Νίκο δεν θέλω να καταργηθούν οι λοιπές εκδοχές των ήχων. Αυτό που θέλω είναι να καταλάβουμε από που προέρχονται όλα αυτά τα διαστήματα.
Μέχρις εδώ όλα καλά, στα λόγια συμφωνούμε Βαγγέλη μου. Όταν όμως πάμε στην πράξη, στο τι εννοεί ο καθένας μας με τα λόγια αυτά, μου τα χαλάς:
Για παράδειγμα με όλα αυτά που λες, για το τι δηλαδή συμβαίνει στην πράξη, εγώ σου λέω ότι η πιο συνηθισμένη κλίμακα στον πλάγιο του τετάρτου είναι αυτή:
Νη 15 Πα 6 Βου 9 Γα και πιο πολύ αυτή Νη 15 Πα 9 Βου 6 Γα και οι φθόγγοι στέκονται μάλιστα σε αυτά τα σημεία! δεν είναι δηλαδή αποτέλεσμα έλξης ή εσκεμμένης αλλοίωσης. Σε αυτές τις περιπτώσεις μπαίνει ο όρος διπλοπαραλλαγή. Ο ήχος δηλαδή γίνεται τρίτος, ακολουθεί τα τρίχορδα του τρίτου ήχου, με ύφος πλαγίου του τετάρτου (άκουσε το «Ατενίσαι» από τον Ναυπλιώτη και άλλα πολλά) και ονομάζεται πλάγιος του τετάρτου.
Μη φοβάσαι λοιπόν, τις εντάσσω όλες τις περιπτώσεις. Αυτό που θέλω να δείξω είναι κατά την καθαρή παραλλαγή του τροχού ποιες είναι οι θέσεις των φθόγγων.
Ρωτάς που υπάρχει το 12-9-9-12 Στο ανέλυσε ο Χάρης πλήρως στο "Έδωκας κληρονομίαν" του Ναυπλιώτη. Αυτή η κλίμακα συναντάται κατά γράμμα στα περισσότερα αρχαία μέλη του καθαρού πλαγίου του τετάρτου.
Δε φοβάμαι αυτό, το έχω καταλάβει ότι εντάσσεις στις διφωνίες τα πάντα... Όταν όμως καλείσαι να διατυπώσεις μια γενική κλίμακα εφαρμογής σε έναν ήχο, για να δούμε ποιος είναι ο γενικός κανόνας και ποια η εξαίρεση, τότε τα χαλάς και ενίοτε είσαι και αντιφατικός, κατά τη γνώμη μου: από τη μια λες ότι το
12-9-9 είναι το βασικό τετράχορδο της διατονικής κλίμακας και το 10άρι ΒΟΥ είναι "έλξη". Τώρα όμως μου γράφεις ότι το
βασικό τετράχορδο του πλ. δ' είναι... 15-6-9! (μια παραλλαγή του μαλακού διατόνου του... Αριστόξενου δηλαδή!)
Βρε ευλογημένε (ρώτα το Χάρη για τη σημασία της έκφρασης...), αν τις κλίμακες αυτές τις θέσεις ως βασικές, τότε κάνεις τη θεωρία και τη βασική διατονική κλίμακα που ξέρουμε σμπαράλια (άσχετα αν την "εντάσσεις" κι αυτήν ως αποτέλεσμα... "έλξης"): από τη μια δηλαδή μου λες ότι
το ΒΟΥ της γνωστής διατονικής κλίμακας είναι στην πραγματικότητα 9άρι και γίνεται 10 λόγω έλξης, και από την άλλη ότι
το ΠΑ είναι στην πραγματικότητα... 15άρι και ο κλασσικός τόνος ΝΗ-ΠΑ αποτελεί... εξαίρεση! Εδώ είναι και η διαφορά μας: η Επιτροπή ήταν αυτή που είπε πρώτη ότι ο ΠΑ εκφέρεται ως επί το πλείστον αυξημένος, αλλά αυτό είναι αποτέλεσμα που φαίνεται στο μέλος, την κλίμακα τη δίνει κανονικά με ΝΗ-ΠΑ=12. Μην τρελαθούμε τώρα...
Τώρα, σε ό,τι αφορά την κλίμακα του πλ. δ' που χρησιμοποιεί ο Ναυπλιώτης, είσαι τόσο σίγουρος ότι η βασική της ιδέα έχει τετράχορδο 12-9-9;; Αν δηλαδή δεις άλλα μέλη που ψάλει ο Ναυπλιώτης και δεις ΒΟΥ μεγαλύτερο κι από 10 μόρια, τότε τι θα πεις; Πώς βγάζεις τόσο εύκολα συμπεράσματα επειδή άκουσες έναν αλλοιωμένο ΒΟΥ σε ένα μέλος (έχει πάρα πολλούς ο Ναυπλιώτης παρεμπιπτόντως, δεν διαφωνώ), τη στιγμή που για να βγει μια "ουδέτερη" κλίμακα, που λες κι εσύ (ένας "μέσος όρος", που λέω εγώ), απαιτείται ανάλυση όχι ενός ή δύο ΒΟΥ, αλλά περισσοτέρων κι όχι ενός ή δύο μελών αλλά περισσοτέρων; Ο πιο εύκολος τρόπος να το διαπιστώσεις είναι ο εξής: βάλε ν' ακούσεις ένα οποιοδήποτε μέλος πλ. δ' από το Ναυπλιώτη και μετά παίξε στο Scala την κλίμακα με τους λόγους του Χρυσάνθου κι αν έχει σχέση το ένα με το άλλο έλα να μου το πεις.
Έτσι και η σκληρή χρόα του πλαγίου του δευτέρου υπάρχει και σαν κλίμακα αλλά αυτή είναι που έχει ολίγην τινά μεταχείρισιν κι όχι η όμοια διφωνία στην οποία χτίζονται όλα τα τετράχορδα και πεντάχορδα του ήχου, πλαγίου και κυρίου.
Όχι, όχι, τα πράγματα δεν είναι καθόλου έτσι όπως τα λες, ο Χρύσανθος είναι σαφέστατος (ας τα γράψουμε αναλυτικά, να μην παραπονιέται ο κ. Μακρής, αν και τα έχουμε ξαναγράψει):
ΑΥΤΟΓΡΑΦΟ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ, ΠΑΡ. 58
Τον έσχατον δεν τόπον της αρεσκείας επέχει η διά τριών. Όθεν ούτε σύστημα ποιεί, παρά ολίγην τινά μεταχείρισιν έχει εις τον δεύτερον ήχον.
Κι όταν ομιλεί στο κεφ. ΣΤ' "Περί των ήχων δευτέρου και πλαγίου δευτέρου" λέει (για συντομία χρησιμοποιώ τα σημεία b και d για ύφεση και δίεση και τελείες αντί για άνω τελείες):
ΑΥΤΟΓΡΑΦΟ ΧΡΥΣΑΝΘΟΥ, ΠΑΡ. 256-257
256. [...]Όθεν εάν ο πρώτος ήχος έχη ίσον τον Πα φθόγγον, ο δεύτερος έχει τον βου. Μεταχειρίζεται δε πότε μεν την εξής χρωματικήν κλίμακα
νη παb βου γα δι κεb ζω Νη,
πότε δε την εξής, και ταύτην χρωματικήν
πα βουb γαd δι κε ζωb νηd Πα
257. Εν μεν τη πρώτη κλίμακι λέγεται ότι οδεύει κατά τόνον ελάχιστον και κατά τόνον μείζονα. Και εις κάθε διφωνίαν ποιεί συμφωνίαν. Και διά τουτον τον λόγον ουδε διαφέρει να έχη Ίσον ή τον βου, ή τον δι.
Επομένως η "ολίγη μεταχείρισις" του συστήματος της διφωνίας, τουλάχιστον κατά Χρύσανθο, αφορά τη μαλακή κλίμακα και όχι τη σκληρή που λες εσύ, αφού ο όρος "διφωνία" αναφέρει ρητά ότι χρησιμοποιείται
"εν την πρώτη κλίμακι", που έχει ύφεση στον ΠΑ και στον ΚΕ, δηλ. τη μαλακή, την οποία δείχνει αναλυτικά σε διάγραμμα στην παρ.182 του Αυτογράφου (245 του Θεωρητικού) με τα γνωστά διαστήματα των ομοίων διφωνιών 7-12 (ελάχιστο τόνο και τόνο) ως "χρωματική κλίμαξ του δευτέρου" με ακριβώς ίδια φθογγική περιγραφή (νη παb βου γα δι κεb ζω Νη).
Ο Μιχαηλίδης ο Σόμπατζης στην συνέντευξη του λέει ότι κακώς κάνουν μια δίεση και μια ύφεση τον ζω διότι υπάρχει ο ελάσσωνας τόνος!
Δεν έχω ακούσει τη συνέντευξη και δεν ξέρω τι λέει, ούτε σε τι αναφερόταν. Πιστεύω θα τη βρω κάπου στο Ψαλτολόγιο. Αν αναφέρεται πάντως στους πολλούς ΖΩ που υπάρχουν, φυσικά και είναι σωστός, ήδη από το Χρύσανθο έχουμε τέτοια μαρτυρία (στην παρ. 237 του Μεγάλου Θεωρητικού, το έχω αναλύσει
εδώ -με αγχώσατε κ. Μακρή, τώρα θα πρέπει να δίνω παραπομπές για ό,τι λέω... :wink: Δεν πειράζει, καλό είναι!-)
Αλλά είναι για καλό! Για να μην πηγαίνουμε στο άλλο άκρο...
