Γενικές ερωτήσεις περί Κατανυκτικών εσπερινών (προκείμενα, ιδιόμελα, στιχολογία κ.α.)

[Νίκος Κ.]

Σήμερα θα κάνω για πρώτη φορά Κατανυκτικό Εσπερινό και γνωρίζω ελάχιστα. Τα προκείμενα ''Έδωκας κληρονομίαν'' και ''Μη αποστρέψης'' λέγονται αργά, όπως δηλαδή στη σύνθεση του Πέτρου Λαμπαδαρίου ή πιο σύντομα. Η ίδια ερώτηση για το ιδιόμελο των αποστίχων που είναι σε σύνθεση Ιακώβου. Ακόμη, η ευχή του αγίου Εφραίμ στο τέλος της λειτουργίας λέγεται χύμα ή ψαλτά και από ποιον, από τον ιερέα ή από τον ψάλτη;

 

[MTheodorakis]

Τὰ μεγάλα προκείμενα ψάλλονται ἀργὰ ἀπὸ τὴν παλαιὰ παπαδικὴ ἀνώνυμα-μάλλον τοῦ Κουκουζέλη- ἤ τοῦ Πέτρου λαμπαδαρίου (Ταμεῖον ἀνθολογίας Χουρμουζίου 1824). Τὸ ἰδιόμελο ἀπὸ στίχου ψάλλεται ἀπὸ τὸν Ἰάκωβο, ἤ τὴν Μουσικὴ Κυψέλη τ. 2. Τὴν εὐχὴ τοῦ ὁσίου Ἐφραὶμ (βασίζεται στὸ Σοφία Σειράχ κγ', 1-6) λέγουν ὅλοι ἀπὸ μέσα τους κατὰ τὶς μετάνοιες.

 

[Νίκος Κ.]

Τὰ μεγάλα προκείμενα ψάλλονται ἀργὰ ἀπὸ τὴν παλαιὰ παπαδικὴ ἀνώνυμα-μάλλον τοῦ Κουκουζέλη- ἤ τοῦ Πέτρου λαμπαδαρίου (Ταμεῖον ἀνθολογίας Χουρμουζίου 1824). Τὸ ἰδιόμελο ἀπὸ στίχου ψάλλεται ἀπὸ τὸν Ἰάκωβο, ἤ τὴν Μουσικὴ Κυψέλη τ. 2. Τὴν εὐχὴ τοῦ ὁσίου Ἐφραὶμ (βασίζεται στὸ Σοφία Σειράχ κγ', 1-6) λέγουν ὅλοι ἀπὸ μέσα τους κατὰ τὶς μετάνοιες.

Σας ευχαριστώ πολύ. Αν κατάλαβα καλά ψάλλονται σε αργό μέλος. Πιο πολύ δε με ενδιαφέρει η σύνθεση (έχω τις κλασσικές), αλλά αν ψάλλονται σε σύντομο ή αργό μέλος.

 

[π. Μάξιμος]

Ἐπειδή τό ἔβαλες στήν ἑνότητα τοῦ Τυπικοῦ ἀπαντάω.
Μήν ἀγχώνεσαι. Συμβουλέψου τά Δίπτυχα. Σύντομο κεκραγάριο μέ τά κατανυκτικά τοῦ βαρέος κλ.π..
Μέγα προκείμενον σήμερα «Ἔδωκας κληρονομίαν...», φυσικά τοῦ Πέτρου.
Ἰδιόμελο ὅπως νομίζεις· ὑπάρχει πλούσιο ὑλικό στό Ψαλτολόγιον καί σέ μουσικά κείμενα καί ἀκούσματα. Δέν εἶναι εὔκολη ἡ παραπομπή ἀπό μένα τώρα· «τέτοια ὥρα, τέτοια λόγια».
Τά ἄμνημα ἀπολυτίκια «Θεοτόκε Παρθένε...» κλ.π., «Κύριε, ἐλέησον», μ΄, Δόξα, Καί νῦν, «Τήν Τιμιωτέραν... Ἐν ὀνόματι Κυρίου εὐλόγησον,πάτερ». Ὁ ἱερεύς· «Ὁ ὤν εὐλογητός... Ἐπουράνιε βασιλεῦ...» καί ἡ εὐχή τοῦ Ἁγίου Ἐφραίμ ἀπό τό ἱερέα.
Πρό τοῦ Δι᾿ εὐχῶν, τό· «Πάντων προστατεύεις ἀγαθή...» κατά προτίμησιν ἀργό.

 

[ixadin]

Σύντομο κεκραγάριο μέ τά κατανυκτικά τοῦ βαρέος κλ.π..
Μέγα προκείμενον σήμερα «Ἔδωκας κληρονομίαν...», φυσικά τοῦ Πέτρου.

Δύο απορίες: όταν είχα δεξιό έναν πολύ καλό (κωνσταντινουπολίτη) δεξιό έλεγε πάντα σύντομο το κεκραγάριο και υποστήριζε ότι δεν λέγεται η στιχολογία. Υπάρχει κάποιος λόγος.

Και η δεύτερη: είχα δει κάπου ότι τα Μ. προκείμενα λέγονται δίς αργώς και το τρίτον "γεγονυΐα τη φωνή" (ελπίζω να το ορθογράφησα). Αυτό πρέπει να εκλαμβάνεται ως γρήγορο ή ότι τα άλλα δύο λέγονται με χθαμαλή φωνή;

Ευχαριστώ

 

[π. Μάξιμος]

Ἀπαντῶ ἐπειδή ἔκανες παράθεση σέ μένα, ἄν καί σαφῶς δέν ἀφοροῦν ἐμένα οἱ ἐρωτήσεις σου.

Δύο απορίες: όταν είχα δεξιό έναν πολύ καλό (κωνσταντινουπολίτη) δεξιό έλεγε πάντα σύντομο το κεκραγάριο και υποστήριζε ότι δεν λέγεται η στιχολογία. Υπάρχει κάποιος λόγος.

Και η δεύτερη: είχα δει κάπου ότι τα Μ. προκείμενα λέγονται δίς αργώς και το τρίτον "γεγονυΐα τη φωνή" (ελπίζω να το ορθογράφησα). Αυτό πρέπει να εκλαμβάνεται ως γρήγορο ή ότι τα άλλα δύο λέγονται με χθαμαλή φωνή;

Ευχαριστώ

Γιά τήν πρώτη δέν νομίζω ὅτι ὑπάρχει κάποιος λόγος. Ποτέ δέν παραλείπεται ἡ στιχολογία, ἐκτός ἀπό τήν περίπτωση πού ἔτσι συνηθίστηκε γιά λόγους συντομίας. Γιά τήν ἰδιαίτερη περίπτωση τοῦ κατανυκτικοῦ ἑσπερινοῦ πάλι δέν ὑπάρχει καμμία ἔνδειξη ἐξαίρεσης.

Γιά τήν δεύτερη, ἀναφέρεσαι στήν ὑπόδειξη τοῦ Τριῳδίου «Καὶ πάλιν γεγονωτέρᾳ φωνῇ». Πάντως ἀποκλείεται νά σημαίνει κάτι πιό γρήγορο. Μᾶλλον σημαίνει μέ πιό ἔμφαση ἤ τοῦ παλαιοῦ ἔθους πού ἔχει συζητηθεῖ καί ἀφορᾷ στό ἀνέβασμα ἑνός τόνου «Ἀναρροοῦντες μικρὸν τὴν φωνὴν, ἤγουν ὑψοῦντες τὸ ἴσον καὶ ψάλλοντες ζωηρότερον» ὅπως γράφει ὁ π. Δοσίθεος. Ἄς ποῦν οἱ εἰδημονέστεροι.

 

[elgrego83]

Μια άλλη ερώτηση : Όταν μια ενορία έχει πανήγυρη ημέρα Κυριακή μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή στον Κατανυκτικό Εσπερινό της Κυριακής μπορούν να ψαλλούν τα στιχηρά του Εσπερινού του εορταζομένου Αγίου της ενορίας αντί των στιχηρών του Μηναίου ; ( εξυπακούεται βεβαίως οτι θα ψαλλούν τα στιχηρά του Τριωδίου )

 

[π. Μάξιμος]

Μια άλλη ερώτηση : Όταν μια ενορία έχει πανήγυρη ημέρα Κυριακή μέσα στη Μεγάλη Τεσσαρακοστή στον Κατανυκτικό Εσπερινό της Κυριακής μπορούν να ψαλλούν τα στιχηρά του Εσπερινού του εορταζομένου Αγίου της ενορίας αντί των στιχηρών του Μηναίου ; ( εξυπακούεται βεβαίως οτι θα ψαλλούν τα στιχηρά του Τριωδίου )

Η ἐρώτηση σχετίζεται μέ τό θέμα: "Μεθέορτος" Εσπερινός.
Κατά συναφεῖς διατάξεις τῶν τυπικῶν ὁ μεθέορτος ἑσπερινός στά κεκραγάρια θά προβλέπει τά κατανυκτικά τοῦ ἤχου (ἤ ὄχι), τά προσόμοια τοῦ Τριῳδίου, στιχηρά τοῦ ἁγίου (τῶν ἑσπερίων ἤ τῶν αἴνων), δοξαστικό τῶν ἑσπερίων τοῦ ἁγίου καί ὁμόηχο προσόμοιο θεοτοκίο. Τό μέγα προκείμενο (ἐννοεῖται) καί στά ἀπόστιχα τό ἰδιόμελο τοῦ Τριῳδίου (δίς), τό μαρτυρικό, δοξαστικό τοῦ ἁγίου καί ὁμόηχο προσόμοιο θεοτοκίο. Στά ἀπολυτίκια, τοῦ ἁγίου καί τά Θεοτόκε Παρθένε.

 

[alogo]

Θα ήθελα να ρωτήσω...
Προκυπτει από κάπου ότι στα απολυτικία των κατανυκτικών στο θεοτόκε παρθένε, το 4ο υπό την σην προστασίαν καταφεύγομεν, δεν πρέπει ν ψάλλεται αλλά ν διαβάζεται?

 

[π. Μάξιμος]

Θα ήθελα να ρωτήσω...
Προκύπτει από κάπου ότι στα απολυτίκια των κατανυκτικών στο θεοτόκε παρθένε, το 4ο υπό την σην προστασίαν καταφεύγομεν, δεν πρέπει να ψάλλεται αλλά να διαβάζεται;

http://analogion.com/forum/showthread.php?t=537​

 

[MTheodorakis]

Τῇ δ' Κυριακῇ τῶν νηστειῶν ἑσπέρας, πρὸ τοῦ «Κύριε ἐκέκραξα...», στιχολογεῖται τὸ δ' κάθισμα τοῦ ψαλτηρίου, λόγῳ τοῦ Μεγάλου Κανόνα

(χφφ. ΤΑΣ Μ. Λαύρας Γ-5 ιβ' αἰ. φ. 123r, Σινὰ 1094 ιβ' αἰ. φ. 81v, ἁγ. Σάβα 312 τοῦ ἔτους 1201 φ. 102v, Vat. gr. 782 α' ἥμισυ ιγ' αἰ. φ. 115r, Βατοπαιδίου 1202 μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1223-1300 φ. 101r, Paris. gr. 385 ιδ' αἰ. φ. 222v, ΤΑΣ κεφ. λε', Μ. Μετεώρου 83 τυπικὸ τοῦ ἔτους 1580 φ. 188r, τυπικὸ Ξενοφῶντος τοῦ ἔτους 1906 σ. 215, Τριῴδιον Ἀποστολικῆς Διακονίας 1960 σ. 255).

 

[Καραογλάν βασίλειος]

Τῇ δ' Κυριακῇ τῶν νηστειῶν ἑσπέρας, πρὸ τοῦ «Κύριε ἐκέκραξα...», στιχολογεῖται τὸ δ' κάθισμα τοῦ ψαλτηρίου, λόγῳ τοῦ Μεγάλου Κανόνα

Μπορείτε να παραθέσετε ολόκληρο τον πίνακα της στιχολογίας του ψαλτηρίου αυτής της εβδομάδος , διότι ο εις το τέλος του Ψαλτηρίου παρατιθέμενος δεν προβλέπει στιχολογία καθίσματος εις τον Εσπερινόν της Κυριακής Εσπέρας; Μήπως πρόκειται περί διευθετήσεως του ψαλτηρίου όταν κατά την Πέμπτη του Μεγάλου κανόνος συμπίπτει ο Ευαγγελισμός;

 

[π. Μάξιμος]

Τῇ δ' Κυριακῇ τῶν νηστειῶν ἑσπέρας, πρὸ τοῦ «Κύριε ἐκέκραξα...», στιχολογεῖται τὸ δ' κάθισμα τοῦ ψαλτηρίου, λόγῳ τοῦ Μεγάλου Κανόνα.
(χφφ. ΤΑΣ Μ. Λαύρας Γ-5 ιβ' αἰ. φ. 123r, Σινὰ 1094 ιβ' αἰ. φ. 81v, ἁγ. Σάβα 312 τοῦ ἔτους 1201 φ. 102v, Vat. gr. 782 α' ἥμισυ ιγ' αἰ. φ. 115r, Βατοπαιδίου 1202 μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1223-1300 φ. 101r, Paris. gr. 385 ιδ' αἰ. φ. 222v, ΤΑΣ κεφ. λε', Μ. Μετεώρου 83 τυπικὸ τοῦ ἔτους 1580 φ. 188r, τυπικὸ Ξενοφῶντος τοῦ ἔτους 1906 σ. 215, Τριῴδιον Ἀποστολικῆς Διακονίας 1960 σ. 255).

Μπορείτε να παραθέσετε ολόκληρο τον πίνακα της στιχολογίας του ψαλτηρίου αυτής της εβδομάδος , διότι ο εις το τέλος του Ψαλτηρίου παρατιθέμενος δεν προβλέπει στιχολογία καθίσματος εις τον Εσπερινόν της Κυριακής Εσπέρας; Μήπως πρόκειται περί διευθετήσεως του ψαλτηρίου όταν κατά την Πέμπτη του Μεγάλου κανόνος συμπίπτει ο Ευαγγελισμός;

Ἔτσι εἶναι κατά τό ΙΕΡΟΣΟΛΥΜΙΤΙΚΟΝ ΤΥΠΙΚΟΝ ΤΗΣ ΛΑΥΡΑΣ ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΣΑΒΒΑ. Δές Συμβολή 2, σελ. 65.

 

[MTheodorakis]

Ἡ τάξη τῆς στιχολογίας τῶν καθισμάτων τοῦ ψαλτηρίου κατὰ τὴν ε’ ἑβδομάδα τῶν νηστειῶν κατὰ τὰ χφφ. ΤΑΣ Μ. Λαύρας Γ-5 ιβ' αἰ. φ. 123r-v, Vat. gr. 782 α' ἥμισυ ιγ' αἰ. φ. 115r-v, Βατοπαιδίου 1202 μεταξὺ τῶν ἐτῶν 1223-1300 φ. 101r-v, Paris. gr. 385 ιδ' αἰ. φ. 222v-223r, ΤΑΣ κεφ. λε' ἔχει ὡς ἑξῆς:


Κυριακὴ δ’ νηστειῶν ὄρθρος: β’, γ’, ιζ’. Ἑσπερινός: δ’.

Δευτέρα ὄρθρος: ε’, στ’, ζ’. Ὧρες, πλὴν α’ ὥρα: η’, θ’, ι’. Ἑσπερινός: ια’.

Τρίτη ὄρθρος: ιβ’, ιγ’, ιδ’. Ὧρες: ιε’, ιστ’, ιθ’, κ’. Ἑσπερινός: ιη’.

Τετάρτη ὄρθρος: α’, β’, γ’. Ὧρες: δ’, ε’ στ’, ζ’. Ἑσπερινός: ιη’.

Πέμπτη ὄρθρος: η’. Ὧρες, πλὴν α’ ὥρα: θ’, ι’, ια’. Ἑσπερινός: ιβ’.

Παρασκευὴ ὄρθρος: ιγ’, ιδ’, ιε’. Ὧρες, πλὴν α’ καὶ θ’ ὧρες: ιθ’, κ’. Ἑσπερινὸς ιη’.

Σάββατο ὄρθρος: ιστ’, ιζ’. Ἑσπερινός: α’.



Ἀναλόγως, ἐὰν ἡ ἑορτὴ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ συμπέσει τὴν Πέμπτη τοῦ Μεγάλου Κανόνα, ὁ μεγάλος κανόνας ψάλλεται τὴν Τρίτη πρωί, ἡ δὲ τάξη τῆς στιχολογίας τῶν καθισμάτων τοῦ ψαλτηρίου ἔχει ὡς ἑξῆς:


Κυριακὴ δ’ νηστειῶν ὄρθρος: β’, γ’, ιζ’. Ἑσπερινός: δ’.

Δευτέρα ὄρθρος: ε’, στ’, ζ’. Ὧρες, πλὴν α’ ὥρα: η’, θ’, ι’. Ἑσπερινός: ια’.

Τρίτη ὄρθρος: ιβ’. Ὧρες, πλὴν α’ ὥρα: ιγ’, ιδ’, ιε’. Ἑσπερινός: ιστ’.

Τετάρτη ὄρθρος: ιθ’, κ’, α’. Ὧρες: β’, γ’, δ’, ε’.

Πέμπτη ὄρθρος: στ’, ζ’, η’, πολυέλεος. Ὧρες: θ’, ι’, ια’, ιβ’.

Παρασκευὴ ὄρθρος: ιγ’, ιδ’, ιε’. Ὧρες, πλὴν α’ καὶ θ’ ὧρες: ιθ’, κ’. Ἑσπερινὸς ιη’.

Σάββατο ὄρθρος: ιστ’, ιζ’. Ἑσπερινός: α’.