[Ερώτηση] Αναντιστοιχία κεκραγαρίου και προσομοίων του β΄ και πλ. β΄ ήχου

[papadakis]

Χαίρετε θα ήθελα να ρωτήσω, όταν έχουμε προσόμοια β'ηχ για παράδειγμα που ψάλλονται συμφωνα με το (ότε εκ του ξύλου) το Κύριε εκκέκραξα σε τί ηχο θα το ψάλλουμε σε πλ β? Αν δηλ, δεν θέλουμε να τα πούμε από το σύντομο,διότι εκεί ταιριάζουν.Επίσης και το αντίθετο όταν έχω πλ β..

 

[Κατσίκης Κωνσταντίνος]

Προσωπικά όταν έχω ήχο πλάγιο του β΄ και προσόμοια π.χ. "Όλην αποθέμενοι", ψέλνω το αργοσύντομο "Κύριε εκέκραξα" (δηλ. με τη σκληρή), καθώς και τη στιχολογία, και στον στίχο του 1ου προσομοίου κάνω τον κε της σκληρής δι της μαλακής.

Όταν έχω β΄ ήχο, με προσόμοιο "Ότε εκ του ξύλου", ψέλνω το αργοσύντομο "Κύριε εκέκραξα" (δηλ. με τη μαλακή), καθώς και τη στιχολογία, και στον στίχο του 1ου προσομοίου κάνω τον δι της μαλακής πα της σκληρής.

Προσοχή, σε αυτές τις περιπτώσεις ίσως χρειαστεί να πάρεις λίγο πιο χαμηλή βάση, για να μην... κράζουμε!

Ωστόσο, πολλοί δάσκαλοι, για να ξεπεράσουν αυτή τη δυσκολία (την αλλαγή χρωματικών κλιμάκων), έχουν γράψει ωραιότατα "Κύριε εκέκραξα" και "Κατευθυνθήτω" σε αργό ειρμολογικό είδος!

Υ.Γ. Τα εν λόγω προσόμοια δε χαρακτηρίζονται "επείσακτα μέλη"!

 

[Μανώλης Παπαδάκης]

Εάν είναι πανηγυρικός εσπερινός μπορείς να πεις
(το πιο σωστό κατά την γνώμη μου)
το Κύριε εκέκραξα σε πλ.β αργοσύντομο αλλιώς λες σε σύντομο β'.
Σε σύντομη αναζήτηση σε κάποια θεωρητικά δεν βρήκα
να αναφέρεται κάτι για την συγκεκριμμένη περίπτωση.

 

[emakris]

Καταρχήν, όπως ορθώς επεσήμανε ο κ. Κατσίκης, δεν πρόκειται για επείσακτα μέλη. Όπως δεν είναι επείσακτα μέλη γενικότερα οι ειρμοί του β΄ ήχου ή τα ειρμολογικά του πλ. β΄. Επείσακτο μέλος είναι π.χ. το "Ει και εν τάφω" όταν, αντί του πλ. δ΄ που αναφέρουν τα λειτουργικά βιβλία, ψάλλεται σε μαλακή χρωματική κλίμακα εκ του Δι. Αυτή είναι η αληθής έννοια του όρου. Συνεπώς ο ορθός τίτλος του θέματος θα ήταν "Αναντιστοιχία κεκραγαρίου και προσομοίων του β΄ και πλ. β΄ ήχου".
Κατά δεύτερο λόγο, τα αυτόμελα "Ότε εκ του ξύλου" και "Οίκος του Εφραθά", γράφονται μεν εκ του Πα, αλλά δεν μοιάζουν με τους ειρμούς του β΄ ήχου, διότι διατηρούν το αρχαίο δίφωνο ιδίωμα του ήχου (δεσπόζοντες φθόγγοι Πα-Γα και μόνο στο τέλος Πα-Δι). Για αυτό και κάποιοι νεώτεροι τα γράφουν κανονικά εκ του Δι (έτσι τα γράφει και το Ειρμολόγιο του Πέτρου, αλλά μόνο στην αργή τους εκδοχή). Συνεπώς τα προσόμοια αυτά ταιριάζουν απολύτως με το στιχηραρικό κεκραγάριο του β΄ ήχου. Το εάν τα διαστήματα θα είναι μαλακά ή σκληρά, είναι άλλο ζήτημα (και στο κεκραγάριο του Ιωάννου δεν σκληραίνουν κάπου. Σημασία εδώ έχει ότι θα ψαλούν κανονικά εκ του Δι, όπως λέει και ο κ. Κατσίκης.
Όσον αφορά το αντίστροφο, όντως η φυσική σχέση χαμηλής και ψηλής (ειρμολογικής) βάσεως του πλ. β΄ είναι η τετραφωνία. Αυτό φαίνεται καθαρά και σε ορισμένα σημεία της Μ. Εβδομάδος του Ραιδεστηνού. Συνεπώς και εδώ η λύση του κ. Κατσίκη είναι ορθή. Παρ' όλα αυτά, εγώ θα προτιμούσα ένα κεκραγάριο σε αργό ειρμολογικό μέλος διότι, όπως και να το κάνεις, υπάρχει αλλαγή ακούσματος. Το νόημα του κεκραγαρίου στον ήχο των στιχηρών είναι ακριβώς η αδιάσπαστη συνέχεια του ακούσματος, πράγμα που αναιρείται με την αλλαγή στην τετραφωνία (ή, πολύ περισσότερο, στην τριφωνία ή σε άλλο διάστημα). Θα μου πει κάποιος ότι, όταν παρεμβάλλεται στιχολογία, το άκουσμα αλλάζει ούτως ή άλλως. Εκεί όμως η αλλαγή γίνεται ομαλά (π.χ. από στιχηραρικό πρώτο πας σε ειρμολογικό, με ίδια βάση και κλίμακα), ενώ εδώ φαίνεται σαν αλλαγή ήχου, ακόμη και στο εξασκημένο αυτί.

 

[neoklis]

...Όταν έχω β΄ ήχο, με προσόμοιο "Ότε εκ του ξύλου", ψέλνω το αργοσύντομο "Κύριε εκέκραξα" (δηλ. με τη μαλακή), καθώς και τη στιχολογία, και στον στίχο του 1ου προσομοίου κάνω τον δι της μαλακής πα της σκληρής....

Από την Μ.Εβδομάδα του Κ.Πρίγγου.

 

[Π. Σ.]

11 χρονιά μετά τα παραπάνω, ρωτώ πάλι ποιο είναι το "σωστό" η το πιο "σωστό" η, έστω, τι συνηθίζεται.
Π.χ σε πανηγυρικό εσπερινό Αγ. Χαραλάμπους (9.2.2023), ακούστηκαν με σειρά:
- " Κελευσον Δέσποτα άγιε, ήχος πλ. β΄ ".
- Κεγραγαρια Ιακώβου (αργά), σε ήχο β΄.
- Προσόμοια του Αγίου (σύντομα) "Όλην αποθέμενοι" (ήχος πλ. β΄).

 

[MTheodorakis]

Δὲν ψάλλεται ἀργοσύντομο κεκραγάριο πρὸ συντόμων στιχηρῶν (βλ. ἀντιστοιχία τοῦ ἀναστασιματαρίου), τὰ δὲ ἀργὰ κεκραγάρια ἀντιστοιχοῦν σὲ στιχηρά τοῦ ἀργοῦ στιχηραρίου καὶ ψάλλονται μόνο πρὸ αὐτῶν.

 

[π. Μάξιμος]

11 χρονιά μετά τα παραπάνω, ρωτώ πάλι ποιο είναι το "σωστό" η το πιο "σωστό" η, έστω, τι συνηθίζεται.
Π.χ σε πανηγυρικό εσπερινό Αγ. Χαραλάμπους (9.2.2023), ακούστηκαν με σειρά:
- " Κελευσον Δέσποτα άγιε, ήχος πλ. β΄ ".
- Κεγραγαρια Ιακώβου (αργά), σε ήχο β΄.
- Προσόμοια του Αγίου (σύντομα) "Όλην αποθέμενοι" (ήχος πλ. β΄).

Ἀναλόγως "Σχολῆς", Δασκάλων καί ἐποχῶν, μήν πῶ καί ἀναλόγου καταρτίσεως...
Ὁπωσδήποτε τό σωστό εἶναι στόν ἴδιο ἦχο καί ὅπως τά ἔχει γράψει καί ὁ @Κατσίκης Κωνσταντίνος προηγουμένως: «όταν έχω ήχο πλάγιο του β΄ και προσόμοια π.χ. "Όλην αποθέμενοι", ψέλνω το αργοσύντομο "Κύριε εκέκραξα" (δηλ. με τη σκληρή), καθώς και τη στιχολογία, και στον στίχο του 1ου προσομοίου κάνω τον κε της σκληρής δι της μαλακής».
Τό ἄλλο μοιάζει περισσότερο "πρακτικοῦ" παρά ἀκριβοῦς μελετητοῦ.

ΥΓ. Κάπου ἐδῶ μέσα τό ἔχω σχολιάσει δυσμενῶς αὐτή τήν ἀλλαγή καί μάλιστα πῆρα καί τηλ. κάποιον γνωστό μου Ἀθηναῖο πρωτοψάλτη, πού τόν ἄκουσα σέ πανηγύρι στήν ἐπαρχία, καί μοῦ εἶπε «ἔτσι τό κάνουμε»... ἄντε σύ ξεμπέρδευε...

 

[evangelos]

Δεν πρόκειται για άλλον ήχο αλλά για τον αυτόν ήχο με διαφορετικές θέσεις, στάσεις. Τόσο ο β ήχος όσο και ο πλάγιος β μπορούν να αναπτυχθούν κατά διφωνία ή κατά τριφωνία. Πολλές φορές τα ίδια μέλη του λεγομένου ειρμολογικού πλβ σημειώνονται κι αυτά εκ του πα σε κάποιες εκδόσεις.
Η παράδοση έχει σώσει όταν ψάλλουμε πλβ λέμε στιχιραρικό αργοσύντομο κεκραγάριο και μετά τρέπουμε τον πα σε βου και ψάλλουμε τα προσόμοια στο "Όλην αποθέμενοι".
Στον β ήχο αντιστοίχως ψάλλουμε το αργοσύντομο και στην ίδια βάση λέμε πχ τα προσόμοια σε "Ότε εκ του ξύλου ", αν είναι ψηλά η βάση μπορούμε να τα πούμε μια διφωνία κάτω.
Τα σύντομα κεκραγάρια λέγονται στους κατανυκτικούς εσπερινούς της Μ Τεσσαρακοστής ή στις ψιλές καθημερινές (μη εορταζόμενος άγιος- άνευ δοιξαστικού)

 

[ΝΕΚΤΑΡΙΟΣ ΚΟΥΓΙΑΣ]

..................................................................................................................................................................

Ωστόσο, πολλοί δάσκαλοι, για να ξεπεράσουν αυτή τη δυσκολία (την αλλαγή χρωματικών κλιμάκων), έχουν γράψει ωραιότατα "Κύριε εκέκραξα" και "Κατευθυνθήτω" σε αργό ειρμολογικό είδος!

...................................................................................!

Θα μπορούσατε να αναρτήσετε τις πιο πάνω, αναφερόμενες μελωδίες;
Εάν υπάρχουν και εις τους Αίνους!
Ευχαριστώ εκ των προτέρων.

 

[π. Μάξιμος]

Τα σύντομα κεκραγάρια λέγονται στους κατανυκτικούς εσπερινούς της Μ Τεσσαρακοστής ή στις ψιλές καθημερινές (μη εορταζόμενος άγιος- άνευ δοξαστικού)

... καί τά Ψυχοσάββατα.

 

[zoslen]

Αν και το πιο λογικό με βάση την κλίμακα είναι η μετάβαση στην 4φωνία ή η παραμονή την ίδια βάση, αυτό δημιουργεί συνήθως προβλήματα στην έκταση του μέλους και στις φωνητικές μας δυνατότητες. Για το λόγο αυτό συνήθως προτιμάται η μετάβαση 2 φωνές πάνω, οπως αναφέρει ο Evangelos, δηλαδή ο πα να τρέπεται σε βου, όπως πχ και στις καταβασίες των Θεοφανίων.
Να σημειωθεί όμως εδώ και η περίπτωση όπου το μέλος απλά τρέπεται στη μαλακή χρωματική στην 3φωνία του, όπως πχ στο 4ο στιχηρό του πλ β' "Τριήμερος ανέστης". Οπότε είναι λογικό να ψαλεί αργοσύντομο εκ του πα και μετά μετάβαση στον δι και μαλακή χρωματική στο προσόμοιο.


Αναστασιματάριο Πέτρου Εφεσίου


Αναστασιματάριο Κωνσταντίνου

 

[Shota]

11 χρονιά μετά τα παραπάνω, ρωτώ πάλι ποιο είναι το "σωστό" η το πιο "σωστό" η, έστω, τι συνηθίζεται.
Π.χ σε πανηγυρικό εσπερινό Αγ. Χαραλάμπους (προχθές 9.2.2023), ακούστηκαν με σειρά:
- " Κελευσον Δέσποτα άγιε, ήχος πλ. β΄ ".
- Κεγραγαρια Ιακώβου (αργά), σε ήχο β΄.
- Προσόμοια του Αγίου (σύντομα) "Όλην αποθέμενοι" (ήχος πλ. β΄).
Υπάρχει, νομίζετε, κάπου "λαθος", εδώ;

Το αργό του Ιακώβου σε πλ. β´ δεν συνηθίζεται εκτός του Αγίου Όρους. Αν και είναι ωραίο.