E
Μπορεί άραγε λοιπόν να υποστηριχθεί οτι μόνο Έλληνας (ή ουσιαστικά μετέχων της Ελληνικής παιδείας) μπορεί να αποδώσει «παραδοσιακή Βυζαντινή Μουσική»; Χαρακτηριστική εδώ η απαίτηση του Χρυσάνθου να διδαχθούν οι μαθητές την Ψαλτική από Έλληνα δάσκαλο. Έχουμε παραδείγματα μη-Ελλήνων που αποδίδουν «παραδοσιακή Βυζαντινή Μουσική»; Οι Άραβες ψάλτες για παράδειγμα αποδίδουν «παραδοσιακή Βυζαντινή Μουσική»; Οι Ρουμάνοι; Οι Αλβανοί; Αυτοί πως ονομάζουν αυτό που αποδίδουν; Εμείς πως το ονομάζουμε;
Οι Επτανήσιοι πως ονομάζουν το μουσικό σύστημα που ψάλλουν;
Στην Κεφαλλονιά κυριαρχεί ανέκαθεν η βυζαντινή μουσική, αποδιδόμενη συχνά με κάπως πιο "δυτικότροπο" ύφος, αλλά θεωρούμενη πάντα ως βυζαντινή. Υπάρχει βέβαια για ορισμένα μέλη και ένα τοπικό κεφαλονίτικο ρεπερτόριο, εξαιρετικά ενδιαφέρον.
Στην Κέρκυρα επικρατεί η απόλυτη σύγχυση. Το παραδοσιακό ρεπερτόριο, τα λεγόμενα "ντόπια" (συγγενεύει με την "Κρητική Μουσική" της Ζακύνθου) έχει αντικατασταθεί από ένα μείγμα αλλοιωμένου Σακελλαρίδη και "κανονικής" βυζαντινής μουσικής, ενώ ταυτόχρονα υπάρχουν και οι ευρωπαϊκές χορωδίες, που ψάλλουν έναν αλλοιωμένο Πολυκράτη! Πάντως ως "Βυζαντινή Μουσική" συνήθως εννοούν την παραδοσιακή της υπόλοιπης Ελλάδος.
[Σημ.: Στην Κέρκυρα πείστηκα για το πόσο σημαντικό είναι να κρατάει κανείς την παράδοση, την όποια παράδοση. Αλλοιώς η σοβαρή εκκλησιαστική μουσική πάει περίπατο].
Από την άλλη ένα αυθεντικό ρεμπέτικο ή ένα δημοτικό που αποδίδεται με συγκερασμένα διαστήματα μπορεί ακόμα να θεωρηθεί «παραδοσιακό» επειδή π.χ. ακολουθεί το ρυθμό και τη μελωδία του πρωτοτύπου; Κατά τη γνώμη μου όχι, αν και πολλοί χωρίς δυσκολία το εντάσσουν π.χ. σε τίτλους δίσκων που εκδίδονται. Είναι σαφώς κάτι συγγενές αλλά διαφορετικό. Είναι ρεμπέτικο/δημοτικό/βυζαντινό με συγκερασμένα διαστήματα. Στα Αγγλικά θα μπορούσε να λεγόταν tempered byzantine music ή western-style Byzantine music ώστε να φαίνεται η διαφορά.
Αλλά και το δημοτικό τραγούδι σήμερα εκτελείται κατά πολύ με δυτικά όργανα (ηλεκτρικές κιθάρες, αρμόνια, ντραμς). Παρ' όλα αυτά, ο κόσμος που διασκεδάζει στα πανηγύρια προσλαμβάνει αυτές τις εκτελέσεις ως απόλυτα παραδοσιακές. Μόνο οι μουσικολόγοι μεμψιμοιρούμε.
Πού θέλω να καταλήξω: το κούρδισμα (γιατί περί αυτού πρόκειται) είναι οπωσδήποτε βασικό στοιχείο του ύφους και πρέπει σε κάθε περίπτωση, τουλάχιστον στην παραδοσιακή βυζαντινή μουσική, να τηρούμε τα παραδεδομένα. Στον σημερινό όμως μουσικό πολιτισμό της Ελλάδος το κούρδισμα δεν προσλαμβάνεται, καλώς ή κακώς, ως συστατικό στοιχείο της ίδιας της μουσικής. Σε κάποιους ανατολικούς μουσικούς πολιτισμούς, πιθανόν. Προσπαθήστε κάποια Κυριακή να ψάλετε όπως ψάλλετε, αλλά με διαστήματα πιάνου (βάλετε, π.χ., στο διατονικό γένος μια εναρμόνια φθορά στον Γα και στον Ζω και μην κάνετε έλξεις). Νομίζετε ότι θα διαμαρτυρηθεί το εκκλησίασμα; (Μόνο μη σας ακούσει ο κ. Μιχαλάκης, γιατί θα σας σύρει τα εξ αμάξης!). Το πιθανότερο είναι κανείς να μην καταλάβει τίποτα. Εμείς βέβαια, επαναλαμβάνω, πρέπει να κάνουμε κατά το δυνατόν σωστά τη δουλειά μας.
Από την άλλη όμως και η παλαιά κλασσική μουσική της Δύσης αν δεν κάνω λάθος παιζόταν με ασυγκέραστα (τέλος πάντων κάπως διαφορετικά) διαστήματα μέχρι τον Βach και μετά με συγκερασμένα, χωρίς να αλλάξει ορισμό για το ευρύ κοινό τουλάχιστον (αν δεν κάνω λάθος).
Παρεμφερές είναι και το θέμα του ισοκρατήματος. Έχω ακούσει τη θέση οτι δεν έχουμε πλήρη Βυζαντινή Μουσική εφόσον δεν υπάρχει ισοκράτημα να συνοδεύει το μέλος (οτι το ισοκράτημα δηλαδή είναι αναπόσπαστο στοιχείο της Βυζαντινής Μουσικής) και βεβαίως και το άλλο άκρο οτι το ισοκράτημα είναι εξωτερική προσθήκη (απόπειρα πολυφωνικής επενδύσεως) και οτι παντελώς περιττεύει ή ακόμα είναι και αρνητικό στοιχείο που αποσπά από το μονοφωνικό χαρακτήρα της. Και αντίστροφα, το κινούμενο ισοκράτημα την αλλοτριώνει προς τον εναρμονισμό.
Και πάλι υπάρχει το θέμα κατά πόσο «Βυζαντινή» είναι η μουσική αυτή που ψάλλουμε, ορισμένοι υποστηρίζουν (δεν θυμάμαι τώρα ακριβείς αναφορές) οτι θα έπρεπε να ονομάζεται «Μετα-Βυζαντινή Μουσική» επί το ακριβέστερον δεδομένων των αλλαγών κειμένων, ήχων και πιθανώς εκτέλεσης από το Βυζάντιο μέχρι τώρα. Ενδιαφέρουσα η αναφορά της Brittanica που περιορίζει το Βυζαντινό Μέλος μέχρι το 16ο αι. αναφέροντας οτι για τους σύγχρονους Έλληνες ο όρος περιλαμβάνει την εκκλησιαστική μουσική ανεξαρτήτως περιόδου.
Ίσως σχετικό και το ζήτημα κατά πόσον είναι όντως «Αρχαία Ελληνική Μουσική» οι ανακατασκευές που κάποτε εκδίδονται σε δίσκους και φυσικά «Βυζαντινή Μουσική» οι ανακατασκευές (φωνητικές ή οργανικές) μελών από χφ της Βυζαντινής περιόδου.
Σχετικά με τον όρο οι ξένοι χρησιμοποιούν το Byzantine Music π.χ.
http://en.wikipedia.org/wiki/Byzantine_music
αλλά συνήθως προτιμούν το Byzantine Chant το οποίο προσδιορίζει περισσότερο το λειτουργικό χαρακτήρα του είδους.
http://en.wikipedia.org/wiki/Byzantine_music
αλλά συνήθως προτιμούν το Byzantine Chant το οποίο προσδιορίζει περισσότερο το λειτουργικό χαρακτήρα του είδους.
ΥΓ Και να φανταστείτε ότι η φλυαρία δεν με χαρακτηρίζει καθόλου!
Last edited: