Εγώ δεν είπα ότι δεν αποδέχομαι το Λειμωνάριον, εγώ ρώτησα για να μου απαντήσει κάποιος που ξέρει καλύτερα αν ως βαπτισμένος χριστιανός ορθόδοξος έχω δικαίωμα να γνωρίζω τις ευχές.
Ας μου συγχωρηθεί η παρέμβαση, αλλά δεν έχει ήδη δοθεί απάντηση;
Εγώ δεν είπα ότι δεν αποδέχομαι το Λειμωνάριον, εγώ ρώτησα για να μου απαντήσει κάποιος που ξέρει καλύτερα αν ως βαπτισμένος χριστιανός ορθόδοξος έχω δικαίωμα να γνωρίζω τις ευχές.
Επισυνάπτω ένα απόσπασμα από το άρθρο "Was the Eucharistic Anaphora Recited Secretly? The Ancient Tradition and What Became of It" του Robert Taft (σημαντικό άρθρο από την επιστημονική πλευρά). Θα σαρώσω και το ελληνικό κείμενο όταν βρω χρόνο.
ἐνῶ οἱ πιστοί ἐμελέτων κατ’ ἰδίαν καί κατά μόνας, ἐν ὥρᾳ λατρείας, ἄλλας προσευχάς, κάτι πού δυστυχῶς φαίνεται νά καλλιεργεῖται μέχρι σήμερα.
Αὐτό εἶναι μεγάλο θέμα καί θά ἔλεγα τό θέμα. Ἀλλά συνάμα καί ὁ ἔλεγχος πρός πάντας, γιά τό ὁποῖο ἤδη ἔχουν γραφεῖ ἀρκετά (σ᾿ αὐτό τό θέμα καί σέ ἄλλα) καί ἅπαντες τό συνειδητοποιοῦμε (πιστεύω), ἄσχετως τοῦ πῶς ὑποστηρίζουμε ὅτι πρέπει νά τελεῖται ἡ θ. λειτουργία καί δή τό σημεῖο τῆς ἀναφορᾶς.Λέω "τί κάνουμε εδώ;"
Στό κείμενο Νικήτα Στηθάτου ἀκριβῶς πρέπει νά δοῦμε τήν «τάση» —πού μνημονεύει καί ὁ μακαριστός Φουντούλης σέ κείμενο του, πού ἀποσπασματικά παρετέθη— τῆς ἀποκρύψεως σέ ἀντιδιαστολή μέ τήν ἔννοια τοῦ μυστηρίου. Μά, μυστήριον δέν εἶναι τό μυστικό, ἀλλά ἐκεῖνο πού δέν χωράει ὁ νοῦς μας νά ἐξηγήσει λογικά ἀπό τή μιά, καί ἀπό τήν ἄλλη αὐτό πού ἀνήκει στούς μυημένους, πού εἶναι γιά τούς μυημένους. «Οἱ τὰ Χερουβεὶμ μυστικῶς εἰκονίζοντες».
Σύμφωνα με τον Brightman (Liturgies Eastern and Western, σ. 520) οι 2 διά προσφωνήσεως λεγόμενες ευχές είναι τα διακονικά, ενώ η διά σιωπή λεγομενη ευχή λέγεται υπό τον ιερέα.
Με αυτή τη ερμηνεία διαφωνεί ο Mateos, κατά τον οποιο και οι 3 είναι μάλλον τα διακονικά. Εάν υπάρχει ενδιαφέρον, θα σαρώσω τα επιχειρήματα του.
...ἐπεὶ ἐὰν εὐλογήσῃς τῷ πνεύματι, ὁ ἀναπληρῶν τὸν τόπον τοῦ ἰδιώτου πῶς ἐρεῖ τὸ ἀμήν ἐπὶ τῇ σῇ εὐχαριστίᾳ; ἐπειδὴ τί λέγεις οὐκ οἶδε· σὺ μὲν γὰρ καλῶς εὐχαριστεῖς, ἀλλ’ ὁ ἕτερος οὐκ οἰκοδομεῖται.
Α' Κορινθ. 14, 16-17
Το ότι οφείλουμε υπακοή στην Σύνοδο, αυτό το δέχομαι. Το ότι όλα όσα λέει η εκασταχού Σύνοδος είναι σωστά, αυτό το αμφισβητώ. Γιατί κατά καιρούς πολλά λένε οι Σύνοδοι που τα παίρνουν πίσω. Αλάθητες στην Εκκλησία μας είναι μόνο οι Οικουμενικές Σύνοδοι. Έτσι, σε πολλά κάνουμε υπακοή κι ας μη συμφωνούμε.
Ἡ λειτουργία Ἰακώβου καλύπτεται ἀπό Οἰκουμενική Σύνοδο; Τίς εὐχές τίς λέμε μυστικῶς;
Αὐτό λέω κι ἐγώ σέ συνάρτηση αὐτῶν πού ἔγραψε ὁ π. Νικόλαος. Δέν λέω κάτι ἄλλο.Πάτερ, τι εννοείτε; Την λειτουργία του Αγίου Ιακώβου την μνημονεύει η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος (κανών 32).
Ἐπειδή ἔχω αὐτό τό βιβλίο, γιατί ἐγώ βλέπω στήν ἀναφορά συνεχῶς «Καὶ κλίνων λέγει», «κλινόμενος εὔχεται», «ὁ ἱερεὺς τὴν εὐχήν», «ὁ ἱερεύς εὔχεται»; Δείξε λίγο πιό πίσω... καί πιό μπρός... Ἀλλά καί πάλι λέει «καθ᾿ ἑαυτόν», σέ μερικά σημεῖα μόνον, πού ἀπό τήν πράξη γνωρίζουμε, πού δέν σημαίνει «ἀφώνως».Και τα χειρόγραφα τις είναι γεμάτα με ενδείξεις "μυστικώς" κτλ. Ενδεικτικά παραθέτω ένα σημείο από αυτό το βιβλίο του A. Καζαμία.
Ἀκριβῶς! Γιατί τότε δέν ὑπῆρχαν μυστικές εὐχές. Ἀλλά τό ἴδιο εἶναι :«ἐπειδὴ τί λέγεις οὐκ οἶδε». Μᾶλλον αὐτό περισσότερο ἀναφέρεται στή γλῶσσα τῆς κοινῆς καί δημόσιας λατρείας, πού πρέπει νά εἶναι καταληπτή. Ἔχεις δίκιο! Ἀλλά αὐτό εἶναι ἄλλο θέμα..., πού τό ἔχουμε λύσει ἐμεῖς...Για την ακρίβεια εκεί ο απόστολος για την γλωσσολαλια μιλάει και όχι για την μυστική ανάγνωση των ευχών.
Πάτερ, τι εννοείτε; Την λειτουργία του Αγίου Ιακώβου την μνημονεύει η Πενθέκτη Οικουμενική Σύνοδος (κανών 32). Και τα χειρόγραφα τις είναι γεμάτα με ενδείξεις "μυστικώς" κτλ. Ενδεικτικά παραθέτω ένα σημείο από αυτό το βιβλίο του A. Καζαμία.
Για την ακρίβεια εκεί ο απόστολος για την γλωσσολαλια μιλάει και όχι για την μυστική ανάγνωση των ευχών.
Πώς να μιλήσει για το δεύτερο περί το 57-58 μ.Χ.; Μετά -πολύ μετά- δημιουργήθηκε εκείνο και μας ταλαιπωρεί μέχρι σήμερα. Κατά τα άλλα όμως, με τις ευρύτερες διαστάσεις του, το κείμενο είναι ξεκάθαρο.
Και όσα προηγούνται της φράσης αυτής είναι ξεκάθαρα για την ανάγκη συμμετοχής και του νοός -κατανόηση δηλαδή- στην προσευχή (Α' Κορινθίους 14, 14-15). Το θέμα έχει συζητηθεί βέβαια εκτενώς και στο Ψαλτολόγιον, και ευρύτερα αυτό τον καιρό.
Δηλαδή πιστεύετε ότι η μυστική ανάγνωση των ευχών είναι πράγμα κακό αφού λέτε ότι μας (ποίους μας ταλαπωρεί μέχρι σήμερα;
Και αφού δίνετε παραπομπή εις τον Α' Κορινθίους 14, επόμενος πιστεύετε ότι και η γλωσσολαλιά (δώρος του Θεού) ήταν πράγμα κακό (κάτι που πουθενά δεν λέει ο απόστολος);
...χρειάζεται προσοχή. ... Οι γενικεύσεις δεν είναι και χωρίς προβλήματα.
Ἐπειδή ἔχω αὐτό τό βιβλίο, γιατί ἐγώ βλέπω στήν ἀναφορά συνεχῶς «Καὶ κλίνων λέγει», «κλινόμενος εὔχεται», «ὁ ἱερεὺς τὴν εὐχήν», «ὁ ἱερεύς εὔχεται»; Δείξε λίγο πιό πίσω... καί πιό μπρός... Ἀλλά καί πάλι λέει «καθ᾿ ἑαυτόν», σέ μερικά σημεῖα μόνον, πού ἀπό τήν πράξη γνωρίζουμε, πού δέν σημαίνει «ἀφώνως».
Ἀπό τά βιβλία πάντως πού τήν τελοῦμε (Φουντούλη καί Πανώτη) τά ἴδια γράφουν. Καί πάντοτε τίς εὐχές τίς λέμε «εἰς ἐπήκοον» καί ὄχι «ἐκφώνως».
Δέν ἀπαντᾶς ὅμως ἐπί τοῦ συγκεκριμένου καί ποῦ στηρίζεις τό «τα χειρόγραφα τις είναι γεμάτα με ενδείξεις "μυστικώς"». Λυπᾶμαι. Τώρα τό γυρνᾶμε «διαφορα χειρόγραφα διαφορα πράγματα λένε». Τί θέλεις τελικά;Πάτερ, διάβασμα «άφωνως» που σήμερα είναι πράγμα τόσο συνηθισμένο, παλαιά ήταν μεγάλη τέχνη (λ.χ. ο Taft μεταξύ αλλα παραδείγματα δίνει ένα χωριο από τον Αυγουστινο οποιος μιλάει με μεγάλη έκπληξη για την συνήθεια του Αμβροσιου να διαβάζει «άφωνως» τα βιβλία). Δεν το ήξεραν όλοι δηλαδή (όχι μονο αυτοί, αλλα και μερικοί εκ των συμμαθητών μου ). Επόμενος όταν λέει ο τάδε χειρόγραφος μυστικως, καθ'εαυτόν κτλ, δεν πειράζει εάν (υπο)ψιθυρίζει κάποιος κάτι η όχι, το αποτέλεσμα είναι ίδιο: όχι εις επήκοον του λαου.
Δεν έχει σημασία ποσο συστηματικό λέει το κείμενο μυστικως η καθ'αυτόν (διαφορα χειρόγραφα διαφορα πράγματα λένε) αφού μαρτυρίες για την μυστική ανάγνωση της αναφοράς είναι πολύ παλαιότερες. Αυτό λέω όχι εγώ, αλλα ο Taft. Αυτό που μας λένε τα χειρόγραφα είναι ότι η μυστική ανάγνωση των ευχών δεν είναι πράγμα άγνωστο και για την λειτουργία του Ιακώβου.
Εὐχαριστοῦμε γιά τήν ἄδεια...Δικαίωμα σας.
Δέν εἶναι ἄσχετη. Ἀκριβῶς ἐδῶ ἔχουμε τήν καθιέρωση τοῦ μοναστικοῦ τυπικοῦ, πού ὅμως στό ἐνοριακό ἔχουμε συνεχεῖς συναπτές καί εὐχές. Ἐδῶ προφανῶς στηρίζεται τό τοῦ η΄ αἰ. τῆς Συνόδου. Ξέρουμε ὅτι οἱ ἡ ἐπικράτηση τοῦ μοναχικοῦ τυπικοῦ, τὸ ὁποῖο χαρακτηρίζεται ἀπὸ τὴ μείωση τῶν διακονικῶν καὶ ἱερατικῶν παρεμβάσεων, ἀφοῦ στὰ μοναστήρια οἱ ἀκολουθίες ἐτελοῦντο βασικὰ ἄνευ ἱερέως, δημιούργησε τὸ πρόβλημα τοῦ περισσεύματος, θὰ λέγαμε, εὐχῶν καὶ ἐκφωνήσεων. Στὰ εὐχολόγια οἱ ἱερεῖς εἶχαν ὅλες τὶς εὐχὲς καὶ τὶς ἐκφωνήσεις γιὰ τὶς συναπτὲς τῶν ἀντιφώνων, δὲν εὑρίσκετο ὅμως τόπος, ψαλλομένου τοῦ μοναχικοῦ ἑσπερινοῦ, νὰ τὶς ἐκφέρουν. Ἔτσι οἱ περισσότερες εὐχὲς μὲ τὶς ἐκφωνήσεις τους συγκεντρώθηκαν στὴν ἀρχὴ τοῦ ἑσπερινοῦ, γιὰ νὰ διαβάζωνται μυστικῶς ἀπὸ τὸν ἱερέα, ἀναγινωσκομένου (ἤ ψαλλομένου) τοῦ προοιμιακοῦ ψαλμοῦ , ἄν καὶ ὁρισμένων ἀπὸ αὐτὲς θὰ ἐπαναλαμβάνετο ἡ ἐκφώνηση στὶς ἐναπομείνασες λίγες θέσεις. Διαβάζουμε εἰς ἐπήκοον βέβαια τήν εὐχή τῆς ἐκτενοῦς καί τήν εὐχή τῆς κεφαλοκλισίας.ΥΓ. Λίγο άσχετη ερώτηση, αλλα τας ευχάς του λυχνικου πως τα λέτε;