του Καρά άμα θέλει, δεν θα τα χαλάσουμε εκεί!
...και συνεχίζει:
"...αλλά κάμουν την σύγκρισιν προς την κλίμακά των του μαλακού διατόνου, της οποίας οι ελάσσονες τόνοι [...] διαφέρουσι των αναλόγων του σκληρού διατόνου [...] όχι κατά 1/2 κόμματος, αλλά κατά κόμματα δύο [...], κατά δε τον [...] Χρύσανθον, ακόμη χαμηλότερον κατά κόμματα τρία". Επομένως τη διαφορά 1/2 τμήματος θεωρεί αμελητέα ο Καράς, αφού λέει ότι οι Έλληνες ακούνε τη διαφορά μεταξύ μαλακής και σκληρής διατονικής κλίμακας, επειδή η διαφορά δεν είναι 1/2 κόμμα, αλλά 2 και 3 κόμματα. Καλά κάνετε και μελετάτε, αλλά δεν πρέπει να έχει κανείς εκ των προτέρων σκοπό τη δικαίωση του Καρά, θέλοντας να τεκμηριώσει ότι, δήθεν, έχει ακουστική διαφορά στο ΖΩ του β' ήχου το πιανιστικό 6 από το καραϊκό 6.5... Έπρεπε να διαβάσετε ολόκληρο το απόσπασμα για δείτε ποιες είναι οι "τοιαύται διαφοραί" που ακούουν οι Έλληνες κι ότι αυτές είναι οι διαφορές 2 και 3 μορίων και όχι μισού... (αυτό έλειπε, να λέει ότι ακούγεται η διαφορά μισού κόμματος, δηλ. ούτε 9 cents!! Υπάρχει νομίζω και ακουστική σύγκριση με ταμπουρά κάπου στο Ψαλτολόγιο, για να δείτε και στην πράξη ότι διαφορά μισού μορίου δεν ακούγεται).
Φυσικά και ως προς την τετραχορδική δομή της κλίμακας του β' ήχου ο Καράς συμφωνεί με την Επιτροπή και όχι με το Χρύσανθο. Αλλά αλλάζει το βασικότερο, που είναι τα μαλακά διαστήματα Χρυσάνθου και Επιτροπής, τα οποία και κάνει σκληρά με το μεγάλο ΚΕ-ΖΩ που υποστηρίζει στη θεωρία του.
Αυτό έλειπε, να έχει και διαφορετικά διαστήματα στο μαλακό διάτονο από το 12-10-8 και να χαλάσει το άκουσμα της βασικής διατονικής κλίμακας... (το έκανε όμως στην κλίμακα του β' ήχου, όπως είπαμε...) Απλώς η τεκμηρίωση των διαστημάτων είναι λάθος. Αυτό σας το είπα επειδή, όταν ανέφερα για τα λάθη στους λόγους των διαστημάτων στον Καρά, για να πω ότι ο Καράς δεν έχει το αλάθητο, μου αντιτείνατε ότι τον εμπιστεύεστε γιατί σ' αυτά τα θέματα "γνώριζε κάτι παραπάνω"...
Εξετάζεται και ως θεωρητικός και ως ψάλτης. Αν είχε μείνει μόνο στα θεωρητικά και δεν είχε αλλοιώσει τη μουσική στην πράξη, δεν θα έτρεχε και τίποτα. Όμως από τη στιγμή που μας έδωσε ηχογραφήσεις ατομικές του και της χορωδίας του, υποδεικνύοντάς τις ως ορθή παραδοσιακή πρακτική (και ως... "αναβίωση της παλαιάς παράδοσης", που, για κάποιους, συνεχίζεται στην... Αγία Ειρήνη Αιόλου!), θα κριθεί και γι' αυτό, όπως κρίνονται και όλοι οι ψάλτες (προσωπικά δεν έχω συναντήσει πουθενά τέτοια έπαρση για δήθεν "διατήρηση" της παράδοσης, όσο στη "γνωστή σχολή"). Υπάρχει δε μία τεράστια διαφορά του Καρά από άλλους θεωρητικούς, που δεν είναι/ήταν καλοί ψάλτες: ότι αυτοί είχαν αυτογνωσία και δεν θεώρησαν εαυτούς φορείς και συνεχιστές της ψαλτικής παράδοσης...
Σαφώς και έχει λάθη ο Χρύσανθος, σαφώς και τα γραφόμενα της Επιτροπής χρήζουν διευκρινίσεων και συμπλήρωσης, όμως δεν εισήγαγαν καινοτομίες που αλλοιώνουν το παραδοσιακό ψάλσιμο, όπως κάνει η θεωρία του Καρά, ιδίως με τις έλξεις, τις αναλύσεις και τα διαστήματα ορισμένων ήχων. Κανείς δεν είπε ότι δεν περιέχουν και σωστά πράγματα τα βιβλία του Καρά, όμως η θεωρία αυτή, ακολουθούμενη κατά γράμμα (και όχι... σχεδόν καθόλου, όπως από τον διδάσκαλό σας), από τη στιγμή που δεν σου επιτρέπει να ψάλεις σωστά (λόγω έλξεων - αναλύσεων - διαστημάτων, όπως είπα, δηλ. στοιχείων που, δυστυχώς, έχουν εφαρμογή ΠΑΝΤΟΥ), είναι απορριπτέα στη γενική της εικόνα. Ερευνητικά είναι σαφώς πολύ χρήσιμη και θα πρέπει να υπάρχει στη βιβλιοθήκη κάθε ερευνητή της μουσικής μας.
Το ότι το θεωρητικό του Καρά δεν βασίζεται σε κάποια επιστημονική βιβλιογραφία, φαντάζομαι ότι ο κ. Μακρής εννοεί ότι τα γραφόμενα του Καρά στην κύρια θεωρία του πάσχουν από έλλειψη επιστημονικής τεκμηρίωσης, καθώς είτε δεν αναφέρουν καθόλου τις πηγές όπου βασίζεται, είτε τις αναφέρουν γενικά και αφηρημένα. Η έλλειψη τεκμηρίωσης πάντως του θεωρητικού του Καρά είναι κάτι αναγνωρισμένο παλαιόθεν, ακόμα κι από fan εκπροσώπους της γνωστής σχολής. Όσο για το ότι το θεωρητικό είναι χρήσιμο για κάποιον σπουδαστή όχι για να μάθει μουσική, αλλά μόνο εγκυκλοπαιδικά, συμφωνώ κι εγώ (άλλωστε και η "γνωστή σχολή" επιστράτευσε το θεωρητικό Κωνσταντίνου, που αποτελεί μια "περίληψη", τρόπον τινά, του Καρά, κατάλληλη για μαθητές). Η βιβλιογραφία, τώρα, που αναφέρει στο τέλος, προφανώς και αναφέρεται και από πολλούς άλλους ερευνητές, δεν νομίζω ότι μίλησε για τον κατάλογο που παραθέτετε ο κ. Μακρής.