Κείμενα πατέρων για την ψαλτική

Ψάχνω κείμενα διαφόρων αγίων που να αναφέρονται στην μουσική της λατρείας. Έχει κάποιος υπ οψιν του τιποτα; Ευχαριστω!

<table cellpadding="3%"><tr><td bgcolor="Bisque">

ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΒΑΣΙΛΕΙΟΥ,
Ἀρχιεπισκόπου Καισαρείας Καππαδοκίας,

Ὁμίλια εἰς τὸν πρῶτον ψαλμὸν.​

</td><td>

Ἑρμηνεία:​

</td></tr><tr><td bgcolor="BlanchedAlmond">1. «Πᾶσα Γραφὴ θεόπνευστος καὶ ὠφέλιμος»· διὰ τοῦτο συγγραφεῖσα παρὰ τοῦ Πνεύματος, ἵν᾽, ὥσπερ ἐν κοινῷ τῶν ψυχῶν ἰατρείῳ, πάντες ἄνθρωποι τὸ ἴαμα τοῦ οἰκείου πάθους ἕκαστος ἐκλεγώμεθα. «Ἴαμα γὰρ, φησὶ, καταπαύσει ἁμαρτίας μεγάλας». Ἄλλα μὲν οὖν προφῆται παιδεύουσι, καὶ ἄλλα ἱστορικοὶ, καὶ ὁ νόμος ἕτερα, καὶ ἄλλα τὸ εἶδος τῆς παροιμιακῆς παραινέσεως. Ἡ δὲ τῶν Ψαλμῶν βίβλος τὸ ἐκ πάντων ὠφέλιμον περιείληφε. Προφητεύει τὰ μέλλοντα· ἱστορίας ὑπομιμνήσκει· νομοθετεῖ τῷ βίῳ· ὑποτίθεται τὰ πρακτέα· καὶ ἁπαξαπλῶς κοινὸν ταμιεῖόν ἐστιν ἀγαθῶν διδαγμάτων, τὸ ἑκάστῳ πρόσφορον κατὰ τὴν ἐπιμέλειαν ἐξευρίσκουσα. Τά τε γὰρ παλαιὰ τραύματα τῶν ψυχῶν ἐξιᾶται, καὶ τῷ νεοτρώτῳ ταχεῖαν ἐπάγει τὴν ἐπανόρθωσιν, καὶ τὸ νενοσηκὸς περιποιεῖται, καὶ τὸ ἀκέραιον διασώζει· καὶ ὅλως ἐξαιρεῖ τὰ πάθη, καθ᾽ ὅσον οἷόν τε, τὰ ποικίλως ταῖς ψυχαῖς ἐν τῷ βίῳ τῶν ἀνθρώπων ἐνδυναστεύοντα· καὶ τοῦτο μετά τινος ψυχαγωγίας ἐμμελοῦς καὶ ἡδονῆς σώφρονα λογισμὸν ἐμποιούσης.</td><td>1. «Πᾶσα Γραφὴ θεόπνευστος καὶ ὠφέλιμος» (Β᾿ Τιμ. 3, 16), διότι συνεγράφη ὑπὸ τοῦ Παναγίου Πνεύματος μὲ σκοπὸ νὰ διαλέγουμε ὅλοι οἱ ἄνθρωποι σἂν ἀπὸ κοινὸ ἰατρεῖο τῶν ψυχῶν ὁ καθένας τὸ φάρμακο τοῦ ᾿δικοῦ του πάθους. «Διότι, λέγει, ἴαμα καταπαύσει ἁμαρτίας μεγάλας» (Ἐκκλ. 10, 4). Ἄλλα, λοιπόν, διδάσκουν οἱ προφῆται, καὶ ἄλλα οἱ ἱστορικοί, καὶ ἄλλα ὁ νόμος, καὶ ἄλλα τὸ εἶδος τῶν συμβουλευτικῶν Παροιμιῶν. Τὸ δὲ βιβλίο τῶν Ψαλμῶν ἔχει συμπεριλάβει τὸ ὠφέλιμο ἀπὸ ὅλα. Προφητεύει τὰ μέλλοντα· ὑπενθυμίζει τὰ παρελθόντα· θεσπίζει νόμους γιὰ τὴν ζωή· ὑποδεικνύει ὅσα πρέπει νὰ πράξωμε· καὶ μὲ ἕνα λόγο εἶναι κοινὸ ταμεῖο καλῶν διδαγμάτων ποὺ προμηθεύει στὸν καθένα τὸ κατάλληλο, σύμφωνα μὲ τὸ ἐνδιαφέρον καὶ τὸν ζῆλο του. Διότι καὶ τὰ παλαιὰ τραύματα τῶν ψυχῶν θεραπεύει, καὶ στὸν νεοτραυματισθέντα ἀποδίδει γρήγορα τὴν θεραπεία· καὶ τὸ ἄρρωστο περιποιεῖται καὶ τὸ ὑγιές προφυλάσσει, καὶ γενικῶς ξερριζώνει, ὅσο εἶναι δυνατό, τὰ πάθη, τὰ ὁποῖα κατατυραννοῦν ποικιλοτρόπως στὴν ζωὴ τὶς ψυχὲς τῶν ἀνθρώπων· καὶ τοῦτο μὲ κἄποια μοναδικὴ μελῳδικὴ ψυχαγωγία καὶ εὐχαρίστησι ποὺ γεννᾷ ἁγνή σκέψι.</td></tr><tr><td bgcolor="BlanchedAlmond">Ἐπειδὴ γὰρ εἶδε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον δυσάγωγον πρὸς ἀρετὴν τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, καὶ διὰ τὸ πρὸς ἡδονὴν ἐπιῤῥεπὲς τοῦ ὀρθοῦ βίου καταμελοῦντας ἡμᾶς· τί ποιεῖ; Τὸ ἐκ τῆς μελῳδίας τερπνὸν τοῖς δόγμασιν ἐγκατέμιξεν, ἵνα τῷ προσηνεῖ καὶ λείῳ τῆς ἀκοῆς τὸ ἐκ τῶν λόγων ὠφέλιμον λανθανόντως ὑποδεξώμεθα· κατὰ τοὺς σοφοὺς τῶν ἰατρῶν, οἳ, τῶν φαρμάκων τὰ αὐστηρότερα πίνειν διδόντες τοῖς κακοσίτοις, μέλιτι πολλάκις τὴν κύλικα περιχρίουσι.</td><td>Τί ἔκανε, λοιπόν, τὸ Πνεῦμα τὸ Ἅγιον βλέποντας ὅτι τὸ ἀνθρώπινο γένος δύσκολα ὁδηγεῖται πρὸς τὴν ἀρετή, καὶ ὅτι ἐμεῖς, ἐξ αἰτίας τῆς ροπῆς πρὸς τὴν ἡδονὴ παραμελοῦμε τὸν ὀρθὸ βίο; Ἀνέμειξε μὲ τὴν ἀλήθεια τῆς πίστεως τὴν τέρψι τῆς μελῳδίας, ὥστε νὰ δεχώμεθα χωρὶς ἀντίδρασι τὴν ὠφέλειαν τῶν λόγων ποὺ θὰ ἀκούωνται μὲ γλυκύτητα καὶ ἁπαλότητα. Ἔτσι κάνουν καὶ οἱ σοφοὶ γιατροί, ποὺ πολλὲς φορές, γιὰ νὰ πιοῦν οἱ δύσκολοι ἀσθενεῖς καὶ τὰ πικρότερα φάρμακα, τὰ προσφέρουν ἀλείφοντας τοῦ ποτηριοῦ τὸν πανώγυρο μὲ μέλι.</td></tr><tr><td bgcolor="BlanchedAlmond">Διὰ τοῦτο τὰ ἐναρμόνια ταῦτα μέλη τῶν ψαλμῶν ἡμῖν ἐπινενόηται, ἵνα οἱ παῖδες τὴν ἡλικίαν, ἢ καὶ ὅλως οἱ νεαροὶ τὸ ἦθος, τῷ μὲν δοκεῖν μελῳδῶσι, τῇ δὲ ἀληθείᾳ τὰς ψυχὰς ἐκπαιδεύωνται. Οὔτε γὰρ ἀποστολικόν τις οὔτε προφητικὸν παράγγελμα τῶν πολλῶν καὶ ῥᾳθύμων ῥᾳδίως ποτὲ τῇ μνήμῃ κατασχὼν ἀπῆλθε· τὰ δὲ τῶν ψαλμῶν λόγια καὶ κατ᾽ οἶκον μελῳδοῦσι, καὶ ἐπὶ τῆς ἀγορᾶς περιφέρουσι· καί πού τις τῶν σφόδρα ἐκτεθηριωμένων ὑπὸ θυμοῦ, ἐπειδὰν ἄρξηται τῷ ψαλμῷ κατεπᾴδεσθαι, ἀπῆλθεν εὐθὺς, τὸ ἀγριαῖον τῆς ψυχῆς τῇ μελῳδίᾳ κατακοιμίσας.</td><td>Γι᾿ αὐτὸ ἐπινοήθηκαν τὰ ἁρμονικὰ αὐτὰ ᾄσματα τῶν ψαλμῶν, ὥστε τὰ παιδιά, ἢ γενικῶς οἱ ἀνώριμοι κατὰ τὸ ἦθος, νὰ φαίνωνται ὅτι ψάλλουν, ἐνῷ στὴν πραγματικότητα μορφώνωνται ψυχικῶς. Γιατὶ κανεὶς ποτὲ ἀπ᾿ τοὺς πολλοὺς καὶ ἀμελεῖς δὲν ἔφυγε συγκρατῶντας εὔκολα στὴν μνήμη του ἀποστολικὸ προφητικὸ ἢ παράγγελμα· τὰ λόγια ὅμως τῶν ψαλμῶν καὶ στὰ σπίτια ψάλλονται καὶ στὴν ἀγορὰ περιφέρονται· καὶ ἂν κανείς, ἀπὸ ἐκείνους ποὺ γίνονται θηρία ἀνήμερα ἀπὸ τὸν θυμό, ἀρχίσῃ νὰ λέγῃ τοὺς ψαλμούς, ἀμέσως φεύγει ἡ ἀγριότης ἀπὸ τὴν ψυχήν του, γιατὶ τὴν ἀποκοίμισε μὲ τὴν μελῳδία.</td></tr><tr><td bgcolor="BlanchedAlmond">2. Ψαλμὸς γαλήνη ψυχῶν, βραβευτὴς εἰρήνης, τὸ θορυβοῦν καὶ κυμαῖνον τῶν λογισμῶν καταστέλλων. Μαλάσσει μὲν γὰρ τῆς ψυχῆς τὸ θυμούμενον, τὸ δὲ ἀκόλαστον σωφρονίζει. Ψαλμὸς φιλίας συναγωγὸς, ἕνωσις διεστώτων, ἐχθραινόντων διαλλακτήριον. Τίς γὰρ ἔτι ἐχθρὸν ἡγεῖσθαι δύναται μεθ᾽ οὗ μίαν ἀφῆκε πρὸς Θεὸν τὴν φωνήν; Ὥστε καὶ τὸ μέγιστον τῶν ἀγαθῶν τὴν ἀγάπην ἡ ψαλμῳδία παρέχεται, οἱονεὶ σύνδεσμόν τινα πρὸς τὴν ἕνωσιν τὴν συνῳδίαν ἐπινοήσασα, καὶ εἰς ἑνὸς χοροῦ συμφωνίαν τὸν λαὸν συναρμόζουσα.</td><td>2. Ὁ ψαλμὸς γαληνεύει τὶς ψυχές, τὶς βραβεύει μὲ εἰρήνη, καθησυχάζει τοὺς θορύβους καὶ τὰ κύματα τῶν λογισμῶν. Μαλακώνει τὴν τάσι τῆς ψυχῆς γιὰ θυμὸ καὶ σωφρονίζει τὴν πρὸς ἀκολασία. Ὁ ψαλμὸς συσφίγγει τὴν φιλία· ἑνώνει τὰ χωρισμένα· συμφιλιώνει τοὺς ἐχθρούς. Διότι ποιὸς μπορεῖ νὰ ἐξακολουθήσῃ νὰ θεωρῇ ἐχθρό του ἐκεῖνον μὲ τοῦ ὁποίου τὴν πρὸς τὸν Θεὸ φωνὴ ἕνωσε καὶ συνύψωσε καὶ τὴν δική του; Ὥστε ἡ ψαλμῳδία χορηγεῖ καὶ τὸ μέγιστο ἀγαθό, τὴν ἀγάπη, διότι ἐπενόησε ὡς συνδετικὸν κρίκο γιὰ τὴν ἕνωσι τὴν ἀπὸ κοινοῦ ψαλμῳδία καὶ συναρμονίζει τὸν λαὸ στὴν συμφωνία ἑνὸς χοροῦ.</td></tr><tr><td bgcolor="BlanchedAlmond">Ψαλμὸς δαιμόνων φυγαδευτήριον, τῆς τῶν ἀγγέλων βοηθείας ἐπαγωγή· ὅπλον ἐν φόβοις νυκτερινοῖς, ἀνάπαυσις κόπων ἡμερινῶν· νηπίοις ἀσφάλεια, ἀκμάζουσιν ἐγκαλλώπισμα, πρεσβυτέροις παρηγορία, γυναιξὶ κόσμος ἁρμοδιώτατος. Τὰς ἐρημίας οἰκίζει, τὰς ἀγορὰς σωφρονίζει· εἰσαγομένοις στοιχείωσις, προκοπτόντων αὔξησις, τελειουμένων στήριγμα, Ἐκκλησίας φωνή. Οὗτος τὰς ἑορτὰς φαιδρύνει, οὗτος τὴν κατὰ Θεὸν λύπην δημιουργεῖ. Ψαλμὸς γὰρ καὶ ἐκ λιθίνης καρδίας δάκρυον ἐκκαλεῖται· ψαλμὸς τὸ τῶν ἀγγέλων ἔργον, τὸ οὐράνιον πολίτευμα, τὸ πνευματικὸν θυμίαμα.</td><td>Ὁ ψαλμὸς τρέπει σὲ φυγὴ τοὺς δαίμονας, ἐπιφέρει τὴν βοήθεια τῶν ἀγγέλων· εἶναι ὅπλο στοὺς φόβους τῆς νυκτὸς καὶ ἀνάπαυσις στοὺς κόπους τῆς ἡμέρας· ἀσφάλεια γιὰ τὰ νήπια· κόσμημα γιὰ τοὺς ἀκμαίους στὴν ἡλικία ἄνδρας· παρηγοριὰ γιὰ τοὺς πρεσβυτέρους· στολίδι πάρα πολὺ ταιριαστὸ γιὰ τὶς γυναῖκες. Κατοικίζει τὰς ἐρήμους, σωφρονίζει τὶς συγκεντρώσεις· εἶναι ἡ βάσις γιὰ τοὺς ἀρχαρίους, αὔξησις αὐτῶν ποὺ προκόπτουν, στήριγμα τῶν τελείων, φωνὴ τῆς Ἐκκλησίας. Αὐτὸς λαμπρύνει τὶς γιορτές, αὐτὸς προξενεῖ τὴν κατὰ Θεὸν λύπη. Διότι ὁ ψαλμὸς ἐξάγει δάκρυ καὶ ἀπὸ πέτρινη καρδία. Ὁ ψαλμὸς εἶναι τὸ ἔργον τῶν ἀγγέλων, τὸ οὐράνιο πολίτευμα, τὸ πνευματικὸ θυμίαμα.</td></tr><tr><td bgcolor="BlanchedAlmond">Ὢ τῆς σοφῆς ἐπινοίας τοῦ διδασκάλου, ὁμοῦ τε ᾄδειν ἡμᾶς καὶ τὰ λυσιτελῆ μανθάνειν μηχανωμένου ὅθεν καὶ μᾶλλόν πως ἐντυποῦται ταῖς ψυχαῖς τὰ διδάγματα. Βίαιον μὲν γὰρ μάθημα οὐ πέφυκε παραμένειν, τὰ δὲ μετὰ τέρψεως καὶ χάριτος εἰσδυόμενα μονιμώτερόν πως ταῖς ψυχαῖς ἡμῶν ἐνιζάνει.</td><td>Ὢ πόσο σοφὴ ἦταν ἡ ἐπινόησις τοῦ διδασκάλου, ποὺ ἐπινόησε νὰ ψάλλωμε καὶ συγχρόνως νὰ μαθαίνουμε τὰ ὠφέλιμα! γιὰ τὸν λόγο αὐτὸν κἄπως βαθύτερα ἐγχαράσσονται τὰ διδάγματα στὶς ψυχές μας. Γιατὶ μάθημα ποὺ γίνεται μὲ βία δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ παραμένῃ μέσα μας, ὅσα ὅμως εἰσέρχονται μὲ εὐχαρίστησι καὶ χάρι, πολὺ σταθερώτερα κατοικοῦν στὶς ψυχές μας.</td></tr><tr><td bgcolor="BlanchedAlmond">Τί γὰρ οὐκ ἂν μάθοις ἐντεῦθεν; οὐ τῆς ἀνδρίας τὸ μεγαλοπρεπές; οὐ τῆς δικαιοσύνης τὸ ἀκριβές; οὐ σωφροσύνης τὸ σεμνόν; οὐ τὸ τῆς φρονήσεως τέλειον; οὐ μετανοίας τρόπον; οὐχ ὑπομονῆς μέτρα; οὐχ ὅ τι ἂν εἴποις τῶν ἀγαθῶν; Ἐνταῦθα ἔνι θεολογία τελεία, πρόῤῥησις τῆς διὰ σαρκὸς ἐπιδημίας Χριστοῦ, ἀπειλὴ κρίσεως, ἀναστάσεως ἐλπὶς, φόβος κολάσεως, ἐπαγγελίαι δόξης, μυστηρίων ἀποκαλύψεις·</td><td>Διότι τί δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ μάθῃς ἀπὸ ἐδῶ; Δὲν μαθαίνεις τὴν μεγαλοπρέπεια τῆς ἀνδρείας; τὴν ἀκρίβεια τῆς δικαιοσύνης; τὴν σεμνότητα τῆς σωφροσύνης; τὴν τελειότητα τῆς φρονήσεως; τὸν τρόπο τῆς μετανοίας; τὰ μέτρα τῆς ὑπομονῆς; καὶ ὅ,τι δήποτε εἴπῃς ἀπὸ τὰ ἀγαθά; Ἐδῶ ὑπάρχει τελεία θεολογία· πρόρρησις τῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Χριστοῦ· ἀπειλὴ τῆς κρίσεως· ἡ ἐλπὶς τῆς ἀναστάσεως· ὁ φόβος τῆς κολάσεως· οἱ ὑποσχέσεις γιὰ τὴν δόξα· ἡ ἀποκάλυψις μυστηρίων.</td></tr><tr><td bgcolor="BlanchedAlmond">πάντα, ὥσπερ ἐν μεγάλῳ τινὶ καὶ κοινῷ ταμιείῳ, τῇ βίβλῳ τῶν Ψαλμῶν τεθησαύρισται, ἣν, πολλῶν ὄντων ὀργάνων μουσικῶν, πρὸς τὸ λεγόμενον ψαλτήριον ἥρμοσεν ὁ προφήτης, τὴν ἄνωθεν, ἐμοὶ δοκεῖν, ἐνηχοῦσαν αὐτῷ χάριν παρὰ τοῦ Πνεύματος ἐνδεικνύμενος, διότι τοῦτο μόνον τῶν μουσικῶν ὀργάνων τὴν αἰτίαν τῶν φθόγγων ἐκ τῶν ἄνωθεν ἔχει. Τῇ κιθάρᾳ μὲν γὰρ καὶ τῇ λύρᾳ κάτωθεν ὁ χαλκὸς ὑπηχεῖ πρὸς τὸ πλῆκτρον· τὸ ψαλτήριον δὲ τοῦτο τῶν ἁρμονικῶν ῥυθμῶν ἄνωθεν ἔχει τὰς ἀφορμάς· ἵνα καὶ ἡμεῖς τὰ ἄνω ζητεῖν μελετῶμεν, καὶ μὴ τῇ ἡδονῇ τοῦ μέλους ἐπὶ τὰ τῆς σαρκὸς πάθη καταφερώμεθα. Κἀκεῖνο δὲ οἶμαι τὸν προφητικὸν λόγον βαθέως ἡμῖν καὶ σοφῶς διὰ τῆς τοῦ ὀργάνου κατασκευῆς ἐνδεδεῖχθαι, ὅτι οἱ ἐμμελεῖς καὶ εὐάρμοστοι τὰς ψυχὰς ῥᾳδίαν ἔχουσι τὴν εἰς τὰ ἄνω πορείαν.</td><td>Ὅλα εἶναι ἀποθησαυρισμένα στὸ βιβλίο τῶν Ψαλμῶν σἂν σὲ κἄποιο μεγάλο καὶ κοινὸ θησαυροφυλάκιο, τὸ ὁποῖο, παρ᾿ ὅλο ποὺ ὑπάρχουν πολλὰ μουσικὰ ὄργανα, ὁ προφήτης τὸ προσήρμοσε πρὸς τὸ μουσικὸ ὄργανον ποὺ ὀνομάζεται Ψαλτήριο. Μὲ αὐτὸν τὸν τρόπο, νομίζω, θέλει νὰ δείξῃ τὴν ἄνωθεν χάρι, ποὺ ἠχεῖ ἐντός του ἀπὸ τὸ Πανάγιο Πνεῦμα, γιατὶ μόνο αὐτὸ ἀπὸ ὅλα τὰ ἄλλα μουσικὰ ὄργανα ἔχει τὴν αἰτία τοῦ ἤχου στὸ ἐπάνω του μέρος. Καὶ εἰς μὲν τὴν κιθάρα καὶ τὴν λύρα ὁ χαλκὸς δίνει τὸν ἦχο στὸ πλῆκτρο ἀπὸ κάτω, στὸ Ψαλτήριο ὅμως ἡ αἰτία τῶν ἁρμονικῶν ρυθμῶν βρίσκεται στὸ ἐπάνω μέρος· γιὰ νὰ φροντίζωμε κι᾿ ἐμεῖς νὰ ζητᾶμε τὰ ἄνω, καὶ νὰ μὴ καταπίπτωμε στὰ πάθη τῆς σαρκὸς ἐξ αἰτίας τῆς ἡδονῆς τοῦ ᾄσματος. Νομίζω ὅτι ὁ προφητικὸς λόγος μὲ τὴν ἰδιαιτερότητα τῆς κατασκευῆς τοῦ ὀργάνου, μᾶς ἀποδεικνύει βαθυστόχαστα καὶ παραβολικὰ καὶ τὸ ἑξῆς: ὅτι ὅσοι ἔχουν τὶς ψυχές των ἐπιμελημένες μὲ ἀρετὲς καὶ ἁρμονισμένες μὲ τὸν νόμο τοῦ Θεοῦ εὔκολα μποροῦν νὰ πορευθοῦν πρὸς τὰ ἄνω.</td></tr><tr><td bgcolor="BlanchedAlmond"></td><td>

Ἕλληνες Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας (ΕΠΕ),
Τόμος 5, σελ. 12 καὶ ἑξῆς.​

</td></tr></table>

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td>
Οι ηδονές της ακοής</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond"></td></tr><tr><td>Οι ηδονές της ακοής με είχαν σαγηνεύσει και καθυποτάξει περισσότερο, αλλά εσύ με απάλλαξες από αυτές και με ελευθέρωσες.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">The pleasures of the ear did indeed draw me and hold me more tenaciously, but you have set me free.</td></tr><tr><td>Ομολογώ, ότι ευχαριστιέμαι και τώρα με τους ήχους εκείνους, τους οποίους αναζωογονούν οι λόγοι σου, όταν ψάλλονται με γλυκιά και επιδέξια φωνή, όχι όμως μέχρι του σημείου να προσκολλώμαι αδιάρρηκτα σε αυτούς, αλλά να απομακρύνομαι από αυτούς όταν θέλω.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Yet still when I hear those airs, in which your words breathe life, sung with sweet and measured voice, I do, I admit, find a certain satisfaction in them, yet not such as to grip me too close, for I can depart when I will.</td></tr><tr><td>Εν τούτοις, χάρη στις σκέψεις που δίνουν ζωή σε αυτούς, είναι ίσως άξιοι να καταλάβουν κάποια προνομιούχα θέση στην καρδιά μου, αλλά δεν μπορώ να βρω μια θέση που τους αρμόζει.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Yet in that that they are received into me along with the truths which give them life such airs seek in my heart a place of no small honour, and I find it hard to know what is their due place.</td></tr><tr><td>Γιατί κάποιες φορές βλέπω να τους δίνω μεγαλύτερη τιμή απ' ότι πρέπει, όταν αισθάνομαι ότι η ψυχή μου συγκινείται με περισσότερη ευσέβεια και σοβαρότητα από τη θέρμη της αφοσίωσης που δείχνουν τα άγιά σου λόγια, όταν ψάλλονται παρά όταν δεν ψάλλονται και ότι σε όλες τις διαθέσεις της ψυχής μου, ανάλογα με το είδος τους, ανταποκρίνονται κατάλληλοι τρόποι στην φωνή και στο άσμα, μέσω των οποίων οι διαθέσεις αυτές διεγείρονται, μη γνωρίζοντας δια μέσου ποιας μυστικής συγγενείας.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">At times indeed it seems to me that I am paying them greater honour than is their due –when, for example, I feel that by those holy words my mind is kindled more religiously and fervently to a flame of piety because I hear them sung than if they were not sung: and I observe that all the varying emotions of my spirit have modes proper to them in voice and song, whereby, by some secret affinity, they are made more alive.</td></tr><tr><td>Αλλά η απόλαυση της σάρκας μου, στην οποία δεν πρέπει να παραδίδεται το πνεύμα μου, για να μη σκανδαλίζεται από αυτήν, συχνά με απατά. Αντί δε να συνοδεύει το λόγο και να τον ακολουθεί, προσπαθεί να προτρέχει και να τον καθοδηγεί.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">It is not good that the mind should be enervated by this bodily pleasure. But it often ensnares me, in that the bodily sense does not accompany the reason as following after it in proper order, but having been admitted to aid the reason, strives to run before and take the lead.</td></tr><tr><td>Αυτό είναι το σημείο στο οποίο αμαρτάνω χωρίς να το γνωρίζω αλλά αργότερα το μαθαίνω.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">In this matter I sin unawares, and then grow aware.</td></tr><tr><td>Κάποιες φορές, εν τούτοις, στην προσπάθειά μου να αποφύγω δυναμικά αυτή τη γοητεία, σφάλλω και πάλι από υπερβολική αυστηρότητα και κάποιες άλλες φορές τόσο πολύ, ώστε εύχομαι οι γλυκιές εκείνες μελωδίες που συνοδεύουν τους ψαλμούς του Δαυίδ να απομακρυνθούν από τα αυτιά μου και από την ίδια την εκκλησία. Και μου φαίνεται ασφαλέστερο να μιμηθώ στην προκειμένη περίπτωση τον επίσκοπο Αλεξανδρείας Αθανάσιο, ο οποίος, όπως μου είπαν πολλές φορές, ήθελε οι ψαλμοί να διαβάζονται με τόσο λίγη τραγουδιστή φωνή, ώστε προσιδίαζε περισσότερο σε απαγγελία παρά σε υπόκρουση.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Yet there are times when through too great a fear of this temptation, I err in the direction of over-severity –even to the point sometimes of wishing that the melody of all the lovely airs with which David's Psalter is commonly sung should be banished not only from my own ears, but from the Church's as well: and that seems to me a safer course, which I remember often to have heard told of Athanasius, bishop of Alexandria, who had the reader of the psalm utter it with so little modulation of the voice that he seemed to be saying it rather than singing it.</td></tr><tr><td>Ωστόσο, όταν θυμάμαι τα δάκρυα που με έκαναν να χύσω τα άσματα αυτά της Εκκλησίας κατά τους πρώτους χρόνους της επανόδου μου στην πίστη και ότι ακόμα και τώρα συγκινούμαι όχι από το άσμα αλλά από αυτά που ψάλλονται, όταν ψάλλονται με καθαρή και μελωδική φωνή που είναι η πιο κατάλληλη, αναγνωρίζω το μεγάλο όφελος αυτής της πρακτικής.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Yet when I remember the tears I shed, moved by the songs of the Church in the early days of my new faith: and again when I see that I am moved not by the singing but by the things that are sung –when they are sung with a clear voice and proper modulation– I recognize once more the usefulness of this practice.</td></tr><tr><td>Έτσι ταλαντεύομαι ανάμεσα στον κίνδυνο της τέρψης και της ωφέλειας της εμπειρίας και τάσσομαι υπέρ της θέσης, η οποία δεν εννοώ να είναι οριστική, να εγκριθεί το έθιμο αυτό της υπόκρουσης στην εκκλησία, έτσι ώστε από την τέρψη της ακοής η αδύναμη ψυχή να φτάσει σε μια ικανότητα αφοσίωσης.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Thus I fluctuate between the peril of indulgence and the profit I have found: and on the whole I am inclined –though I am not propounding any irrevocable opinion– to approve the custom of singing in church, that by the pleasure of the ear the weaker minds may be roused to a feeling of devotion.</td></tr><tr><td>Ακόμη, όταν συμβαίνει να με συγκινεί το άσμα περισσότερο απ' ότι το ψαλλόμενο θέμα, ομολογώ ότι έχω αμαρτάνει κατηγορηματικά και τότε προτιμώ να μην ακούω αυτόν που ψάλλει.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Yet whenever it happens that I am more moved by the singing than by the thing that is sung, I admit that I have grievously sinned, and then I should wish rather not to have heard the singing.</td></tr><tr><td>Δες την κατάστασή μου! Κλάψε μ' εμένα και κλάψε για εμένα εσύ που τόσο πολύ ελέγχεις τα εσώτερα συναισθήματά σου ώστε μόνο καλό να πηγάζει από αυτά. Και εσύ που δεν ενεργείς έτσι, αυτά τα πράγματα δε θα σε συγκινήσουν.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">See in what a state I am! Weep with me and weep for me, all you who feel within yourselves that goodness from which good actions come. Those of you who have no such feeling will not be moved by what I am saying.</td></tr><tr><td>Επίβλεψον, εισάκουσον μου, Κύριε ο Θεός μου. Ελέησον με και ίασέ με Κύριε προ των οφθαλμών του οποίου έγινα αίνιγμα στον εαυτό μου και αυτή είναι η αδυναμία μου.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">But do thou, 0 Lord my God, hear me and look upon me and see me and pityme and heal me, thou in whose eyes I have become a question to myself: and that is my infirmity.</td></tr><tr><td></td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">

Augustine Confessions, Book 10, Chapter 33,
Translated by F. J. Sheed,
New York, Sheed & Ward, 1943,
pp. 194-195​

</td></tr></table>

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">
Οἱ πειρασμοί τῆς ἀκοῆς
</td><td></td><td bgcolor="Bisque" valign="top">

He Overcame the Pleasures of the Ear, Although in the Church
He Frequently Delighted in the Song, Not in the Thing Sung.​

</td></tr><tr><td>Οἱ ἡδονές τῆς ἀκοῆς μέ εἶχαν τυλίξει καί υποδουλώσει ἀκόμα περισσότερο, ἀλλά ἐσύ ἔλυσες τά δεσμά μου καί μέ ἀπάλλαξες.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">The pleasures of the ear had a more tenacious hold on me, and had subjugated me; but you set me free and liberated me.</td></tr><tr><td>Ἀκόμη καί σήμερα, τό ὁμολογῶ, ἀκούω μέ κάποιαν εὐχαρίστηση τίς ψαλμωδίες, ζωντανεμένες ἀπό τά λόγια σου, ὅταν τίς ψέλνει μιά εὐχάριστη καί ἀσκημένη φωνή, ὄχι ὅμως τόσο ὥστε νά μέ καθηλώνουν, γιατὶ ὁποιαδήποτε στιγμή μπορῶ νά σηκωθῶ καί νά φύγω.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">As things now stand, I confess that I have some sense of restful contentment in sounds whose soul is your words, when they are sung by a pleasant and well-trained voice. Not that I am riveted by them, for I can rise up and go when I wish.</td></tr><tr><td>Τό γεγονός ὅτι οἱ ψαλμωδίες συνοδεύονται ἀπό σκέψεις πού τίς ἔχουν ἐμπνεύσει, τίς κάνουν νά διεκδικοῦν στήν καρδιά μου μιά θέση ἀντάξιά τους, καί δυσκολεύομαι νά βρῶ τελικά ποιά εἶναι ἡ σωστή θέση της.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Nevertheless, on being combined with the thoughts which give them life, they demand in my heart some position of honour, and I have difficulty in finding what is appropriate to offer them.</td></tr><tr><td>Καμιά φορά μοῦ φαίνεται ὅτι τούς δίνω μεγαλύτερη ἀπό τήν πρέπουσα σημασία: αἰσθάνομαι ὅτι ὅταν τά ἅγια λόγια ψάλλονται, συγκινοῦν περισσότερο τό πνεῦμα μας καί ἀνάβουν μέσα μας τή φλόγα τῆς εὐλάβειας παρά ὅταν δέν ψάλλονται, καί ὅτι στή φωνή καί στό τραγούδι ὅλα τά συναισθήματα τῆς ψυχῆς μου, σέ ὅλη τήν ἀτέλειωτη ποικιλία τους, βρίσκουν τίς κατάλληλες νότες καί δένονται μέ αὐτές ἁρμονικά, καί ὅτι ἀνάμεσα σ᾿ αὐτά καί τή μουσική ὑπάρχει μιά μυστική συγγένεια πού δονεῖ τήν ψυχή μου, ἄγνωστο πῶς.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Sometimes I seem to myself to give them more honour than is fitting. I feel that when the sacred words are chanted well, our souls are moved and are more religiously and with a warmer devotion kindled to piety than if they are not so sung. All the diverse emotions of our spirit have their various modes in voice and chant appropriate in each case, and are stirred by a mysterious inner kinship.</td></tr><tr><td>Ὅμως συχνά ἡ φυσική ἀπόλαυση μέ ξεγελᾶ καί ἀπονευρώνει τό πνεῦμα· καί, ἀντί αὐτό νά προηγεῖται προσηλωμένο στά λόγια καί νά ἀκολουθεῖ ταπεινά ἡ αἴσθηση τῆς ἀκοῆς, ἀνοίγει αὐτή τό βῆμα καί παίρνει τήν πρώτη θέση, παρ᾿ ὅλο πού τῆς ἐπιτρέπω μόνο νά τά συνοδεύει.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">But my physical delight, which has to be checked from enervating the mind, often deceives me when the perception of the senses is unaccompanied by reason, and is not patiently content to be in a subordinate place. It tries to be first and to be in the leading role, though it deserves to be allowed only as secondary to reason.</td></tr><tr><td>Ἔτσι, ἁμαρτάνω χωρίς νά τό παίρνω εἴδηση, καί τό ἀντιλαμβάνομαι μόνο ἐκ τῶν ὑστέρων.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">So in these matters I sin unawares, and only afterwards become aware of it.</td></tr><tr><td>Ἄλλες φορές πάλι, μέσα στήν ὑπερβολική μου προσπάθεια νά μήν παρασυρθῶ, ξεπερνάω τό μέτρο, καί πάλι χάνομαι ἐξαιτίας τῆς ὑπερβολικῆς μου αὐστηρότητας. Καί φτάνω μερικές φορές στό σημεῖο, ὅταν σκέφτομαι ὅλες αὐτές τίς μελωδίες καί τίς γλυκές ψαλμωδίες πού συνήθως συνοδεύουν τούς ψαλμούς τοῦ Δαβίδ, νά θέλω νά τίς ἀπομακρύνω ὄχι μόνο ἀπό τά αὐτιά μου, ἀλλά καί ἀπό τά αὐτιά τοῦ ἴδιου τοῦ ἐκκλησιάσματος. Μοῦ φαίνεται τότε ἀσφαλέστερη ἡ πρακτική τοῦ ἐπισκόπου Ἀλεξανδρείας Ἀθανάσιου, γιά τήν ὁποία μοῦ μίλησαν πολλές φορές. Αὐτός ἔβαζε τόν ἀναγνώστη νά τούς ψάλλει μέ φωνή ρέουσα, χωρίς τσακίσματα, καί μέ ρυθμό πού νά εἶναι πλησιέστερος στήν ἀπαγγελία παρά στό τραγούδι.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Sometimes, however, by taking excessive safeguards against being led astray, I err on the side of too much severity. I have sometimes gone so far as to wish to banish all the melodies and sweet chants commonly used for David's psalter from my ears and from the Church as well. But I think a safer course one which I remember being often told of Bishop Athanasius of Alexandria. He used to make the Reader of the psalm chant with so flexible a speech-rhythm that he was nearer to reciting than to singing.</td></tr><tr><td>Ὡστόσο, ὅταν θυμᾶμαι τά δάκρυα πού ἔχυσα τόν πρῶτο καιρό πού ξαναβρῆκα τήν πίστη μου ἀκούγοντας τούς ὕμνους τῆς ἐκκλησίας, καί ὅταν σκέφτομαι ὅτι σήμερα, μέ συγκινοῦν τά λόγια καί ὄχι ἡ ψαλμωδία, ὅταν ψέλνονται μέ φωνή καθαρή καί χωρίς περιττούς κυματισμούς, τότε καί πάλι ἀναγνωρίζω τή μεγάλη χρησιμότητα αὐτοῦ τοῦ θεσμοῦ.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Nevertheless, when I remember the tears which I poured out at the time when I was first recovering my faith, and that now I am moved not by the chant but by the words being sung, when they are sung with a clear voice and entirely appropriate modulation, then again I recognize the great utility of music in worship.</td></tr><tr><td>Ταλαντεύομαι λοιπόν ἀνάμεσα στόν κίνδυνο τῆς εὐχαρίστησης καί στό στάθμισμα τῶν σωτήριων ἀποτελεσμάτων της. Καί μᾶλλον κλίνω, χωρίς νά ἐκφέρω πάντως μιά γνώμη ἀμετάκλητη, νά ἐγκρίνω τή συνήθεια νά ψέλνουμε στήν ἐκκλησία, ἐλπίζοντας ὅτι ἡ τέρψη, ἡ ἡδονή τῆς ἀκοῆς, ἐξυψώνει, καί ὅτι μπορεῖ ν᾿ ἀνεβάσει ψηλότερα, ὥς τήν εὐλάβεια, ἀκόμη καί μιά ἀδύναμη ψυχή.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Thus I fluctuate between the danger of pleasure and the experience of the beneficent effect, and I am more led to put forward the opinion (not as an irrevocable view) that the custom of singing in Church is to be approved, so that through the delights of the ear the weaker mind may rise up towards the devotion of worship.</td></tr><tr><td>Ὅταν ὅμως μοῦ συμβαίνει νά βρίσκω μεγαλύτερη συγκίνηση στή μελωδία παρά στά λόγια, τότε διαπράττω ἕνα ἁμάρτημα πού ἀξίζει τήν τιμωρία, τό ὁμολογῶ, καί τότε ἀκριβῶς εἶναι πού θά προτιμοῦσα νά μήν ἀκούω νά ψέλνουν.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Yet when it happens to me that the music moves me more than the subject of the song, I confess myself to commit a sin deserving punishment, and then I would prefer not to have heard the singer.</td></tr><tr><td>Ἰδού ἡ κατάστασή μου! Θρηνῆστε μαζί μου! Ναί, θρηνῆστε γιά λογαριασμό μου, ἐσεῖς πού νοιάζεστε γιά τό καλό καί ἀναζητᾶτε τίς ἀρχές τῆς ὀρθῆς συμπεριφορᾶς. Γιατί ἄν δέν ἔχετε τήν ἔγνοια αὐτή, τότε ἀσφαλῶς ὅσα σᾶς λέω, θά σᾶς εἶναι ἀδιάφορα.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">See my condition! Weep with me and weep for me, you who have within yourselves a concern for the good, the springs from which good actions proceed. Those who do not share this concern will not be moved by these considerations.</td></tr><tr><td>Ὅμως ἐσύ, Κύριε καί Θεέ μου, «ἐπίβλεψον, εἰσάκουσόν μου, Κύριε ὁ Θεός μου», κοίταξέ με καί «ἐλέησόν με, Κύριε, ὅτι ἀσθενής εἰμι». Στά μάτια σου ἔχω γίνει ἐγώ ὁ ἴδιος ἕνα πρόβλημα γιά τόν ἑαυτό μου, καί αὐτή εἶναι ἡ ἀρρώστια μου.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">But you “Lord my God, hear, look and see” (ps.12:4) and “have mercy and heal me” (ps.79:15). In your eyes I have become a problem to myself, and that is my sickness.</td></tr><tr><td></td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">

Saint Augustine Confessions,
Translation, introduction and notes
by Henry Chadwick,
Oxford University Press, 1991​

</td></tr></table>

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">

ΑΓΙΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΙΝΟΥ
Επισκόπου Ιππώνος
ΑΙ ΕΞΟΜΟΛΟΓΗΣΕΙΣ​

Αἱ ἡδοναὶ τῆς ἀκοῆς

</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond" valign="top">

SANCTI AURELII AUGUSTINI
Hipponensis Episcopi
CONFESSIONES​

Ut se gerit ad voluptates aurium

</td></tr><tr><td>Αἱ ἡδοναὶ τῆς ἀκοῆς μὲ εἶχαν σαγηνεύσει καὶ καθυποτάξει περισσότερον, ἀλλὰ Σὺ μὲ ἀπήλλαξες ἀπὸ αὐτὰς καὶ μὲ ἠλευθέρωσες.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Voluptates aurium tenacious me implicaverant et subjugaverant; sed resolvisti, et liberasti me.</td></tr><tr><td>Ὁμολογῶ, ὅτι εὐχαριστοῦμαι καὶ τώρα μὲ τοὺς ἤχους ἐκείνους, τοὺς ὁποίους ἐμψυχώνουν οἱ λόγοι σου, ἐφ᾿ ὅσον ψάλλονται μὲ φωνὴν τεχνικὴν καὶ γλυκεῖαν, ὄχι ὅμως μέχρι τοῦ σημείου νὰ προσκολλῶμαι ἀδιαρρήκτως εἰς αὐτούς, ἀλλὰ ν᾿ ἀπομακρύνωμαι ἀπ᾿ αὐτούς, ὅταν θέλω.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Nunc in sonis quos animant eloquia tua, cum suavi et artificiosa voce cantantur, fateor, aliquantulum acquiesco; non quidem ut haeream, sed ut surgam cum volo.</td></tr><tr><td>Ἐν τούτοις, χάρις εἰς τὰς σκέψεις, ποὺ δίδουν ζωὴν εἰς αὐτούς, εἶναι ἴσως ἄξιοι νὰ καταλάβουν κάποιαν προνομιοῦχον θέσιν εἰς τὴν καρδίαν μου, ἀλλὰ δὲν ἠμπορὼ νὰ εὕρω μίαν θέσιν που τοὺς ἁρμόζει.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Attamen cum ipsis sententiis quibus vivunt, ut admittantur ad me, quaerunt in corde meo nonnullius dignitatis locum, et vix eis praebeo congruentem.</td></tr><tr><td>Διότι κάποτε βλέπω, ὅτι τοὺς κάμνω μεγαλυτέραν τιμὴν παρ᾿ ὅσον πρέπει ὁσάκις δηλαδὴ ἀντιλαμβάνομαι, ὅτι τὰ ἅγια λόγια σου συγκινοῦν τὴν ψυχήν μου βαθύτερα καὶ διαθερμαίνουν τὴν φλόγα τῆς εὐσεβείας ἐντατικώτερα, ὅταν ψάλλωνται παρὰ ὅταν δὲν ψάλλωνται, καὶ ὅτι εἰς ὅλας τὰς διαθέσεις τῆς ψυχῆς μου, ἀναλόγως τῆς διαφόρου φύσεώς των, ἀνταποκρίνονται ἰδιότυποι τόνοι εἰς τὸ ᾄσμα, διὰ τῶν ὁποίων οἱ διαθέσεις αὐταὶ διερεθίζονται, ἀγνοῶ, διὰ ποίας ἀποκρύφου συγγενείας.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Aliquando enim plus mihi videor honoris eis tribuere quam decet, dum ipsis sanctis dictis religiosius et ardentius sentio moveri animos nostros in flammam pietatis, cum ita cantantur, quam si non ita cantarentur; et omnes affectus spiritus nostri pro sui diversitate habere proprios modos in voce atque cantu, quorum nescio qua occulta familiaritate excitentur.</td></tr><tr><td>Ἀλλ᾿ ἡ ἀπόλαυσις τῆς σαρκός μου, εἰς τὴν ὁποίαν δὲν πρέπει νὰ παραδίδεται τὸ πνεῦμα, διὰ νὰ μὴ ἐκνευρίζεται ἀπ᾿ αὐτήν, συχνὰ μὲ ἀπατᾷ ἀντὶ δὲ νὰ προσαρμόζεται εἰς τὸν λόγον καὶ νὰ τὸν ἀκολουθῇ, προσπαθεῖ νὰ προτρέχῃ καὶ νὰ τὸν καθοδηγῇ.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Sed delectatio carnis meae, cui mentem enervandam non oportet dari, saeqe me fallit, dum rationem sensus non ita comitatur ut patienter sit posterior; sed tantum quia propter illam meruit admitti, etiam praecurrere ac ducere conatur.</td></tr><tr><td>Αὐτὸ εἶναι τὸ σημεῖον, εἰς τὸ ὁποῖον σφάλλω ἀσυναισθήτως. Ἀλλ᾿ ἀργότερα ἡ σκέψις μοῦ τὸ διδάσκει.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Ita in his pecco non sentiens, sed postea sentio.</td></tr><tr><td>Κάποτε, εἰς τὴν ὑπερβολικὴν προσπάθειάν μου ν᾿ ἀπομακρύνω αὐτὴν ταύτην τὴν γοητείαν, ἀπατῶμαι καὶ πάλιν, λόγῳ ὑπερμέτρου αὐστηρότητος, διότι φθάνω μέχρι τοῦ σημείου, ὥστε νὰ ἐπιθυμῶ, ὅπως ἀπομακρύνουν ἀπὸ τὴν ἀκοήν μου καὶ ἀπὸ τὰ ὦτα τῶν ἐκκλησιαζομένων πιστῶν τὰς γλυκείας μελῳδίας ἐκείνας ποὺ συνοδεύουν τοὺς ψαλμοὺς τοῦ Δαυΐδ, μοῦ φαίνεται δὲ ἀσφαλέστερον νὰ μιμηθῶ ἐν προκειμένῳ τὸν ἐπίσκοπον τῆς Ἀλεξανδρείας Ἀθανάσιον, ὁ ὁποῖος, ὡς μοῦ εἶπαν πολλάκις, ἤθελεν οἱ ψαλμοὶ ν᾿ ἀναγινώσκωνται μὲ φωνὴν τόσο λίγο τραγουδιστήν, ὥστε ἦτο μᾶλλον ἀπαγγελία παρὰ ὑπόκρουσις.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Aliquando autem hanc ipsam fallaciam immoderatius cavens, erro nimia severitate: sed valde interdum, ut melos omne cantilenarum suavium quibus Davidicum Psalterium frequentatur, ab auribus meis removeri velim, atque ipsius Ecclesiae; tutiusque mihi videtur quod de Alexandrino episcopo Athanasio saepe mihi dictum commemini, qui tam modico flexu vocis faciebat sonare lectorem psalmi, ut pronuntianti vicinior esset quam canenti.</td></tr><tr><td>Ἀλλ᾿ ὅσες φορὲς ἐνθυμηθῶ τὰ δάκρυα, ποὺ μ᾿ ἔκαναν νὰ χύσω τὰ ᾄσματα αὐτὰ τῆς Ἐκκλησίας σου κατὰ τοὺς πρώτους χρόνους τῆς ἐπανόδου μου εἰς τὴν πίστιν, καὶ ὅτι ἀκόμη τώρα συγκινοῦμαι ὄχι ἀπὸ τὸ ᾄσμα, ἀλλ᾿ ἀπὸ τὰ ψαλλόμενα θέματα, ἐφ᾿ ὅσον ψάλλονται μὲ καθαρὰν καὶ μελῳδικὴν φωνήν, ἀναγνωρίζω πόσον εἶναι λυσιτελὲς ἡ συνήθεια, ποὺ ἀνέφερα.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Verumtamen, cum reminiscor lacrymas meas, quas fudi ad cantus Ecclesiae tuae in primordiis recuperatae fidei meae, et nunc ipso quod moveor, non cantu, sed rebus quae cantantur, cum liquida voce et convenientissima modulatione cantantur, magnam instituti hujus utilitatem rursus agnosco.</td></tr><tr><td>Ἔτσι ταλαντεύομαι μεταξὺ τοῦ κινδύνου τῆς τέρψεως καὶ τῆς ἐμπειρικῆς γνώσεως τῆς ὠφελείας καὶ ἀποκλίνω ὑπὲρ τῆς γνώμης, ἡ ὁποία δὲν ἐννοῶ νὰ εἶναι ὁριστική, δηλαδὴ ὅτι πρέπει νὰ ἐπιδοκιμασθῇ τὸ ἔθιμον τοῦτο τῆς Ἐκκλησίας σου μὲ τὴν ἐλπίδα, ὅτι ἡ τέρψις τῆς ἀκοῆς θὰ προσελκύσῃ τὰς ἀσθενεστέρας ψυχὰς εἰς τὴν εὐσέβειαν.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Ita fluctuo inter periculum voluptatis et experimentum salubritatis; magisque adducor, non quidem irretractabilem sententiam proferens, cantandi consuetudinem approbare in Ecclesia; ut per oblectamenta aurium infirmior animus in affectum pietatis assurgat.</td></tr><tr><td>Ὁπωσδήποτε, ὁσάκις μὲ συγκινεῖ τὸ ᾄσμα περισσότερον παρὰ τὸ ψαλλόμενον θέμα, ὁμολογῶ ὅτι ἁμαρτάνω, εἰς τὴν περίπτωσιν δὲ ταύτην θὰ προτιμοῦσα νὰ μὴν ἀκούω τὰ ψαλλόμενα.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Tamen, cum mihi accidit ut me amplius cantus, quam res quae canitur, moveat; poenaliter me peccare confiteor, et tunc mallem non audire cantantem.</td></tr><tr><td>Νά ποῖος εἶμαι! Κλαύσατε μετ᾿ ἐμοῦ καὶ ὑπὲρ ἐμοῦ σεῖς, ὁ ἐσωτερικὸς κόσμος τῶν ὁποίων εἶναι πλήρης ἀγαθῶν διαθέσεων, ἀπὸ τὰς ὁποίας πηγάζουν γεγονότα. Διότι ἂν στερῆσθε ἀγαθῶν διαθέσεων, δὲν θὰ σᾶς συγκινήσουν καὶ αἱ ἰδικαὶ μου διαθέσεις.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Ecce ubi sum: flete mecum, et pro me flete, qui aliquid boni vobiscum intus agitis unde facta procedunt. Nam qui non agitis, non vos haec movent.</td></tr><tr><td>«Ἐπίβλεψον, εἰσάκουσόν μου, Κύριε ὁ Θεός μου». «Ἐλέησόν με καὶ ἴασέ με, Κύριε», πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τοῦ ὁποίου ἔγινα ἐγὼ ὁ ἴδιος αἴνιγμα διὰ τὸν ἑαυτόν μου, καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ νόσος μου.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Tu autem, Domine Deus meus, exaudi; respice, et vide, et miserere, et sana me, in cujus oculis mihi quaestio factus sum, et ipse est languos meus.</td></tr><tr><td></td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">

Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Confessiones,
Patrologia Latina, Tomus 32,
Liber X, Caput xxxiii,
σσ. 799-800​

</td></tr></table>

Χριστίνα said:

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">
Αἱ ἡδοναὶ τῆς ἀκοῆς
</td><td></td><td bgcolor="Bisque" valign="top">

Sancti Aurelii Augustini, Hipponensis Episcopi, Confessiones (liber X, caput xxxiii)​

</td></tr><tr><td>Αἱ ἡδοναὶ τῆς ἀκοῆς μὲ εἶχαν σαγηνεύσει καὶ καθυποτάξει περισσότερον, ἀλλὰ Σὺ μὲ ἀπήλλαξες ἀπὸ αὐτὰς καὶ μὲ ἠλευθέρωσες.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Voluptates aurium tenacious me implicaverant et subjugaverant; sed resolvisti, et liberasti me.</td></tr><tr><td>Ὁμολογῶ, ὅτι εὐχαριστοῦμαι καὶ τώρα μὲ τοὺς ἤχους ἐκείνους, τοὺς ὁποίους ἐμψυχώνουν οἱ λόγοι σου, ἐφ᾿ ὅσον ψάλλονται μὲ φωνὴν τεχνικὴν καὶ γλυκεῖαν, ὄχι ὅμως μέχρι τοῦ σημείου νὰ προσκολλῶμαι ἀδιαρρήκτως εἰς αὐτούς, ἀλλὰ ν᾿ ἀπομακρύνωμαι ἀπ᾿ αὐτούς, ὅταν θέλω.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Nunc in sonis quos animant eloquia tua, cum suavi et artificiosa voce cantantur, fateor, aliquantulum acquiesco; non quidem ut haeream, sed ut surgam cum volo.</td></tr><tr><td>Ἐν τούτοις, χάρις εἰς τὰς σκέψεις, ποὺ δίδουν ζωὴν εἰς αὐτούς, εἶναι ἴσως ἄξιοι νὰ καταλάβουν κάποιαν προνομιοῦχον θέσιν εἰς τὴν καρδίαν μου, ἀλλὰ δὲν ἠμπορὼ νὰ εὕρω μίαν θέσιν που τοὺς ἁρμόζει.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Attamen cum ipsis sententiis quibus vivunt, ut admittantur ad me, quaerunt in corde meo nonnullius dignitatis locum, et vix eis praebeo congruentem.</td></tr><tr><td>Διότι κάποτε βλέπω, ὅτι τοὺς κάμνω μεγαλυτέραν τιμὴν παρ᾿ ὅσον πρέπει ὁσάκις δηλαδὴ ἀντιλαμβάνομαι, ὅτι τὰ ἅγια λόγια σου συγκινοῦν τὴν ψυχήν μου βαθύτερα καὶ διαθερμαίνουν τὴν φλόγα τῆς εὐσεβείας ἐντατικώτερα, ὅταν ψάλλωνται παρὰ ὅταν δὲν ψάλλωνται, καὶ ὅτι εἰς ὅλας τὰς διαθέσεις τῆς ψυχῆς μου, ἀναλόγως τῆς διαφόρου φύσεώς των, ἀνταποκρίνονται ἰδιότυποι τόνοι εἰς τὸ ᾄσμα, διὰ τῶν ὁποίων οἱ διαθέσεις αὐταὶ διερεθίζονται, ἀγνοῶ, διὰ ποίας ἀποκρύφου συγγενείας.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Aliquando enim plus mihi videor honoris eis tribuere quam decet, dum ipsis sanctis dictis religiosius et ardentius sentio moveri animos nostros in flammam pietatis, cum ita cantantur, quam si non ita cantarentur; et omnes affectus spiritus nostri pro sui diversitate habere proprios modos in voce atque cantu, quorum nescio qua occulta familiaritate excitentur.</td></tr><tr><td>Ἀλλ᾿ ἡ ἀπόλαυσις τῆς σαρκός μου, εἰς τὴν ὁποίαν δὲν πρέπει νὰ παραδίδεται τὸ πνεῦμα, διὰ νὰ μὴ ἐκνευρίζεται ἀπ᾿ αὐτήν, συχνὰ μὲ ἀπατᾷ ἀντὶ δὲ νὰ προσαρμόζεται εἰς τὸν λόγον καὶ νὰ τὸν ἀκολουθῇ, προσπαθεῖ νὰ προτρέχῃ καὶ νὰ τὸν καθοδηγῇ.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Sed delectatio carnis meae, cui mentem enervandam non oportet dari, saeqe me fallit, dum rationem sensus non ita comitatur ut patienter sit posterior; sed tantum quia propter illam meruit admitti, etiam praecurrere ac ducere conatur.</td></tr><tr><td>Αὐτὸ εἶναι τὸ σημεῖον, εἰς τὸ ὁποῖον σφάλλω ἀσυναισθήτως. Ἀλλ᾿ ἀργότερα ἡ σκέψις μοῦ τὸ διδάσκει.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Ita in his pecco non sentiens, sed postea sentio.</td></tr><tr><td>Κάποτε, εἰς τὴν ὑπερβολικὴν προσπάθειάν μου ν᾿ ἀπομακρύνω αὐτὴν ταύτην τὴν γοητείαν, ἀπατῶμαι καὶ πάλιν, λόγῳ ὑπερμέτρου αὐστηρότητος, διότι φθάνω μέχρι τοῦ σημείου, ὥστε νὰ ἐπιθυμῶ, ὅπως ἀπομακρύνουν ἀπὸ τὴν ἀκοήν μου καὶ ἀπὸ τὰ ὦτα τῶν ἐκκλησιαζομένων πιστῶν τὰς γλυκείας μελῳδίας ἐκείνας ποὺ συνοδεύουν τοὺς ψαλμοὺς τοῦ Δαυΐδ, μοῦ φαίνεται δὲ ἀσφαλέστερον νὰ μιμηθῶ ἐν προκειμένῳ τὸν ἐπίσκοπον τῆς Ἀλεξανδρείας Ἀθανάσιον, ὁ ὁποῖος, ὡς μοῦ εἶπαν πολλάκις, ἤθελεν οἱ ψαλμοὶ ν᾿ ἀναγινώσκωνται μὲ φωνὴν τόσο λίγο τραγουδιστήν, ὥστε ἦτο μᾶλλον ἀπαγγελία παρὰ ὑπόκρουσις.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Aliquando autem hanc ipsam fallaciam immoderatius cavens, erro nimia severitate: sed valde interdum, ut melos omne cantilenarum suavium quibus Davidicum Psalterium frequentatur, ab auribus meis removeri velim, atque ipsius Ecclesiae; tutiusque mihi videtur quod de Alexandrino episcopo Athanasio saepe mihi dictum commemini, qui tam modico flexu vocis faciebat sonare lectorem psalmi, ut pronuntianti vicinior esset quam canenti.</td></tr><tr><td>Ἀλλ᾿ ὅσες φορὲς ἐνθυμηθῶ τὰ δάκρυα, ποὺ μ᾿ ἔκαναν νὰ χύσω τὰ ᾄσματα αὐτὰ τῆς Ἐκκλησίας σου κατὰ τοὺς πρώτους χρόνους τῆς ἐπανόδου μου εἰς τὴν πίστιν, καὶ ὅτι ἀκόμη τώρα συγκινοῦμαι ὄχι ἀπὸ τὸ ᾄσμα, ἀλλ᾿ ἀπὸ τὰ ψαλλόμενα θέματα, ἐφ᾿ ὅσον ψάλλονται μὲ καθαρὰν καὶ μελῳδικὴν φωνήν, ἀναγνωρίζω πόσον εἶναι λυσιτελὲς ἡ συνήθεια, ποὺ ἀνέφερα.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Verumtamen, cum reminiscor lacrymas meas, quas fudi ad cantus Ecclesiae tuae in primordiis recuperatae fidei meae, et nunc ipso quod moveor, non cantu, sed rebus quae cantantur, cum liquida voce et convenientissima modulatione cantantur, magnam instituti hujus utilitatem rursus agnosco.</td></tr><tr><td>Ἔτσι ταλαντεύομαι μεταξὺ τοῦ κινδύνου τῆς τέρψεως καὶ τῆς ἐμπειρικῆς γνώσεως τῆς ὠφελείας καὶ ἀποκλίνω ὑπὲρ τῆς γνώμης, ἡ ὁποία δὲν ἐννοῶ νὰ εἶναι ὁριστική, δηλαδὴ ὅτι πρέπει νὰ ἐπιδοκιμασθῇ τὸ ἔθιμον τοῦτο τῆς Ἐκκλησίας σου μὲ τὴν ἐλπίδα, ὅτι ἡ τέρψις τῆς ἀκοῆς θὰ προσελκύσῃ τὰς ἀσθενεστέρας ψυχὰς εἰς τὴν εὐσέβειαν.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Ita fluctuo inter periculum voluptatis et experimentum salubritatis; magisque adducor, non quidem irretractabilem sententiam proferens, cantandi consuetudinem approbare in Ecclesia; ut per oblectamenta aurium infirmior animus in affectum pietatis assurgat.</td></tr><tr><td>Ὁπωσδήποτε, ὁσάκις μὲ συγκινεῖ τὸ ᾄσμα περισσότερον παρὰ τὸ ψαλλόμενον θέμα, ὁμολογῶ ὅτι ἁμαρτάνω, εἰς τὴν περίπτωσιν δὲ ταύτην θὰ προτιμοῦσα νὰ μὴν ἀκούω τὰ ψαλλόμενα.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Tamen, cum mihi accidit ut me amplius cantus, quam res quae canitur, moveat; poenaliter me peccare confiteor, et tunc mallem non audire cantantem.</td></tr><tr><td>Νά ποῖος εἶμαι! Κλαύσατε μετ᾿ ἐμοῦ καὶ ὑπὲρ ἐμοῦ σεῖς, ὁ ἐσωτερικὸς κόσμος τῶν ὁποίων εἶναι πλήρης ἀγαθῶν διαθέσεων, ἀπὸ τὰς ὁποίας πηγάζουν γεγονότα. Διότι ἂν στερῆσθε ἀγαθῶν διαθέσεων, δὲν θὰ σᾶς συγκινήσουν καὶ αἱ ἰδικαὶ μου διαθέσεις.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Ecce ubi sum: flete mecum, et pro me flete, qui aliquid boni vobiscum intus agitis unde facta procedunt. Nam qui non agitis, non vos haec movent.</td></tr><tr><td>«Ἐπίβλεψον, εἰσάκουσόν μου, Κύριε ὁ Θεός μου». «Ἐλέησόν με καὶ ἴασέ με, Κύριε», πρὸ τῶν ὀφθαλμῶν τοῦ ὁποίου ἔγινα ἐγὼ ὁ ἴδιος αἴνιγμα διὰ τὸν ἑαυτόν μου, καὶ αὐτὸ εἶναι ἡ νόσος μου.</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">Tu autem, Domine Deus meus, exaudi; respice, et vide, et miserere, et sana me, in cujus oculis mihi quaestio factus sum, et ipse est languos meus.</td></tr><tr><td>

Ἁγίου Αὐγουστίνου, Αἱ Ἐξομολογήσεις.
Εἰσαγωγή, μετάφρασις, σημειώσεις
Ἀνδρέου Δαλέζιου, διδάκτορος τῆς φιλοσοφίας,
τεῦχος δ᾿, δ᾿ ἔκδoσις, Ἀθῆναι 1965,
σσ. 71-72​

</td><td></td><td bgcolor="BlanchedAlmond">

Confessiones, Book 10,
Chapter 33, Paragraphs 49-50.
Patrologia Latina, Tomus 32,
σσ. 799-800​

</td></tr></table>

Click to expand...

Επειδή είναι πολύ ωραία τα κείμενα (το αρχαίο κείμενο με την μεταφραση παράλληλα) μπορεί μήπως να τα κάνει σε pdf :wink::wink:

petros said:

Επειδή είναι πολύ ωραία τα κείμενα (το αρχαίο κείμενο με την μεταφραση παράλληλα) μπορεί μήπως να τα κάνει σε pdf :wink::wink:

Click to expand...

.

Για το θέμα Αγνή Παρθένε Δέσποινα (μήνυμα #25).


<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td>«Ἅγιος Νεκτάριος· ὁ μελῳδὸς ἱεράρχης», Ἡ Αἰγιναία. Περιοδικὴ πολιτιστικὴ ἔκδοση, τεῦχος 4, Αἴγινα, Ἰούλιος-Δεκέμβριος 2001, σσ. 70-75.</td><td></td><td bgcolor="white">Ἀναφορὰ στὴν ἀπὸ τὸν ἅγιο Νεκτάριο μελοποίηση ὁρισμένων ὕμνων τοῦ Θεοτοκαρίου του· διακρίνονται οἱ δύο διαστάσεις (βυζαντινὴ καὶ εὐρωπαϊκή) τῶν ὀφειλομένων στὸν ἅγιο Νεκτάριο μελικῶν παραδειγμάτων καὶ ὁ λόγος ἐμμένει στὴ δεύτερη περίπτωση (δυτικότροπα μελῳδήματα), ἡ ὁποία σχολιάζεται καὶ ἑρμηνεύεται ἁρμοδίως. Γιὰ τὸ κείμενο ἔχουν βασικὰ χρησιμοποιηθεῖ περικοπὲς ἀπὸ παλαιότερο σχετικὸ μελέτημά μου, μὲ προσθήκη καὶ νέων στοιχείων, τὰ ὁποῖα καὶ ὑπομνηματίζονται προσηκόντως.</td></tr></table>

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">Ἅγιος Νεκτάριος· ὁ μελῳδὸς ἱεράρχης*

Ἀπὸ τοὺς μουσικοὺς πού –μαζὶ μὲ τὴ μουσικὴ καθ᾿ ἑαυτήν– διεδραμάτισαν ἀξιομνημόνευτο ρόλο στὴ βιοτὴ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, μιὰ σημαντικώτατη καὶ μουσιολογικῶς ἀδιαμφισβήτητη μαρτυρία, γιὰ τὸν τρόπο κατὰ τὸν ὁποῖο ἐπιθυμοῦσε ὁ ἅγιος νὰ ψάλλονται τὰ ποιήματά Του, ὀφείλουμε στὸν περιώνυμο Κωνσταντῖνο Ἀ. Ψάχο. Καὶ ἐξηγούμαστε εἰδικώτερα· τὰ ποιήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου δημοσιεύθηκαν ἀπὸ τὸν ἴδιο, κατὰ τὴν πενταετία 1905-1910, σὲ ἕξι καλαίσθητα –καὶ ὁμοειδῆ ὡς πρὸς τὸ σχῆμα καὶ τὰ ἐξώφυλλα¹-βιβλίδια· τὸ μικρὸν Θεοτοκάριον (1905), τὸ μέγα Θεοτοκάριον (1907), τὸ Ψαλτήριον (1908), τὸ Τριαδικὸν (1909) καὶ τὸ Κεκραγάριον (1910), τυπωμένο σὲ δύο τόμους. Ἡ μνημονευθεῖσα μαρτυρία ἀνευρίσκεται ἐν κατακλεῖδι τοῦ πρώτου ποιητικοῦ πονήματος τοῦ ἁγίου, τοῦ μικροῦ Θεοτοκαρίου, ὅπου –δι᾿ ἁρμοδίων μουσικῶν καταγραφῶν πού, καθ᾿ ὑπαγόρευσιν τοῦ ἰδίου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, φιλοπόνησε, στὴ βυζαντινὴ παρασημαντική, ὁ Κ. Ἀ. Ψάχος– γνωστοποιεῖται ἡ μουσικὴ ἕξι θεοτοκίων ποιημάτων τοῦ ἁγίου· ἰδιαίτερη μνεία τοῦ γεγονότος κάνει ὁ ἅγιος στὸν πρόλογο τῆς συγκεκριμένης ἐκδόσεως: «Τὰς πέντε πρώτας ᾠδάς –γράφει σχετικῶς– ὡς καὶ τὴν τοῦ Βουλγάρεως ἐμελοποιήσαμεν ἡμεῖς, ἐτόνισε δὲ αὐτὰς ὁ κ. Κ. Ἀ. Ψάχος καθηγητὴς τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς ἐν τῷ ᾨδείῳ Ἀθηνῶν. Αἱ μεμελισμέναι στροφαὶ τῶν ᾠδῶν εὕρηνται ἐν τέλει τοῦ βιβλίου».
Δεδομένης τῆς ἰδιομόρφου μουσικῆς ἐπενδύσεως τῶν ἐν λόγῳ ᾠδῶν τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (τὸ μέλος τῶν ὁποίων προξενεῖ ὁπωσδήποτε ἰδιαίτερη ἐντύπωση, καθ᾿ ὅτι σαφῶς ἀφίσταται τῆς παραδεδομένης ἐκκλησιαστικῆς μελοποιίας), ἀλλὰ καὶ ἱκανῶν παρομοίων ποιημάτων Του (ἀναπτυσσομένων κατὰ τὰ μελικὰ πρότυπα συγκεκριμένων ἐκκλησιαστικῶν αὐτομέλων καὶ μουσικῶν προλόγων) λαμβανομένων παραλλήλως ὑπ᾿ ὄψιν, ὁδηγούμαστε δίχως δυσκολία στὴ διαπίστωση ὅτι κατὰ τὴ μουσικὴ ἐπένδυση τῶν ποιημάτων Του ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἐπεδείκνυε μιά, φαινομενικῶς ἀντιφατικὴ, ἀλλὰ πάντως συνειδητή, διττὴ «μουσικὴ προτίμηση», ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν πρὸς οἰκεῖα μουσικὰ πρότυπα, δηλαδὴ γνωστὰ αὐτόμελα τῆς ἐκκλησιαστικῆς μελοποιίας, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ πρὸς νέα μελοποιήματα, δικῆς Του συνθέσεως, ἁπλοϊκώτερα καὶ εὐληπτότερα. Ἡ διττὴ αὐτὴ μουσικὴ ἐπιλογὴ τοῦ ἁγίου, πού –ὅπως θὰ δοῦμε– διακονεῖ συγκεκριμένη ποιμαντική Του μέριμνα, ἀλλὰ σκιαγραφεῖ παράλληλα καὶ τὶς δύο ὁδοὺς πρὸς τὶς ὁποῖες ἐκινεῖτο ἡ μουσική Του ἀντίληψη, ὁμολογεῖται σαφέστερα ἀπὸ τὸν ἴδιο στὸν πρόλογο τοῦ Τριαδικοῦ Του, ὅπου σημειώνει χαρακτηριστικά: «Οἱ ὕμνοι ᾄδονται κατά τε τὸ ὕφος τὸ ἐκκλησιαστικὸν καὶ κατὰ τὸ ὕφος τῶν ᾀσμάτων τῶν ψαλλομένων ἐν τοῖς Σχολείοις· ὑπάγονται δηλονότι ὑπό τε τὰ μέτρα καὶ τὸν ῥυθμὸν τῆς ἀρχαίας ὑμνῳδίας καὶ ὑπὸ τὴν κλίμακα καὶ τοὺς κανόνας τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς».
Κατὰ εὐτυχῆ συγκυρία, ὑπάρχει ἕνα ἀρκούντος διασαφητικὸ ἄρθρο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου περὶ τοῦ προκειμένου θέματος, δημοσιευμένο σὲ γνωστὴ μουσικὴ ἐφημερίδα τῆς ἐποχῆς, ὅπου ὁ ἴδιος μέσῳ μιᾶς εὐφαντάστου ἀναγωγῆς, ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν διακρίνει τὶς ἐν λόγῳ δύο παράλληλες μουσικὲς τάσεις ποὺ προσωπικῶς προέκρινε γιὰ τὰ ποιήματά Του, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ, ἐπικαλούμενος ὡς ἐπιχείρημα τὴ μετρικὴ τῶν ὕμνων Του, ἐξισώνει τὶς ἴδιες μουσικὲς τάσεις, ἀνάγοντας αὐτὲς στὴν κατὰ τὴν ἄποψή Του κοινὴ ἀρχαιοελληνική τους προέλευση: «Οἱ ὕμνοι τοῦ Τριαδικοῦ ὑμνολογίου –ἰσχυρίζεται συγκεκριμένα– πεποιημένοι εἰς διάφορα μέτρα μὲ βάσιν τονικὴν ψάλλονται κατά τε τὴν Ἐθνικὴν Ἐκκλησιαστικὴν Μουσικήν, εἰς τοὺς κανόνας τῆς ὁποίας ὁμαλῶς ὑπάγονται καὶ κατὰ τὴν μουσικὴν τῶν ἐθνικῶν ᾀσμάτων τῶν τονισμένων κατὰ τὸ ὕφος τῆς Ἰταλικῆς Μουσικῆς· ἡ τοῦ μέτρου ὑποταγὴ εἰς ἀμφοτέρας τὰς μουσικάς μοι φαίνεται, ὅτι μαρτυρεῖ τὴν συγγένειαν τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς μετρικῆς καὶ ἑπομένως τῆς Μουσικῆς πρός τε τὴν Ἐκκλησιαστικὴν Ἐθνικὴν ἡμῶν Μουσικὴν καὶ πρὸς τὴν Ἰταλικὴν Μουσικήν, ἥτις ὡς γνωστὸν εἶναι γέννημα τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Μουσικῆς· διότι ἄλλως ἡ τῶν ἀρχαίων μέτρων ὑποταγὴ εἰς τὴν κλίμακα καὶ τοὺς τόνους τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς ἤθελεν εἶσθαι ἀδύνατος· ὥστε ἡ ἐφαρμογὴ τῶν μέτρων τῶν ἀρχαίων πρός τε τὴν Ἐκκλησιαστικὴν μουσικὴν καὶ πρὸς τὴν Ἰταλικὴν μαρτυρεῖ ὅτι ἀμφότεραι αὗται αἱ Μουσικαὶ κοινὴν ἔχουσι τὴν προέλευσιν καὶ ἑπομένως ὅτι ἡ Ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ εἶναι γνησία Ἑλληνική· οἱ δὲ τἀναντία λέγοντες ἀπρομελετήτως ἀποφαίνονται». Τὸ θέμα εἶναι ὁμολογουμένως πολὺ ἐνδιαφέρον, παράλληλα ὅμως καὶ ἀπόλυτα ἐξειδικευμένο καί –ὅπως εἶναι κατανοητό– περαιτέρω ἀνάλυση σχολιασμὸς καὶ ἑρμηνεία αὐτοῦ δὲν χωρεῖ ἐδῶ· ἂς κρατήσουμε μόνον τὴ διαπίστωση ὅτι ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἐπιλέγει δύο διαφορετικοὺς μουσικοὺς τρόπους γιὰ νὰ ψάλλονται τὰ ποιήματά Του· εἶναι, μάλιστα, ἀξιοσημείωτο ὅτι στὸν πρόλογο τοῦ τελευταίου ὑμνογραφικοῦ Του πονήματος, τοῦ Κεκραγαρίου, τὰ δύο τοῦτα μουσικὰ μεγέθη περιγράφονται ἀπὸ τὸν ἴδιο μὲ ἀκραιφνῶς μουσικολογικοὺς ὅρους: «Τὰ ποιήματα πάντα –γράφει– ψάλλονται καὶ ὑπάγονται ὑπό τε τὴν κλίμακα τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς καὶ τῆς τετραφώνου».
Ἀφήνοντας πρὸς τὸ παρὸν τὰ ποιήματα πού, ἐξ ἐπόψεως μουσικῆς, κατατάσσονται στὴν πρώτη κατηγορία –ὑπάγονται δηλαδὴ «ὑπὸ τὴν κλίμακα τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς»– ἐπισημαίνουμε ἐδῶ ὅτι ἀπὸ τὰ ὑμνογραφήματα πού, ἐξ ἐπόψεως μουσικῆς, κατατάσσονται στὴ δεύτερη κατηγορία –ὑπάγονται δηλαδὴ «ὑπὸ τὴν κλίμακα τῆς τετραφώνου μουσικῆς»– γνωρίζουμε μόνον τὶς μνημονευθεῖσες ἕξι ᾠδὲς τοῦ Θεοτοκαρίου, ποὺ καθ᾿ ὑπαγόρευσιν τοῦ ἁγίου Νεκταρίου κατέγραψε ὁ Ψάχος, καθὼς καὶ ἕνα ἀκόμη ποίημα τοῦ ἁγίου, καταχωρισμένο στὸ τέλος τοῦ δευτέρου τόμου τοῦ Κεκραγαρίου Του –τὸ γνωστὸ «Ὦ θεία ἀγάπη»–, ἡ μουσικὴ τοῦ ὁποίου διασώθηκε ἀπὸ προφορικὴ παράδοση τῶν μοναζουσῶν τῆς Ἱ.Μ. Ἁγ. Τριάδος Αἰγίνης. Πρόκειται οὐσιαστικὰ γιὰ μελῳδήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἀμιγῶς δηλαδὴ προσωπικές Του συνθέσεις, τόσο κατὰ τὴν ποίηση ὅσο καὶ κατὰ τὴ μουσική· αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ διάσταση τῶν συγκεκριμένων ᾠδῶν, καὶ μάλιστα ἡ ἡγιασμένη προσωπικότητα τοῦ μελοποιοῦ αὐτῶν, τὶς ἐπιφορτίζει μὲ ξεχωριστὸ ἐνδιαφέρον, ἀλλὰ καὶ ἐπιτείνει τὸν πολύπλευρο προβληματισμὸ τοῦ σημερινοῦ ἀκροατοῦ, ποὺ σαφῶς ξενίζεται ἀπὸ τὸ ἰδιότυπο μέλος αὐτῶν.
Πρῶτον· ὁ κατ᾿ ἐξοχὴν θεωρητικὸς τῆς ψαλτικῆς τέχνης, Χρύσανθος ὁ ἐκ Μαδύτων (+1848), σκιαγραφώντας τὴ μουσικὴ φυσιογνωμία Πέτρου λαμπαδαρίου τοῦ Πελοποννησίου καὶ ἐπισημαίνοντας συγκεκριμένα τὴν ἱκανότητα τοῦ ἐν λόγῳ μελουργοῦ νὰ καταγράφει καὶ συνθέτει ᾄσματα «ἐξωτερικῆς» –ἐξωεκκλησιαστικῆς δηλαδὴ– μουσικῆς, παραδίδει μιὰ σημαντικώτατη περὶ τοῦ προκειμένου θέματος μαρτυρία: «ἐπεκράτει –σημειώνει– κατ᾿ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν τοὺς εὐγενεῖς καὶ λογίους τοῦ ἡμετέρου γένους πνεῦμα στιχομανίας». Ἀπὸ τὴν πληθώρα τῶν ποιημάτων ποὺ λόγῳ τῆς ἀνωτέρω «στιχομανίας» προέκυπτον, ἀρκετοὶ στίχοι ἐμελίζοντο –κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν ἢ ἀραβοπερσικὸν γενικώτερα ὕφος– ἀπὸ τοὺς ἐπιφανεῖς ψάλτες καὶ μελουργοὺς τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὅπως γιὰ παράδειγμα –πέρα τοῦ μνημονευθέντος Πέτρου Πελοποννησίου– τὸν Πρωτοψάλτη Ἰάκωβο (+1800), τὸν Πρωτοψάλτη Γρηγόριο (+1821), τὸν Νικηφόρο Καντουνιάρη ἢ Ναυτουνιάρη τὸν Χῖο, τὸν Θεόδωρο παπᾶ-Παράσχου Φωκαέα (+1851) καὶ λοιπούς. Εἶναι δὲ ἐνδιαφέρουσα ἐδῶ ἡ ἐπισήμανση ὅτι παράλληλα μὲ τὰ τραγούδια ποὺ συνέθετον οἱ ψάλτες –τὰ ὁποῖα ἔχουν προσφυῶς ἀποκληθεῖ ψαλτοτράγουδα– εὐδοκιμοῦσαν στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ὁρισμένα ἄλλα ἔντεχνα ἀστικὰ τραγούδια, τὴ μουσικὴ ἐπένδυση τῶν ὁποίων σαφῶς ἐπηρέαζαν θύραθεν –κυρίως δυτικά– μελικὰ μοτίβα, καταστρωμένα «εἰς μέλος εὐρωπαϊκόν», ὅπως διευκρινίζεται στὰ σχετικὰ χειρόγραφα ὅπου διασώθηκαν. Φρονοῦμε πὼς καὶ ὁ ἅγιος Νεκτάριος συνεχίζει πιστὰ αὐτὴν τὴν παράδοση τῆς γενέτειράς Του καὶ διακονεῖ προδήλως ὄχι μόνον τὸ «πνεῦμα στιχομανίας», ποὺ μαρτυρεῖ ὁ Χρύσανθος, ἀλλὰ καὶ τὴ διττὴ περὶ τῆς μουσικῆς ἐπενδύσεως τῶν στίχων Του τάση, οἱ καταβολὲς τῆς ὁποίας εἶναι –ὅπως εἴδαμε– παλαιότατες.
Δεύτερον· ὁ ἀοίδιμος «μεγαλοπρεπὴς» Πρωτοψάλτης τῆς τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας Ἰάκωβος ὁ Ναυπλιώτης (+1942), ἐξέδωσε κατὰ τὸ ἔτος 1894 μιὰν ἐνδιαφέρουσα «συλλογὴ ᾀσμάτων καὶ ᾠδῶν πρὸς χρῆσιν τῶν δημοτικῶν σχολείων καὶ παντὸς φιλομούσου»· στὸν πρόλογο τοῦ βιβλίου ἐπισημαίνει ὅτι «ὁ σκοπὸς αὐτοῦ ἐπετεύχθη κατὰ τὸ ἐνὸν διότι τυγχάνει τὸ πρῶτον ἐκτυπούμενον διὰ χαρακτήρων τῆς ἡμετέρας μουσικῆς καὶ τὸ ὁποῖον δύναται συνάμα νὰ δώσῃ ᾤθησίν τινα, πρὸς σπουδὴν ἐν τοῖς ἑκασταχοῦ δημοτικοῖς σχολείοις τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς»· παρακατιὼν δὲ προσθέτει καὶ τὰ ἑξῆς: «Ἀποκρούω δὲ ἐκ προτέρου τὴν τυχὸν ἀποδοθησομένην μοι φιλόκαινον τάσιν διὰ τοῦ τοιούτου ἔργου, φρονῶν ὅτι μουσικὴ σεμνὴ καὶ ἀπέριττος ἁρμόζουσα μικροῖς φοιτηταῖς σχολείων, οὐδέποτε δύναται νὰ ᾖ διάφορος ἐκείνης, δι᾿ ἧς περιεβλήθησαν τὰ ἐν πονήματι τούτῳ ᾄσματα καταλλήλως πρὸς τὴν ποίησιν αὐτῶν». Ἔχοντας ὑπ᾿ ὄψιν τὰ ἀνωτέρω, κατανοοῦμε ἐνδεχομένως εὐκολώτερα τὴν παρατήρηση τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ὅτι τὰ ἐν λόγῳ ποιήματά Του «ᾄδονται κατὰ τὸ ὕφος τῶν ᾀσμάτων τῶν ψαλλομένων ἐν τοῖς Σχολείοις»· καὶ ἐξ αὐτῆς τῆς ἐπόψεως ὁ ἅγιος ὑπήκει σὲ παλαιότερη μουσικὴ παράδοση καὶ οὐδόλως καινοτομεῖ.
Τρίτον· ὁ φίλος τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, Κωνσταντῖνος Ἀ. Ψάχος, δημοσίευσε κατὰ τὸ ἔτος 1909 μιὰν εὐσύνοπτη ἀλλ᾿ ἀρκούντως ἐμπεριστατωμένη μελέτη περὶ τῶν ἑλληνικῶν δημῳδῶν ᾀσμάτων, ὅπου μὲ ἀρκετὰ μουσικὰ παραδείγματα καταδεικνύει ὅτι τὰ δημώδη ᾄσματα διαιροῦνται σὲ τέσσερα εἴδη· τὰ ᾀδόμενα πρῶτον κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν ὕφος, δεύτερον κατὰ τὸ καθαρῶς δημῷδες ἰδίωμα, τρίτον κατὰ τὸ ἀσιατικὸν ὕφος καὶ τέταρτον στὰ κατὰ τὸ εὐρωπαϊκὸν ὕφος ᾀδόμενα ᾄσματα. Εἰδικώτερα γιὰ τὸ τελευταῖο εἶδος, ποὺ μᾶς ἐνδιαφέρει ἐδῶ, ὁ Ψάχος σημείωνε τὰ ἑξῆς: «Καὶ τοῦ εἴδους τούτου τὰ ᾄσματα οὐκ ὀλίγα εἶναι τὸν ἀριθμόν, ἀρχαῖα τε καὶ νεώτερα [...] Ἀπὸ παλαιοτάτων χρόνων καὶ μάλιστα κατὰ τοὺς χρόνους τῆς μαύρης δουλείας, ὁ Ἕλλην κατέφευγε καὶ εἰς τὸ εὐρωπαϊκὸν εἶδος, προτιμῶν ὅμως τὰ κλασικά τῆς εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς τεμάχια. Καὶ ἄλλοτε μὲν ἔψαλλεν αὐτὰ ταῦτα, ἄλλοτε δὲ ἐφήρμοζεν ἄλλα εἰς ὡρισμένους ἤχους». Καὶ ἐκπλήσσει ἐδῶ ἡ σύμπτωση τῶν ἀπόψεων τοῦ Ψάχου πρὸς αὐτὲς τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ὁ ὁποῖος σημειώνει εὔγλωττα ὅτι τὰ ἐν λόγῳ μελουργήματά Του «ψάλλονται κατὰ τὴν μουσικὴν τῶν ἐθνικῶν ᾀσμάτων τῶν τονισμένων κατὰ τὸ ὕφος τῆς Ἰταλικῆς Μουσικῆς».
Κοντολογίς, ὁ ἅγιος Νεκτάριος πιστοποιεῖται ὡς ἐμβριθὴς γνώστης τῆς μουσικῆς καταστάσεως τῆς ἐποχῆς Του· οἱ μουσικές Του ἐπιλογὲς δὲν εἶναι τυχαῖες, οὔτε βεβαίως μαρτυροῦν ἀδαῆ μελουργὸ ποὺ «παραπαίει» μεταξὺ τῆς ἀνατολικῆς καὶ δυτικῆς μουσικῆς παραδόσεως. Ἀντίθετα, καταδεικνύουν ἐνημερωμένο περὶ τὰ μουσικὰ ἐκκλησιαστικὸ ἄνδρα, ποὺ μὲ θαυμαστὴ πνευματικὴ διάκριση θέτει τὴ μουσικὴ στὴ διακονία συγκεκριμένων ποιμαντικῶν Του στόχων. Νομίζουμε πὼς εἶναι ἀξιομνημόνευτο τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ συγκεκριμένες μελῳδίες τοῦ ἁγίου εἶναι ἄκρως συντηρητικές, σὲ σχέση μὲ τὶς μελῳδίες ποὺ καταχωρίζει ὁ Ναυπλιώτης, γιὰ παράδειγμα, στὴ μνημονευθεῖσα συλλογή του· καὶ τοῦτο εἶναι ὁπωσδήποτε ἐνδεικτικό, καθ᾿ ὅτι σκοπὸς τοῦ ἁγίου εἶναι τὰ μελουργήματά Του νὰ ψάλλονται ὄχι ἁπλῶς «ἐν τοῖς σχολείοις», ἀλλὰ πρωτίστως «ἐν τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς ἐκπαιδευτηρίοις» καὶ κυριώτατα «ἐν τοῖς μοναστηρίοις». Ἐπεσημάνθη, βεβαίως, ἀνωτέρω ἡ ρητὴ σημείωση τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, κατὰ τὴν ὁποία τὰ ἐν λόγῳ μελῳδήματά Του «ὑπάγονται ὑπὸ τὴν κλίμακα τῆς τετραφώνου μουσικῆς»· δίχως ἀμφιβολία, πρόκειται γιὰ μιὰν ἀδιάψευστη μαρτυρία, ποὺ βεβαίως ὀφείλουμε νὰ ἀποδεχθοῦμε ὡς δεδομένη, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἐκτύλιξη τοῦ μέλους αὐτῶν δεν προδίδει τετράφωνη μελικὴ ανάπτυξη· ἄλλωστε καὶ μόνον ἡ παρατήρηση ὅτι ἕξι ἀπὸ τὶς μνημονευόμενες ἑπτὰ ᾠδὲς εἶναι μελισμένες στὸν πλάγιο τοῦ τετάρτου ἦχο, γεννᾶ ἀμέσως συνειρμοὺς ποὺ παραπέμπουν εὐθέως στὸν τρόπο maggiore τῆς δυτικῆς μουσικῆς. Δὲν εἶναι δυνατόν, ὅμως, νὰ παραθεωρήσουμε τὴν περίπτωση τῆς πέμπτης ᾠδῆς, ἡ ὁποία μελοποιεῖται στὸν ἀκραιφνῶς βυζαντινὸ δεύτερο ἦχο· κατὰ τὴν ἄποψή μας, τοῦτο δὲν συνιστᾶ τίποτε ἄλλο παρὰ μιὰ σαφῆ ἀπόπειρα τοῦ ἁγίου νὰ κατηχήσει –μὲ τὴν κυριολεκτικὴ τοῦ ὅρου ἔννοια–, νὰ «μυήσει» δηλαδὴ τοὺς μαθητές Του, τὶς μοναχές Του, τοὺς ὀρθοδόξους εὐσεβεῖς πιστοὺς ἢ ὅσους, τέλος πάντων, ψάλλουν τὰ ἐν λόγῳ ᾄσματά Του, νὰ τοὺς μυήσει –ἐπαναλαμβάνουμε– σὲ ἀμιγῶς ἐκκλησιαστικὰ μουσικὰ ἀκούσματα, τρέποντας σταδιακὰ τὸ «γάλα» σὲ «στερεὰ τροφή», κατὰ τὸ Γραφικὸ λόγο.
Καί, ἂς ἐπιτραπεῖ παρεμβατικῶς ἐδῶ νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι, αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ ἰδιοτυπία καὶ ἰδιαιτερότητα τῶν μελουργημάτων τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ἀγνοεῖται ἢ παρανοεῖται στὶς ἡμέρες μας· γι᾿ αὐτὸ καὶ παριστάμεθα μάρτυρες ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν καινοφανῶν μελοποιήσεων ποιημάτων τοῦ ἁγίου, μέσῳ τῶν ὁποίων προτείνονται σύγχρονες μελικὲς ἀπόψεις ποὺ τείνουν νὰ ἐπικρατήσουν –ἐὰν δὲν ἐπεκράτησαν ἤδη– ὡς οἱ μόνες ὑπάρχουσες καὶ ἐνδεδειγμένες, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ «τολμηρῶν ἐγχειρημάτων» ἐνόργανης ἀποδόσεως τῶν μελῳδημάτων τοῦ ἁγίου, ποὺ ἀποπροσανατολίζουν τὸν ἀκροατὴ καὶ ἀλλοιώνουν πλήρως τὸν ἀληθῆ χαρακτῆρα καὶ οὐσιαστικὸ αὐτῶν προορισμό. Ὡς μελῳδὸς καὶ ὡς ὑμνογράφος ὁ ἅγιος Νεκτάριος εἶχε μιὰν πλήρως διαμορφωμένη ἄποψη γιὰ τὴ μουσικὴ τῶν ποιημάτων Του. Οἱ στίχοι Του δὲν εἶναι ἄμουσοι· δὲν στεροῦνται ἰδίας μουσικῆς ἐπενδύσεως. Ἐπιπροσθέτως, ὁ ἴδιος χαρακτηρίζει πάντοτε συλλήβδην τὰ ἐν λόγῳ ᾄσματα ὡς ᾠδὲς, στὸν πρόλογο δὲ ἑνὸς ποιητικοῦ Του ἔργου, τοῦ Ψαλτηρίου, παραδίδει τὴν ἐξῆς ἑρμηνεία τοῦ συγκεκριμένου ὅρου: «ᾨδή, κυρίως εἰπεῖν, ἔστι φωνὴ μουσικὴ ἐναρμόνιος διὰ μόνου προφερομένη τοῦ στόματος χωρὶς ὀργάνου»². Τὰ μελῳδήματά Του εἶναι μὲν πεποιημένα κατὰ τὸ «μουσικὸ πνεῦμα» συγκεκριμένης ἐποχῆς, ἀποσκοποῦν, ὅμως, σὲ σταδιακὴ εἰσαγωγὴ ἁπλῶν ἀνθρώπων στὴ «μουσικὴ τῶν ἀγγέλων»³. Οὐσιαστικά, μέσῳ τῶν ἐν λόγῳ ᾠδῶν, ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἀποπειρᾶται νὰ ἀναβιβάσει ἁπλοϊκοὺς καὶ ὀλιγογράμματους πιστοὺς τῆς ἐποχῆς Του σὲ ὑψηλότερη πνευματικὴ σφαίρα, μὲ μιὰ «διαδικασία» ποὺ θυμίζει ὅσα σχολιάζει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος γιὰ τὴ διαφορὰ ψαλμῶν καὶ ὕμνων: «<span style="padding: .1px 5px 5px 5px;background-color:#ffffcc">Οἱ ψαλμοὶ πάντα ἔχουσιν, οἱ δὲ ὕμνοι πάλιν οὐδὲν ἀνθρώπινον· ὅταν ἐν τοῖς ψαλμοῖς μάθῃ, τότε καὶ ὕμνους εἴσεται, ἅτε θειότερον πρᾶγμα. Αἱ γὰρ ἄνω δυνάμεις ὑμνοῦσιν, οὐ ψάλλουσιν. Διὰ τοῦτο μετὰ τὰς ψαλμῳδίας ὕμνοι, ἅτε τελειότερόν τι πρᾶγμα</span>»⁴.</td><td></td><td bgcolor="white" valign="top">
* Ὁμιλία γενομένη στὴν ἡμερίδα «Ἅγιος Νεκτάριος, ὁ πρῶτος ἅγιος τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνα», ποὺ διοργάνωσε ἡ Ἀνωτέρα Ἐκκλησιαστικὴ Σχολὴ Κρήτης, ὑπὸ τὴν εὐλογία τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, στὸ Ἡράκλειο, κατὰ τὴν 24η Μαΐου τοῦ ἔτους 2000. [Σημειωτέον ὅτι στὸ παρὸν κείμενο ἀπηχοῦνται ἀπόψεις ποὺ ἀναλυτικὰ καί –κατὰ τὸ δυνατὸν τεκμηριωμένα– ὑποστηρίχθηκαν τὸ πρῶτον ἀπὸ τὸν γράφοντα στὸ βιβλίο· Ἀχιλλέως Γ. Χαλδαιάκη, Ὁ ἅγιος Νεκτάριος καὶ ἡ ἀγάπη του γιὰ τὴν ποίηση καὶ τὴν μουσική. Εἰσαγωγικὸ σχεδίασμα στὴν ποιητική-μουσικὴ διάσταση τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, [Ἀθῆναι 1998], κυρίως σσ. 45-84, ὅπου καὶ παραπέμπονται οἱ ἐνδιαφερόμενοι γιὰ περισσότερα. Ἐδῶ ὑπομνηματίζονται μόνον ὅσα νέα στοιχεῖα προσκομίζονται.]


1. Και μόνον αὐτὴ ἡ παρατήρηση κατατάσσει τὰ συγκεκριμένα βιβλία σὲ μιὰν ἑνιαία ἑνότητα, τὴν ὁποία –καὶ ἐξ ἐκδοτικῆς, ἀκόμη, ἐπόψεως– ὁ ἅγιος θέλησε νὰ παρουσιάσει μὲ ὁμοιόμορφο τρόπο.

2. Βλ. Ψαλτήριον τοῦ προφητάνακτος Δαυῒδ ἐντεταμένον εἰς μέτρα κατὰ τὴν τονικὴν βάσιν μετὰ ἑρμηνευτικῶν σημειώσεων, ὑπὸ τοῦ Μητροπολίτου Πενταπόλεως Νεκταρίου Κεφαλᾶ, Διευθυντοῦ τῆς Ριζαρείου Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς, ἐν Ἀθήναις 1908, σ. 8.

3. Βλ. Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, «Ὁ ἐθνικὸς χορὸς καὶ ἡ Μουσική», εἰς Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, Ἅπαντα (κριτικὴ ἔκδοση Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος), τόμος πέμπτος, (Ἀθήνα 1988), σ. 240.

4. Βλ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, «Ὑπόμνημα εἰς τὴν πρὸς Κολοσσαεῖς ἐπιστολήν. Ὁμιλία Θ᾿», P.G. 62, 363c.

</td></tr></table>

«Γιὰ τὰ ὑμνογραφικο-μουσικολογικὰ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου», κείμενο γιὰ σχετικὸ ψηφιακὸ δίσκο ποὺ θὰ κυκλοφορηθεῖ ἀπὸ τὴν Ἀνωτέρα Ἐκκλησιαστικὴ Σχολὴ Κρήτης.

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«Δύο χειρόγραφα τοῦ Θεοτοκαρίου τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου», Θεολογία 65 (1994) , σσ. 355-394. (Μονές σελίδες)</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Μὲ ἀφορμὴ τὴν παρουσίαση, ἀναλυτικὴ καταλογογράφηση καὶ πλήρη κωδικολογικὴ περιγραφὴ δύο χειρογράφων τοῦ Θεοτοκαρίου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἐκτίθενται -«ὑπὸ μορφὴν προδρόμου ἀνακοινώσεως»- στὴν παροῦσα μελέτη τὰ πρῶτα πορίσματα τῆς, περὶ τὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου, εὐρύτερης ἔρευνας τοῦ ὑποφαινόμενου. Ὡς πρὸς τὴν περιγραφὴ καὶ γενικότερη παρουσίαση τῶν χειρογράφων, νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἐξιχνιάζονται τὰ περὶ τῶν γραφέων τῶν κωδίκων καὶ τῶν χρονικῶν σταδίων τῆς συγγραφῆς ἐρωτήματα καὶ ἐπισημαίνονται οἱ ἐπὶ τῶν χειρογράφων ἰδιόχειρες «ἐπεμβάσεις» τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, οἱ ὁποῖες -ἐκτὸς τῶν ἄλλων- παρέχουν καὶ -ἄγνωστα ὣς τότε- πολύτιμα στοιχεῖα γιὰ τὸν τρόπο ψαλμῳδησης τῶν ὑμνογραφημάτων του. Ἐπίσης, ἐκδίδονται γιὰ πρώτη φορὰ (καὶ σχολιάζονται ἁρμοδίως) δέκα ἄγνωστα ποιήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καὶ γενικότερα καθορίζονται οἱ βασικὲς ἀρχὲς τῆς -ἑτοιμαζόμενης ἀπὸ τὸν ὑποφαινόμενο- κριτικῆς ἔκδοσης τῶν ὑμνογραφημάτων τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ὡς πρὸς τὸ ὑμνογραφικό, εἰδικότερα, ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, διευκρινίζεται -καὶ ὑποστηρίζεται μὲ συγκεκριμένα ἐπιχειρήματα- ὅτι τὰ ποιήματά του «ἐξυπηρετοῦν» συγκεκριμένη ποιμαντική του μέριμνα, ἀλλὰ καὶ «ἱκανοποιοῦν» ταυτόχρονα τὸν προσωπικό του «ἀκόρεστον πόθον τῆς ἀνυμνήσεως», δηλαδὴ τὴν ἀνάγκη ἔκφρασης τῶν θρησκευτικῶν του συναισθημάτων μὲ λόγο ἔμμετρο. Γιὰ πρώτη φορὰ ἐπισημαίνεται μὲ ἔμφαση ἐδῶ ὅτι τὰ ὑμνογραφήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ἀποτελοῦν -κατὰ τὸ μεγαλύτερο, τοὐλάχιστον, ποσοστό τους- «μετάπλαση» ἢ «ἀναμόρφωση», «ἐπέκταση» οὐσιαστικὰ σὲ ἑνιαῖα μέτρα (ὅπως καὶ ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος παραδέχεται), γνωστῶν προϋφιστάμενων ὕμνων, τῆς Παρακλητικῆς κυρίως, ἀλλὰ καὶ ἄλλων λειτουργικῶν βιβλίων, ἀπὸ τὰ χρησιμοποιούμενα καθημερινὰ στὴ Λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ παρατήρηση τούτη καθίσταται πλέον ἐμφανὴς μὲ τοὺς παράλληλους πίνακες ποὺ καταχωρίζονται στὸ τέλος τῆς ἐν λόγῳ μελέτης, ὅπου «ὀκτὼ ὑμνογραφήματα ἀπὸ τὸ Θεοτοκάριο τοῦ Ἁγ. Νεκταρίου σὲ παράλληλη διάταξη μὲ ὀκτὼ ἀντίστοιχα τροπάρια τῆς Παρακλητικῆς (ἕνα κατ᾿ ἦχον)» καταδεικνύουν τοῦ λόγου τὸ ἀληθές.</td></tr></table>
<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«Ἡ μουσικότης τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου», Ὁ Ἐφημέριος 44 (1995), σσ. 313-316.</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Μὲ τέσσερις περιεκτικὲς παρατηρήσεις συμπυκνώνονται στὸ παρὸν μελέτημα οἱ κυριότερες ἐνδείξεις περὶ τῆς μουσικότητας τοῦ ἁγίου Νεκταρίου· τόσο ὁρισμένες νουθεσίες του πρὸς τὶς μοναχὲς τῆς Ἱ.Μονῆς Ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης, ὅσο καὶ ἡ ἀγαστὴ συνεργασία του μὲ τοὺς μουσικοδιδασκάλους τῆς ἐποχῆς του, ἀλλὰ καὶ σχετικὲς ἐπὶ τοῦ προκειμένου μαρτυρίες, ἀφ᾿ἑνὸς μὲν μαθητῶν του ἀπὸ τὴ Ριζάρειο Σχολή, ἀφ᾿ἑτέρου δὲ συγχρόνων του Αἰγινητῶν, στοιχειοθετοῦν τὶς προαναφερθεῖσες ἐνδείξεις καὶ καθιστοῦν ἐφικτὴ «μιὰ ἁδρὴ σκιαγράφηση τῆς μουσικῆς φυσιογνωμίας» τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ἡ συλλογὴ καὶ εὐμέθοδη ἐδῶ παρουσίαση τῶν συγκεκριμένων ἐνδείξεων ἐπιτυγχάνεται κατόπιν ἐνδελεχοῦς μελέτης τῆς περὶ τὸν βίο καὶ τὴν πολιτεία τοῦ ἁγίου ὑφιστάμενης βιβλιογραφίας, καθὼς καὶ προσεκτικῆς ἔρευνας τῶν ἴδιων τῶν συγγραμμάτων του καὶ τῆς γενικότερης μουσικολογικῆς βιβλιογραφίας τῆς ἐποχῆς του· ἡ περίπτωση κάθε ἔνδειξης σχολιάζεται ἐξαντλητικά, μὲ ἐκτενεῖς διευκρινιστικὲς ὑποσημειώσεις, ὅπου θίγονται ζητήματα ὅπως, ἡ παρ᾿ὀλίγον συμμετοχὴ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου στὸ διδακτικὸ προσωπικὸ τοῦ Ὠδείου Ἀθηνῶν, ἡ παρουσία του στὶς ἐτήσιες ἐξετάσεις τῆς σχολῆς βυζαντινῆς μουσικῆς τοῦ ἴδιου Ὠδείου, ἡ ταυτότητα τοῦ μουσικοδιδασκάλου τῶν μοναζουσῶν τῆς Ἱ. Μονῆς Ἁγ. Τριάδος Αἰγίνης (ὁ ὁποῖος δὲν ταυτίζεται μὲ τὸν ἴδιο τὸν ἅγιο Νεκτάριο, ὅπως σὲ ὁρισμένες πηγὲς σημειώθηκε ἐσφαλμένα) ἢ καὶ ὁ ἀκριβής, ἀκόμη, βαθμὸς τῶν μουσικῶν γνώσεων τοῦ ἁγίου. Ἰδιαίτερα γιὰ τὸ πρῶτο ζήτημα, νὰ ἐπισημανθεῖ ὅτι γιὰ πρώτη φορὰ ἔρχεται στὸ φῶς τῆς δημοσιότητας μιὰ ἀπολύτως ἐνδιαφέρουσα αὐτομαρτυρία τοῦ ἁγίου -ἀπὸ σχετικὴ ὑποσημείωση ἀνέκδοτου ἔργου του- ἡ ὁποία καὶ φωτίζει κάπως τὰ -ὣς τότε- ἄγνωστα αἴτια τῆς ἀδυναμίας τοῦ ἁγίου νὰ διδάξει τελικὰ τὰ συμφωνηθέντα μαθήματα στὴ σχολὴ βυζαντινῆς μουσικῆς τοῦ Ὠδείου Ἀθηνῶν.</td></tr></table>
«Ἡ ἀγάπη τοῦ ἁγίου Νεκταρίου διὰ τὴν μουσικὴν καὶ τὴν ποίησιν», Ἅγιος Νεκτάριος· ὁ πνευματικός, ὁ μοναστικός, ὁ ἐκκλησιαστικὸς ἡγέτης. Πρακτικὰ διορθοδόξου θεολογικοῦ ἐπιστημονικοῦ συνεδρίου ἐπὶ τῇ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι (1846-1996) ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (Αἴγινα, 21-23 Ὀκτωβρίου 1996), ἔκδοση Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγ. Τριάδος (Ἁγ. Νεκταρίου) Αἰγίνης, Ἀθῆναι 2000, σσ. 485-515.

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«῾O ῞Aγιος Νεκτάριος καὶ ἡ ἀγάπη του γιὰ τὴν ποίηση καὶ τὴν μουσική. Εἰσαγωγικὸ σχεδίασμα στὴν ποιητική-μουσικὴ διάσταση τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου», [Ἀθῆναι 1998], σσ. 176.

(Ἅγιος Νεκτάριος. ΤΟ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ. Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἀχιλλέως Γ. Χαλδαιάκη: Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος καὶ ἡ ἀγάπη του γιὰ τὴν ποίηση καὶ τὴν μουσική. Ἐκδόσεις Ἁρμός, Ἀθήνα 1998, σελ. 17-32)</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Ἡ ποιητικὴ δραστηριότητα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἢ ὁ ἐπικαλούμενος ἅγιος τοῦ αἰῶνά μας ὡς ὑμνογράφος καὶ μελῳδός, συνιστᾶ θέμα ποὺ ἐλάχιστα ἔχει ἀπασχολήσει τοὺς ἐρευνητὲς τοῦ βίου καὶ τῆς πολιτείας του. Ὁ ὑποφαινόμενος εἶχα παλαιότερα τὴν εὐκαιρία νὰ ἐντρυφήσω στὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, καθὼς καὶ νὰ προβληματιστῶ σχετικὰ μὲ τὴ μουσικὴ ἐπένδυση τοῦ συγκεκριμένου ἔργου ἢ καὶ μὲ αὑτὴν τὴ μουσικότητα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, στὸ πλαίσιο γενικότερης ἔρευνας γιὰ τὴν ἐν λόγῳ πτυχὴ τῆς ἐλλογίμου φυσιογνωμίας τοῦ ἁγίου, ποὺ ἀκόμη βρίσκεται σὲ ἐξέλιξη. Στὴν παροῦσα ἐργασία -ἡ ὁποία ἀποτελεῖ πλήρη καὶ ὑπομνηματισμένη μορφὴ σχετικῆς ἀνακοίνωσής μου στὸ «ἐπὶ τιῆ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (1846-1996)» συνέδριο τῆς Αἴγινας- προσφέρεται ἀκριβῶς (κατὰ τὸν ὑπότιτλο αὐτῆς) ἕνα «εἰσαγωγικὸ σχεδίασμα στὴν ποιητική-μουσικὴ διάσταση τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου», ὅπου παρουσιάζεται καὶ συνεκτιμᾶται ἡ ἀγάπη τοῦ ἁγίου γιὰ τὴν ποίηση καὶ τὴ μουσική. Στὸ Προοίμιο ποὺ προτάσσεται τῆς ὅλης μελέτης ἀπαριθμεῖται καὶ ἐπισημαίνεται εὐρύτερα τὸ -ὄχι καὶ πολὺ γνωστὸ ὁμολογουμένως- ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἐνῶ σὲ ἐκτενεῖς ὑποσημειώσεις παρέχονται καὶ εἰδικότερες πληροφορίες (βάσει συγκεκριμένων μαρτυριῶν τοῦ ἴδιου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ποὺ ὣς σήμερα δὲν εἶχαν ἀξιοποιηθεῖ ἀπὸ ἄλλον ἐρευνητὴ) γιὰ τὰ χρονικὰ πλαίσια ὄχι μόνον τοῦ καταρτισμοῦ κάθε σχετικῆς ἐργασίας του, ἀλλὰ καὶ τῆς τυπογραφικῆς προετοιμασίας καὶ τελικῆς ἐκτύπωσης αὐτῆς. Στὴ συνέχεια, σχολιάζονται σὲ δύο παραγράφους Τὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καὶ Ἡ μουσικὴ τῶν ὑμνογραφημάτων τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ἡ πρώτη παράγραφος ἀποτελεῖ οὐσιαστικὰ ἕνα «πανόραμα», μιὰ νοητὴ περιδιάβαση στὸ σύνολο τοῦ ποιητικοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου, ὅπου ὁ ἀναγνώστης πληροφορεῖται γιὰ τὴν ἰδιαιτερότητα ποὺ ἐκλαμβάνει τὸ ὑμνογραφικὸ αὐτὸ ἔργο, τοὺς σκοποὺς ποὺ δι᾿ αὐτοῦ ἐπιδιώκονται, τὸν ἀντίκτυπο ποὺ ἐξασκεῖ τοῦτο στὴν ψυχικὴ κατάσταση τοῦ ἴδιου τοῦ ποιητῆ καὶ τὴν ὅλη λειτουργικότητά του στὸ χρονικὸ πλαίσιο ποὺ αὐτὸ παρήχθη, μέσῳ ἐπιλεγμένων, σχετικῶν ἐπὶ τοῦ προκειμένου, περικοπῶν ἀπὸ ἐπιστολὲς τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ἢ ἁρμόδιων διευκρινήσεων τοῦ ἴδιου στὰ προλογικὰ σημειώματα τῶν ποιητικῶν του πονημάτων. Στὴ δεύτερη παράγραφο γίνεται εἰδικότερος λόγος γιὰ τὴ σχέση τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ὄχι μόνον μὲ τὴ μουσικὴ καθ᾿ ἑαυτὴν, ἀλλὰ καὶ μὲ τοὺς κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ αἰῶνά μας μουσικοὺς κύκλους τῶν Ἀθηνῶν. Λεπτομερῶς θίγονται ἐδῶ -καὶ γιὰ πρώτη φορὰ σχολιάζονται ἐκτενῶς- θέματα, ὅπως ἡ συμμετοχὴ τοῦ ἁγίου σὲ εἰδικὴ μουσικὴ ἐπιτροπὴ γιὰ τὴ «μελέτη παντὸς μουσικοῦ θέματος», καθὼς καὶ ἡ ἐπικείμενη, ἀλλὰ μὴ πραγματοποιηθεῖσα τελικά, συμμετοχή του στὸ διδακτικὸ προσωπικὸ τοῦ Ὠδείου Ἀθηνῶν καὶ ἄλλες σχετικὲς μουσικὲς δραστηριότητές του· ἐπίσης, σκιαγραφοῦνται μὲ εὐκρίνεια πλέον οἱ περὶ τὴ μουσικὴ τῶν ποιημάτων του σαφῶς διαμορφωμένες ἀπόψεις τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, βάσει ὁρισμένων «μουσικολογικῶν» δημοσιευμάτων του καὶ κυρίως βάσει ἐσωτερικῶν στοιχείων ποὺ ἀναδύονται ἀπὸ τὴν ἐπισταμένη μελέτη τοῦ ἴδιου τοῦ ὑμνογραφικοῦ του ἔργου, τόσο κατὰ τὴν ἐκδεδομένη του μορφὴ ὅσο καὶ κατὰ τὴ χειρόγραφη -κατ᾿ ἐξοχήν- πρωτότυπη καταγραφή τους, ποὺ ὁ ὑποφαινόμενος μελέτησα κριτικά. Τέλος, ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρουσα καὶ ἀποκαλυπτικὴ γιὰ τὴ συγκεκριμένη παράμετρο τοῦ ποιητικοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου εἶναι ἡ ἀναδημοσίευση ἐδῶ ἕξι -ἐντελῶς λησμονημένων κατὰ τὰ ἄλλα- μουσικῶν καταγραφῶν τοῦ Κ. Ἀ. Ψάχου, ποὺ ἀποτυπώνουν τὸ μέλος ἰσάριθμων ὠδῶν τοῦ Θεοτοκαρίου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ὅπως ὁ τελευταῖος τὸ ὑπαγόρευσε στὸν Ψάχο· οἱ συγκεκριμένες μουσικὲς καταγραφὲς ἐμπλουτίζονται καὶ ἀπὸ μία ἀκόμη ἡμέτερη καταγραφὴ παρόμοιου ὕμνου τοῦ ἁγίου, κατὰ τὴν παράδοση τῶν μοναζουσῶν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης. Τὰ ἐν λόγῳ μέλη σχολιάζονται μουσικολογικὰ καὶ κυρίως ἐντάσσονται -μὲ ἁρμόδιες ἱστορικομουσικολογικὲς παρατηρήσεις- στὸ χρονικό τους πλαίσιο, γεγονὸς ποὺ ἐπιτρέπει τὴν εὐχερῆ καὶ μόνη ὀρθή, πιστεύω, κατανόηση τῆς ὅλης μελικῆς τους ἐπένδυσης, ἡ ὁποία ἐνδεχομένως ξενίζει τὸν σημερινὸ ἀκροατή. Τὸ μελέτημα κατακλείεται ἀπὸ ἐκτενὲς Ἐπίμετρο, ὅπου -γιὰ πλέον ἐποπτικὴ προσέγγιση στὸ ποιητικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου- ἀνθολογοῦνται χαρακτηριστικὰ δείγματα ὑμνογραφημάτων τοῦ ἁγίου, ἐπιλεγμένα ἀπὸ τὸ σύνολο τοῦ σχετικοῦ ἔργου του (δηλαδὴ τὰ πονήματά του Θεοτοκάριον/Ψαλτήριον/Τριαδικὸν/Κεκραγάριον), ὁρισμένα ἀπὸ τὰ ὁποῖα παρατίθενται μὲ κριτικὴ διάθεση, παράλληλα «ἢ καὶ συναπτῶς πρὸς τὰ πρωτότυπα ὑμνογραφήματα, ψαλμοὺς ἤ πεζὰ κείμενα», ὡς μιὰ «πρόγευση» τῆς -ἑτοιμαζόμενης ἀπὸ τὸν ὑποφαινόμενο- κριτικῆς ἔκδοσης «τοῦ συνόλου τῶν ὑμνογραφημάτων τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου». Τοῦ παρόντος βιβλίου ἐπιτάσσονται πίνακας Πανομοιοτύπων, εὑρετήρια (Κυρίων ὀνομάτων/Μουσικῶν μελῶν/Εἰκόνων καὶ πανομοιοτύπων/Ἀρκτικῶν τροπαρίων) καὶ ὁ πίνακας τῶν περιεχομένων.</td></tr></table>
<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«Ὁ Πενταπόλεως Νεκτάριος Κεφαλᾶς· ἕνας μουσικώτατος ἅγιος τοῦ ἐκπνέοντος αἰῶνός μας», Θεοδρομία. Τριμηνιαία ἔκδοση ὀρθοδόξου διδαχῆς, ἔτος Α', τεῦχος 3,Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 1999, σσ. 37-52.</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Σὲ συνέχεια τῆς ἔρευνάς μου γύρω ἀπὸ τὴ μουσικότητα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, συνοψίζονται στὸ παρὸν μελέτημα τὰ μέχρι τώρα ἐντοπισθέντα γιὰ τὸ συγκεκριμένο θέμα στοιχεῖα καὶ προστίθενται νέες ἀκόμη μαρτυρίες, κυρίως γιὰ τὶς μουσικὲς δραστηριότητες τοῦ ἁγίου Νεκταρίου κατὰ τὸ διάστημα τῆς παραμονῆς του στὴν Αἴγινα· σχολιάζονται διεξοδικὰ καὶ ὑπομνηματίζονται ἐξαντλητικὰ ζητήματα ὅπως οἱ ἔμμεσες ἢ ἄμεσες ἐνέργειες τοῦ ἁγίου γιὰ τὴ μουσικὴ κατάρτιση τῶν μοναζουσῶν τῆς ἱερᾶς μονῆς ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης, οἱ ἐπαφές του μὲ μουσικώτατους ἄνδρες (ὅπως π.χ. στὴν Αἴγινα τὸν ψάλτη Νικόλαο Βότση ἢ στὸν Πειραιᾶ τοὺς μουσικοδιδασκάλους Νικόλαο Παπαϊωάννου καὶ Φωκίωνα Βάμβα), ἀλλὰ καὶ παρεμφερῆ ἄλλα δεδομένα μέσῳ τῶν ὁποίων ἐξαίρεται ἐν τέλει ἡ προσωπική του ροπὴ πρὸς τὴ μουσικὴ καὶ τὸ λειτουργικὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὴν ψαλτικὴ εὐταξία.</td></tr></table>
<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«Τρία κείμενα γιὰ τὴν ὑμνογραφία τοῦ Νεκταρίου Κεφαλᾶ. Α΄ Παρατηρήσεις ἐπὶ παρατηρήσεων», Νέα Ἑστία, ἔτος 80ο, τόμος 160ος, τεῦχος 1794, Νοέμβριος 2006, σσ. 888-895.</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Πειστικὴ (καὶ ἀπόλυτα τεκμηριωμένη) ἀπάντηση σὲ σχετικὸ ἄρθρο τοῦ Γ. Πινακούλα, ὅπου σχολιάζονταν παλαιότερες θέσεις μου σχετικὰ μὲ τὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ἡ συγκυρία μοῦ δίνει τὴν ἀφορμὴ νὰ ἀνακεφαλαιώσω (μεθοδικὰ καὶ νηφάλια) τὰ πορίσματα τῆς μέχρι τώρα σχετικῆς ἔρευνάς μου γύρω ἀπὸ τὸ ὑμνογραφικὸ καὶ μουσικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Τὸ ὕφος δὲν εἶναι ἀπολογητικό, ἀντίθετα ἀποπνέει ἀσφαλῆ γνώση τοῦ ἀντικειμένου.</td></tr></table>
Ὁ γυναικεῖος μοναχισμὸς καὶ ὁ ἅγιος Νεκτάριος. Πρακτικὰ διορθοδόξου μοναστικοῦ συνεδρίου ἐπὶ τῇ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι (1846-1996) ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (Αἴγινα 9-11 Σεπτεμβρίου 1996)

Χριστίνα said:

Για το θέμα Αγνή Παρθένε Δέσποινα (μήνυμα #25).


<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td>«Ἅγιος Νεκτάριος· ὁ μελῳδὸς ἱεράρχης», Ἡ Αἰγιναία. Περιοδικὴ πολιτιστικὴ ἔκδοση, τεῦχος 4, Αἴγινα, Ἰούλιος-Δεκέμβριος 2001, σσ. 70-75.</td><td></td><td bgcolor="white">Ἀναφορὰ στὴν ἀπὸ τὸν ἅγιο Νεκτάριο μελοποίηση ὁρισμένων ὕμνων τοῦ Θεοτοκαρίου του· διακρίνονται οἱ δύο διαστάσεις (βυζαντινὴ καὶ εὐρωπαϊκή) τῶν ὀφειλομένων στὸν ἅγιο Νεκτάριο μελικῶν παραδειγμάτων καὶ ὁ λόγος ἐμμένει στὴ δεύτερη περίπτωση (δυτικότροπα μελῳδήματα), ἡ ὁποία σχολιάζεται καὶ ἑρμηνεύεται ἁρμοδίως. Γιὰ τὸ κείμενο ἔχουν βασικὰ χρησιμοποιηθεῖ περικοπὲς ἀπὸ παλαιότερο σχετικὸ μελέτημά μου, μὲ προσθήκη καὶ νέων στοιχείων, τὰ ὁποῖα καὶ ὑπομνηματίζονται προσηκόντως.</td></tr></table>

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">Ἅγιος Νεκτάριος· ὁ μελῳδὸς ἱεράρχης*

Ἀπὸ τοὺς μουσικοὺς πού –μαζὶ μὲ τὴ μουσικὴ καθ᾿ ἑαυτήν– διεδραμάτισαν ἀξιομνημόνευτο ρόλο στὴ βιοτὴ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, μιὰ σημαντικώτατη καὶ μουσιολογικῶς ἀδιαμφισβήτητη μαρτυρία, γιὰ τὸν τρόπο κατὰ τὸν ὁποῖο ἐπιθυμοῦσε ὁ ἅγιος νὰ ψάλλονται τὰ ποιήματά Του, ὀφείλουμε στὸν περιώνυμο Κωνσταντῖνο Ἀ. Ψάχο. Καὶ ἐξηγούμαστε εἰδικώτερα· τὰ ποιήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου δημοσιεύθηκαν ἀπὸ τὸν ἴδιο, κατὰ τὴν πενταετία 1905-1910, σὲ ἕξι καλαίσθητα –καὶ ὁμοειδῆ ὡς πρὸς τὸ σχῆμα καὶ τὰ ἐξώφυλλα¹-βιβλίδια· τὸ μικρὸν Θεοτοκάριον (1905), τὸ μέγα Θεοτοκάριον (1907), τὸ Ψαλτήριον (1908), τὸ Τριαδικὸν (1909) καὶ τὸ Κεκραγάριον (1910), τυπωμένο σὲ δύο τόμους. Ἡ μνημονευθεῖσα μαρτυρία ἀνευρίσκεται ἐν κατακλεῖδι τοῦ πρώτου ποιητικοῦ πονήματος τοῦ ἁγίου, τοῦ μικροῦ Θεοτοκαρίου, ὅπου –δι᾿ ἁρμοδίων μουσικῶν καταγραφῶν πού, καθ᾿ ὑπαγόρευσιν τοῦ ἰδίου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, φιλοπόνησε, στὴ βυζαντινὴ παρασημαντική, ὁ Κ. Ἀ. Ψάχος– γνωστοποιεῖται ἡ μουσικὴ ἕξι θεοτοκίων ποιημάτων τοῦ ἁγίου· ἰδιαίτερη μνεία τοῦ γεγονότος κάνει ὁ ἅγιος στὸν πρόλογο τῆς συγκεκριμένης ἐκδόσεως: «Τὰς πέντε πρώτας ᾠδάς –γράφει σχετικῶς– ὡς καὶ τὴν τοῦ Βουλγάρεως ἐμελοποιήσαμεν ἡμεῖς, ἐτόνισε δὲ αὐτὰς ὁ κ. Κ. Ἀ. Ψάχος καθηγητὴς τῆς βυζαντινῆς μουσικῆς ἐν τῷ ᾨδείῳ Ἀθηνῶν. Αἱ μεμελισμέναι στροφαὶ τῶν ᾠδῶν εὕρηνται ἐν τέλει τοῦ βιβλίου».
Δεδομένης τῆς ἰδιομόρφου μουσικῆς ἐπενδύσεως τῶν ἐν λόγῳ ᾠδῶν τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (τὸ μέλος τῶν ὁποίων προξενεῖ ὁπωσδήποτε ἰδιαίτερη ἐντύπωση, καθ᾿ ὅτι σαφῶς ἀφίσταται τῆς παραδεδομένης ἐκκλησιαστικῆς μελοποιίας), ἀλλὰ καὶ ἱκανῶν παρομοίων ποιημάτων Του (ἀναπτυσσομένων κατὰ τὰ μελικὰ πρότυπα συγκεκριμένων ἐκκλησιαστικῶν αὐτομέλων καὶ μουσικῶν προλόγων) λαμβανομένων παραλλήλως ὑπ᾿ ὄψιν, ὁδηγούμαστε δίχως δυσκολία στὴ διαπίστωση ὅτι κατὰ τὴ μουσικὴ ἐπένδυση τῶν ποιημάτων Του ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἐπεδείκνυε μιά, φαινομενικῶς ἀντιφατικὴ, ἀλλὰ πάντως συνειδητή, διττὴ «μουσικὴ προτίμηση», ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν πρὸς οἰκεῖα μουσικὰ πρότυπα, δηλαδὴ γνωστὰ αὐτόμελα τῆς ἐκκλησιαστικῆς μελοποιίας, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ πρὸς νέα μελοποιήματα, δικῆς Του συνθέσεως, ἁπλοϊκώτερα καὶ εὐληπτότερα. Ἡ διττὴ αὐτὴ μουσικὴ ἐπιλογὴ τοῦ ἁγίου, πού –ὅπως θὰ δοῦμε– διακονεῖ συγκεκριμένη ποιμαντική Του μέριμνα, ἀλλὰ σκιαγραφεῖ παράλληλα καὶ τὶς δύο ὁδοὺς πρὸς τὶς ὁποῖες ἐκινεῖτο ἡ μουσική Του ἀντίληψη, ὁμολογεῖται σαφέστερα ἀπὸ τὸν ἴδιο στὸν πρόλογο τοῦ Τριαδικοῦ Του, ὅπου σημειώνει χαρακτηριστικά: «Οἱ ὕμνοι ᾄδονται κατά τε τὸ ὕφος τὸ ἐκκλησιαστικὸν καὶ κατὰ τὸ ὕφος τῶν ᾀσμάτων τῶν ψαλλομένων ἐν τοῖς Σχολείοις· ὑπάγονται δηλονότι ὑπό τε τὰ μέτρα καὶ τὸν ῥυθμὸν τῆς ἀρχαίας ὑμνῳδίας καὶ ὑπὸ τὴν κλίμακα καὶ τοὺς κανόνας τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς».
Κατὰ εὐτυχῆ συγκυρία, ὑπάρχει ἕνα ἀρκούντος διασαφητικὸ ἄρθρο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου περὶ τοῦ προκειμένου θέματος, δημοσιευμένο σὲ γνωστὴ μουσικὴ ἐφημερίδα τῆς ἐποχῆς, ὅπου ὁ ἴδιος μέσῳ μιᾶς εὐφαντάστου ἀναγωγῆς, ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν διακρίνει τὶς ἐν λόγῳ δύο παράλληλες μουσικὲς τάσεις ποὺ προσωπικῶς προέκρινε γιὰ τὰ ποιήματά Του, ἀφ᾿ ἑτέρου δέ, ἐπικαλούμενος ὡς ἐπιχείρημα τὴ μετρικὴ τῶν ὕμνων Του, ἐξισώνει τὶς ἴδιες μουσικὲς τάσεις, ἀνάγοντας αὐτὲς στὴν κατὰ τὴν ἄποψή Του κοινὴ ἀρχαιοελληνική τους προέλευση: «Οἱ ὕμνοι τοῦ Τριαδικοῦ ὑμνολογίου –ἰσχυρίζεται συγκεκριμένα– πεποιημένοι εἰς διάφορα μέτρα μὲ βάσιν τονικὴν ψάλλονται κατά τε τὴν Ἐθνικὴν Ἐκκλησιαστικὴν Μουσικήν, εἰς τοὺς κανόνας τῆς ὁποίας ὁμαλῶς ὑπάγονται καὶ κατὰ τὴν μουσικὴν τῶν ἐθνικῶν ᾀσμάτων τῶν τονισμένων κατὰ τὸ ὕφος τῆς Ἰταλικῆς Μουσικῆς· ἡ τοῦ μέτρου ὑποταγὴ εἰς ἀμφοτέρας τὰς μουσικάς μοι φαίνεται, ὅτι μαρτυρεῖ τὴν συγγένειαν τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς μετρικῆς καὶ ἑπομένως τῆς Μουσικῆς πρός τε τὴν Ἐκκλησιαστικὴν Ἐθνικὴν ἡμῶν Μουσικὴν καὶ πρὸς τὴν Ἰταλικὴν Μουσικήν, ἥτις ὡς γνωστὸν εἶναι γέννημα τῆς ἀρχαίας Ἑλληνικῆς Μουσικῆς· διότι ἄλλως ἡ τῶν ἀρχαίων μέτρων ὑποταγὴ εἰς τὴν κλίμακα καὶ τοὺς τόνους τῆς Ἐκκλησιαστικῆς Μουσικῆς ἤθελεν εἶσθαι ἀδύνατος· ὥστε ἡ ἐφαρμογὴ τῶν μέτρων τῶν ἀρχαίων πρός τε τὴν Ἐκκλησιαστικὴν μουσικὴν καὶ πρὸς τὴν Ἰταλικὴν μαρτυρεῖ ὅτι ἀμφότεραι αὗται αἱ Μουσικαὶ κοινὴν ἔχουσι τὴν προέλευσιν καὶ ἑπομένως ὅτι ἡ Ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ εἶναι γνησία Ἑλληνική· οἱ δὲ τἀναντία λέγοντες ἀπρομελετήτως ἀποφαίνονται». Τὸ θέμα εἶναι ὁμολογουμένως πολὺ ἐνδιαφέρον, παράλληλα ὅμως καὶ ἀπόλυτα ἐξειδικευμένο καί –ὅπως εἶναι κατανοητό– περαιτέρω ἀνάλυση σχολιασμὸς καὶ ἑρμηνεία αὐτοῦ δὲν χωρεῖ ἐδῶ· ἂς κρατήσουμε μόνον τὴ διαπίστωση ὅτι ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἐπιλέγει δύο διαφορετικοὺς μουσικοὺς τρόπους γιὰ νὰ ψάλλονται τὰ ποιήματά Του· εἶναι, μάλιστα, ἀξιοσημείωτο ὅτι στὸν πρόλογο τοῦ τελευταίου ὑμνογραφικοῦ Του πονήματος, τοῦ Κεκραγαρίου, τὰ δύο τοῦτα μουσικὰ μεγέθη περιγράφονται ἀπὸ τὸν ἴδιο μὲ ἀκραιφνῶς μουσικολογικοὺς ὅρους: «Τὰ ποιήματα πάντα –γράφει– ψάλλονται καὶ ὑπάγονται ὑπό τε τὴν κλίμακα τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς καὶ τῆς τετραφώνου».
Ἀφήνοντας πρὸς τὸ παρὸν τὰ ποιήματα πού, ἐξ ἐπόψεως μουσικῆς, κατατάσσονται στὴν πρώτη κατηγορία –ὑπάγονται δηλαδὴ «ὑπὸ τὴν κλίμακα τῆς Βυζαντινῆς Μουσικῆς»– ἐπισημαίνουμε ἐδῶ ὅτι ἀπὸ τὰ ὑμνογραφήματα πού, ἐξ ἐπόψεως μουσικῆς, κατατάσσονται στὴ δεύτερη κατηγορία –ὑπάγονται δηλαδὴ «ὑπὸ τὴν κλίμακα τῆς τετραφώνου μουσικῆς»– γνωρίζουμε μόνον τὶς μνημονευθεῖσες ἕξι ᾠδὲς τοῦ Θεοτοκαρίου, ποὺ καθ᾿ ὑπαγόρευσιν τοῦ ἁγίου Νεκταρίου κατέγραψε ὁ Ψάχος, καθὼς καὶ ἕνα ἀκόμη ποίημα τοῦ ἁγίου, καταχωρισμένο στὸ τέλος τοῦ δευτέρου τόμου τοῦ Κεκραγαρίου Του –τὸ γνωστὸ «Ὦ θεία ἀγάπη»–, ἡ μουσικὴ τοῦ ὁποίου διασώθηκε ἀπὸ προφορικὴ παράδοση τῶν μοναζουσῶν τῆς Ἱ.Μ. Ἁγ. Τριάδος Αἰγίνης. Πρόκειται οὐσιαστικὰ γιὰ μελῳδήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἀμιγῶς δηλαδὴ προσωπικές Του συνθέσεις, τόσο κατὰ τὴν ποίηση ὅσο καὶ κατὰ τὴ μουσική· αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ διάσταση τῶν συγκεκριμένων ᾠδῶν, καὶ μάλιστα ἡ ἡγιασμένη προσωπικότητα τοῦ μελοποιοῦ αὐτῶν, τὶς ἐπιφορτίζει μὲ ξεχωριστὸ ἐνδιαφέρον, ἀλλὰ καὶ ἐπιτείνει τὸν πολύπλευρο προβληματισμὸ τοῦ σημερινοῦ ἀκροατοῦ, ποὺ σαφῶς ξενίζεται ἀπὸ τὸ ἰδιότυπο μέλος αὐτῶν.
Πρῶτον· ὁ κατ᾿ ἐξοχὴν θεωρητικὸς τῆς ψαλτικῆς τέχνης, Χρύσανθος ὁ ἐκ Μαδύτων (+1848), σκιαγραφώντας τὴ μουσικὴ φυσιογνωμία Πέτρου λαμπαδαρίου τοῦ Πελοποννησίου καὶ ἐπισημαίνοντας συγκεκριμένα τὴν ἱκανότητα τοῦ ἐν λόγῳ μελουργοῦ νὰ καταγράφει καὶ συνθέτει ᾄσματα «ἐξωτερικῆς» –ἐξωεκκλησιαστικῆς δηλαδὴ– μουσικῆς, παραδίδει μιὰ σημαντικώτατη περὶ τοῦ προκειμένου θέματος μαρτυρία: «ἐπεκράτει –σημειώνει– κατ᾿ ἐκεῖνον τὸν καιρὸν τοὺς εὐγενεῖς καὶ λογίους τοῦ ἡμετέρου γένους πνεῦμα στιχομανίας». Ἀπὸ τὴν πληθώρα τῶν ποιημάτων ποὺ λόγῳ τῆς ἀνωτέρω «στιχομανίας» προέκυπτον, ἀρκετοὶ στίχοι ἐμελίζοντο –κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν ἢ ἀραβοπερσικὸν γενικώτερα ὕφος– ἀπὸ τοὺς ἐπιφανεῖς ψάλτες καὶ μελουργοὺς τῆς Κωνσταντινουπόλεως, ὅπως γιὰ παράδειγμα –πέρα τοῦ μνημονευθέντος Πέτρου Πελοποννησίου– τὸν Πρωτοψάλτη Ἰάκωβο (+1800), τὸν Πρωτοψάλτη Γρηγόριο (+1821), τὸν Νικηφόρο Καντουνιάρη ἢ Ναυτουνιάρη τὸν Χῖο, τὸν Θεόδωρο παπᾶ-Παράσχου Φωκαέα (+1851) καὶ λοιπούς. Εἶναι δὲ ἐνδιαφέρουσα ἐδῶ ἡ ἐπισήμανση ὅτι παράλληλα μὲ τὰ τραγούδια ποὺ συνέθετον οἱ ψάλτες –τὰ ὁποῖα ἔχουν προσφυῶς ἀποκληθεῖ ψαλτοτράγουδα– εὐδοκιμοῦσαν στὴν Κωνσταντινούπολη καὶ ὁρισμένα ἄλλα ἔντεχνα ἀστικὰ τραγούδια, τὴ μουσικὴ ἐπένδυση τῶν ὁποίων σαφῶς ἐπηρέαζαν θύραθεν –κυρίως δυτικά– μελικὰ μοτίβα, καταστρωμένα «εἰς μέλος εὐρωπαϊκόν», ὅπως διευκρινίζεται στὰ σχετικὰ χειρόγραφα ὅπου διασώθηκαν. Φρονοῦμε πὼς καὶ ὁ ἅγιος Νεκτάριος συνεχίζει πιστὰ αὐτὴν τὴν παράδοση τῆς γενέτειράς Του καὶ διακονεῖ προδήλως ὄχι μόνον τὸ «πνεῦμα στιχομανίας», ποὺ μαρτυρεῖ ὁ Χρύσανθος, ἀλλὰ καὶ τὴ διττὴ περὶ τῆς μουσικῆς ἐπενδύσεως τῶν στίχων Του τάση, οἱ καταβολὲς τῆς ὁποίας εἶναι –ὅπως εἴδαμε– παλαιότατες.
Δεύτερον· ὁ ἀοίδιμος «μεγαλοπρεπὴς» Πρωτοψάλτης τῆς τοῦ Χριστοῦ Μεγάλης Ἐκκλησίας Ἰάκωβος ὁ Ναυπλιώτης (+1942), ἐξέδωσε κατὰ τὸ ἔτος 1894 μιὰν ἐνδιαφέρουσα «συλλογὴ ᾀσμάτων καὶ ᾠδῶν πρὸς χρῆσιν τῶν δημοτικῶν σχολείων καὶ παντὸς φιλομούσου»· στὸν πρόλογο τοῦ βιβλίου ἐπισημαίνει ὅτι «ὁ σκοπὸς αὐτοῦ ἐπετεύχθη κατὰ τὸ ἐνὸν διότι τυγχάνει τὸ πρῶτον ἐκτυπούμενον διὰ χαρακτήρων τῆς ἡμετέρας μουσικῆς καὶ τὸ ὁποῖον δύναται συνάμα νὰ δώσῃ ᾤθησίν τινα, πρὸς σπουδὴν ἐν τοῖς ἑκασταχοῦ δημοτικοῖς σχολείοις τῆς ἐκκλησιαστικῆς μουσικῆς»· παρακατιὼν δὲ προσθέτει καὶ τὰ ἑξῆς: «Ἀποκρούω δὲ ἐκ προτέρου τὴν τυχὸν ἀποδοθησομένην μοι φιλόκαινον τάσιν διὰ τοῦ τοιούτου ἔργου, φρονῶν ὅτι μουσικὴ σεμνὴ καὶ ἀπέριττος ἁρμόζουσα μικροῖς φοιτηταῖς σχολείων, οὐδέποτε δύναται νὰ ᾖ διάφορος ἐκείνης, δι᾿ ἧς περιεβλήθησαν τὰ ἐν πονήματι τούτῳ ᾄσματα καταλλήλως πρὸς τὴν ποίησιν αὐτῶν». Ἔχοντας ὑπ᾿ ὄψιν τὰ ἀνωτέρω, κατανοοῦμε ἐνδεχομένως εὐκολώτερα τὴν παρατήρηση τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ὅτι τὰ ἐν λόγῳ ποιήματά Του «ᾄδονται κατὰ τὸ ὕφος τῶν ᾀσμάτων τῶν ψαλλομένων ἐν τοῖς Σχολείοις»· καὶ ἐξ αὐτῆς τῆς ἐπόψεως ὁ ἅγιος ὑπήκει σὲ παλαιότερη μουσικὴ παράδοση καὶ οὐδόλως καινοτομεῖ.
Τρίτον· ὁ φίλος τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, Κωνσταντῖνος Ἀ. Ψάχος, δημοσίευσε κατὰ τὸ ἔτος 1909 μιὰν εὐσύνοπτη ἀλλ᾿ ἀρκούντως ἐμπεριστατωμένη μελέτη περὶ τῶν ἑλληνικῶν δημῳδῶν ᾀσμάτων, ὅπου μὲ ἀρκετὰ μουσικὰ παραδείγματα καταδεικνύει ὅτι τὰ δημώδη ᾄσματα διαιροῦνται σὲ τέσσερα εἴδη· τὰ ᾀδόμενα πρῶτον κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν ὕφος, δεύτερον κατὰ τὸ καθαρῶς δημῷδες ἰδίωμα, τρίτον κατὰ τὸ ἀσιατικὸν ὕφος καὶ τέταρτον στὰ κατὰ τὸ εὐρωπαϊκὸν ὕφος ᾀδόμενα ᾄσματα. Εἰδικώτερα γιὰ τὸ τελευταῖο εἶδος, ποὺ μᾶς ἐνδιαφέρει ἐδῶ, ὁ Ψάχος σημείωνε τὰ ἑξῆς: «Καὶ τοῦ εἴδους τούτου τὰ ᾄσματα οὐκ ὀλίγα εἶναι τὸν ἀριθμόν, ἀρχαῖα τε καὶ νεώτερα [...] Ἀπὸ παλαιοτάτων χρόνων καὶ μάλιστα κατὰ τοὺς χρόνους τῆς μαύρης δουλείας, ὁ Ἕλλην κατέφευγε καὶ εἰς τὸ εὐρωπαϊκὸν εἶδος, προτιμῶν ὅμως τὰ κλασικά τῆς εὐρωπαϊκῆς μουσικῆς τεμάχια. Καὶ ἄλλοτε μὲν ἔψαλλεν αὐτὰ ταῦτα, ἄλλοτε δὲ ἐφήρμοζεν ἄλλα εἰς ὡρισμένους ἤχους». Καὶ ἐκπλήσσει ἐδῶ ἡ σύμπτωση τῶν ἀπόψεων τοῦ Ψάχου πρὸς αὐτὲς τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ὁ ὁποῖος σημειώνει εὔγλωττα ὅτι τὰ ἐν λόγῳ μελουργήματά Του «ψάλλονται κατὰ τὴν μουσικὴν τῶν ἐθνικῶν ᾀσμάτων τῶν τονισμένων κατὰ τὸ ὕφος τῆς Ἰταλικῆς Μουσικῆς».
Κοντολογίς, ὁ ἅγιος Νεκτάριος πιστοποιεῖται ὡς ἐμβριθὴς γνώστης τῆς μουσικῆς καταστάσεως τῆς ἐποχῆς Του· οἱ μουσικές Του ἐπιλογὲς δὲν εἶναι τυχαῖες, οὔτε βεβαίως μαρτυροῦν ἀδαῆ μελουργὸ ποὺ «παραπαίει» μεταξὺ τῆς ἀνατολικῆς καὶ δυτικῆς μουσικῆς παραδόσεως. Ἀντίθετα, καταδεικνύουν ἐνημερωμένο περὶ τὰ μουσικὰ ἐκκλησιαστικὸ ἄνδρα, ποὺ μὲ θαυμαστὴ πνευματικὴ διάκριση θέτει τὴ μουσικὴ στὴ διακονία συγκεκριμένων ποιμαντικῶν Του στόχων. Νομίζουμε πὼς εἶναι ἀξιομνημόνευτο τὸ γεγονὸς ὅτι οἱ συγκεκριμένες μελῳδίες τοῦ ἁγίου εἶναι ἄκρως συντηρητικές, σὲ σχέση μὲ τὶς μελῳδίες ποὺ καταχωρίζει ὁ Ναυπλιώτης, γιὰ παράδειγμα, στὴ μνημονευθεῖσα συλλογή του· καὶ τοῦτο εἶναι ὁπωσδήποτε ἐνδεικτικό, καθ᾿ ὅτι σκοπὸς τοῦ ἁγίου εἶναι τὰ μελουργήματά Του νὰ ψάλλονται ὄχι ἁπλῶς «ἐν τοῖς σχολείοις», ἀλλὰ πρωτίστως «ἐν τοῖς ἐκκλησιαστικοῖς ἐκπαιδευτηρίοις» καὶ κυριώτατα «ἐν τοῖς μοναστηρίοις». Ἐπεσημάνθη, βεβαίως, ἀνωτέρω ἡ ρητὴ σημείωση τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, κατὰ τὴν ὁποία τὰ ἐν λόγῳ μελῳδήματά Του «ὑπάγονται ὑπὸ τὴν κλίμακα τῆς τετραφώνου μουσικῆς»· δίχως ἀμφιβολία, πρόκειται γιὰ μιὰν ἀδιάψευστη μαρτυρία, ποὺ βεβαίως ὀφείλουμε νὰ ἀποδεχθοῦμε ὡς δεδομένη, παρὰ τὸ γεγονὸς ὅτι ἡ ἐκτύλιξη τοῦ μέλους αὐτῶν δεν προδίδει τετράφωνη μελικὴ ανάπτυξη· ἄλλωστε καὶ μόνον ἡ παρατήρηση ὅτι ἕξι ἀπὸ τὶς μνημονευόμενες ἑπτὰ ᾠδὲς εἶναι μελισμένες στὸν πλάγιο τοῦ τετάρτου ἦχο, γεννᾶ ἀμέσως συνειρμοὺς ποὺ παραπέμπουν εὐθέως στὸν τρόπο maggiore τῆς δυτικῆς μουσικῆς. Δὲν εἶναι δυνατόν, ὅμως, νὰ παραθεωρήσουμε τὴν περίπτωση τῆς πέμπτης ᾠδῆς, ἡ ὁποία μελοποιεῖται στὸν ἀκραιφνῶς βυζαντινὸ δεύτερο ἦχο· κατὰ τὴν ἄποψή μας, τοῦτο δὲν συνιστᾶ τίποτε ἄλλο παρὰ μιὰ σαφῆ ἀπόπειρα τοῦ ἁγίου νὰ κατηχήσει –μὲ τὴν κυριολεκτικὴ τοῦ ὅρου ἔννοια–, νὰ «μυήσει» δηλαδὴ τοὺς μαθητές Του, τὶς μοναχές Του, τοὺς ὀρθοδόξους εὐσεβεῖς πιστοὺς ἢ ὅσους, τέλος πάντων, ψάλλουν τὰ ἐν λόγῳ ᾄσματά Του, νὰ τοὺς μυήσει –ἐπαναλαμβάνουμε– σὲ ἀμιγῶς ἐκκλησιαστικὰ μουσικὰ ἀκούσματα, τρέποντας σταδιακὰ τὸ «γάλα» σὲ «στερεὰ τροφή», κατὰ τὸ Γραφικὸ λόγο.
Καί, ἂς ἐπιτραπεῖ παρεμβατικῶς ἐδῶ νὰ ἐπισημάνουμε ὅτι, αὐτὴ ἀκριβῶς ἡ ἰδιοτυπία καὶ ἰδιαιτερότητα τῶν μελουργημάτων τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ἀγνοεῖται ἢ παρανοεῖται στὶς ἡμέρες μας· γι᾿ αὐτὸ καὶ παριστάμεθα μάρτυρες ἀφ᾿ ἑνὸς μὲν καινοφανῶν μελοποιήσεων ποιημάτων τοῦ ἁγίου, μέσῳ τῶν ὁποίων προτείνονται σύγχρονες μελικὲς ἀπόψεις ποὺ τείνουν νὰ ἐπικρατήσουν –ἐὰν δὲν ἐπεκράτησαν ἤδη– ὡς οἱ μόνες ὑπάρχουσες καὶ ἐνδεδειγμένες, ἀφ᾿ ἑτέρου δὲ «τολμηρῶν ἐγχειρημάτων» ἐνόργανης ἀποδόσεως τῶν μελῳδημάτων τοῦ ἁγίου, ποὺ ἀποπροσανατολίζουν τὸν ἀκροατὴ καὶ ἀλλοιώνουν πλήρως τὸν ἀληθῆ χαρακτῆρα καὶ οὐσιαστικὸ αὐτῶν προορισμό. Ὡς μελῳδὸς καὶ ὡς ὑμνογράφος ὁ ἅγιος Νεκτάριος εἶχε μιὰν πλήρως διαμορφωμένη ἄποψη γιὰ τὴ μουσικὴ τῶν ποιημάτων Του. Οἱ στίχοι Του δὲν εἶναι ἄμουσοι· δὲν στεροῦνται ἰδίας μουσικῆς ἐπενδύσεως. Ἐπιπροσθέτως, ὁ ἴδιος χαρακτηρίζει πάντοτε συλλήβδην τὰ ἐν λόγῳ ᾄσματα ὡς ᾠδὲς, στὸν πρόλογο δὲ ἑνὸς ποιητικοῦ Του ἔργου, τοῦ Ψαλτηρίου, παραδίδει τὴν ἐξῆς ἑρμηνεία τοῦ συγκεκριμένου ὅρου: «ᾨδή, κυρίως εἰπεῖν, ἔστι φωνὴ μουσικὴ ἐναρμόνιος διὰ μόνου προφερομένη τοῦ στόματος χωρὶς ὀργάνου»². Τὰ μελῳδήματά Του εἶναι μὲν πεποιημένα κατὰ τὸ «μουσικὸ πνεῦμα» συγκεκριμένης ἐποχῆς, ἀποσκοποῦν, ὅμως, σὲ σταδιακὴ εἰσαγωγὴ ἁπλῶν ἀνθρώπων στὴ «μουσικὴ τῶν ἀγγέλων»³. Οὐσιαστικά, μέσῳ τῶν ἐν λόγῳ ᾠδῶν, ὁ ἅγιος Νεκτάριος ἀποπειρᾶται νὰ ἀναβιβάσει ἁπλοϊκοὺς καὶ ὀλιγογράμματους πιστοὺς τῆς ἐποχῆς Του σὲ ὑψηλότερη πνευματικὴ σφαίρα, μὲ μιὰ «διαδικασία» ποὺ θυμίζει ὅσα σχολιάζει ὁ ἱερὸς Χρυσόστομος γιὰ τὴ διαφορὰ ψαλμῶν καὶ ὕμνων: «<span style="padding: .1px 5px 5px 5px;background-color:#ffffcc">Οἱ ψαλμοὶ πάντα ἔχουσιν, οἱ δὲ ὕμνοι πάλιν οὐδὲν ἀνθρώπινον· ὅταν ἐν τοῖς ψαλμοῖς μάθῃ, τότε καὶ ὕμνους εἴσεται, ἅτε θειότερον πρᾶγμα. Αἱ γὰρ ἄνω δυνάμεις ὑμνοῦσιν, οὐ ψάλλουσιν. Διὰ τοῦτο μετὰ τὰς ψαλμῳδίας ὕμνοι, ἅτε τελειότερόν τι πρᾶγμα</span>»⁴.</td><td></td><td bgcolor="white" valign="top">

<img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77090&stc=1&d=1378425528" style="width:100px" alt="" /> <img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77110&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" />​

* Ὁμιλία γενομένη στὴν ἡμερίδα «Ἅγιος Νεκτάριος, ὁ πρῶτος ἅγιος τοῦ εἰκοστοῦ αἰῶνα», ποὺ διοργάνωσε ἡ Ἀνωτέρα Ἐκκλησιαστικὴ Σχολὴ Κρήτης, ὑπὸ τὴν εὐλογία τῆς Ἱερᾶς Ἀρχιεπισκοπῆς Κρήτης, στὸ Ἡράκλειο, κατὰ τὴν 24η Μαΐου τοῦ ἔτους 2000. [Σημειωτέον ὅτι στὸ παρὸν κείμενο ἀπηχοῦνται ἀπόψεις ποὺ ἀναλυτικὰ καί –κατὰ τὸ δυνατὸν τεκμηριωμένα– ὑποστηρίχθηκαν τὸ πρῶτον ἀπὸ τὸν γράφοντα στὸ βιβλίο· Ἀχιλλέως Γ. Χαλδαιάκη, Ὁ ἅγιος Νεκτάριος καὶ ἡ ἀγάπη του γιὰ τὴν ποίηση καὶ τὴν μουσική. Εἰσαγωγικὸ σχεδίασμα στὴν ποιητική-μουσικὴ διάσταση τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, [Ἀθῆναι 1998], κυρίως σσ. 45-84, ὅπου καὶ παραπέμπονται οἱ ἐνδιαφερόμενοι γιὰ περισσότερα. Ἐδῶ ὑπομνηματίζονται μόνον ὅσα νέα στοιχεῖα προσκομίζονται.]

<img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77108&stc=1&d=1378427677" style="width:170px" alt="" />​

1. Και μόνον αὐτὴ ἡ παρατήρηση κατατάσσει τὰ συγκεκριμένα βιβλία σὲ μιὰν ἑνιαία ἑνότητα, τὴν ὁποία –καὶ ἐξ ἐκδοτικῆς, ἀκόμη, ἐπόψεως– ὁ ἅγιος θέλησε νὰ παρουσιάσει μὲ ὁμοιόμορφο τρόπο.

2. Βλ. Ψαλτήριον τοῦ προφητάνακτος Δαυῒδ ἐντεταμένον εἰς μέτρα κατὰ τὴν τονικὴν βάσιν μετὰ ἑρμηνευτικῶν σημειώσεων, ὑπὸ τοῦ Μητροπολίτου Πενταπόλεως Νεκταρίου Κεφαλᾶ, Διευθυντοῦ τῆς Ριζαρείου Ἐκκλησιαστικῆς Σχολῆς, ἐν Ἀθήναις 1908, σ. 8.

3. Βλ. Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, «Ὁ ἐθνικὸς χορὸς καὶ ἡ Μουσική», εἰς Ἀλεξάνδρου Παπαδιαμάντη, Ἅπαντα (κριτικὴ ἔκδοση Ν.Δ. Τριανταφυλλόπουλος), τόμος πέμπτος, (Ἀθήνα 1988), σ. 240.

4. Βλ. Ἰωάννου Χρυσοστόμου, «Ὑπόμνημα εἰς τὴν πρὸς Κολοσσαεῖς ἐπιστολήν. Ὁμιλία Θ᾿», P.G. 62, 363c.

<img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77109&stc=1&d=1378428084" style="width:100px" alt="" /> <img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77113&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" />
<img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77114&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" /> <img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77115&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" />
<img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77116&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" /> <img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77117&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" />
<img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77118&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" /> <img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77119&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" />
<img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77120&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" /> <img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77121&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" />
<img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77111&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" /> <img src="http://analogion.com/forum/attachment.php?attachmentid=77112&stc=1&d=1378427677" style="width:100px" alt="" />​

</td></tr></table>

«Γιὰ τὰ ὑμνογραφικο-μουσικολογικὰ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου», κείμενο γιὰ σχετικὸ ψηφιακὸ δίσκο ποὺ θὰ κυκλοφορηθεῖ ἀπὸ τὴν Ἀνωτέρα Ἐκκλησιαστικὴ Σχολὴ Κρήτης.

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«Δύο χειρόγραφα τοῦ Θεοτοκαρίου τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου», Θεολογία 65 (1994) , σσ. 355-394. (Μονές σελίδες)</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Μὲ ἀφορμὴ τὴν παρουσίαση, ἀναλυτικὴ καταλογογράφηση καὶ πλήρη κωδικολογικὴ περιγραφὴ δύο χειρογράφων τοῦ Θεοτοκαρίου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἐκτίθενται -«ὑπὸ μορφὴν προδρόμου ἀνακοινώσεως»- στὴν παροῦσα μελέτη τὰ πρῶτα πορίσματα τῆς, περὶ τὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου, εὐρύτερης ἔρευνας τοῦ ὑποφαινόμενου. Ὡς πρὸς τὴν περιγραφὴ καὶ γενικότερη παρουσίαση τῶν χειρογράφων, νὰ σημειωθεῖ ὅτι ἐξιχνιάζονται τὰ περὶ τῶν γραφέων τῶν κωδίκων καὶ τῶν χρονικῶν σταδίων τῆς συγγραφῆς ἐρωτήματα καὶ ἐπισημαίνονται οἱ ἐπὶ τῶν χειρογράφων ἰδιόχειρες «ἐπεμβάσεις» τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, οἱ ὁποῖες -ἐκτὸς τῶν ἄλλων- παρέχουν καὶ -ἄγνωστα ὣς τότε- πολύτιμα στοιχεῖα γιὰ τὸν τρόπο ψαλμῳδησης τῶν ὑμνογραφημάτων του. Ἐπίσης, ἐκδίδονται γιὰ πρώτη φορὰ (καὶ σχολιάζονται ἁρμοδίως) δέκα ἄγνωστα ποιήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καὶ γενικότερα καθορίζονται οἱ βασικὲς ἀρχὲς τῆς -ἑτοιμαζόμενης ἀπὸ τὸν ὑποφαινόμενο- κριτικῆς ἔκδοσης τῶν ὑμνογραφημάτων τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ὡς πρὸς τὸ ὑμνογραφικό, εἰδικότερα, ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, διευκρινίζεται -καὶ ὑποστηρίζεται μὲ συγκεκριμένα ἐπιχειρήματα- ὅτι τὰ ποιήματά του «ἐξυπηρετοῦν» συγκεκριμένη ποιμαντική του μέριμνα, ἀλλὰ καὶ «ἱκανοποιοῦν» ταυτόχρονα τὸν προσωπικό του «ἀκόρεστον πόθον τῆς ἀνυμνήσεως», δηλαδὴ τὴν ἀνάγκη ἔκφρασης τῶν θρησκευτικῶν του συναισθημάτων μὲ λόγο ἔμμετρο. Γιὰ πρώτη φορὰ ἐπισημαίνεται μὲ ἔμφαση ἐδῶ ὅτι τὰ ὑμνογραφήματα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ἀποτελοῦν -κατὰ τὸ μεγαλύτερο, τοὐλάχιστον, ποσοστό τους- «μετάπλαση» ἢ «ἀναμόρφωση», «ἐπέκταση» οὐσιαστικὰ σὲ ἑνιαῖα μέτρα (ὅπως καὶ ὁ ἴδιος ὁ ἅγιος παραδέχεται), γνωστῶν προϋφιστάμενων ὕμνων, τῆς Παρακλητικῆς κυρίως, ἀλλὰ καὶ ἄλλων λειτουργικῶν βιβλίων, ἀπὸ τὰ χρησιμοποιούμενα καθημερινὰ στὴ Λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας. Ἡ παρατήρηση τούτη καθίσταται πλέον ἐμφανὴς μὲ τοὺς παράλληλους πίνακες ποὺ καταχωρίζονται στὸ τέλος τῆς ἐν λόγῳ μελέτης, ὅπου «ὀκτὼ ὑμνογραφήματα ἀπὸ τὸ Θεοτοκάριο τοῦ Ἁγ. Νεκταρίου σὲ παράλληλη διάταξη μὲ ὀκτὼ ἀντίστοιχα τροπάρια τῆς Παρακλητικῆς (ἕνα κατ᾿ ἦχον)» καταδεικνύουν τοῦ λόγου τὸ ἀληθές.</td></tr></table>
<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«Ἡ μουσικότης τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου», Ὁ Ἐφημέριος 44 (1995), σσ. 313-316.</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Μὲ τέσσερις περιεκτικὲς παρατηρήσεις συμπυκνώνονται στὸ παρὸν μελέτημα οἱ κυριότερες ἐνδείξεις περὶ τῆς μουσικότητας τοῦ ἁγίου Νεκταρίου· τόσο ὁρισμένες νουθεσίες του πρὸς τὶς μοναχὲς τῆς Ἱ.Μονῆς Ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης, ὅσο καὶ ἡ ἀγαστὴ συνεργασία του μὲ τοὺς μουσικοδιδασκάλους τῆς ἐποχῆς του, ἀλλὰ καὶ σχετικὲς ἐπὶ τοῦ προκειμένου μαρτυρίες, ἀφ᾿ἑνὸς μὲν μαθητῶν του ἀπὸ τὴ Ριζάρειο Σχολή, ἀφ᾿ἑτέρου δὲ συγχρόνων του Αἰγινητῶν, στοιχειοθετοῦν τὶς προαναφερθεῖσες ἐνδείξεις καὶ καθιστοῦν ἐφικτὴ «μιὰ ἁδρὴ σκιαγράφηση τῆς μουσικῆς φυσιογνωμίας» τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ἡ συλλογὴ καὶ εὐμέθοδη ἐδῶ παρουσίαση τῶν συγκεκριμένων ἐνδείξεων ἐπιτυγχάνεται κατόπιν ἐνδελεχοῦς μελέτης τῆς περὶ τὸν βίο καὶ τὴν πολιτεία τοῦ ἁγίου ὑφιστάμενης βιβλιογραφίας, καθὼς καὶ προσεκτικῆς ἔρευνας τῶν ἴδιων τῶν συγγραμμάτων του καὶ τῆς γενικότερης μουσικολογικῆς βιβλιογραφίας τῆς ἐποχῆς του· ἡ περίπτωση κάθε ἔνδειξης σχολιάζεται ἐξαντλητικά, μὲ ἐκτενεῖς διευκρινιστικὲς ὑποσημειώσεις, ὅπου θίγονται ζητήματα ὅπως, ἡ παρ᾿ὀλίγον συμμετοχὴ τοῦ ἁγίου Νεκταρίου στὸ διδακτικὸ προσωπικὸ τοῦ Ὠδείου Ἀθηνῶν, ἡ παρουσία του στὶς ἐτήσιες ἐξετάσεις τῆς σχολῆς βυζαντινῆς μουσικῆς τοῦ ἴδιου Ὠδείου, ἡ ταυτότητα τοῦ μουσικοδιδασκάλου τῶν μοναζουσῶν τῆς Ἱ. Μονῆς Ἁγ. Τριάδος Αἰγίνης (ὁ ὁποῖος δὲν ταυτίζεται μὲ τὸν ἴδιο τὸν ἅγιο Νεκτάριο, ὅπως σὲ ὁρισμένες πηγὲς σημειώθηκε ἐσφαλμένα) ἢ καὶ ὁ ἀκριβής, ἀκόμη, βαθμὸς τῶν μουσικῶν γνώσεων τοῦ ἁγίου. Ἰδιαίτερα γιὰ τὸ πρῶτο ζήτημα, νὰ ἐπισημανθεῖ ὅτι γιὰ πρώτη φορὰ ἔρχεται στὸ φῶς τῆς δημοσιότητας μιὰ ἀπολύτως ἐνδιαφέρουσα αὐτομαρτυρία τοῦ ἁγίου -ἀπὸ σχετικὴ ὑποσημείωση ἀνέκδοτου ἔργου του- ἡ ὁποία καὶ φωτίζει κάπως τὰ -ὣς τότε- ἄγνωστα αἴτια τῆς ἀδυναμίας τοῦ ἁγίου νὰ διδάξει τελικὰ τὰ συμφωνηθέντα μαθήματα στὴ σχολὴ βυζαντινῆς μουσικῆς τοῦ Ὠδείου Ἀθηνῶν.</td></tr></table>
«Ἡ ἀγάπη τοῦ ἁγίου Νεκταρίου διὰ τὴν μουσικὴν καὶ τὴν ποίησιν», Ἅγιος Νεκτάριος· ὁ πνευματικός, ὁ μοναστικός, ὁ ἐκκλησιαστικὸς ἡγέτης. Πρακτικὰ διορθοδόξου θεολογικοῦ ἐπιστημονικοῦ συνεδρίου ἐπὶ τῇ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι (1846-1996) ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (Αἴγινα, 21-23 Ὀκτωβρίου 1996), ἔκδοση Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγ. Τριάδος (Ἁγ. Νεκταρίου) Αἰγίνης, Ἀθῆναι 2000, σσ. 485-515.

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«῾O ῞Aγιος Νεκτάριος καὶ ἡ ἀγάπη του γιὰ τὴν ποίηση καὶ τὴν μουσική. Εἰσαγωγικὸ σχεδίασμα στὴν ποιητική-μουσικὴ διάσταση τοῦ ἔργου τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου», [Ἀθῆναι 1998], σσ. 176.

(Ἅγιος Νεκτάριος. ΤΟ ΥΜΝΟΓΡΑΦΙΚΟ ΕΡΓΟ ΤΟΥ. Ἀπὸ τὸ βιβλίο τοῦ Ἀχιλλέως Γ. Χαλδαιάκη: Ὁ Ἅγιος Νεκτάριος καὶ ἡ ἀγάπη του γιὰ τὴν ποίηση καὶ τὴν μουσική. Ἐκδόσεις Ἁρμός, Ἀθήνα 1998, σελ. 17-32)</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Ἡ ποιητικὴ δραστηριότητα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἢ ὁ ἐπικαλούμενος ἅγιος τοῦ αἰῶνά μας ὡς ὑμνογράφος καὶ μελῳδός, συνιστᾶ θέμα ποὺ ἐλάχιστα ἔχει ἀπασχολήσει τοὺς ἐρευνητὲς τοῦ βίου καὶ τῆς πολιτείας του. Ὁ ὑποφαινόμενος εἶχα παλαιότερα τὴν εὐκαιρία νὰ ἐντρυφήσω στὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, καθὼς καὶ νὰ προβληματιστῶ σχετικὰ μὲ τὴ μουσικὴ ἐπένδυση τοῦ συγκεκριμένου ἔργου ἢ καὶ μὲ αὑτὴν τὴ μουσικότητα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, στὸ πλαίσιο γενικότερης ἔρευνας γιὰ τὴν ἐν λόγῳ πτυχὴ τῆς ἐλλογίμου φυσιογνωμίας τοῦ ἁγίου, ποὺ ἀκόμη βρίσκεται σὲ ἐξέλιξη. Στὴν παροῦσα ἐργασία -ἡ ὁποία ἀποτελεῖ πλήρη καὶ ὑπομνηματισμένη μορφὴ σχετικῆς ἀνακοίνωσής μου στὸ «ἐπὶ τιῆ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (1846-1996)» συνέδριο τῆς Αἴγινας- προσφέρεται ἀκριβῶς (κατὰ τὸν ὑπότιτλο αὐτῆς) ἕνα «εἰσαγωγικὸ σχεδίασμα στὴν ποιητική-μουσικὴ διάσταση τοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου», ὅπου παρουσιάζεται καὶ συνεκτιμᾶται ἡ ἀγάπη τοῦ ἁγίου γιὰ τὴν ποίηση καὶ τὴ μουσική. Στὸ Προοίμιο ποὺ προτάσσεται τῆς ὅλης μελέτης ἀπαριθμεῖται καὶ ἐπισημαίνεται εὐρύτερα τὸ -ὄχι καὶ πολὺ γνωστὸ ὁμολογουμένως- ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ἐνῶ σὲ ἐκτενεῖς ὑποσημειώσεις παρέχονται καὶ εἰδικότερες πληροφορίες (βάσει συγκεκριμένων μαρτυριῶν τοῦ ἴδιου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ποὺ ὣς σήμερα δὲν εἶχαν ἀξιοποιηθεῖ ἀπὸ ἄλλον ἐρευνητὴ) γιὰ τὰ χρονικὰ πλαίσια ὄχι μόνον τοῦ καταρτισμοῦ κάθε σχετικῆς ἐργασίας του, ἀλλὰ καὶ τῆς τυπογραφικῆς προετοιμασίας καὶ τελικῆς ἐκτύπωσης αὐτῆς. Στὴ συνέχεια, σχολιάζονται σὲ δύο παραγράφους Τὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου καὶ Ἡ μουσικὴ τῶν ὑμνογραφημάτων τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ἡ πρώτη παράγραφος ἀποτελεῖ οὐσιαστικὰ ἕνα «πανόραμα», μιὰ νοητὴ περιδιάβαση στὸ σύνολο τοῦ ποιητικοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου, ὅπου ὁ ἀναγνώστης πληροφορεῖται γιὰ τὴν ἰδιαιτερότητα ποὺ ἐκλαμβάνει τὸ ὑμνογραφικὸ αὐτὸ ἔργο, τοὺς σκοποὺς ποὺ δι᾿ αὐτοῦ ἐπιδιώκονται, τὸν ἀντίκτυπο ποὺ ἐξασκεῖ τοῦτο στὴν ψυχικὴ κατάσταση τοῦ ἴδιου τοῦ ποιητῆ καὶ τὴν ὅλη λειτουργικότητά του στὸ χρονικὸ πλαίσιο ποὺ αὐτὸ παρήχθη, μέσῳ ἐπιλεγμένων, σχετικῶν ἐπὶ τοῦ προκειμένου, περικοπῶν ἀπὸ ἐπιστολὲς τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ἢ ἁρμόδιων διευκρινήσεων τοῦ ἴδιου στὰ προλογικὰ σημειώματα τῶν ποιητικῶν του πονημάτων. Στὴ δεύτερη παράγραφο γίνεται εἰδικότερος λόγος γιὰ τὴ σχέση τοῦ ἁγίου Νεκταρίου ὄχι μόνον μὲ τὴ μουσικὴ καθ᾿ ἑαυτὴν, ἀλλὰ καὶ μὲ τοὺς κατὰ τὶς ἀρχὲς τοῦ αἰῶνά μας μουσικοὺς κύκλους τῶν Ἀθηνῶν. Λεπτομερῶς θίγονται ἐδῶ -καὶ γιὰ πρώτη φορὰ σχολιάζονται ἐκτενῶς- θέματα, ὅπως ἡ συμμετοχὴ τοῦ ἁγίου σὲ εἰδικὴ μουσικὴ ἐπιτροπὴ γιὰ τὴ «μελέτη παντὸς μουσικοῦ θέματος», καθὼς καὶ ἡ ἐπικείμενη, ἀλλὰ μὴ πραγματοποιηθεῖσα τελικά, συμμετοχή του στὸ διδακτικὸ προσωπικὸ τοῦ Ὠδείου Ἀθηνῶν καὶ ἄλλες σχετικὲς μουσικὲς δραστηριότητές του· ἐπίσης, σκιαγραφοῦνται μὲ εὐκρίνεια πλέον οἱ περὶ τὴ μουσικὴ τῶν ποιημάτων του σαφῶς διαμορφωμένες ἀπόψεις τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, βάσει ὁρισμένων «μουσικολογικῶν» δημοσιευμάτων του καὶ κυρίως βάσει ἐσωτερικῶν στοιχείων ποὺ ἀναδύονται ἀπὸ τὴν ἐπισταμένη μελέτη τοῦ ἴδιου τοῦ ὑμνογραφικοῦ του ἔργου, τόσο κατὰ τὴν ἐκδεδομένη του μορφὴ ὅσο καὶ κατὰ τὴ χειρόγραφη -κατ᾿ ἐξοχήν- πρωτότυπη καταγραφή τους, ποὺ ὁ ὑποφαινόμενος μελέτησα κριτικά. Τέλος, ἰδιαίτερα ἐνδιαφέρουσα καὶ ἀποκαλυπτικὴ γιὰ τὴ συγκεκριμένη παράμετρο τοῦ ποιητικοῦ ἔργου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου εἶναι ἡ ἀναδημοσίευση ἐδῶ ἕξι -ἐντελῶς λησμονημένων κατὰ τὰ ἄλλα- μουσικῶν καταγραφῶν τοῦ Κ. Ἀ. Ψάχου, ποὺ ἀποτυπώνουν τὸ μέλος ἰσάριθμων ὠδῶν τοῦ Θεοτοκαρίου τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, ὅπως ὁ τελευταῖος τὸ ὑπαγόρευσε στὸν Ψάχο· οἱ συγκεκριμένες μουσικὲς καταγραφὲς ἐμπλουτίζονται καὶ ἀπὸ μία ἀκόμη ἡμέτερη καταγραφὴ παρόμοιου ὕμνου τοῦ ἁγίου, κατὰ τὴν παράδοση τῶν μοναζουσῶν τῆς Ἱερᾶς Μονῆς Ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης. Τὰ ἐν λόγῳ μέλη σχολιάζονται μουσικολογικὰ καὶ κυρίως ἐντάσσονται -μὲ ἁρμόδιες ἱστορικομουσικολογικὲς παρατηρήσεις- στὸ χρονικό τους πλαίσιο, γεγονὸς ποὺ ἐπιτρέπει τὴν εὐχερῆ καὶ μόνη ὀρθή, πιστεύω, κατανόηση τῆς ὅλης μελικῆς τους ἐπένδυσης, ἡ ὁποία ἐνδεχομένως ξενίζει τὸν σημερινὸ ἀκροατή. Τὸ μελέτημα κατακλείεται ἀπὸ ἐκτενὲς Ἐπίμετρο, ὅπου -γιὰ πλέον ἐποπτικὴ προσέγγιση στὸ ποιητικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου- ἀνθολογοῦνται χαρακτηριστικὰ δείγματα ὑμνογραφημάτων τοῦ ἁγίου, ἐπιλεγμένα ἀπὸ τὸ σύνολο τοῦ σχετικοῦ ἔργου του (δηλαδὴ τὰ πονήματά του Θεοτοκάριον/Ψαλτήριον/Τριαδικὸν/Κεκραγάριον), ὁρισμένα ἀπὸ τὰ ὁποῖα παρατίθενται μὲ κριτικὴ διάθεση, παράλληλα «ἢ καὶ συναπτῶς πρὸς τὰ πρωτότυπα ὑμνογραφήματα, ψαλμοὺς ἤ πεζὰ κείμενα», ὡς μιὰ «πρόγευση» τῆς -ἑτοιμαζόμενης ἀπὸ τὸν ὑποφαινόμενο- κριτικῆς ἔκδοσης «τοῦ συνόλου τῶν ὑμνογραφημάτων τοῦ Ἁγίου Νεκταρίου». Τοῦ παρόντος βιβλίου ἐπιτάσσονται πίνακας Πανομοιοτύπων, εὑρετήρια (Κυρίων ὀνομάτων/Μουσικῶν μελῶν/Εἰκόνων καὶ πανομοιοτύπων/Ἀρκτικῶν τροπαρίων) καὶ ὁ πίνακας τῶν περιεχομένων.</td></tr></table>
<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«Ὁ Πενταπόλεως Νεκτάριος Κεφαλᾶς· ἕνας μουσικώτατος ἅγιος τοῦ ἐκπνέοντος αἰῶνός μας», Θεοδρομία. Τριμηνιαία ἔκδοση ὀρθοδόξου διδαχῆς, ἔτος Α', τεῦχος 3,Ἰούλιος-Σεπτέμβριος 1999, σσ. 37-52.</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Σὲ συνέχεια τῆς ἔρευνάς μου γύρω ἀπὸ τὴ μουσικότητα τοῦ ἁγίου Νεκταρίου, συνοψίζονται στὸ παρὸν μελέτημα τὰ μέχρι τώρα ἐντοπισθέντα γιὰ τὸ συγκεκριμένο θέμα στοιχεῖα καὶ προστίθενται νέες ἀκόμη μαρτυρίες, κυρίως γιὰ τὶς μουσικὲς δραστηριότητες τοῦ ἁγίου Νεκταρίου κατὰ τὸ διάστημα τῆς παραμονῆς του στὴν Αἴγινα· σχολιάζονται διεξοδικὰ καὶ ὑπομνηματίζονται ἐξαντλητικὰ ζητήματα ὅπως οἱ ἔμμεσες ἢ ἄμεσες ἐνέργειες τοῦ ἁγίου γιὰ τὴ μουσικὴ κατάρτιση τῶν μοναζουσῶν τῆς ἱερᾶς μονῆς ἁγίας Τριάδος Αἰγίνης, οἱ ἐπαφές του μὲ μουσικώτατους ἄνδρες (ὅπως π.χ. στὴν Αἴγινα τὸν ψάλτη Νικόλαο Βότση ἢ στὸν Πειραιᾶ τοὺς μουσικοδιδασκάλους Νικόλαο Παπαϊωάννου καὶ Φωκίωνα Βάμβα), ἀλλὰ καὶ παρεμφερῆ ἄλλα δεδομένα μέσῳ τῶν ὁποίων ἐξαίρεται ἐν τέλει ἡ προσωπική του ροπὴ πρὸς τὴ μουσικὴ καὶ τὸ λειτουργικὸ ἐνδιαφέρον του γιὰ τὴν ψαλτικὴ εὐταξία.</td></tr></table>
<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top">«Τρία κείμενα γιὰ τὴν ὑμνογραφία τοῦ Νεκταρίου Κεφαλᾶ. Α΄ Παρατηρήσεις ἐπὶ παρατηρήσεων», Νέα Ἑστία, ἔτος 80ο, τόμος 160ος, τεῦχος 1794, Νοέμβριος 2006, σσ. 888-895.</td><td></td><td valign="top" bgcolor="white">Πειστικὴ (καὶ ἀπόλυτα τεκμηριωμένη) ἀπάντηση σὲ σχετικὸ ἄρθρο τοῦ Γ. Πινακούλα, ὅπου σχολιάζονταν παλαιότερες θέσεις μου σχετικὰ μὲ τὸ ὑμνογραφικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Ἡ συγκυρία μοῦ δίνει τὴν ἀφορμὴ νὰ ἀνακεφαλαιώσω (μεθοδικὰ καὶ νηφάλια) τὰ πορίσματα τῆς μέχρι τώρα σχετικῆς ἔρευνάς μου γύρω ἀπὸ τὸ ὑμνογραφικὸ καὶ μουσικὸ ἔργο τοῦ ἁγίου Νεκταρίου. Τὸ ὕφος δὲν εἶναι ἀπολογητικό, ἀντίθετα ἀποπνέει ἀσφαλῆ γνώση τοῦ ἀντικειμένου.</td></tr></table>
Ὁ γυναικεῖος μοναχισμὸς καὶ ὁ ἅγιος Νεκτάριος. Πρακτικὰ διορθοδόξου μοναστικοῦ συνεδρίου ἐπὶ τῇ ἑκατονπεντηκονταετηρίδι (1846-1996) ἀπὸ τῆς γεννήσεως τοῦ ἁγίου Νεκταρίου (Αἴγινα 9-11 Σεπτεμβρίου 1996)

Click to expand...

Νασαι καλά. Πολύ ωραία

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="24%">

ΕΙΣΑΓΩΓΗ​

<p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰς τὸν παρόντα τόμον ἄρχεται ἡ ἑρμηνεία τῶν Ψαλμῶν ὑπὸ τοῦ Μ. Ἀθανασίου, ἡ ὁποία λόγῳ τῆς ἐκτάσεώς της θὰ συνεχισθῇ εἰς τοὺς δύο ἑπομένους τόμους.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Τῶν ἐξηγήσεων εἰς τοὺς Ψαλμούς», ὡς τιτλοφορεῖται τὸ ἔργον κατὰ τὴν χειρόγραφον παράδοσιν, προτάσσεται ἐπιστολὴ «τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Ἀθανασίου ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας, Πρὸς Μαρκελλῖνον εἰς τὴν ἑρμηνείαν τῶν Ψαλμῶν». Τὸ μικρὸν τοῦτο ἔργον ἐτιμᾶτο πολὺ ἤδη κατὰ τὴν ἀρχαιότητα, ὁ δὲ Κασσιόδωρος (†540) συγκαταλέγει αὐτὸ εἰς τὰ πάνυ ὠφέλιμα βιβλία πρὸς ἀνάγνωσιν. Ἐνωρὶς μεταφράσθη εἰς τὴν λατινικὴν καὶ συνώδευε, ὡς καὶ εἰς τὴν ἑλληνικήν, τὰς Ἐξηγήσεις εἰς τοὺς Ψαλμούς.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">Ἡ ἐπιστολιμαία αὕτη διατριβὴ τοῦ Μ. Ἀθανασίου ἀπευθύνεται πρὸς ἄγνωστον εἰς ἡμᾶς ἀλλαχόθεν Μαρκελλῖνον τινά, πιθανῶς ἐπίσκοπον. Διὰ νὰ προσδώσῃ εἰς τὰ λεγόμενα μεγαλύτερον κῦρος καὶ διὰ νὰ ἀποφύγῃ τὴν ἐντύπωσιν ὅτι λέγει ἰδικάς του μόνον σκέψεις, ὁ Μ. Ἀθανάσιος προτάσσει σύντομον εἰσαγωγήν, εἰς τὴν ὁποίαν εἰσάγει ὡς δρῶν πρόσωπον «φιλόπονον γέροντα, κατέχοντα τὸ Ψαλτήριον». Ὁ γέρων οὗτος διηγεῖται εἰς τὸν ἱ. πατέρα περὶ τῶν Ψαλμῶν ὡρισμένα, τὰ ὁποῖα ἔχουν «χάριν τινὰ καὶ πιθανότητα μετ᾿ εὐλόγου τοῦ διηγήματος» (κεφ. 1). Οὕτως ἡ ὅλη ἐπιστολὴ καθίσταται ὡς πρὸς τὴν μορφὴν πατρικὴ νουθεσία.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="24%>
<p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ ἐπιστολὴ ἄρχεται διὰ τῆς διαπιστώσεως ὅτι τὸ Ψαλτήριον περιέχει ἐμμέτρως ὅσα τὰ λοιπὰ βιβλία τῆς Π. Διαθήκης λέγουν εἰς πεζὸν λόγον. Ἡ δημιουργία καὶ ἡ ἱστορία τῶν Πατριαρχῶν, τὰ κατὰ τοὺς βασιλεῖς τοῦ Ἰσραὴλ καὶ αἱ μετ᾿ αὐτῶν σχετιζόμεναι προφητεῖαι ἀλλὰ καὶ οἱ ἀναφερόμενοι εἰς τὸ πρόσωπον τοῦ Χριστοῦ προφητικοὶ λόγοι περιέχονται εἰς τοὺς Ψαλμοὺς (κεφ. 2 - 7).</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔχον ἴδιον γνώρισμα τὸ ποιητικὸν τῆς μορφῆς, τὸ Ψαλτήριον ἔχει ἐπὶ πλέον τὸ χάρισμα ὅτι δὲν ἀναφέρεται εἰς μόνας τὰς ἀνθρωπίνας πράξεις, ἀλλὰ καὶ εἰς τὴν ψυχολογικὴν κατάστασιν τοῦ πράττοντος. Ἐπειδὴ δ᾿ ἀναφέρεται εἰς τὰ ψυχικὰ πάθη ποιητικῶς, προτρέπει τὸν ψάλλοντα εἰς μίμησιν ἢ ἀποστροφὴν τῶν ψαλλομένων ἔργων. Ἐπίσης ἀποτελεῖ εἶδος κατόπτρου δι᾿ ἑκάστην ψυχὴν (κεφ. 8 - 13).</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰς τὴν συνέχειαν ὁ Μ. Ἀθανάσιος κατατάσσει τοὺς Ψαλμοὺς εἰς ὁμάδας μὲ κριτήρια μορφολογικά, ἤτοι εἰς διηγήσεις, προφητείας, ἐξομολογήσεις κ.τ.τ. (κεφ. 14).</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰς τοὺς Ψαλμοὺς δύναται, ὡς ἐλέχθη, νὰ εὔρῃ ἕκαστος ἀναγνώστης καὶ τὴν ἰδικήν του ψυχικὴν κατάστασιν, νὰ θεραπεύσῃ δ᾿ αὐτὴν προσευχόμενος διὰ τῶν λόγων τοῦ ψαλμωδοῦ. Πρὸς τὸν σκοπὸν τοῦτον ὁ ἱ. πατὴρ ἀναφέρει τοὺς εἰς ἑκάστην περίστασιν δυναμένους νὰ ψαλοῦν ψαλμούς, τηρῶν βασικῶς τὴν παραδεδομένην σειράν των καὶ προσθέτων τοὺς ἔχοντας παράλληλον περιεχόμενον. Οὕτω καταρτίζει ἓν ἀξιόλογον πνευματικὸν ἐγχειρίδιον, χρήσιμον ἀνὰ πᾶσαν ὥραν (κεφ. 15 - 26).</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="24%>
<p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀκολουθοῦν παρατηρήσεις ἀναφερόμεναι εἰς τὸν ὀρθρὸν τρόπον ἐμμελοῦς ἀπαγγελίας, εἰς τὴν λιτότητα τοῦ ὕφους καὶ εἰς τὴν ὠφέλειαν ἐκ τῆς ἀδιαλείπτου μελέτης τῶν Ψαλμῶν (κεφ. 27 - 33).</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὴν ἐπιστολὴν ἀκολουθεῖ σύντομος «Ὑπόθεσις εἰς τοὺς Ψαλμούς». Ἐνταῦθα γίνεται λόγος περὶ τοῦ ἀριθμοῦ τῶν Ψαλμῶν καὶ τῶν διαφορῶν πρὸς τὴν ἑβραϊκὴν ἀρίθμησιν καὶ περὶ τῶν συγγραφέων. Ἐπίσης ἐφιστᾷ τὴν προσοχὴν τοῦ ἀναγνώστου εἰς τὴν ἀνάγκην ἀναγωγῆς τῶν λεγομένων περὶ ἐχθρῶν, ἐκδικήσεως κ.τ.ὅ. εἰς τὴν πνευματικὴν ζωήν.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αἱ «Ἐξηγήσεις εἰς τοὺς Ψαλμούς» ἀποτελοῦν τὸ κύριον ἔργον. Ὁ Μ. Ἀθανάσιος ἀποδεικνύεται δεινὸς ἑρμηνευτής. Καίτοι ἀλεξανδρινός, δὲν ἀποδέχεται τὴν ἀλεξανδρινὴν ἑρμηνευτικὴν μέθοδον, ἀλλὰ πρόσκειται μᾶλλον εἰς τὴν ἀντιοχειανὴν σχολήν. Ἡ ἑρμηνεία του ἀφορμᾶται πάντοτε ἐκ τῶν ἱστορικῶν περιστάσεων, ὑπὸ τὰς ὁποίας ἐγράφη ὁ ἑρμηνευόμενος Ψαλμός, ἀναπτύσσει δέ, ὅσον ἔνεστιν, τὴν ψυχικὴν κατάστασιν τοῦ ψαλμωδοῦ. Εἰς δευτέραν, παραλλήλως χωροῦσαν ἑρμηνείαν ἀνάγει τὰ λεγόμενα εἰς τὸν Κύριον, τοὺς ἀποστόλους καὶ τὴν Ἐκκλησίαν. Τὸ κύριον γνώρισμα τῆς ἑρμηνείας του εἶναι ὁ Ἐκκλησιολογικὸς χαρακτὴρ αὐτῆς. Σχεδὸν ποτὲ δὲν ἀναφέρεται εἰς μεμονωμένον τὸν ἄνθρωπον, ἀλλ᾿ εἰς αὐτὸν ὡς μέλος τῆς Ἐκκλησίας. Πολλάκις γίνεται λόγος περὶ τῆς Ἐκκλησίας καὶ τῆς ἱστορίας της, περὶ τῶν δογμάτων καὶ τῆς πρακτικῆς ζωῆς τῶν μελῶν της.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="23%>
<p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ταῦτα δὲν σημαίνουν ὅτι ἡ ἑρμηνεία εἶναι πνευματικὴ μόνον, ἀποβλέπουσα ὡς ὠφέλειαν ψυχικήν. Ὁ Μ. Ἀθανάσιος οὐδέποτε ἐκβιάζει τὸ κείμενον νὰ εἴπῃ ἄλλο τι τοῦ λεγομένου. Ὅπου ἀπαιτεῖται χρησιμοποιεῖ πλὴν τῶν Ἑβδομήκοντα καὶ ἄλλας μεταφράσεις διὰ ν᾿ ἀποδώσῃ πληρέστερον τὸ νόημα καὶ μόνον τότε χωρεῖ εἰς τὴν χριστολογικὴν ἢ ἐκκλησιολογικὴν ἀναγωγὴν τῶν λεγομένων.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀτυχῶς ἡ ἑρμηνεία δὲν ἐσώθη πλήρης. Ὑπάρχουν ἀρκετὰ κενά. Πρὸς πλήρωσιν αὐτῶν παρεθέσαμεν ἐντὸς ἀγκυλῶν καί τινα ἀποσπάσματα ἀμφιβόλου γνησιότητος. Ἀνεξαρτήτως τῆς πατρότητός των συμπληρώνουν τὰ κενὰ καὶ δίδουν τὴν εὐκαιρίαν εἰς τὸν ἀναγνώστην νὰ ἐμβαθύνῃ εἰς ὁλόκληρον τὸν Ψαλμόν.</p><p align="justify" style="margin-top: 1; margin-bottom: 1"></p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">«Ταῦτα καὶ σὺ μελετῶν, καὶ συνετῶς ἐντυγχάνων οὕτως τοῖς Ψαλμοῖς, τὸν μὲν ἐν ἑκάστῳ νοῦν ῾ὁδηγούμενος ὑπὸ τοῦ Πνεύματος᾿ καταλαβεῖν δυνήσῃ. Τοιοῦτον δὲ καὶ σὺ ζηλώσεις βίον, οἷον ἔσχον οἱ ταῦτα θεοφορούμενοι λαλήσαντες ἄνδρες ἅγιοι» (Πρὸς Μαρκελλῖνον, 33).</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td></tr></table>

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td rowspan="257" style="background-color:antiquewhite"></td><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom"><p style="margin-top: 1; margin-bottom: 0">

ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ,
Ἀρχιεπισκόπου Ἀλεξανδρείας,​

</p><p style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">

Πρὸς Μαρκελλῖνον
Εἰς τὴν ἑρμηνείαν τῶν ψαλμῶν.​

</p></td><td style="border-right:solid 1px antiquewhite;background-color:antiquewhite"></td><td></td><td><p style="margin-top: 1; margin-bottom: 1">

Ἑρμηνεία:​

</p></td><td rowspan="257"></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">αʹ. Ἄγαμαί σε τῆς ἐν Χριστῷ προαιρέσεως, φίλε Μαρκελλῖνε.</p></td><td rowspan="255" style="border-right:dotted 1px black;background-color:antiquewhite"></td><td rowspan="255"></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">αʹ. Θαυμάζω τὸ χριστιανικόν σου φρόνημα, ἀγαπητὲ Μαρκελλῖνε.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ καὶ τὸν παρόντα πειρασμόν, καίτοι πολλὰ παθὼν ἐν αὐτῷ, καλῶς φέρεις, καὶ τῆς ἀσκήσεως οὐκ ἀμελεῖς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι καὶ τὴν παροῦσαν δοκιμασίαν καλῶς ὑπέμεινες, παρ᾿ ὅτι πολλὰ ἔπαθες κατ᾿ αὐτήν, καὶ τὴν ἄσκησιν δὲν παραμελεῖς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πυνθανόμενος γὰρ τοῦ κομίσαντος τὴν ἐπιστολήν, πῶς ἄρα καὶ μετὰ τὴν νόσον διάγεις· ἔμαθον πρὸς μὲν πᾶσαν τὴν θείαν Γραφὴν ἔχειν σε τὴν σχολήν, πυκνότερον δὲ μάλιστα τῇ βίβλῳ τῶν Ψαλμῶν ἐντυγχάνειν, καὶ φιλονεικεῖν τὸν ἐν ἑκάστῳ ψαλμῷ νοῦν ἐγκείμενον καταλαμβάνειν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐζήτησα νὰ μάθω ἀπὸ τὸν κομιστὴν τῆς ἐπιστολῆς σου, πῶς περνᾷς μετὰ τὴν ἀσθένειαν. Ἔμαθα, λοιπόν, ὅτι ἔχεις ἀφιερωθῆ εἰς τὴν μελέτην ὁλοκλήρου τῆς ἁγίας Γραφῆς, ὅτι ἀσχολεῖσαι κυρίως ὅμως περισσότερον μὲ τὸ βιβλίον τῶν Ψαλμῶν καὶ προσπαθεῖς νὰ κατανοήσῃς τὸ νόημα, τὸ ὁποῖον κρύπτεται εἰς κάθε ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ διὰ τοῦτο τοίνυν ἀποδέχομαί σε, πολὺν ἔχων εἰς αὐτὴν τὴν βίβλον κἀγὼ πόθον, ὥσπερ καὶ εἰς πᾶσαν τὴν Γραφήν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Συμφωνῶ εἰς αὐτό, λοιπόν, μαζί σου, διότι καὶ ἐγὼ ἔχω τὴν αὐτὴν προτίμησιν δι᾿ αὐτὸ τὸ βιβλίον, ὅπως καὶ δι᾿ ὅλην τὴν Γραφήν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ οὕτως ἔχων, συνέτυχόν τινι φιλοπόνῳ γέροντι, καὶ βούλομαι καί σοι, ἅπερ ἐκεῖνος κατέχων τὸ Ψαλτήριον περὶ αὐτοῦ μοι διηγήσατο, γράψαι· ἔχει γάρ τινα χάριν καὶ πιθανότητα μετ᾿ εὐλόγου τοῦ διηγήματος.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εὑρισκόμενος κάποτε καὶ ἐγὼ εἰς τὴν ἰδίαν κατάστασιν, συνήντησα ἕνα φιλομαθῆ γέροντα. Θὰ σοῦ γράψω τί μοῦ εἶπε διὰ τὸ Ψαλτήριον, τὸ ὁποῖον ἐκράτει εἰς τὸ χέρι ὁ γέρων, διότι καὶ ὡραία καὶ ἀληθὴς εἶναι ἡ διήγησις.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔλεγε γὰρ οὕτως·</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μοῦ εἶπε, λοιπόν, τὰ ἑξῆς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">βʹ. Πᾶσα μέν, ὦ τέκνον, ἡ καθ᾿ ἡμᾶς Γραφή, παλαιά τε καὶ καινή, θεόπνευστός ἐστι καὶ ὠφέλιμος πρὸς διδασκαλίαν, ὡς γέγραπται· ἔχει δέ τινα πιθανὴν παρατήρησιν τοῖς προσέχουσιν ἡ τῶν Ψαλμῶν βίβλος.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">βʹ. Ὁλόκληρος ἡ Γραφή μας, παιδί μου, τόσον ἡ Παλαιὰ ὅσον καὶ ἡ Καινὴ (Διαθήκη) εἶναι «θεόπνευστος καὶ ὠφέλιμος πρὸς διδασκαλίαν», ὅπως ἔχει γραφῆ¹.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἑκάστη μὲν γὰρ βίβλος τὸ ἴδιον ἐπάγγελμα διακονεῖ καὶ ἀπαγγέλλει· οἷον ἡ Πεντάτευχος γένεσιν κόσμου καὶ τῶν πατριαρχῶν τὰς πράξεις; τήν τε ἀπ᾿ Αἰγύπτου τοῦ Ἰσραὴλ ἔξοδον, καὶ τὴν τῆς νομοθεσίας διάταξιν· ἡ Τρίτευχος τὴν κληροδοσίαν, καὶ τῶν κριτῶν τὰς πράξεις, καὶ γενεαλογίαν τοῦ Δαβίδ· αἱ Βασιλεῖαι καὶ Παραλειπόμεναι βασιλέων πράξεις· καὶ ὁ μὲν Ἔσδρας ἀπόλυσιν τῆς αἰχμαλωσίας καὶ ἐπάνοδον τοῦ λαοῦ, καὶ οἰκοδομὴν τοῦ ναοῦ καὶ τῆς πόλεως· οἱ δὲ Προφῆται προφητείας περὶ τῆς ἐπιδημίας τοῦ Σωτῆρος, ὑπομνήσεις τε περὶ τῶν ἐντολῶν, καὶ μέμψεις κατὰ τῶν παραβαινόντων, καὶ προφητείας τοῖς ἔθνεσιν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ βιβλίον δὲ τῶν Ψαλμῶν ἔχει πολλὰ ἀξιοπρόσεκτα, δι᾿ ὅσους προσέχουν κατὰ τὴν ἀνάγνωσιν. Κάθε βιβλίον, βεβαίως, ἐξυπηρετεῖ καὶ διακηρύσσει τὸν ἰδιαίτερον σκοπόν του· οὕτως ἡ Πεντάτευχος² τὴν δημιουργίαν τοῦ κόσμου καὶ τὰς πράξεις τῶν πατριαρχῶν, τὴν ἔξοδον τοῦ Ἰσραὴλ ἀπὸ τὴν Αἴγυπτον καὶ τὴν παράδοσιν τοῦ Νόμου· ἡ Τρίτευχος³ (περιέχει) τὴν διανομὴν τῶν κλήρων, τὰς πράξεις τῶν κριτῶν καὶ τὴν γενεαλογίαν τοῦ Δαβίδ· αἱ Βασιλεῖαι καὶ τὰ Παραλειπόμενα τὰς πράξεις τῶν βασιλέων· ὁ Ἔσδρας (ἀναφέρεται) εἰς τὸ τέλος τῆς αἰχμαλωσίας καὶ τὴν ἐπάνοδον τοῦ λαοῦ καὶ τὴν ἀνοικοδόμησιν τοῦ ναοῦ καὶ τῆς πόλεως· οἱ Προφῆται πάλιν (ἔχουν) προφητείας διὰ τὴν ἔλευσιν τοὺ Σωτῆρος, ὑπενθυμίζουν τὰς ἐντολὰς καὶ μέμφονται τοὺς παραβάτας καὶ προφητεύουν διὰ τὰ ἔθνη.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ δέ γε βίβλος τῶν Ψαλμῶν, ὡς παράδεισος τὰ⁴ ἐν αὑτῇ φέρουσα μελῳδεῖ, καὶ τὰ ἴδια δὲ πάλιν μετ᾿ αὐτῶν ψάλλουσα δείκνυσι.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ δὲ βιβλίον τῶν Ψαλμῶν, περιέχον ὡς κατάφυτος λειμὼν τὰ πάντα⁵, ὁμιλεῖ διὰ τῆς μελῳδίας καὶ ἐκθέτει, πλὴν τῶν κοινῶν, καὶ τὰ ἰδικά του διὰ τῆς ψαλμῳδίας.</p></td></p></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">γʹ. Τὰ μὲν γὰρ τῆς Γενέσεως ψάλλει ἐν τῷ ὀκτωκαιδεκάτῳ· Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα· καὶ ἐν τῷ κγ᾿· Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς, ἡ οἰκουμένη καὶ πάντες οἱ κατοικοῦντες ἐν αὐτῇ· αὐτὸς ἐπὶ θαλασσῶν ἐθεμελίωσεν αὐτήν.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">γʹ. Οὕτω τὰ ἀναφερόμενα ὑπὸ τῆς Γενέσεως ψάλλει εἰς τὸν δέκατον ὄγδοον· «Οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν Θεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα»· καὶ εἰς τὸν 23ον· «Τοῦ Κυρίου ἡ γῆ καὶ τὸ πλήρωμα αὐτῆς, ἡ οἰκουμένη καὶ πάντες οἱ κατοικοῦντες ἐν αὐτῇ· αὐτὸς ἐπὶ θαλασσῶν ἐθεμελίωσεν αὐτήν».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὰ δὲ τῆς Ἐξόδου καὶ τῶν Ἀριθμῶν καὶ τοῦ Δευτερονομίου ᾄδει καλῶς ἐν τῷ ἑβδομηκοστῷ ἑβδόμῳ ψαλμῷ, καὶ ἐν τῷ ἑκατοστῷ τρισκαιδεκάτῳ ψαλμῷ, λέγων· Ἐν ἐξόδῳ Ἰσραὴλ ἐξ Αἰγύπτου, οἴκου Ἰακὼβ ἐκ λαοῦ βαρβάρου, ἐγενήθη Ἰουδαία ἁγίασμα αὐτοῦ, Ἰσραὴλ εἰς ἐξουσίαν αὐτοῦ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅσα δὲ λέγονται εἰς τὴν Ἔξοδον καὶ τοὺς Ἀριθμοὺς καὶ τὸ Δευτερονόμιον ψάλλει ὡραῖα εἰς τὸν 77ον καὶ εἰς τὸν 113ον ψαλμὸν διὰ τῶν ἑξῆς λόγων· «Ἐν ἐξόδῳ Ἰσραὴλ ἐξ Αἰγύπτου, οἴκου Ἰακὼβ ἐκ λαοῦ βαρβάρου, ἐγενήθη Ἰουδαία ἁγίασμα αὐτοῦ, Ἰσραὴλ εἰς ἐξουσίαν αὐτοῦ».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ψάλλει δὲ καὶ ταῦτα ἐν τῷ ἑκατοστῷ τετάρτῳ· Ἐξαπέστειλε Μωϋσῆν τὸν δοῦλον αὐτοῦ, Ἀαρὼν, ὃν ἐξελέξατο αὐτόν· ἔθετο ἐν αὐτοῖς τοὺς λόγους τῶν σημείων αὐτοῦ καὶ τῶν τεράτων αὑτοῦ ἐν γῇ Χάμ. Ἐξαπέστειλε σκότος, καὶ ἐσκότασε, καὶ παρεπίκραναν τοὺς λόγους αὐτοῦ. Μετέστρεψε τὰ ὕδατα αὐτῶν εἰς αἷμα, καὶ ἀπέκτεινε τοὺς ἰχθύας αὐτῶν. Ἐξῆρψεν ἡ γῆ αὐτῶν βατράχους ἐν τοῖς ταμείοις τῶν βασιλέων αὐτῶν. Εἶπε, καὶ ἦλθε κυνόμυια καὶ σκνῖφες ἐν πᾶσι τοῖς ὁρίοις αὐτῶν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὰ αὐτὰ ψάλλει καὶ εἰς τὸν 104ον· «Ἐξαπέστειλε Μωυσῆν τὸν δοῦλον αὐτοῦ, Ἀαρών, ὃν ἐξελέξατο αὐτόν· ἔθετο ἐν αὐτοῖς τοὺς λόγους τῶν σημείων αὑτοῦ καὶ τῶν τεράτων αὑτοῦ ἐν γῇ Χάμ. Ἐξαπέστειλε σκότος καὶ ἐσκότασε, καὶ παρεπίκραναν τοὺς λόγους αὐτοῦ. Μετέστρεψε τὰ ὕδατα αὐτῶν εἰς αἷμα καὶ ἀπέκτεινε τοὺς ἰχθύας αὐτῶν. Ἐξῆρψεν ἡ γῆ αὐτῶν βατράχους ἐν τοῖς ταμείοις τῶν βασιλέων αὐτῶν. Εἶπε, καὶ ἦλθε κυνόμυια καὶ σκνῖφες ἐν πᾶσι τοῖς ὁρίοις αὐτῶν».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὅλως ὅλον τε τὸν ψαλμὸν τοῦτόν τε καὶ ἑκατὸν πέμπτον περὶ τῶν αὐτῶν ἔστιν εὑρεῖν γεγραμμένον.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γενικῶς, ὁλόκληρος αὐτὸς καὶ ὁ 105ος ψαλμὸς ἔχουν γραφῆ δι᾿ αὐτά, ὅπως ἠμπορεῖ νὰ ἀντιληφθῇ ὁ ἀναγνώστης.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τὰ μὲν ἱερατείας καὶ τῆς σκηνῆς ἀναφωνεῖ ἐν ἐξοδίῳ σκηνῆς ἐν τῷ κη᾿ ψαλμῷ· Ἐνέγκατε τῷ Κυρίῳ, υἱοὶ Θεοῦ, ἐνέγκατε τῷ Κυρίῳ υἱοὺς κριῶν, ἐνέγκατε τῷ Κυρίῳ δόξαν καὶ τιμήν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σχετικῶς πρὸς τὴν ἱερωσύνην καὶ τὴν σκηνὴν διακηρύσσει ὁ 28ος ψαλμὸς κατὰ τὴν ἔξοδον τῆς σκηνῆς· «Ἐνέγκατε τῷ Κυρίῳ, υἱοὶ Θεοῦ, ἐνέγκατε τῷ Κυρίῳ υἱοὺς κριῶν, ἐνέγκατε τῷ Κυρίῳ δόξαν καὶ τιμήν».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">δʹ. Τὰ δὲ τοῦ Ναυῆ καὶ τῶν Κριτῶν ἐμφαίνει πως ἐν τῷ ἑκατοστῷ ἕκτῳ, λέγων· Καὶ συνεστήσαντο πόλεις κατοικεσίας, καὶ ἔσπειραν ἀγροὺς, καὶ ἐφύτευσαν ἀμπελῶνας.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">δʹ. Τὰ σχετιζόμενα, πάλιν, πρὸς τὸν Ἰησοῦν τοῦ Ναυῆ καὶ τοὺς Κριτὰς θίγει κάπως εἰς τὸν 106ον ψαλμὸν διὰ τῶν λόγων· «Καὶ συνεστήσαντο πόλεις κατοικεσίας καὶ ἔσπειραν ἀγροὺς καὶ ἐφύτευσαν ἀμπελῶνας».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπὶ γὰρ τοῦ Ναυῆ διαδέδοται αὐτοῖς ἡ γῆ τῆς ἐπαγγελίας.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ἐπὶ τοῦ Ναυῆ παρεδόθη εἰς αὐτοὺς ἡ γῆ τῆς ἐπαγγελίας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λέγων δὲ ἐν τῷ αὐτῷ ψαλμῷ συνεχῶς· Καὶ ἐκέκραξαν πρὸς Κύριον ἐν τῷ θλίβεσθαι αὐτοὺς, καὶ ἐκ τῶν ἀναγκῶν αὐτῶν ἔσωσεν αὐτούς· σημαίνει τῶν Κριτῶν τὴν βίβλον· τότε γὰρ κραζόντων αὐτῶν ἤγειρε κατὰ τὸν καιρὸν κριτὰς, καὶ ἔσωζε τὸν λαὸν ἀπὸ τῶν θλιβόντων αὐτούς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λέγων δὲ συνεχῶς εἰς τὸν αὐτὸν ψαλμόν· «Καὶ ἐκέκραξαν πρὸς Κύριον ἐν τῷ θλίβεσθαι αὐτούς, καὶ ἐκ τῶν ἀναγκῶν αὐτῶν ἔσωσεν αὐτούς», ἀναφέρεται εἰς τὸ βιβλίον τῶν Κριτῶν. Διότι κατ᾿ ἐκείνην τὴν ἐποχήν, ὅταν ὁ λαὸς ἐφώναζε πρὸς αὐτόν, ὁ Θεὸς ἀνεδείκνυε τὴν κατάλληλον στιγμὴν κριτὰς καὶ ἔσωζε τὸν λαὸν ἐκ τῶν καταδυναστευόντων αὐτόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τὰ τῶν Βασιλειῶν ψάλλει πως ἐν τῷ ἐννεακαιδεκάτῳ, λέγων· Οὗτοι ἐν ἅρμασι καὶ οὗτοι ἐν ἵπποις, ἡμεῖς δὲ ἐν ὀνόματι Κυρίου Θεοῦ ἡμῶν μεγαλυνθησόμεθα. Αὐτοὶ συνεποδίσθησαν καὶ ἔπεσαν, ἡμεῖς δὲ ἀνέστημεν καὶ ἀνωρθώθημεν. Κύριε, σῶσον τὸν βασιλέα, καὶ ἐπάκουσον ἡμῶν ἐν ᾖ ἂν ἡμέρᾳ ἐπικαλεσώμεθά σε.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὰ συμβάντα τῶν Βασιλειῶν ψάλλει κάπως ὁ 19ος, λέγων· «Οὗτοι ἐν ἅρμασι καὶ οὗτοι ἐν ἵπποις, ἡμεῖς δὲ ἐν ὀνόματι Κυρίου Θεοῦ ἡμῶν μεγαλυνθησόμεθα. Αὐτοὶ συνεποδίσθησαν καὶ ἔπεσαν, ἡμεῖς δὲ ἀνέστημεν καὶ ἀνωρθώθημεν. Κύριε, σῶσον τὸν βασιλέα καὶ ἐπάκουσον ἡμῶν ἐν ᾗ ἂν ἡμέρᾳ ἐπικαλεσώμεθά σε».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὰ δὲ τοῦ Ἔσδρα ἐν τῷ ἑκατονεικοστῷ πέμπτῳ τῶν ἀναβαθμῶν ᾄδει· Ἐν τῷ ἐπιστρέψαι Κύριον τὴν αἰχμαλωσίαν Σιὼν, ἐγενήθημεν ὡσεὶ παρακεκλημένοι· καὶ πάλιν ἐν τῷ ἑκατονεικοστῷ πρώτῳ· Εὐφράνθην ἐπὶ τοῖς εἰρηκόσι μοι· Εἰς οἶκον Κυρίου πορευσώμεθα. Ἑστῶτες ἦσαν οἱ πόδες ἡμῶν ἐν ταῖς αὐλαῖς σου, Ἱερουσαλήμ. Ἱερουσαλὴμ οἰκοδομουμένη ὡς πόλις, ἧς ἡ μετοχὴ αὐτῆς ἐπὶ τὸ αὐτό· ἐκεῖ γὰρ ἀνέβησαν αἱ φυλαὶ, αἱ φυλαὶ Κυρίου, μαρτύριον τῷ Ἰσραήλ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὰ σχετιζόμενα πρὸς τὸν Ἔσδραν ἐξυμνεῖ εἰς τὸν 125ον ψαλμὸν τῶν ἀναβαθμῶν⁶. «Ἐν τῷ ἐπιστρέψαι Κύριον τὴν αἰχμαλωσίαν Σιὼν ἐγενήθημεν ὡσεὶ παρακεκλημένοι»· ὁμοίως καὶ εἰς τὸν 121ον· «Εὐφράνθην ἐπὶ τοῖς εἰρηκόσι μοι· Εἰς οἶκον Κυρίου πορευσώμεθα. Ἑστῶτες ἦσαν οἱ πόδες ἡμῶν ἐν ταῖς αὐλαῖς σου, Ἰερουσαλήμ. Ἰερουσαλὴμ οἰκοδομουμένη ὡς πόλις, ἧς ἡ μετοχὴ αὐτῆς ἐπὶ τὸ αὐτό· ἐκεῖ γὰρ ἀνέβησαν αἱ φυλαί, αἱ φυλαὶ Κυρίου, μαρτύριον τῷ Ἰσραήλ».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">εʹ. Τά τε τῶν Προφητῶν σχεδὸν ἐν ἑκάστῳ σημαίνει.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">εʹ. Τὰ ὑπὸ τῶν Προφητῶν δὲ λεγόμενα ἀναφέρει σχεδὸν εἰς πάντα ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Περὶ τῆς τοῦ Σωτῆρος ἐπιδημίας, καὶ ὅτι μὲν Θεὸς ὢν ἐπιδημήσει, οὕτως φησὶν ἐν μὲν τῷ τεσσαρακοστῷ ἐννάτῳ ψαλμῷ· Ὁ Κύριος ἐμφανῶς ἥξει, ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ οὐ παρασιωπήσεται· ἐν δὲ τῷ ἑκατοστῷ ἑπτακαιδεκάτῳ· Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου. Εὐλογήκαμεν ὑμᾶς ἐξ οἴκου Κυρίου· Θεὸς Κύριος, καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τὴν ἔλευσιν τοῦ Σωτῆρος καὶ ὅτι θὰ ἔλθῃ ἐπὶ γῆς ὁ Θεὸς οὕτω λέγει εἰς τὸν 49ον ψαλμόν· «Ὁ Κύριος ἐμφανῶς ἥξει, ὁ Θεὸς ἡμῶν, καὶ οὐ παρασιωπήσεται». Εἰς δὲ τὸν 17ον λέγει· «Εὐλογημένος ὁ ἐρχόμενος ἐν ὀνόματι Κυρίου. Εὐλογήκαμεν ὑμᾶς ἐξ οἴκου Κυρίου· Θεὸς Κύριος καὶ ἐπέφανεν ἡμῖν».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅτι δὲ οὗτός ἐστιν ὁ τοῦ Πατρὸς Λόγος, οὕτως ἐν τῷ ἑκατοστῷ ἕκτῳ ψάλλει· Ἀπέστειλε τὸν Λόγον αὐτοῦ, καὶ ἰάσατο αὐτοὺς, καὶ ἐῤῥύσατο αὐτοὺς ἐκ τῶν διαφθορῶν αὐτῶν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅτι δὲ αὐτὸς εἶναι ὁ Λόγος τοῦ Πατρὸς ψάλλεται εἰς τὸν 106ον ψαλμόν· «Ἀπέστειλε τὸν Λόγον αὐτοῦ καὶ ἰάσατο αὐτοὺς καὶ ἐρρύσατο αὐτοὺς ἐκ τῶν διαφθορῶν αὐτῶν».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ γὰρ ἐρχόμενος Θεὸς αὐτός ἐστι καὶ Λόγος ἀποστελλόμενος.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ὁ ἐρχόμενος Θεὸς εἶναι ὁ ἴδιος καὶ ἀποστελλόμενος Λόγος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτον δὲ τὸν Λόγον εἰδὼς ὄντα τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ, ᾄδει φωνὴν τοῦ Πατρὸς ἐν τῷ τεσσαρακοστῷ τετάρτῳ ψαλμῷ· Ἐξηρεύξατο ἡ καρδία μου Λόγον ἀγαθόν· καὶ πάλιν ἐν τῷ ἑκατοστῷ ἐννάτῳ· Ἐκ γαστρὸς πρὸ Ἑωσφόρου ἐξεγέννησά σε.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γνωρίζων δὲ ὅτι ὁ Λόγος εἶναι Υἱὸς τοῦ Θεοῦ, λέγει διὰ τῆς φωνῆς τοῦ Πατρὸς εἰς τὸν 44ον ψαλμόν· «Ἐξηρεύξατο ἡ καρδία μου Λόγον ἀγαθόν», καὶ εἰς τὸν 109ον· «Ἐκ γαστρὸς πρὸ Ἑωσφόρου ἐξεγέννησά σε».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί γὰρ ἂν ἄλλο τις εἴποι γέννημα τοῦ Πάτρος ἢ τὸν Λόγον καὶ τὴν Σοφίαν αὐτοῦ;</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί ἄλλο ὅμως θὰ ἠδύνατο νὰ ὀνομασθῇ γέννημα τοῦ Πατρός, ἐκτὸς τοῦ Λόγου καὶ τῆς Σοφίας του;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτον εἰδυῖα ὄντα, ᾧ εἶπεν ὁ Πατήρ· Γενηθήτω φῶς, καὶ στερέωμα, καὶ τὰ πάντα, καὶ αὕτη ἡ βίβλος περιέχει λέγουσα⁷· Τῷ Λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν, καὶ τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις αὐτῶν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γνωρίζει δὲ ὅτι αὐτὸς εἶναι, εἰς τὸν ὁποῖον εἶπεν ὁ Πατήρ· «Γεννηθήτω φῶς»⁸ καὶ «στερέωμα⁹ καὶ τὰ πάντα»· δι᾿ αὐτὸ καὶ αὐτὸ τὸ βιβλίον (τ.ἔ. τῶν Ψαλμῶν) ἀναφέρεται εἰς αὐτὸν λέγον εἰς τὸν τριακοστὸν δεύτερον· «Τῷ Λόγῳ Κυρίου οἱ οὐρανοὶ ἐστερεώθησαν καὶ τῷ πνεύματι τοῦ στόματος αὐτοῦ πᾶσα ἡ δύναμις αὐτῶν».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ϛʹ. Καὶ Χριστὸν δὲ αὐτὸν ἐρχόμενον οὐκ ἠγνόησεν· ἀλλὰ καὶ μάλιστα περὶ τούτου λέγει ἐν τῷ τεσσαρακοστῷ τετάρτῳ ψαλμῷ· Ὁ θρόνος σου, ὁ Θεὸς, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος· ῥάβδος εὐθύτητος ἡ ῥάβδος τῆς βασιλείας σου. Ἠγάπησας δικαιοσύνην, καὶ ἐμίσησας ἀδικίαν· διὰ τοῦτο ἔχρισέ σε ὁ Θεὸς ὁ Θεός σου ἔλαιον ἀγαλλιάσεως παρὰ τοὺς μετόχους σου.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ϛʹ. Δὲν ἠγνόησε δὲ ὅτι θὰ ἔλθῃ ὡς Χριστός, ἀλλὰ κυρίως εἰς τοῦτο ἀναφερόμενος λέγει ὁ 44ος ψαλμός· «Ὁ θρόνος σου, ὁ Θεός, εἰς τὸν αἰῶνα τοῦ αἰῶνος· ῥάβδος εὐθύτητος ἡ ῥάβδος τῆς βασιλείας σου. Ἠγάπησας δικαιοσύνην καὶ ἐμίσησας ἀδικίαν· διὰ τοῦτο ἔχρισέ σε ὁ Θεὸς ὁ Θεός σου ἔλαιον ἀγαλλιάσεως παρὰ τοὺς μετόχους σου».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἵνα μὴ κατὰ φαντασίαν τις ἔρχεσθαι αὐτὸν (εἶναι) νομίσῃ, σημαίνει αὐτὸν ἄνθρωπον γενησόμενον, καὶ τοῦτον εἶναι δι᾿ οὗ τὰ πάντα γέγονε, λέγων ἐν τῷ ὀγδοηκοστῷ ἕκτῳ· Μήτηρ Σιὼν ἐρεῖ· Ἄνθρωπος, καὶ ἄνθρωπος ἐγεννήθη ἐν αὐτῇ, καὶ αὐτὸς ἐθεμελίωσεν αὐτὴν ὁ Ὕψιστος.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ διὰ νὰ μὴ νομίσῃ κανεὶς ὅτι ἔρχεται κατὰ φαντασίαν¹⁰, λέγει ρητῶς ὅτι θὰ γίνῃ ἄνθρωπος· αὐτὸς δὲ εἶναι ἐκεῖνος διὰ τοῦ ὁποίου ἔχουν γίνει τὰ πάντα· λέγει σχετικῶς ὁ 86ος ψαλμός· «Μήτηρ Σιὼν ἐρεῖ· Ἄνθρωπος, καὶ ἄνθρωπος ἐγεννήθη ἐν αὐτῇ, καὶ αὐτὸς ἐθεμελίωσεν αὐτὴν ὁ Ὕψιστος».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο γὰρ ἴσον ἐστὶ τῷ εἰπεῖν· Καὶ Θεὸς ἦν ὁ Λόγος· πάντα δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο, καὶ ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο δὲ ἰσοδυναμεῖ πρὸς τὸ νὰ εἴπῃ· «Καὶ Θεὸς ἦτο ὁ Λόγος»¹¹· «πάντα δι᾿ αὐτοῦ ἐγένετο»¹² καὶ «ὁ Λόγος σὰρξ ἐγένετο»¹³.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο καὶ τὸ, ἐκ Παρθένου, γινώσκων οὐκ ἐσιώπησεν, ἀλλ᾿ εὐθὺς ἔμφασίν τινα δίδωσιν ἐν τῷ τεσσαρακοστῷ τετάρτῳ ψαλμῷ, λέγων· Ἄκουσον, θύγατερ, καὶ ἴδε, καὶ κλῖνον τὸ οὖς σου, καὶ ἐπιλάθου τοῦ λαοῦ σου καὶ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου, ὅτι ἐπεθύμησεν ὁ βασιλεὺς τοῦ κάλλους σου.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο γνωρίζων καὶ τὴν ἐκ Παρθένου γέννησιν, δὲν ἀπεσιώπησεν αὐτήν, ἀλλὰ τὴν ὑπαινίσσεται εἰς τὸν 44ον ψαλμὸν λέγων· «Ἄκουσον, θύγατερ, καὶ ἴδε καὶ κλῖνον τὸ οὖς σου καὶ ἐπιλάθου τοῦ λαοῦ σου καὶ τοῦ οἴκου τοῦ πατρός σου, ὅτι ἐπεθύμησεν ὁ βασιλεὺς τοῦ κάλλους σου».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο γὰρ πάλιν ὅμοιόν ἐστι τοῦ λεγομένου παρὰ τοῦ Γαβριήλ· Χαῖρε, κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο πάλιν εἶναι, βεβαίως, ὅμοιον πρὸς τοὺς λόγους τοῦ Γαβριήλ· «Χαῖρε, κεχαριτωμένη, ὁ Κύριος μετὰ σοῦ»¹⁴.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ εἰρηκὼς αὐτὸν Χριστὸν, εὐθὺς καὶ τὴν ἀνθρωπίνην γένεσιν ἐκ τῆς Παρθένου ἐδήλωσε, λέγων· Ἄκουσον, θύγατερ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι εὐθὺς μόλις τὸν ὠνόμασε Χριστόν, ἀμέσως ἐδήλωσε καὶ τὴν ἀνθρωπίνην γέννησίν του ἐκ τῆς Παρθένου διὰ τῶν λόγων· «Ἄκουσον, θύγατερ».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἰδὲ ὁ μὲν Γαβριὴλ ἐξ ὀνόματος καλεῖ Μαρίαν, ξένος ὢν αὐτῆς κατὰ τὴν γένεσιν· ὁ δὲ Δαβὶδ ἐκ τοῦ σπέρματος αὑτοῦ τυγχάνουσαν αὐτὴν εἰκότως θυγατέρα προσφωνεῖ ταύτην.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἰδέ· ὁ μὲν Γαβριὴλ καλεῖ τὴν Μαρίαν μὲ τὸ ὄνομά τῆς, διότι ἦτο ξένος πρὸς τὴν οἰκογένειάν της· ὁ Δαβὶδ ὅμως τὴν ἀποκαλεῖ, εὐλόγως, θυγατέρα, διότι κατήγετο ἐξ αὐτοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ζʹ. Ἄνθρωπον δὲ αὐτὸν εἰρηκυῖα γενησόμενον, ἀκολούθως καὶ παθητὸν αὐτὸν σαρκὶ σημαίνει.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ζʹ. Μετὰ τὴν ἀναφορὰν εἰς τὴν ἐνανθρώπησιν τοῦ Χριστοῦ, ἀναφέρεται ἐν συνεχείᾳ εἰς τὸ κατὰ σάρκα πάθος του.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τήν τε ἐπιβουλὴν παρὰ τῶν Ἰουδαίων ὁρῶσα γινομένην, ψάλλει ἐν μὲν τῷ δευτέρῳ ψαλμῷ· Ἵνα τί ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά; Παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ· ἐν δὲ τῷ εἰκοστῷ καὶ πρώτῳ τὴν ποιότητα τοῦ θανάτου ἐκ προσώπου τοῦ Σωτῆρός φησιν· Εἰς χοῦν θανάτου κατήγαγές με· ὅτι ἐκύκλωσάν με κύνες πολλοὶ, συναγωγὴ πονηρευομένων περιέσχον με. Ὤρυξαν χεῖράς μου καὶ πόδας μου, ἐξηρίθμησαν πάντα τὰ ὀστᾶ μου. Αὐτοὶ δὲ κατενόησαν, καὶ ἐπεῖδόν με· διεμερίσαντο τὰ ἱμάτιά μου ἑαυτοῖς, καὶ ἐπὶ τὸν ἱματισμόν μου ἔβαλον κλῆρον.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Προβλέπων ὅτι θὰ τὸν ἐπιβουλευθοῦν οἱ Ἰουδαῖοι, ψάλλει ὁ 2ος ψαλμός· «Ἵνα τί ἐφρύαξαν ἔθνη καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά; Παρέστησαν οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς καὶ οἱ ἄρχοντες συνήχθησαν ἐπὶ τὸ αὐτὸ κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ». Εἰς δὲ τὸν 21ον ψαλμὸν ἀναφέρεται ὁ τρόπος τοῦ θανάτου διὰ λόγων αὐτοῦ τοῦ Σωτῆρος· «Εἰς χοῦν θανάτου κατήγαγές με· ὅτι ἐκύκλωσάν με κύνες πολλοί, συναγωγὴ πονηρευομένων περιέσχον με. Ὤρυξαν χεῖράς μου καὶ πόδας μου, ἐξηρίθμησαν πάντα τὰ ὀστᾶ μου. Αὐτοὶ δὲ κατενόησαν καὶ ἐπεῖδόν με· διεμερίσαντο τὰ ἱμάτιά μου ἑαυτοῖς καὶ ἐπὶ τὸν ἱματισμόν μου ἔβαλον κλῆρον».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ δὲ τὰς χεῖρας καὶ τοὺς πόδας ὀρύττεσθαι, τί ἕτερον ἢ σταυρὸν λέγων σημαίνει;</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λέγων ὅμως ὅτι θὰ διατρυπηθοῦν τὰ χέρια καὶ τὰ πόδια, τί ἄλλο σημαίνει παρὰ τὸν σταυρόν;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πάντα ταῦτα διδάσκουσα προστίθησιν, ὅτι μὴ δι᾿ ἑαυτὸν, δι᾿ ἡμᾶς δὲ ταῦτα πάσχει ὁ Κύριος.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διδάσκων δὲ πάντα ταῦτα προσθέτει ὅτι ὁ Κύριος πάσχει ὄχι δι᾿ ἑαυτόν, ἀλλὰ δι᾿ ἡμᾶς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καί φησιν ἐκ προσώπου πάλιν αὐτοῦ ἐν μὲν τῷ πζʹ· Ἐπ᾿ ἐμὲ ἐπεστηρίχθη ὁ θυμός σου· ἐν δὲ τῷ ἑξηκοστῷ ὀγδόῳ· Ἃ οὐχ ἥρπασα, τότε ἀπετίννυον.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ λέγει καὶ πάλιν διὰ λόγων τιθεμένων εἰς τὸ στόμα του εἰς μὲν τὸν 87ον· «Ἐπ᾿ ἐμὲ ἐπεστηρίχθη ὁ θυμός σου», εἰς δὲ τὸν 68ον· «Ἃ οὐχ ἥρπασα, τότε ἀπετίννυον».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐ γὰρ ὑπεύθυνος ὢν ἀπέθνησκεν, ἀλλ᾿ ὑπὲρ ἡμῶν ἔπασχε, καὶ τὸν καθ᾿ ἡμῶν θυμὸν διὰ τὴν παράβασιν ἐφ᾿ ἑαυτὸν ἐβάσταζε, λέγοντα διὰ τοῦ Ἡσαΐου· Αὐτὸς τὰς ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε· καὶ λεγόντων μὲν ἡμῶν ἐν τῷ ἑκατοστῷ τριακοστῷ ἑβδόμῳ ψαλμῷ· Κύριος ἀνταποδώσει ὑπὲρ ἐμοῦ· λέγοντος δὲ καὶ τοῦ Πνεύματος ἐν ἑβδομηκοστῷ πρώτῳ· Καὶ σώσει τοὺς υἱοὺς τῶν πενήτων, καὶ ταπεινώσει συκοφάντην, ὅτι ἐῤῥύσατο, πτωχὸν ἐκ χειρὸς δυνάστου, καὶ πένητα, ᾧ οὐχ ὑπῆρχε βοηθός.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι δὲν ἀπέθανεν ὡς ἔνοχος, ἀλλ᾿ ἔπαθε χάριν ἡμῶν καὶ ἀνέλαβε ἐφ᾿ ἑαυτὸν τὸν ἐναντίον μας θυμὸν ἐξ αἰτίας τῆς παραβάσεως· καὶ ὁ μὲν Ἠσαΐας λέγει· «Αὐτὸς τὰς ἀσθενείας ἡμῶν ἔλαβε»¹⁵, ἡμεῖς δὲ λέγομεν εἰς τὸν 137ον ψαλμόν· «Κύριος ἀνταποδώσει ὑπὲρ ἐμοῦ». Ἀλλὰ καὶ τὸ Πνεῦμα λέγει εἰς τὸν 71ον· «Καὶ σώσει τοὺς υἱοὺς τῶν πενήτων καὶ ταπεινώσει συκοφάντην, ὅτι ἐρρύσατο πτωχὸν ἐκ χειρὸς δυνάστου καὶ πένητα, ᾧ οὐχ ὑπῆρχε βοηθός».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ηʹ. Διὰ τοῦτο καὶ τὴν εἰς οὐρανοὺς σωματικὴν αὐτοῦ ἄνοδον προμηνύει, καὶ λέγει ἐν μὲν εἰκοστῷ καὶ τρίτῳ· Ἄρατε πύλας, οἱ ἄρχοντες, ὑμῶν, καὶ ἐπάρθητε, πύλαι αἰώνιοι, καὶ εἰσελεύσεται ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης· ἐν δὲ τῷ τεσσαρακοστῷ· Ἀνέβη ὁ Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν φωνῇ σάλπιγγος.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ηʹ. Διὰ τοῦτο καὶ προλέγει τὴν σωματικήν του ἄνοδον εἰς τοὺς οὐρανοὺς καὶ λέγει εἰς μὲν τὸν 23ον· «Ἄρατε πύλας, οἱ ἄρχοντες ὑμῶν, καὶ ἐπάρθητε, πύλαι αἰώνιοι, καὶ εἰσελεύσεται ὁ βασιλεὺς τῆς δόξης», εἰς δὲ τὸν 40όν· «Ἀνέβη ὁ Θεὸς ἐν ἀλαλαγμῷ, Κύριος ἐν φωνῇ σάλπιγγος».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὴν μὲν κάθισιν ἀναγγέλλει, καί φησιν ἐν μὲν τῷ ἑκατοστῷ ἐννάτῳ· Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου· Κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου· ἐν δὲ τῷ ἐννάτῳ καὶ τὴν γενομένην ἀπώλειαν τοῦ διαβόλου βοᾷ· Ἐκάθισας ἐπὶ θρόνου, ὁ κρίνων δικαιοσύνην· ἐπετίμησας ἔθνεσι, καὶ ἀπώλετο ὁ ἀσεβής.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τὴν (ἐν οὐρανοῖς) καθέδραν ἀναγγέλλει λέγων εἰς τὸν 109ον· «Εἶπεν ὁ Κύριος τῷ Κυρίῳ μου· Κάθου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν θῶ τοὺς ἐχθρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου». Εἰς τὸν 9ον πάλιν διακηρύσσει τὴν καταστροφὴν τὴν ὁποίαν ὑπέστη ὁ διάβολος· «Ἐκάθισας ἐπὶ θρόνου ὁ κρίνων δικαιοσύνην· ἐπετίμησας ἔθνεσι καὶ ἀπώλετο ὁ ἀσεβής».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ ὅτι τὴν κρίσιν πᾶσαν ἔλαβε παρὰ τοῦ Πατρὸς, οὐκ ἔκρυψεν, ἀλλὰ καὶ κριτὴν πάντων αὐτὸν ἐρχόμενον προμηνύει ἐν μὲν οαʹ· Ὁ Θεὸς, τὸ κρῖμά σου τῷ βασιλεῖ δὸς, καὶ τὴν δικαιοσύνην σου τῷ υἱῷ τοῦ βασιλέως, κρίνειν τὸν λαόν σου ἐν δικαιοσύνῃ, καὶ τοὺς πτωχούς σου ἐν κρίσει· ἐν δὲ τῷ μθʹ φησί· Προσκαλέσεται τὸν οὐρανὸν ἄνω καὶ τὴν γῆν, τοῦ διακρῖναι τὸν λαὸν αὑτοῦ. Καὶ ἀναγγελοῦσιν οἱ οὐρανοὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ· ὅτι ὁ Θεὸς κριτής ἐστι· καὶ ἐν τῷ παʹ· Ὁ Θεὸς ἔστη ἐν συναγωγῇ θεῶν· ἐν μέσῳ δὲ θεοὺς διακρινεῖ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὔτε ἀπέκρυψε, βεβαίως, ὅτι ὁ Κύριος ἔλαβε παρὰ τοῦ Πατρὸς ὅλην τὴν ἐξουσίαν τῆς κρίσεως, ἀλλὰ καὶ προλέγει ὅτι θὰ ἔλθῃ αὐτὸς ὡς κριτὴς ὅλων, λέγων εἰς μὲν τὸν 71ον· «Ὁ Θεός, τὸ κρῖμά σου τῷ βασιλεῖ δὸς καὶ τὴν δικαιοσύνην σου τῷ υἱῷ τοῦ βασιλέως, κρίνειν τὸν λαόν σου ἐν δικαιοσύνῃ καὶ τοὺς πτωχούς σου ἐν κρίσει», εἰς δὲ τὸν 49ον· «Προσκαλέσεται τὸν οὐρανὸν ἄνω καὶ τὴν γῆν, τοῦ διακρῖναι τὸν λαὸν αὐτοῦ. Καὶ ἀναγγελοῦσιν οἱ οὐρανοὶ τὴν δικαιοσύνην αὐτοῦ· ὅτι ὁ Θεὸς κριτής ἐστι», καὶ εἰς τὸν 81ον· «Ὁ Θεὸς ἔστη ἐν συναγωγῇ θεῶν· ἐν μέσῳ δὲ θεοὺς διακρινεῖ».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ μὴν καὶ τὴν κλῆσιν τῶν ἐθνῶν ἔστιν ἀπ᾿ αὐτῆς μαθεῖν ἐπὶ πολλῶν μὲν, μάλιστα δὲ ἀπὸ τοῦ μϛʹ· Πάντα τὰ ἔθνη, κροτήσατε χεῖρας, ἀλαλάξατε τῷ Θεῷ ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως· ἐν δὲ τῷ οαʹ· Ἐνώπιον αὐτοῦ προπεσοῦνται Αἰθίοπες, καὶ οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ χοῦν λείξουσι· βασιλεῖς Θαρσεῖς καὶ αἱ νῆσοι δῶρα προσοίσουσι· βασιλεῖς Ἀράβων καὶ Σαβὰ δῶρα προσάξουσι· καὶ προσκυνήσουσιν αὐτῷ πάντες οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, πάντα τὰ ἔθνη δουλεύσουσιν αὐτῷ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔτι μᾶλλον, εἶναι δυνατὸν νὰ μάθῃ κανεὶς καὶ τὴν κλῆσιν τῶν ἐθνῶν ἀπὸ πολλοὺς ψαλμούς, κυρίως δὲ ἀπὸ τὸν 46ον· «Πάντα τὰ ἔθνη, κροτήσατε χεῖρας, ἀλαλάξατε τῷ Θεῷ ἐν φωνῇ ἀγαλλιάσεως»· εἰς δὲ τὸν 71ον λέγει· «αὐτοῦ προπεσοῦνται Αἰθίοπες καὶ οἱ ἐχθροὶ αὐτοῦ χοῦν λείξουσι· βασιλεῖς Θαρσεῖς καὶ αἱ νῆσοι δῶρα προσοίσουσι· βασιλεῖς Ἀράβων καὶ Σαβὰ δῶρα προσάξουσι· καὶ προσκυνήσουσιν αὐτῷ πάντες, οἱ βασιλεῖς τῆς γῆς, πάντα τὰ ἔθνη δουλεύσουσιν αὐτῷ».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ταῦτα μὲν ἐν τοῖς Ψαλμοῖς ᾄδεται, ἐν δὲ ἑκάστῃ τῶν ἄλλων βίβλων προαπαγγέλλεται.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὰ ψάλλονται μὲν εἰς τοὺς Ψαλμούς, προαναγγέλλονται δὲ ἀπὸ ἕκαστον τῶν ἄλλων βιβλίων.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">θʹ. Οὐκ ἀγνοῶν δὲ πάλιν ἔλεγεν, ὅτι καὶ ἐν ἑκάστῃ βίβλῳ τῆς Γραφῆς τὰ αὐτὰ περὶ τοῦ Σωτῆρος ἐξαιρέτως σημαίνεται· καὶ ἔστι τοῦτο¹⁶ πάσαις αὐταῖς ἀπάγγελμα, καὶ συμφωνία ἡ αὐτὴ τοῦ Πνεύματος.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">θʹ. Γνωρίζων δὲ τὰ πράγματα ἔλεγε¹⁷ ὅτι εἰς κάθε βιβλίον τῆς Γραφῆς λέγονται τὰ αὐτά, κυρίως διὰ τὸν Σωτῆρα· αὐτὸ εἶναι ἄλλωστε τὸ κοινὸν μήνυμα ὅλων αὐτῶν καὶ εἰς τοῦτο (συνίσταται) ἡ συμφωνία τοῦ Πνεύματος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ ὥσπερ τὰ τῶν ἄλλων ἐν ταύτῃ δυνατὸν εὑρεῖν· οὕτως καὶ τὰ ταύτης ἐν ταῖς ἑτέραις πολλάκις εὑρίσκεται.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι, ὅπως εἶναι δυνατὸν νὰ εὑρεθῇ τὸ περιεχόμενον τῶν ἄλλων (βιβλίων) εἰς τὴν βίβλον τῶν Ψαλμῶν, οὕτω πολλάκις εὑρίσκεται τὸ περιεχόμενον αὐτῆς εἰς τὰ ἄλλα βιβλία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ Μωϋσῆς ᾠδὴν γράφει, καὶ Ἡσαΐας ᾄδει, καὶ ὁ Ἀμβακοὺμ προσεύχεται μετ᾿ ᾠδῆς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄλλωστε καὶ ὁ Μωυσῆς γράφει ᾠδὴν καὶ ὁ Ἠσαΐας ᾄσματα καὶ ὁ Ἀββακοὺμ συνθέτει ἔμμετρον προσευχὴν¹⁸.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πάλιν τε ἐν ἑκάστῃ βίβλῳ ἔστιν ἰδεῖν καὶ προφητείας καὶ νομοθεσίας καὶ ἱστορίας.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπίσης εἶναι δυνατὸν νὰ εὑρεθοῦν εἰς κάθε βιβλίον προφητεῖαι καὶ νομοθεσίαι καὶ ἱστορίαι.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ γὰρ αὐτὸ Πνεῦμα ἐπὶ πάντας ἐστί· καὶ κατὰ μὲν τὴν εἰς ἕκαστον γενομένην αὐτοῦ διαίρεσιν ἕκαστος τὴν δοθεῖσαν αὐτῷ χάριν διακονεῖ καὶ πληροῖ, εἴτε προφητεία ἐστὶν, εἴτε νομοθεσία, εἴτε τῆς ἱστορίας ἡ μνήμη, εἴτε τῶν ψαλμῶν ἡ χάρις· ἐπειδὴ δὲ τὸ ἓν καὶ τὸ αὐτὸ Πνεῦμά ἐστιν, οὗπερ καὶ πᾶσαι διαιρέσεις εἰσὶν, αὐτὸ δὲ ἀδιαίρετόν ἐστι κατὰ φύσιν· διά τοι τοῦτο τὸ ὅλον μέν ἐστιν¹⁹ ἑκάστῳ, κατὰ δὲ τὴν διακονίαν αἱ φανερώσεις καὶ αἱ διαιρέσεις τοῦ Πνεύματος ἑκάστοις γίνονται· καὶ λοιπὸν κατὰ τὴν ἀποκειμένην χρείαν πολλάκις ἕκαστος, ὑποσχοῦντος τοῦ Πνεύματος, διακονεῖ τὸν λόγον· ὥστε, καθὰ προεῖπον, νομοθετοῦντα Μωϋσῆν προφητεύειν ποτὲ καὶ ᾄδειν, καὶ προφητεύοντας τοὺς προφήτας ἐντέλλεσθαί ποτε· Λούσασθε, καθαροὶ γίνεσθε. Ἀπόπλυνε ἀπὸ κακίας τὴν καρδίαν σου, Ἱερουσαλήμ· καὶ ἱστορεῖν ποτε, τὸν μὲν Δανιὴλ τὰ κατὰ Σουσάνναν, τὸν δὲ Ἡσαΐαν τὰ κατὰ τὸν Ῥαψάκην καὶ τὸν Σενναχηρείμ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι τὸ ἴδιον Πνεῦμα ἐμπνέει ὅλους τοὺς ἱ. συγγραφεῖς. Ἀναλόγως δὲ πρὸς τὴν χορήγησίν του εἰς ἕκαστον, ἕκαστος κατὰ τὴν χάριν ἡ ὁποία τοῦ ἐδόθη διακονεῖ καὶ φέρει εἰς πέρας τὸ ἔργον του, εἴτε εἶναι προφητεία εἴτε νομοθεσία εἴτε ἱστορικὴ ἔκθεσις εἴτε τὸ χάρισμα τῶν ψαλμῶν. Ἐπειδὴ δὲ εἶναι ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ Πνεῦμα, ἐκ τοῦ ὁποίου προέρχονται αἱ διαιρέσεις²⁰ (τῶν χαρισμάτων), τὸ ἴδιον δὲ εἶναι ἀδιαίρετον ὡς πρὸς τὴν φύσιν του, διὰ τοῦτο εὑρίσκεται μὲν ὁλόκληρον εἰς ἕκαστον, φανερώνεται ὅμως καὶ διαιρεῖται εἰς ἕκαστον τὸ Πνεῦμα ἀναλόγως πρὸς τὴν διακονίαν. Ἀναλόγως, λοιπόν, πρὸς τὴν ὑπάρχουσαν ἀνάγκην ἕκαστος ἱ. συγγραφεύς, ἐμπνεόμενος ἀπὸ τὸ Πνεῦμα, διακονεῖ τὸν λόγον· οὕτως, ὅπως εἶπα πρίν, ὁ Μωυσῆς, καίτοι νομοθέτης, ἐνίοτε προφητεύει καὶ ψάλλει, καὶ οἱ προφῆται, συνήθως προφητεύοντες, ἐνίοτε δίδουν ἐντολάς· «Λουσθῆτε, γίνετε καθαροί»²¹, «Καθάρισε τὴν καρδίαν σου ἀπὸ τὴν κακίαν, Ἰερουσαλήμ»²²· ἐνίοτε μάλιστα ἐξιστοροῦν γεγονότα, ὅπως ὁ Δανιὴλ τὰ σχετικὰ μὲ τὴν Σουσάνναν²³, ὁ δὲ Ἠσαΐας τὰ ἀναφερόμενα εἰς τὸν Ῥαψάκην καὶ τὸν Σενναχηρείμ²⁴.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτως γὰρ καὶ ἡ τῶν Ψαλμῶν βίβλος, ἔχουσα τὸ ἴδιον τῶν ᾠδῶν, ὅπερ²⁵ ἐν ταῖς ἄλλαις βίβλοις διεξοδικῶς εἴρηται, ταῦτα αὐτὴ τῇ κατὰ πλάτος φωνῇ μετὰ μέλους ψάλλει, καθὼς προείρηται.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω, λοιπόν, καὶ τὸ βιβλίον τῶν Ψαλμῶν, ἔχει ὡς ἴδιον γνώρισμα τὰς ᾠδὰς καὶ ψάλλει ἐκτεταμένως καὶ μελωδικῶς, ὡς ἐλέχθη, ὅσα περιέχονται εὐκαιριακῶς εἰς τὰ ἄλλα βιβλία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Νομοθετεῖ γοῦν ποτε καὶ αὐτή· Παῦσαι ἀπὸ ὀργῆς, καὶ ἐγκατάλιπε θυμόν· καὶ, Ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ, καὶ ποίησον ἀγαθόν· ζήτησον εἰρήνην, καὶ δίωξον αὐτήν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Νομοθετεῖ, λοιπόν, ἐνίοτε καὶ τὸ Ψαλτήριον· «Παῦσαι ἀπὸ ὀργῆς καὶ ἐγκατάλιπε θυμόν»²⁶ καὶ «Ἔκκλινον ἀπὸ κακοῦ καὶ ποίησον ἀγαθόν· ζήτησον εἰρήνην καὶ δίωξον αὐτήν»²⁷.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἱστορεῖ δέ ποτε κατὰ τὴν ὁδὸν τοῦ Ἰσραὴλ, καὶ προφητεύει περὶ τοῦ Σωτῆρος, ὥσπερ εἴρηται πρότερον.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπίσης ἐξιστορεῖ ἐνίοτε τὴν πορείαν τοῦ Ἰσραὴλ²⁸ καὶ προφητεύει διὰ τὸν Σωτῆρα, ὅπως ἐλέχθη ἀνωτέρω.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιʹ. Κοινὴ μὲν οὖν τοιαύτη τοῦ Πνεύματος χάρις ἔστω παρὰ πᾶσι, καὶ ἐν ἑκάστῳ γινομένη εὑρισκέσθω, καὶ παρὰ πᾶσιν ἡ αὐτὴ, ὡς ἐὰν ἡ χρεία ἀπαιτῇ, καὶ τὸ Πνεῦμα βούληται.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιʹ. Εἶναι, λοιπόν, κοινὴ εἰς ὅλους (τοὺς ἱ. συγγραφεῖς) ἡ τοιαύτη χάρις τοῦ Πνεύματος, εὑρίσκεται δ᾿ ὑπάρχουσα εἰς ἕκαστον καὶ συγχρόνως εἰς ὅλους ἡ ἰδία, ὅπως ἀπαιτεῖ ἡ περίστασις καὶ ὅπως θέλει τὸ Πνεῦμα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐ διαφέρει γὰρ τὸ πλέον καὶ ἔλαττον ἐν ταύτῃ τῇ χρείᾳ, ὡς ἕκαστος ἀνενδότως τὴν ἰδίαν ἀποπληροῖ καὶ τελειοῖ διακονίαν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι δὲν ἐνδιαφέρει τὸ περισσότερον ἢ ὀλιγώτερον εἰς τὴν συγκεκριμμένην ἀνάγκην, ἀλλὰ τὸ νὰ ἐκτελῇ ἕκαστος πλήρως καὶ τελείως, ἄνευ σφάλματος, τὴν διακονίαν του.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ δέ γε βίβλος τῶν Ψαλμῶν καὶ οὕτως ἔχει τινὰ πάλιν χάριν ἰδίαν καὶ παρατήρησιν ἐξαίρετον· πρὸς γὰρ τοῖς ἄλλοις, ἐν οἷς πρὸς τὰς ἄλλας βίβλους ἔχει τὴν σχέσιν καὶ κοινωνίαν, λοιπὸν καὶ ἴδιον ἔχει τοῦτο θαῦμα, ὅτι καὶ τὰ ἑκάστης ψυχῆς κινήματα, τάς τε τούτων μεταβολὰς καὶ διορθώσεις ἔχει διαγεγραμμένας καὶ διατετυπωμένας ἐν ἑαυτῇ· ὥστε τινὰ τὸν βουλόμενον ὡς²⁹ ἄπειρον ἐξ αὐτῆς λαμβάνειν καὶ κατανοεῖν, οὕτω τὸ τυποῦν ἑαυτὸν,³⁰ ἐκεῖ γέγραπται.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ βιβλίον τῶν Ψαλμῶν πάντως καὶ οὕτως (θεωρούμενον) ἔχει πάλιν τὴν ἰδιαιτέραν του χάριν καὶ ἀξιοπρόσεκτον ὑπεροχήν· διότι, ἐκτὸς τῶν ἄλλων, τὰ ὁποῖα ἔχει σχετικὰ καὶ κοινὰ πρὸς τὰ ἄλλα βιβλία, ἔχει καὶ τοῦτο τὸ ἰδιαίτερον καὶ ἀξιοθαύμαστον, ὅτι δηλ. περιγράφει καὶ ἐκφράζει καὶ τὰς κινήσεις ἑκάστης ψυχῆς, τὰς μεταπτώσεις καὶ τὰς τιμωρίας της, ὥστε οἱοσδήποτε θέλει - ἂν τύχῃ νὰ μὴ ἔχῃ ὁ ἴδιος πεῖραν - νὰ δύναται νὰ λαμβάνῃ ἐκ τοῦ βιβλίου τῶν Ψαλμῶν (παραδείγματα) καὶ νὰ κατανοῇ (ἐνν. ἑαυτόν)· οὕτως ἔχει γραφῆ ἐκεῖ ἡ διαμόρφωσις τοῦ ἑαυτοῦ (του).</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐν μὲν γὰρ ταῖς ἄλλαις βίβλοις μόνον τις ἀκούει τὸν νόμον προστάττοντα, ἃ (μὴ) δεῖ ποιεῖν καὶ μὴ δεῖ πράττειν· προφητείας τε κατακούει, ὥστε μόνον εἰδέναι τὸν ἐρχόμενον Σωτῆρα· καὶ ἱστορίαις δὲ προσέχει, ἐξ ὧν γινώσκειν δύναται τὰς τῶν βασιλέων καὶ τὰς τῶν ἁγίων πράξεις.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι εἰς μὲν τὰ ἄλλα βιβλία μόνον ἀκούει κανεὶς τὸν νόμον νὰ προτάσσῃ τί πρέπει νὰ κάμνῃ καὶ τί δὲν πρέπει νὰ πράττῃ· ἀκούει ἐπίσης προφητείας, ὥστε μόνον νὰ γνωρίζῃ ὅτι θὰ ἔλθῃ ὁ Σωτήρ· καὶ ἱστορίας ἀκούει, διὰ τῶν ὁποίων δύναται νὰ γνωρίσῃ τὰς πράξεις τῶν βασιλέων καὶ τῶν ἁγίων.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐν δὲ τῇ βίβλῳ τῶν Ψαλμῶν, πρὸς τῷ ταῦτα μανθάνειν τὸν ἀκούοντα, ἔτι καὶ τὰ κινήματα τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς ἐν αὐτῇ κατανοεῖ καὶ διδάσκεται· καὶ λοιπὸν πρὸς ὃ πάσχει καὶ ἐν ᾧ συνέχεται, δύναται πάλιν ἐκ ταύτης ἔχεσθαι τὴν εἰκόνα τῶν λόγων· ὥστε μὴ μόνον ἀκούσαντα παρέρχεσθαι, ἀλλὰ καὶ πῶς δεῖ λέγοντα καὶ ποιοῦντα θεραπεύειν τὸ πάθος, διδάσκει³¹, Εἰσὶ μὲν γὰρ καὶ ἐν ταῖς ἄλλαις βίβλοις κωλυτικοὶ λόγοι ἀπαγορεύοντες τὰ φαῦλα· ἐν ταύτῃ δὲ καὶ πῶς ἀπέχεσθαι δεῖ τετύπωται· οἷον παράγγελμά ἐστι τὸ μετανοεῖν· τὸ δὲ μετανοεῖν παύεσθαι τῆς ἁμαρτίας ἐστίν· ἐνταῦθα δὲ καὶ πῶς μετανοεῖν, καὶ τί δεῖ λέγειν ἐπὶ τῇ μετανοίᾳ, τετύπωτος.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰς τὸ βιβλίον τῶν Ψαλμῶν ὅμως ὁ ἀκροατὴς δὲν μανθάνει μόνον αὐτά, ἀλλὰ προσέτι κατανοεῖ καὶ διδάσκεται καὶ τῆς ψυχῆς του τὰς μεταβολάς. Δύναται, λοιπόν, νὰ εὑρίσκῃ εἰς τὸ βιβλίον τοῦτο τὴν εἰκόνα τῶν παθῶν, ὑπὸ τῶν ὁποίων πάσχει καὶ κυριαρχεῖται, καὶ τὸν τρόπον (ἀπαλλαγῆς), ὥστε νὰ μὴ ἀκούῃ μόνον καὶ νὰ προχωρῇ περαιτέρω, ἀλλὰ διδάσκεται τί πρέπει νὰ λέγῃ καὶ νὰ πράξῃ ἕως ὅτου θεραπεύσῃ τὸ πάθος. Βεβαίως ὑπάρχουν καὶ εἰς τὰ ἄλλα βιβλία ἀπαγορευτικαὶ διατάξεις, αἱ ὁποῖαι ἐμποδίζουν τὰς πονηρὰς πράξεις· εἰς αὐτὸ ὅμως ἔχει διατυπωθῆ καὶ τὸ πῶς πρέπει ν᾿ ἀπέχῃ κανεὶς. Π.χ. παραγγέλλεται (εἰς τὰ ἄλλα βιβλία), ἡ μετάνοια· ἡ μετάνοια εἶναι ἡ κατάπαυσις τῆς ἁμαρτίας· ἐδῶ ὅμως διδάσκεται καὶ πῶς πρέπει νὰ μετανοήσῃ κανεὶς καὶ τὶ πρέπει νὰ λέγῃ κατὰ τὴν μετάνοιαν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ πάλιν εἴρηκεν ὁ Παῦλος· Ἡ θλίψις τῇ ψυχῇ ὑπομονὴν κατεργάζεται, ἡ δὲ ὑπομονὴ δοκιμὴν, ἡ δὲ δοκιμὴ ἐλπίδα, ἡ δὲ ἐλπὶς οὐ καταισχύνει.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πάλιν λέγει ὁ Παῦλος· «ἡ θλίψις φέρει ὑπομονήν, ἡ δὲ ὑπομονὴ δοκιμασίαν, ἡ δὲ δοκιμασία ἐλπίδα, ἡ δὲ ἐλπὶς δὲν ἐντροπιάζει»³².</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐν δὲ τοῖς Ψαλμοῖς καὶ πῶς δεῖ φέρειν τὰς θλίψεις, καὶ τί θλιβόμενον δεῖ λέγειν, καὶ τί μετὰ τὰς θλίψεις, καὶ πῶς ἕκαστος δοκιμάζεται, καὶ τίνες οἱ λόγοι τῶν ἐλπιζόντων ἐπὶ Κύριον, γέγραπται καὶ κεχάρακται.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰς τοὺς Ψαλμοὺς ὅμως ἔχει γραφῆ καὶ ἐκφρασθῆ καὶ τὸ πῶς πρέπει νὰ ὑπομένωνται αἱ θλίψεις καὶ τί πρέπει νὰ λέγῃ ὁ θλιβόμενος κατ᾿ αὐτὰς καὶ τί μετὰ τὰς θλίψεις, καὶ πῶς δοκιμάζεται καθεὶς καὶ τί λέγουν οἱ ἐλπίζοντες εἰς τὸν Κύριον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πάλιν τε ἐντολή ἐστιν ἐν παντὶ εὐχαριστεῖν· ἀλλὰ καὶ τί δεῖ λέγειν εὐχαριστοῦντας διδάσκουσιν οἱ Ψαλμοί.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὑπάρχει πάλιν ἡ ἐντολὴ νὰ εὐχαριστῇ κανεὶς διὰ κάθε τι³³· οἱ Ψαλμοὶ διδάσκουν ὅμως καὶ τί πρέπει νὰ λέγεται κατὰ τὴν εὐχαριστίαν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶτα παρ᾿ ἑτέρων ἀκούοντες· Ὅσοι θέλουσιν εὐσεβῶς ζῇν διωχθήσονται, παρὰ τούτων διδασκόμεθα, καὶ πῶς δεῖ φεύγοντας φωνεῖν, καὶ τίνας διωκομένους καὶ μετὰ τὸν διωγμὸν ῥυσθέντας δεῖ λόγους ἀναφέρειν τῷ Θεῷ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀκούομεν πάλιν ἀπὸ ἄλλον ἱ. συγγραφέα· «Ὅσοι θέλουν νὰ ζήσουν εὐσεβῶς, θὰ διωχθοῦν»³⁴. Οἱ Ψαλμοὶ μᾶς διδάσκουν καὶ τί πρέπει νὰ λέγωμεν κατὰ τὸν διωγμὸν καὶ πῶς νὰ ἀναφερώμεθα εἰς τὸν Θεὸν καὶ κατὰ τὴν διάρκειαν τοῦ διωγμοῦ καὶ μετὰ τὴν σωτηρίαν μας ἐξ αὐτοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εὐλογεῖν παραγγελλόμεθα τὸν Κύριον, καὶ ἐξομολογεῖσθαι αὐτῷ· ἀλλ᾿ ἐν τοῖς Ψαλμοῖς τυπούμεθα πῶς τε αἰνεῖν δεῖ τὸν Κύριον, καὶ τίνα ῥήματα λέγοντες ἐξομολογούμεθα πρεπόντως.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μᾶς παραγγέλλουν (ἄλλα βιβλία) νὰ εὐλογοῦμεν τὸν Κύριον καὶ νὰ ἐξομολογούμεθα εἰς αὐτόν· εἰς τοὺς Ψαλμοὺς ὅμως διδασκόμεθα καὶ πῶς πρέπει νὰ αἰνοῦμεν τὸν Κύριον καὶ διὰ ποίων λόγων ἐξομολογούμεθα ὀρθῶς εἰς αὐτόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐφ᾿ ἑκάστου δέ τις οὕτως ἂν εὕροι τὰς θείας ᾠδὰς, πρὸς ἡμᾶς καὶ ἡμῶν κινήσεις καὶ καταστάσεις κειμένας.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ εἰς ὅλα τὰ καθ᾿ ἕκαστον θὰ εὔρῃ κανεὶς ὅτι αἱ θεῖαι ᾠδαὶ ἀνταποκρίνονται εἰς ἡμᾶς καὶ τὰς κινήσεις καὶ καταστάσεις (τῆς ψυχῆς) μας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιαʹ. Καὶ γὰρ καὶ τοῦτο παράδοξόν ἐστι πάλιν ἐν τοῖς Ψαλμοῖς, ὅτι ἐν μὲν ταῖς ἄλλαις βίβλοις ἃ λέγουσιν οἱ ἅγιοι, καὶ περὶ ὧν ἂν λέγωσι, ταῦτα καὶ οἱ ἀναγινώσκοντες, περὶ ὧν ἐκεῖνα γέγραπται, ἀπαγγέλλοντές εἰσιν· οἵ τε ἀκούοντες ἄλλους ἑαυτοὺς ἐκείνων ἡγοῦνται, περὶ ὧν ὁ λόγος φησὶ, καὶ τὰς ἐπαγγελλομένας δὲ πράξεις, ἄχρι τοῦ θαυμάζειν καὶ ζηλοῦν αὐτὰς, εἰς τὸ μιμεῖσθαι γίνονται.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιαʹ. Ὑπάρχει ἀκόμη, βεβαίως, καὶ τοῦτο τὸ ἀξιοθαύμαστον εἰς τοὺς Ψαλμούς, ὅτι δηλ. εἰς μὲν τὰ ἄλλα βιβλία ὅσα λέγουν οἱ ἅγιοι καὶ δι᾿ ὅποιους τὰ λέγουν, αὐτὰ καὶ οἱ ἀναγνῶσται τὰ ἀναφέρουν εἰς ἐκείνους, διὰ τοὺς ὁποίους ἔχουν γραφῆ· καὶ οἱ ἀκροαταὶ διακρίνουν ἑαυτοὺς ἐξ ἐκείνων, περὶ τῶν ὁποίων ὁμιλεῖ τὸ βιβλίον, ὡς πρὸς τὰς ἐκτεθειμένας πράξεις δὲ φθάνουν μέχρι θαυμασμοῦ καὶ ζήλου καὶ γίνονται μιμηταὶ αὐτῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Ταύτην δὲ βίβλον ὁ λαμβάνων τὰς μὲν περὶ τοῦ Σωτῆρος προφητείας συνήθως ἐν ταῖς ἄλλαις Γραφαῖς θαυμάζων καὶ προσκυνῶν διεξέρχεται, τοὺς δὲ ἑτέρους ψαλμοὺς ὡς ἰδίους ὄντας λόγους ἀναγινώσκει· καὶ ὁ ἀκούων δὲ ὡς αὐτὸς λέγων κατανύσσεται, καὶ συνδιατίθεται τοῖς τῶν ᾠδῶν ῥήμασιν, ὡς ἰδίαν ὄντων αὐτοῦ</span>³⁵.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ ἀναγνώστης ὅμως αὐτοῦ τοῦ βιβλίου (τ.ἔ. τῶν Ψαλμῶν), τὰς μὲν προφητείας περὶ τοῦ Σωτῆρος ἀναγινώσκει, ὅπως καὶ εἰς τὰς ἄλλας Γραφὰς συνήθως, μετὰ θαυμασμοῦ καὶ προσκυνήσεως, τοὺς λοιποὺς ὅμως ψαλμοὺς ἀναγινώσκει ὡς ἰδικοὺς του λόγους: καὶ ὁ ἀκροατὴς ὁμοίως περιέρχεται εἰς κατάνυξιν, ὡς ἐὰν ὡμίλει ὁ ἴδιος, καὶ ἀποκτᾷ τὸ ἴδιον φρόνημα, τὸ ἐκφραζόμενον ὑπὸ τῶν λόγων τῶν ψαλμῶν, ὡς ἐὰν ἦσαν ἰδικοί του.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σαφηνείας δὲ χάριν οὐκ ὀκνητέον, κατὰ τὸν μακάριον Ἀπόστολον, ἐπαναλαβόντα τὸ αὐτὸ λέγειν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Χάριν σαφηνείας δὲ ἂς μὴ διστάσωμεν, ὅπως λέγει ὁ μακάριος Ἀπόστολος, νὰ ἐπαναλάβωμεν τὸ αὐτὸ³⁶.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πλεῖστοι λόγοι τῶν πατριαρχῶν εἰσι, καὶ ἴδιοι παρ᾿ αὐτῶν εἰρημένοι· καὶ Μωϋσῆς ἐλάλει, ὁ δὲ Θεὸς ἀπεκρίνατο· Ἡλίας τε καὶ Ἑλισσαῖος ἐπὶ τὸ Καρμήλιον ὄρος καθήμενοι ἐπεκαλοῦντο τὸν Κύριον, καὶ ἀεὶ ἔλεγον· Ζῇ Κύριος, ᾧ παρέστην ἐνώπιον αὐτοῦ σήμερον.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὑπάρχουν πολλοὶ λόγοι τῶν πατριαρχῶν, οἱ ὁποῖοι ἔχουν λεχθῆ ἀπὸ αὐτοὺς τοὺς ἰδίους· ὁμοίως καὶ ὁ Μωυσῆς ὡμίλει, ὁ δὲ Θεὸς ἀπήντα· ὁμοίως καὶ ὁ Ἠλίας καὶ ὁ Ἐλισσαῖος, καθήμενοι εἰς τὸ Καρμήλιον ὄρος ἐπεκαλοῦντο τὸν Κύριον καὶ ἔλεγαν πάντοτε· «Ζῇ ὁ Κύριος, ἐνώπιον τοῦ ὁποίου ἐπαρουσιάσθην σήμερον»³⁷.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἵ τε τῶν ἄλλων ἁγίων προφητῶν λόγοι προηγούμενοι μέν εἰσιν οἱ περὶ τοῦ Σωτῆρος· ἔπειτα δὲ καὶ πλεῖστοι γεγόνασι τοῖς τε ἔθνεσι καὶ τῷ Ἰσραήλ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τῶν ἄλλων ἁγίων προφητῶν οἱ σπουδαιότεροι λόγοι ἀναφέρονται εἰς τὸν Σωτῆρα· ἔπειτα, οἱ περισσότεροι λόγοι ὁμιλοῦν διὰ τὰ ἔθνη καὶ τὸν Ἰσραήλ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὅμως οὐδεὶς οὔτε τῶν πατριαρχῶν λόγους ὡς ἰδίους ἄν ποτε εἴποι, οὔτε τολμήσοι τις μιμήσασθαι καὶ εἰπεῖν τὰ Μωϋσέως ἴδια ῥήματα, οὐδὲ τοῦ Ἀβραὰμ περὶ τοῦ οἰκογενοῦς καὶ τοῦ Ἰσμαὴλ καὶ τὰ περὶ τοῦ μεγάλου Ἰσαὰκ, κἂν ἡ αὐτὴ χρεία τινὰ καὶ ἀνάγκη καταλάβῃ, τολμήσας ἄν τις ὡς ἴδια εἴποι.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὅμως οὐδεὶς θὰ ἠδύνατο νὰ εἴπῃ ὡς ἰδικούς του τοὺς λόγους τῶν πατριαρχῶν οὔτε θὰ ἐτόλμα νὰ μιμηθῇ καὶ νὰ ἐπαναλάβῃ τοὺς λόγους τοῦ Μωυσέως οὔτε τοὺς λόγους τοῦ Ἀβραὰμ περὶ τοῦ δούλου του καὶ τοῦ Ἰσμαὴλ καὶ περὶ τοῦ μεγάλου Ἰσαάκ, καὶ ἂν ἀκόμη εὑρεθῇ κανεὶς εἰς τὴν ἰδίαν κατάστασιν καὶ ἀνάγκην, δὲν θὰ ἐτόλμα νὰ εἴπῃ ὡς ἰδικούς του (τοὺς λόγους τοῦ Ἀβραὰμ).</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ καὶ συμπάσχῃ τις τοῖς πάσχουσι, καὶ πόθον ποτὲ λάβῃ τοῦ κρείττονος, οὔποτ᾿ ἂν εἴποι ὡς Μωϋσῆς· Ἐμφάνισόν μοι σεαυτόν· ἢ πάλιν· Εἰ μὲν ἀφῇς αὐτοῖς τὴν ἁμαρτίαν, ἄφες· εἰ δὲ μὴ ἀφῇς, ἐξάλειψόν με ἐκ τῆς βίβλου σου, ἧς ἔγραψας.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ συμπάσχῃ κανεὶς πρὸς τοὺς πάσχοντας, ἢ διακατέχεται ὑπὸ πόθου δι᾿ ἀνώτερόν τι, οὐδέποτε θὰ ἔλεγεν, ὡς ὁ Μωυσῆς· «Ἐμφανίσου εἰς ἐμέ»³⁸, ἢ πάλιν· «Ἐὰν μὲν συγχωρήσῃς εἰς αὐτοὺς τὴν ἁμαρτίαν, ἔχει καλῶς· ἂν ὅμως δὲν τοὺς συγχωρήσῃς, διάγραψε τὸ ὄνομά μου ἀπὸ τὸ βιβλίον σου, τὸ ὁποῖον ἔγραψες»³⁹.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ᾿ οὐδὲ, τὰς τῶν προφητῶν τις λαμβάνων ὡς ἴδια ῥήματα, μέμψαιτό τις ἢ ἐπαινέσειε τούτοις τὰ ὅμοια πράξαντας, οἷς ἐμέμψαντο καὶ ἐπῄνεσαν ἐκεῖνοι· οὐδὲ τὸ, Ζῇ Κύριος, ᾧ παρέστην ἐνώπιον αὐτοῦ σήμερον, μιμήσηται ἄν τις εἰπεῖν ὡς ἴδιον λόγον.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ᾿ οὔτε οἰκειοποιούμενος κανεὶς τοὺς λόγους τῶν προφητῶν θὰ ἐμέμφετο, ἢ θὰ ἐπῄνει δι᾿ αὐτῶν ὅσους πράττουν ὅμοια πρὸς ὅσα ἔπραξαν ἐκεῖνοι, τοὺς ὁποίους ἐμέμφησαν ἢ ἐπῄνεσαν οἱ προφῆται. Οὔτε δύναται κανεὶς μιμούμενος νὰ εἴπῃ ὡς ἰδικούς του λόγους τὸ· «Ζῇ ὁ Κύριος, ἐνώπιον τοῦ ὁποίου ἐπαρουσιάσθην σήμερον».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ καὶ ὁ ἐντυγχάνων ταῖς βίβλοις φανερός ἐστι μὴ ὡς ἰδίους, ἀλλὰ τῶν ἁγίων καὶ τῶν δι᾿ αὐτῶν δηλουμένων λέγων τοὺς λόγους.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι προφανῶς ὁ ἀναγνώστης τῶν βιβλίων δὲν ἀναγινώσκει τοὺς ἰδικούς του λόγους, ἀλλὰ τῶν ἁγίων καὶ ὅσων ἀναφέρονται ὑπ᾿ αὐτῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Τοὺς δέ γε Ψαλμοὺς, τὸ παράδοξον, μετὰ τὰς περὶ τοῦ Σωτῆρος καὶ τῶν ἐθνῶν προφητείας ὁ λέγων τὰ ἄλλα ὡς ἴδια ῥήματα λαλῶν ἐστι, καὶ ὡς περὶ αὑτοῦ γραφέντας αὐτοὺς ἕκαστος ψάλλει, καὶ οὐχ ὡς ἑτέρου λέγοντος ἢ περὶ ἑτέρου σημαίνοντος δέχεται, καὶ διεξέρχεται· ἀλλ᾿ ὡς αὐτὸς περὶ αὐτοῦ λαλῶν διατίθεται· καὶ οἷά ἐστι τὰ λεγόμενα, ταῦτα ὡς αὐτὸς πράξας καὶ ἐξ ἑαυτοῦ λαλῶν ἀναφέρει τῷ Θεῷ.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοὺς Ψαλμοὺς ὅμως –παράδοξον πρᾶγμα!– ὁ ἀναγινώσκων αὐτούς, ἐκτὸς ἀπὸ τὰς προφητείας περὶ τοῦ Σωτῆρος καὶ τῶν ἐθνῶν, τοὺς λέγει ὡς ἰδικούς του λόγους, ὁ καθεὶς δὲ τοὺς ψάλλει ὡς νὰ ἐγράφησαν δι᾿αὐτόν· τοὺς ἀποδέχεται καὶ τοὺς διαβάλει ὡς νὰ μὴ ὁμιλῇ ἢ ν᾿ ἀναφέρωνται εἰς ἄλλον, ἀλλ᾿ ὡς νὰ ἐκφράζεται αὐτὸς ὁμιλῶν περὶ ἑαυτοῦ· ἐπίσης τὰ λεγόμενα τὰ ἀπευθύνει πρὸς τὸν Θεόν, ὡς ἐὰν τὰ ἔπραξεν ὁ ἴδιος καὶ ὡς ἐὰν ὡμίλει ἀφ᾿ ἑαυτοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐ γὰρ ὡς τὰ τῶν πατριαρχῶν ῥήματα, καὶ Μωϋσέως, καὶ τῶν ἄλλων προφητῶν, εὐλαβηθήσεται καὶ ταῦτα· ἀλλὰ <span style="border-bottom:1px dotted Pink">καὶ μάλιστα ὡς ἴδια καὶ περὶ ἑαυτοῦ γραφέντα θαρσεῖ λέγων ὁ ψάλλων ταῦτα.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι δὲν διστάζει νὰ οἰκειοποιηθῇ τοὺς λόγους τούτους, ὅπως τοὺς λόγους τῶν πατριαρχῶν, τοῦ Μωυσέως καὶ τῶν ἄλλων προφητῶν· ἀντιθέτως μάλιστα, ὁ ψάλλων ταῦτα εἶναι πεπεισμένος ὅτι εἶναι ἰδικά του καὶ ἔχουν γραφῆ δι᾿ ἑαυτόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸν γὰρ φυλάξαντα τὴν ἐντολὴν, καὶ παραβάντα ταύτην, τήν τε ἑκατέρου πρᾶξιν περιέχουσιν οἱ Ψαλμοί.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄλλωστε οἱ Ψαλμοὶ περιλαμβάνουν τὰς πράξεις τόσον τοῦ φυλάξαντος τὴν θείαν ἐντολὴν ὅσον καὶ τοῦ παραβάτου αὐτῆς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀνάγκη δὲ πάντα ἄνθρωπον ἐν τούτοις συνέχεσθαι, καὶ ἢ ὡς φυλάξαντα τὴν ἐντολὴν, ἢ ὡς παραβάντα ταύτην, λέγειν τοὺς περὶ ἑκάστου γεγραμμένους λόγους.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πᾶς ἄνθρωπος ὅμως περιέχεται κατ᾿ ἀνάγκην εἰς αὐτὰς (τὰς δύο κατηγορίας), ὥστε ἢ ὡς τηρητὴς ἢ ὡς παραβάτης τῆς θείας ἐντολῆς νὰ λέγῃ τοὺς ἀναφερομένους εἰς ἑκατέραν περίπτωσιν λόγους.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιβʹ. <span style="border-bottom:1px solid Red">Κ</span><span style="border-bottom:1px solid Red">αί μοι δοκεῖ τῷ ψάλλοντι γίνεσθαι τούτους </span><span style="border-bottom:2px solid Red">ὥσπερ εἴσοπτρον, εἰς τὸ κατανοεῖν καὶ αὐτὸν ἐν αὐτοῖς καὶ τὰ τῆς ἑαυτοῦ ψυχῆς κινήματα</span><span style="border-bottom:1px solid Red">, καὶ οὕτως αἰσθόμενον ἀπαγγέλλειν αὐτούς.</span></p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιβʹ. Νομίζω δὲ ὅτι οἱ Ψαλμοὶ εἶναι διὰ τὸν ψάλλοντα ἕνα εἶδος καθρέπτου, εἰς τὸν ὁποῖον βλέπει τὸν ἑαυτόν του καὶ τὰς ψυχικάς του καταστάσεις, οὕτω δ᾿ αἰσθανόμενος ἀπαγγέλλει τοὺς ψαλμούς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Καὶ γὰρ καὶ ὁ ἀκούων τοῦ ἀναγινώσκοντος ὡς περὶ αὐτοῦ λεγομένην τὴν ᾠδὴν καταδέχεται· καὶ ἢ ἐλεγχόμενος ὑπὸ τοῦ συνειδότος κατανυγεὶς μετανοήσει, ἢ περὶ τῆς εἰς Θεὸν ἐλπίδος ἀκούων καὶ τῆς εἰς τοὺς πιστεύοντας γινομένης ἀντιλήψεως, ὡς εἰς αὐτὸν γενομένης τοιαύτης χάριτος ἀγαλλιᾶται, καὶ εὐχαριστεῖν ἄρχεται τῷ Θεῷ.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ καὶ ὁ ἀκροατὴς⁴⁰ ἐκλαμβάνει τὴν ἀναγινωσκομένην ᾠδὴν ὡς ἀναφερομένην εἰς αὐτόν· ἐντεῦθεν, ἢ ἐλεγχόμενος ὑπὸ τῆς συνειδήσεώς του θὰ περιέλθῃ εἰς κατάνυξιν καὶ θὰ μετανοήσῃ ἢ ἀκούων περὶ τῆς ἐλπίδος εἰς τὸν Θεὸν καὶ περὶ τῆς βοηθείας του πρὸς τοὺς πιστεύοντας χαίρεται ὡς ἐὰν ἐχορηγεῖτο εἰς αὐτὸν ἡ θεία χάρις καὶ ἀρχίζει νὰ εὐχαριστῇ τὸν Θεόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅτε γοῦν τὸν τρίτον ψάλλει τις εἰς τὰς ἰδίας θλίψεις συνορῶν, ὡς αὑτοῦ εἶναι νομίζει τὰ ἐν τῷ ψαλμῷ ῥήματα· καὶ τότε τὸν ιαʹ καὶ τὸν ιϛʹ ὡς εἰς τὴν ἰδίαν πεποίθησιν καὶ προσευχήν ἐστιν ἀπαγγέλλων· καὶ τὸν μὲν νʹ ψαλμὸν ὡς αὐτός ἐστι τὰ ἴδια τῆς μετανοίας ἑαυτοῦ λέγων ῥήματα· τὸν δὲ νγʹ, καὶ τὸν νεʹ, καὶ τὸν νϛʹ, καὶ τὸν ρμαʹ, ὅτε ψάλλει τις, οὐχ ὡς ἄλλου διωκομένου, ἀλλ᾿ ὡς ὢν ὁ πάσχων συνδιατίθεται, καὶ ᾄδει τῷ Κυρίῳ ὡς ἰδίους τοὺς λόγους τούτους.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν, λοιπόν, ψάλλῃ κανεὶς τὸν τρίτον ψαλμὸν συναισθανόμενος τὰς θλίψεις του, νομίζει ὅτι εἶναι ἰδικά του τὰ λόγια τοῦ ψαλμοῦ· τότε δύναται νὰ ἀπαγγείλῃ τὸν 11ον καὶ τὸν 16ον, ὡς (ἀναφερομένους) εἰς τὴν ἐμπιστοσύνην του καὶ τὴν προσευχήν. Ὁμοίως δύναται κανεὶς ν᾿ ἀπαγγείλῃ τὸν 50ὸν ὡς ἐὰν ὁ ἴδιος ὡμίλει διὰ τὴν μετάνοιάν του. Ὅταν δὲ κάποιος ψάλλῃ τὸν 53ον καὶ τὸν 55ον, τὸν 56ον καὶ τὸν 141ον, δὲν ἔχει τὴν συναίσθησιν ὅτι διώκεται ἄλλος, ἀλλ᾿ ὅτι αὐτὸς ὁ ἴδιος πάσχει καὶ ψάλλει αὐτοὺς τοὺς λόγους ὡς προσωπικούς του πρὸς τὸν Κύριον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Καὶ ὅλως οὕτως ἕκαστος ψαλμὸς παρὰ τοῦ Πνεύματος εἴρηταί τε καὶ συντέτακται, ὡς ἐν αὐτοῖς, καθὰ πρότερον εἴρηται, τὰ κινήματα τῆς ψυχῆς ἡμῶν κατανοεῖσθαι, καὶ πάντας αὐτοὺς ὡς περὶ ἡμῶν εἰρῆσθαι, καὶ εἶναι ἡμῶν αὐτοὺς ὡς ἰδίους λόγους, εἰς ἀνάμνησιν τῶν ἐν ἡμῖν κινημάτων καὶ διόρθωσιν τῆς ἡμῶν πολιτείας.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γενικῶς δὲ κάθε ψαλμὸς ἔχει οὕτω λεχθῆ καὶ συνταχθῆ ὑπὸ τοῦ Πνεύματος, ὥστε, ὅπως ἐλέχθη ἀνωτέρω, νὰ κατανοοῦνται δι᾿ αὐτῶν αἱ ψυχικαί μας καταστάσεις, ὡς νὰ ἔχουν λεχθῆ ὅλοι δι᾿ ἡμᾶς, οἱ δὲ λόγοι των ν᾿ ἀποτελοῦν ἰδικούς μας λόγους.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Ἃ γὰρ οἱ ψάλλοντες εἰρήκασι, ταῦτα καὶ ἡμῶν δύνανται τύποι καὶ χαρακτῆρες εἶναι.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοιουτοτρόπως δὲ ν᾿ ἀναλογιζώμεθα τὰ πάθη μας καὶ νὰ διορθώνωμεν τὴν διαγωγήν μας. Διότι ὅσα ἔχουν εἰπῆ οἱ ψάλται⁴¹, αὐτὰ δύνανται νὰ εἶναι τύποι καὶ ὑποδείγματα καὶ δι᾿ ἡμᾶς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιγʹ. Αὕτη δὲ πάλιν τοῦ Σωτῆρός ἐστιν ἡ χάρις· ἄνθρωπος γὰρ δι᾿ ἡμᾶς γενόμενος, τὸ μὲν σῶμα τὸ ἴδιον ὑπὲρ ἡμῶν προσήνεγκεν εἰς θάνατον, ἵνα πάντας ἀπαλλάξῃ τοῦ θανάτου· τὴν δὲ οὐράνιον καὶ εὐάρεστον ἑαυτοῦ πολιτείαν δεῖξαι θέλων ἡμῖν, ἐν ἑαυτῷ ταύτην ἐτύπωσεν, ὑπὲρ τοῦ μηκέτι τινὰς εὐχερῶς ἀπατᾶσθαι παρὰ τοῦ ἐχθροῦ, ἔχοντας ἐνέχυρον πρὸς ἀσφάλειαν, τὴν παρ᾿ αὐτοῦ γενομένην ὑπὲρ ἡμῶν κατὰ τοῦ διαβόλου νίκην.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιγʹ. Ἡ χάρις τοῦ Σωτῆρος πάλιν εἶναι αὐτή· ἐνηνθρώπησε δηλ. δι᾿ ἡμᾶς καὶ τὸ μὲν σῶμά του παρέδωκεν εἰς θάνατον, διὰ ν᾿ ἀπαλλάξῃ ὅλους ἐκ τοῦ θανάτου· θέλων δὲ νὰ δείξῃ εἰς ἡμᾶς τὸν οὐράνιον καὶ εὐάρεστον (εἰς τὸν Θεὸν) τρόπον ζωῆς ἐξέφρασεν αὐτὸν διὰ τῆς ζωῆς του, ὥστε νὰ μὴ δύναται πλέον ὁ ἐχθρὸς ν᾿ ἀπατᾷ μερικοὺς εὐκόλως, διότι ἔχομεν ἀσφαλῆ ἐγγύησιν τὴν ὑπ᾿ αὐτοῦ καταδεχθεῖσαν χάριν ἡμῶν νίκην κατὰ τοῦ διαβόλου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο γοῦν οὐ μόνον ἐδίδαξεν, ἀλλὰ καὶ πεποίηκεν ἃ ἐδίδαξεν, ἵνα ἕκαστος ἀκούῃ μὲν αὐτοῦ λαλοῦντος, ὡς ἐν εἰκόνι δὲ βλέπων λαμβάνῃ παρ᾿ αὐτοῦ τὸ παράδειγμα τοῦ ποιεῖν, ἀκούων· Μάθετε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ὅτι πραΰς εἰμι καὶ ταπεινὸς τῇ καρδίᾳ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο, λοιπόν, δὲν ἐδίδαξε μόνον, ἀλλὰ καὶ ἔπραξε ὅσα ἐδίδαξε, ὥστε ἕκαστος ν᾿ ἀκούῃ τοὺς λόγους του ἀλλὰ καὶ νὰ βλέπῃ αὐτὸν ὡς πρότυπον καὶ νὰ ἔχῃ αὐτὸν ὡς παράδειγμα διὰ τὴν πρᾶξιν, ὅταν ἀκούῃ λ.χ. «Λάβετε ἐμὲ ὡς παράδειγμα, διότι εἶμαι πρᾶος καὶ ταπεινόφρων»⁴².</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τελειοτέραν δὲ καὶ εἰς ἀρετὴν διδασκαλίαν οὐκ ἄν τις εὕροι, ἧς ὁ Κύριος ἐτύπωσεν ἐν ἑαυτῷ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δὲν δύναται κανεὶς νὰ εὕρῃ τελειοτέραν διδασκαλίαν ἀρετῆς ἀπὸ ἐκείνην τὴν ὁποίαν ἐξέφρασεν ὁ Κύριος εἰς τὸ πρόσωπόν του.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἴτε γὰρ ἀνεξικακίαν, εἴτε φιλανθρωπίαν, εἴτε ἀγαθότητα, εἴτε ἀνδρίαν, εἴτε ἐλεημοσύνην, εἴτε δικαιοσύνην, πάντα ἐν αὐτῷ τις εὑρήσει γενόμενα, ὥστε μηδὲν εἰς ἀρετὴν λείπειν τῷ κατανοοῦντι τὸν ἀνθρώπινον βίον τοῦτον.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι εἴτε ἀνεξικακίαν εἴτε φιλανθρωπίαν εἴτε ἀγαθότητα εἴτε ἀνδρείαν εἴτε ἐλεημοσύνην εἴτε δικαιοσύνην, ὅλα θὰ τὰ εὕρῃ νὰ ἔχουν πραγματοποιηθῆ εἰς αὐτόν, ὥστε οὐδεμία ἀρετὴ ν᾿ ἀπουσιάζῃ ἐκ τοῦ ἀνθρωπίνου βίου τοῦ Κυρίου, δι᾿ ὅποιον κατανοῇ αὐτόν.</td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο γὰρ ὁ Παῦλος εἰδὼς ἔλεγε· Μιμηταί μου γίνεσθε, καθὼς κἀγὼ Χριστοῦ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο γνωρίζων ὁ Παῦλος ἔλεγε· «Γίνετε μιμηταί μου, ὅπως καὶ ἐγὼ τοῦ Χριστοῦ»⁴³.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ μὲν παρ᾿ Ἕλλησι νομοθέται ἄχρι τοῦ λέγειν ἔχουσι τὴν χάριν· ὁ δὲ Κύριος, ὡς ἀληθῶς Κύριος ὢν τοῦ παντὸς, καὶ κηδόμενος ὧν εἰργάσατο, οὐ μόνον νομοθετεῖ, ἀλλὰ καὶ τύπον ἑαυτὸν δέδωκεν, εἰς τὸ εἰδέναι τοὺς βουλομένους τὴν τοῦ ποιεῖν δύναμιν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ νομοθέται τῶν Ἑλλήνων φθάνουν μόνον μέχρι τῶν λόγων· ὁ Κύριος ὅμως, ὡς ἀληθινὸς Κύριος τοῦ σύμπαντος, ἐπειδὴ φροντίζει διὰ τὰ πλάσματά του, δὲν νομοθετεῖ μόνον ἀλλὰ καὶ ἔχει δώσει ὡς πρότυπον τὸν ἑαυτόν του, ὥστε, ὅσοι θέλουν, νὰ γνωρίζουν τὴν δύναμιν τῆς πράξεως.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Διὰ τοῦτο γοῦν καὶ πρὸ τῆς εἰς ἡμᾶς αὐτοῦ ἐπιδημίας ἐνήχησε καὶ ἐν τοῖς ψάλλουσι τοῦτο, ἵν᾿ ὥσπερ ἐν αὐτῷ τὸν ἐπίγειον καὶ οὐράνιον ἄνθρωπον τυπῶν ἔδειξεν, οὕτω καὶ ἐκ τῶν Ψαλμῶν τὰ κινήματα καὶ τὰς διαθέσεις τῶν ψυχῶν ὁ βουλόμενος καταμαθεῖν δύνηται, εὑρίσκων ἐν αὐτοῖς καὶ τὴν ἑκάστου κινήματος θεραπείαν τε καὶ διόρθωσιν.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο, λοιπόν, καὶ πρὸ τῆς πρὸς ἡμᾶς ἐλεύσεώς του ἐφρόντισε ν᾿ ἀντηχήσῃ τοῦτο διὰ τῶν ψαλμωδῶν, ὥστε, ὅπως εἰς τὸν ἑαυτόν του ἔδειξεν ὡς πρότυπον τὸν ἐπίγειον καὶ τὸν οὐράνιον ἄνθρωπον, οὕτω καὶ ἐκ τῶν Ψαλμῶν νὰ δύναται νὰ μάθῃ, ὅποιος θέλει, μετ᾿ ἀκριβείας τὰ πάθη καὶ τὰς διαθέσεις τῶν ψυχῶν, εὑρίσκων συγχρόνως εἰς τοὺς Ψαλμοὺς καὶ τὴν θεραπείαν καὶ διόρθωσιν ἑκάστου πάθους.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιδʹ. Εἰ γὰρ δεῖ καὶ πιθανώτερον εἰπεῖν, πᾶσα μὲν ἡ θεία Γραφὴ διδάσκαλός ἐστιν ἀρετῆς καὶ πίστεως ἀληθοῦς· ἡ δέ γε βίβλος τῶν Ψαλμῶν ἔχει καὶ τὴν εἰκόνα πως τῆς διαγωγῆς τῶν ψυχῶν.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιδʹ. Διὰ ν᾿ ἀκριβολογήσωμεν, ὁλόκληρος μὲν ἡ θεία Γραφὴ εἶναι διδάσκαλος ἀρετῆς καὶ ἀληθινῆς πίστεως· τὸ βιβλίον ὅμως τῶν Ψαλμῶν παρέχει τρόπον τινὰ καὶ τὴν εἰκόνα τῆς διαπαιδαγωγήσεως τῶν ψυχῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὡς γὰρ ὁ εἰσερχόμενος πρὸς βασιλέα τυποῦται καὶ τῷ σχήματι καὶ τοῖς ῥήμασιν, ἵνα μὴ, παρὰ ταῦτα λέγων, ὡς ἀπαίδευτος ἐκβληθῇ· οὕτως ἡ θεία βίβλος τὸν ἐπ᾿ ἀρετῇ τρέχοντα καὶ βουλόμενον κατανοῆσαι τὴν τοῦ Σωτῆρος ἐν σώματι πολιτείαν ὑπομιμνήσκει πρῶτον διὰ τῆς ἀναγνώσεως τὰ κινήματα τῆς ψυχῆς, καὶ οὕτω λοιπὸν τυποῖ καὶ διδάσκει τοὺς ἐντυγχάνοντας τοῖς τοιούτοις λόγοις.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅπως δηλαδὴ ὁ ἐπισκεπτόμενος τὸν βασιλέα φροντίζει διὰ τὴν ἐμφάνισιν καὶ τοὺς λόγους του, διὰ νὰ μὴ ἐκδιωχθῇ ὡς ἀπαίδευτος εὐθὺς ὡς ἀρχίσῃ νὰ ὁμιλῇ, οὕτω καὶ τὸ θεῖον βιβλίον ὑπενθυμίζει διὰ τῆς ἀναγνώσεως, εἰς ὅποιον ἀκολουθεῖ τὴν ὁδὸν τῆς ἀρετῆς καὶ θέλει νὰ κατανοήσῃ τὴν ἀνθρωπίνην ζωὴν τοῦ Σωτῆρος, κατὰ πρῶτον τὰ πάθη τῆς ψυχῆς· οὕτω, λοιπόν, δι᾿ αὐτῶν τῶν λόγων μορφώνει καὶ διδάσκει τοὺς ἀναγνώστας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰσὶ μὲν οὖν, ἵνα τοῦτο πρῶτόν τις τῆς βίβλου παρατηρήσηται, οἱ μὲν ἐν διηγήματι λεγόμενοι, οἱ δὲ ἐν παραινέσει, οἱ δὲ ἐν προφητείᾳ, οἱ δὲ ὡς ἐν εὐχῇ, οἱ δὲ ἐν ἐξομολογήσει.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὑπάρχουν, λοιπόν, - διὰ ν᾿ ἀρχίσωμεν ἀπ᾿ αὐτοῦ τοῦ σημείου τὴν παρατήρησιν τοῦ βιβλίου - ψαλμοὶ λεγόμενοι ὑπὸ μορφὴν διηγήσεως, ἄλλοι ὑπὸ μορφὴν παραινέσεως, ἄλλοι ὑπὸ μορφὴν προφητείας, ἄλλοι ὑπὸ μορφὴν προσευχῆς, ἄλλοι ὑπὸ μορφὴν ἐξομολογήσεως.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ εἰσὶ μὲν οἱ ἐν διηγήματι ιηʹ, μγʹ, μηʹ, μθʹ, οβʹ, οϛʹ, οζʹ, πηʹ, ρϛʹ, ριγʹ, ρκϛʹ, ρλϛʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὑπὸ μορφὴν διηγήσεως εἶναι οἱ ψαλμοὶ 18, 43, 48, 49, 72, 76, 77, 88, 106, 113, 126, 136.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ ὡς ἐν εὐχῇ, ιϛʹ, ξζʹ, πθʹ, ραʹ, ρλαʹ, ρμαʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μορφὴν προσευχῆς ἔχουν οἱ ψαλμοὶ 16, 67, 89, 101, 131, 141.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ ὡς ἐν ἐντυχίᾳ καὶ εὐχῇ καὶ δεήσει εʹ, ϛʹ, ζʹ, ιαʹ, ιβʹ, ιεʹ, κδʹ, κζʹ, λʹ, λδʹ, λζʹ, μβʹ, νγʹ, νδʹ, νεʹ, νϛʹ, νηʹ, νθʹ, ξʹ, ξγʹ, πβʹ, πεʹ, πζʹ, ρλζʹ, ρλθʹ, ρμβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μορφὴν συνομιλίας, προσευχῆς καὶ δεήσεως ἔχουν οἱ ψαλμοὶ 5, 6, 7, 11, 12, 15, 24, 27, 30, 34, 37, 42, 53, 54, 55, 56, 58, 59, 60, 63, 82, 85, 87, 137, 139, 142.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὁ μὲν ὡς ἐν ἐντυχίᾳ καὶ εὐχαριστίᾳ ρληʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μορφὴν συνομιλίας καὶ εὐχαριστίας ἔχει ὁ ψαλμὸς 138.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ ὡς ἐν ἐντυχίᾳ μόνῃ γʹ, κεʹ, ξηʹ, ξθʹ, οʹ, ογʹ, οηʹ, οθʹ, ρηʹ, ρκβʹ, ρκθʹ, ρλʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μορφὴν συνομιλίας μόνον ἔχουν οἱ ψαλμοὶ 3, 25, 68, 69, 70, 73, 78, 79, 108, 122, 130.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ οἱ μὲν ἐν ἐξομολογήσει θʹ, οδʹ, ϟαʹ, ρδʹ, ρεʹ, ρϛʹ, ρζʹ, ριʹ, ριζʹ, ρλεʹ, ρλζʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰς ἐξομολόγησιν ἀναφέρονται οἱ ψαλμοὶ 9, 74, 91, 104, 105, 106, 107, 110, 117, 135, 137.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ συμπεπλεγμένην ἔχοντες ἐξομολόγησιν καὶ διήγησιν θʹ, οδʹ, ρεʹ, ρϛʹ, ριζʹ, ρλζʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐξομολόγησιν καὶ διήγησιν συνδέουν οἱ ψαλμοὶ 9, 74, 105, 106, 117, 137.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ δὲ συμπεπλεγμένην ἔχων ἐξομολόγησιν καὶ διήγησιν μετὰ αἰνέσεως ριʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Συνδεδεμένην ἐξομολόγησιν καὶ διήγησιν μὲ αἴνεσιν ἔχει ὁ ψαλμὸς 110.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὁ μὲν ἐν παραινέσει ἐστὶ λϛʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὑπὸ μορφὴν παραινέσεως λέγεται ὁ ψαλμὸς 36.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ ἐν προφητείᾳ κʹ, καʹ, μδʹ, μϛʹ, οεʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μορφὴν προφητείας ἔχουν οἱ ψαλμοὶ 20, 21, 44, 46, 75.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἀπαγγελτικὸς μὲν μετὰ προφητείας ρθʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μορφὴν ἀπαγγελίας μετὰ προφητείας ἔχει ὁ ψαλμὸς 109.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Προτρεπτικοὶ δὲ καὶ ὡς παρακελευόμενοί εἰσι κηʹ, λβʹ, πʹ, ϟδʹ, ϟεʹ, ϟϛʹ, ϟζʹ, ρβʹ, ργʹ, ριγʹ·</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μορφὴν προτροπῆς καὶ παροτρύνσεως ἔχουν οἱ ψαλμοὶ 28, 32, 80, 94, 95, 96, 97, 102, 103, 113.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Προτρεπτικὸς δὲ μετὰ ᾄσματος ἐλέχθη ρμθ᾿.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐν εἴδει προτροπῆς μετ᾿ ᾄσματος ἐλέχθη ὁ ψαλμὸς 149.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ οἱ μὲν διαγράφοντες τὸν ἐνάρετον βίον εἰσὶ ρδʹ, ριαʹ, ριηʹ, ρκδʹ, ρλβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸν ἐνάρετον βίον περιγράφουν οἱ ψαλμοὶ 104, 111, 118, 124, 132.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ αἶνον ἀπαγγέλλοντες οὗτοί εἰσιν ϟʹ, ριβʹ, ριϛʹ, ρλδʹ, ρμδʹ, ρμεʹ, ρμϛʹ, ρμηʹ, ρνʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ψαλμοὶ αἴνων εἶναι οἱ 90, 112, 116, 134, 144, 145, 146, 148, 150.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ οἱ μὲν εὐχαριστικοί εἰσιν ηʹ, θʹ, ιζʹ, λγʹ, μεʹ, ξβʹ, οϛʹ, πδʹ, ριδʹ, ριεʹ, ρκʹ, ρκαʹ, ρκγʹ, ρκεʹ, ρκηʹ, ρμγʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εὐχαριστίας ἐκφράζουν οἱ ψαλμοὶ 8, 9, 17, 33, 45, 62, 76, 84, 114, 115, 120, 121, 123, 125, 128, 143.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ μακαρισμὸν ἀναφωνοῦντές εἰσιν αʹ, λαʹ, μʹ, ριηʹ, ρκζʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μακαρισμὸν περιέχουν οἱ ψαλμοὶ 1, 31, 40, 118, 127.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἄλλος ἐπιδεικτικὸς προθυμίας μετ᾿ ᾠδῆς ρζʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὴν ἐπίδειξιν προθυμίας πρὸς ᾠδὴν συνδυάζει ὁ ψαλμὸς 107.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὁ μὲν προτρεπτικὸς εἰς ἀνδρίαν ἐστὶ πʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰς ἀνδρείαν προτρέπει ὁ ψαλμὸς 80.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ κατηγορικοὶ τῶν ἀσεβῶν καὶ παρανόμων εἰσὶ βʹ, ιγʹ, λεʹ, ναʹ, νβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοὺς ἀσεβεῖς καὶ ἀδίκους κατηγοροῦν οἱ ψαλμοὶ 2, 13, 35, 51, 52.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὁ μὲν ἐπικλήσεώς ἐστι δʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μορφὴν ἐπικλήσεως ἔχει ὁ ψαλμὸς 4.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ ἐπευκτικὰ ἀπαγγέλλουσιν, ὡς ιθʹ καὶ ξγʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Κάμνουν τάματα ψαλμοί, ὅπως οἱ 19 καὶ 63.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ οἱ μὲν καυχήσεως τῆς ἐν Κυρίῳ ἀπαγγέλλοντες λόγους εἰσὶ κβʹ καὶ κϛʹ, ληʹ, λθʹ, μαʹ, ξαʹ, οεʹ, πγʹ, ϟϛʹ, ϟηʹ, ρναʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄλλοι ὁμιλοῦν περὶ τῆς ἐν Κυρίῳ καυχήσεως, οἱ ψαλμοὶ 22, 26, 38, 39, 41, 61, 75, 83, 96, 98, 151.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ δὲ ἐντρεπτικοί εἰσι νζʹ, παʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πρὸς ἐπίπληξιν ἐγράφησαν οἱ ψαλμοὶ 57, 81.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ οἱ μὲν ὕμνου ῥήματα λέγουσι μζʹ, ξδʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λόγος ὕμνου περιέχουν οἱ ψαλμοὶ 47, 64.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ δὲ ἀλαλαγμοῦ καὶ περὶ ἀναστάσεως ξεʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θριαμβευτικὸν τόνον ἔχει ὁ περὶ ἀναστάσεως ψαλμὸς 65.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἕτερος ἀλαλαγμοῦ μόνον ῥήματα λέγει ϟθʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μόνον λόγους θριάμβου ἔχει ὁ ψαλμὸς 99.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιεʹ. Τοιαύτης οὖν τῆς διατάξεως οὔσης τῶν Ψαλμῶν, ἔστι λοιπὸν δυνατὸν τοὺς ἐντυγχάνοντας εὑρεῖν ἐν ἑκάστῳ, καθὰ προεῖπον, τὰ κινήματα καὶ τὴν κατάστασιν τῆς ἰδίας ψυχῆς, οὕτως τε περὶ ἑκάστου τὸν τύπον καὶ τὴν διδασκαλίαν· καὶ τίνα μὲν λέγων ἀρέσκειν δύναται τῷ Κυρίῳ, διὰ ποίων δὲ ῥημάτων ἑαυτὸν διορθοῦσθαι δύναται, καὶ εὐχαριστεῖν τῷ Κυρίῳ, ὑπὲρ τοῦ μὴ εἰς ἀσέβειαν ἐκπίπτειν τὸν παρὰ τοιαῦτα λέγοντα.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιεʹ. Οἱ Ψαλμοὶ λοιπὸν ἔχουν διαταχθῆ κατ᾿ αὐτὴν τὴν τάξιν, εἶναι δὲ δυνατὸν διὰ τοὺς ἀναγνώστας, ὅπως εἶπα προηγουμένως, νὰ εὔρῃ ὁ καθεὶς εἰς ἕκαστον ψαλμὸν τὰ πάθη καὶ τὴν διάθεσιν τῆς ψυχῆς του, ὁμοίως δὲ καὶ τὸ ὑπόδειγμα καὶ τὴν διδασκαλίαν διὰ κάθε πρᾶγμα, τί λόγια λέγων δύναται νὰ εἶναι ἀρεστὸς εἰς τὸν Κύριον, διὰ ποίων λόγων δύναται νὰ διορθωθῇ καὶ νὰ εὐχαριστῇ τὸν Κύριον, ὥστε νὰ μὴ ὀλισθήσῃ εἰς ἀσέβειαν ὁ προφέρων τοὺς λόγους τούτους.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐ γὰρ μόνον περὶ τῶν ἔργων, ἀλλὰ καὶ περὶ ἀργοῦ ῥήματος ἀποδοῦναι λόγον ἔχομεν τῷ Κριτῇ⁴⁴.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι θ᾿ αποδώδωμεν λόγον εἰς τὸν Κριτὴν όχι μόνον διὰ τὰς πράξεις, ἀλλὰ καὶ διὰ πάντα ἀνωφελῆ λόγον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄν τε τοίνυν μακαρίσαι τινὰ θελήσῃς, ἔχεις πῶς δεῖ, καὶ ἐπὶ τίνι, καὶ τίνα δεῖ λέγειν, τόν τε αʹ καὶ τὸν λαʹ, καὶ μʹ, καὶ ριαʹ, καὶ ριηʹ, καὶ ρκζʹ· ἄν τε μέμψασθαι τὴν Ἰουδαίων κατὰ τοῦ Σωτῆρος ἐπιβουλὴν, ἔχεις τὴν δευτέραν ᾠδήν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν, λοιπόν, θέλῃς νὰ μακαρίσῃς κάποιον, ἔχεις (ὡς ὑπόδειγμα), διὰ τὸ πῶς πρέπει, καὶ διὰ τί καὶ τί πρέπει νὰ λέγῃς τοὺς ψαλμοὺς 1 καὶ 31, 40, 111, 118 καὶ 127. Ἂν πάλιν θέλῃς νὰ κατακρίνῃς τὴν κατὰ τοῦ Σωτῆρος ἐπιβουλὴν τῶν Ἰουδαίων, ἔχεις τὸν 2ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ διώκῃ παρὰ τῶν ἰδίων, καὶ πολλοὺς ἔχῃς τοὺς ἐπαναστάντας κατὰ σοῦ, λέγε τὸν γʹ ψαλμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ καταδιώκεσαι ὑπὸ τῶν ἰδικῶν σου καὶ ἔχῃς πολλοὺς ἐξεγερθέντας ἐναντίον σου, λέγε τὸν 3ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰ δὲ οὕτως θλιβόμενος ἐπεκαλέσω τὸν Κύριον, καὶ εἰσακουσθεὶς θέλεις εὐχαριστεῖν, ψάλλε τὸν τέταρτον, καὶ οδʹ, καὶ ριδʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν εὑρισκόμενος εἰς παρομοίαν κατάστασιν ἐπεκαλέσθης τὸν Κύριον καὶ θέλῃς νὰ τὸν εὐχαριστήσῃς, ἐπειδὴ σὲ εἰσήκουσε, ψάλλε τὸν 4ον, τὸν 74ον, τὸν 114ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐὰν, ἔτι τοὺς πονηρευομένους βλέπων ἐνεδρεύειν θέλοντας, ἐνωτίζεσθαί σου θέλῃς τὴν εὐχὴν, ὀρθρίζων τὸ πρωῒ ψάλλε τὸν εʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ βλέπῃς ὅτι οἱ πονηροὶ θέλουν νὰ σοῦ στήσουν ἐνέδραν, θέλῃς δὲ νὰ ἀκούσῃ ὁ Κύριος τὴν προσευχήν σου, σηκώσου πρωὶ - πρωὶ καὶ ψάλλε τὸν 5ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αἰσθόμενος δὲ ἀπειλῆς τοῦ Κυρίου, ἐὰν διὰ τοῦτο ταραττόμενον σεαυτὸν βλέπῃς, δύνασαι λέγειν τὸν ϛʹ καὶ τὸν λζʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν αἰσθάνεσαι ἀπειλὴν ἀπὸ μέρους τοῦ Κυρίου⁴⁵ καὶ βλέπῃς ὅτι ταράσσεσαι δι᾿ αὐτὸν τὸν λόγον, δύνασαι νὰ λέγῃς τὸν 6ον καὶ τὸν 37ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν δὲ καὶ βουλεύωνταί τινες κατὰ σοῦ, ὡς ὁ Ἀχιτόφελ κατὰ τοῦ Δαβὶδ, καὶ τοῦτό σοί τις ἀπαγγείλῃ, ψάλλε τὸν ζʹ, καὶ θάῤῥει τῷ ῥυομένῳ σε Θεῷ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν κάποιοι σὲ ἐπιβουλεύωνται, ὅπως ὁ Ἀχιτόφελ τὸν Δαβίδ, καὶ κάποιος σοῦ ἀναγγείλῃ τοῦτο, ψάλλε τὸν 7ον καὶ ἔχε ἐμπιστοσύνην εἰς τὸν Θεόν, ὁ ὁποῖος θὰ σὲ σώσῃ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιϛʹ. Βλέπων δὲ τὴν πανταχοῦ χάριν τοῦ Σωτῆρος ἐκτεταμένην, καὶ σωθὲν τὸ γένος τῶν ἀνθρώπων, ἐὰν προσφωνεῖν θέλῃς τῷ Κυρίῳ, ψάλλε τὸν ηʹ.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιϛʹ. Ἂν θέλῃς δὲ νὰ προσφωνήσῃς τὸν Κύριον, ὅταν βλέπῃς τὴν ἐξηπλωμένην παντοῦ χάριν τοῦ Σωτῆρος καὶ τὴν σωτηρίαν τοῦ ἀνθρωπίνου γένους, ψάλλε τὸν 8ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ πάλιν ᾆσαι θέλεις ἐπιλήνιον, εὐχαριστῶν τῷ Κυρίῳ, ἔχεις αὐτὸν πάλιν τὸν ηʹ καὶ τὸν πγʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν πάλιν θέλῃς νὰ εὐχαριστήσῃς δι᾿ ᾄσματος τὸν Κύριον διὰ τὸν τρυγητόν, ἔχεις καὶ πάλιν διὰ τὴν περίστασιν τὸν 8ον καὶ τὸν 83ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπὶ δὲ τῷ κατηργῆσθαι τὸν ἐχθρὸν καὶ σεσῶσθαι τὴν κτίσιν, μὴ καυχώμενος ἐπὶ σαυτῷ, ἀλλὰ εἰδὼς τὸν Υἱὸν τοῦ Θεοῦ τοῦτο κατορθώσαντα, λέγε τὸν εἰς αὐτὸν εἰρημένον θʹ ψαλμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τὴν κατάργησιν τοῦ ἐχθροῦ καὶ τὴν σωτηρίαν τῆς κτίσεως, μὴ καυχᾶσαι σὺ ἀλλὰ γνωρίζων ὅτι τοῦτο εἶναι κατόρθωμα τοῦ Υἱοῦ τοῦ Θεοῦ, λέγε τὸν ἀναφερόμενον εἰς αὐτὸν 9ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐὰν λίαν σέ τις ταράσσειν ἐθέλῃ, ἔχε σὺ τὴν πεποίθησιν εἰς τὸν Κύριον, καὶ ψάλλε τὸν ιʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν πάλιν κάποιος θέλῃ νὰ σὲ συνταράξῃ, σὺ ἔχε ἐμπιστοσύνην εἰς τὸν Κύριον καὶ ψάλλε τὸν 10ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ τὴν τῶν πολλῶν ὑπερηφανίαν ἴδῃς καὶ πλεονάζουσαν τὴν κακίαν, ὥστε μηδὲν ὅσιον ἐπ᾿ ἀνθρώποις γενέσθαι, κατάφυγε σὺ ἐπὶ τὸν Κύριον, καὶ λέγε τὸν ιαʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ ἰδῇς νὰ αὐξάνεται ἡ ὑπερηφάνεια τῶν πολλῶν καὶ ἡ κακία, ὥστε νὰ μὴ ὑπάρχῃ εὐσέβεια εἰς τοὺς ἀνθρώπους, νὰ καταφύγῃς εἰς τὸν Κύριον καὶ νὰ λέγῃς τὸν 11ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐγχρονιζούσης δὲ τῆς παρὰ τῶν ἐχθρῶν ἐπιβουλῆς, μὴ ὀλιγώρει ὡς ἐπιλησθεὶς παρὰ τῷ Θεῷ, ἀλλὰ παρακάλει τὸν Κύριον ᾄδων τὸν ιβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ διαρκῇ ἐπὶ πολὺν χρόνον ἡ ἐναντίον σου ἐπιβουλὴ τῶν ἐχθρῶν, μὴ λιποψυχῇς διότι τάχα σὲ ἐλησμόνησεν ὁ Θεός, ἀλλὰ παρακάλει τὸν Κύριον ψάλλων τὸν 12ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδὰν βλασφημούντων τινῶν κατὰ τῆς Προνοίας ἀκούσῃς, μὴ κοινώνει μὲν αὐτῶν τῇ ἀσεβείᾳ, ἐντυγχάνων δὲ τῷ Θεῷ, λέγε τὸν ιγʹ καὶ νβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ ἀκούσῃς νὰ βλασφημοῦν μερικοὶ τὴν πρόνοιαν τοῦ Θεοῦ, μὴ μετέχῃς εἰς τὴν ἀσέβειάν των, ἀλλὰ δεόμενος εἰς τὸν Θεὸν λέγε τὸν 13ον καὶ τὸν 52ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ λοιπὸν ἐὰν θέλῃς μαθεῖν ὁποῖός ἐστι τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν ὁ πολίτης, ψάλλε τὸν ιδʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν πάλιν θέλῃς νὰ μάθῃς, τί εἴδους εἶναι ὁ πολίτης τῆς βασιλείας τῶν οὐρανῶν, ψάλλε τὸν 14ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιζʹ. Προσευχῆς σοι χρεία διὰ τοὺς ἀνθεστηκότας σοι καὶ περιέχοντάς σου τὴν ψυχὴν, ᾆδε τὸν ιϛʹ, καὶ τὸν πεʹ, καὶ τὸν πζʹ, καὶ τὸν ρμʹ.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιζʹ. Ἂν ἔχῃς ἀνάγκην προσευχῆς ἐξ αἰτίας τῶν ἐχθρῶν σου, οἱ ὁποῖοι περικυκλώνουν τὴν ψυχήν σου, ψάλλε τὸν 16ον, τὸν 85ον, τὸν 87ον καὶ τὸν 140όν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ θέλεις μαθεῖν, πῶς Μωϋσῆς προσηύξατο, ἔχεις τὸν πθʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν θέλῃς νὰ μάθῃς, πῶς προσηυχήθη ὁ Μωυσῆς, ἔχεις τὸν 89ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ᾿ ἐσώθης ἀπὸ τῶν ἐχθρῶν σου, καὶ ἐῤῥύσθης ἀπὸ τῶν διωκόντων σε, ᾆδε καὶ σὺ τὸν ιζʹ ψαλμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν ἐσώθης ὅμως ἀπὸ τοὺς ἐχθρούς σου καὶ διέφυγες ἀπὸ τοὺς διώκτας σου, ψάλλε καὶ σὺ τὸν 17ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θαυμάζεις τὴν τῆς κτίσεως τάξιν, καὶ τὴν εἰς αὐτὴν τῆς Προνοίας χάριν, τοῦ τε νόμου τὰ ἱερὰ προστάγματα, ψάλλε τὸν ιηʹ καὶ τὸν κγʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θαυμάζεις τὴν τάξιν τῆς κτίσεως καὶ τὴν φροντίδα τῆς Προνοίας δι᾿ αὐτὴν καὶ τὰ ἱερὰ προστάγματα τοῦ νόμου; Ψάλλε τὸν 18ον καὶ τὸν 23ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θλιβομένους δὲ ὁρῶν, παρακάλει τούτους, ἐπευχόμενος καὶ λέγων αὐτοῖς τὰ ἐν τῷ ιθʹ ψαλμῷ ῥήματα.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ συναντήσῃς θλιβομένους, νὰ τοὺς παρηγορῇς, νὰ προσεύχεσαι δι᾿ αὐτοὺς καὶ νὰ τοὺς λέγῃς τοὺς λόγους τοῦ 19ου ψαλμοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁρᾷς σεαυτὸν ποιμαινόμενον καὶ εὐοδούμενον παρὰ τοῦ Κυρίου, χαίρων ἐπὶ τούτῳ ψάλλε τὸν κβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν ἀντιλαμβάνεσαι ὅτι ὁ Κύριος σὲ ποιμαίνει καὶ σὲ ὁδηγεῖ εἰς τὴν προκοπήν, χαίρων διὰ τοῦτο ψάλλε τὸν 22ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ ἐχθροὶ περὶ σὲ, ἀλλὰ σὺ τὴν ψυχὴν ἐπαίρων πρὸς Θεὸν, λέγε τὸν κδʹ, καὶ ὄψει τούτους ἁμαρτάνοντας διακενῆς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ ἐχθροὶ σὲ περιτριγυρίζουν, ἀλλὰ σὺ ὑψώνων τὴν ψυχὴν πρὸς τὸν Θεὸν λέγε τὸν 24ον καὶ θὰ τοὺς ἰδῇς «ἁμαρτάνοντας διακενῆς».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπιμένουσιν οἱ ἐχθροὶ, οὐδὲν ἕτερον ἢ τὰς χεῖρας ἔχοντες αἱμάτων πλήρεις, καὶ ζητοῦντες ἑλκῦσαί σε καὶ ἀπολέσαι, μὴ δῷς ἀνθρώπῳ τὸ κρῖμα (ὕποπτα γὰρ πάντα τὰ ἀνθρώπινα)· ἀλλὰ τὸν Θεὸν ἀξιῶν κριτὴν γενέσθαι (μόνος γὰρ αὐτὸς δίκαιος), λέγε τὰ ἐν τῷ κεʹ, καὶ τὸν λδʹ, καὶ τὸν μβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν ἐπιμένουν οἱ ἐχθροί σου, ἔχοντες αἱμοσταγεῖς τὰς χεῖρας καὶ ζητοῦν νὰ σὲ κακοποιήσουν καὶ νὰ σὲ φονεύσουν, μὴ ζητήσῃς ἄνθρωπον ὡς κριτὴν (διότι ὅλα τὰ ἀνθρώπινα εἶναι ὕποπτα⁴⁶), ἀλλ᾿ ἀπαιτῶν νὰ σὲ κρίνῃ ὁ Θεὸς (διότι μόνος αὐτὸς εἶναι δίκαιος) λέγε τοὺς λόγους τῶν ψαλμῶν 25, 34 καὶ 42.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν δὲ καὶ τραχύτερον ἐπίθωνται, καὶ πλῆθος ὡς παρεμβολαὶ γένωνται οἱ ἐχθροὶ, καταφρονοῦντες ὡς μήπω σου χρισθέντος, καὶ διὰ τοῦτο πολεμεῖν ἐθέλοντες· μὴ πτήξῃς, ἀλλ᾿ ᾆδε τὸν κϛʹ ψαλμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ ἐπιτεθοῦν μετὰ μεγαλυτέρας σφοδρότητος καὶ γίνουν τόσον πολλοὶ ὡς νὰ ἦσαν στρατὸς οἱ ἐχθροὶ καὶ σὲ καταφρονοῦν, διότι δὲν ἔχεις ἀκόμη χρισθῆ⁴⁷, καὶ θέλουν νὰ σὲ πολεμήσουν ἀκριβῶς δι᾿ αὐτό, μὴ φοβηθῇς, ἀλλὰ ψάλλε τὸν 26ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδὴ δὲ ἀσθενής ἐστιν ἡ φύσις τῶν ἀνθρώπων, ἐὰν πάλιν ἀναισχυντῶσιν οἱ ἐπιβουλεύοντες, ἵνα μὴ πρὸς ἐκείνους ἔχῃς τὴν σχολὴν, κράζε πρὸς τὸν Θεὸν, λέγων τὰ ἐν τῷ κζʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδὴ δὲ εἶναι ἀσθενὴς ἡ ἀνθρωπίνη φύσις, ἂν πάλιν ἐπιμείνουν ἀναισχύντως οἱ ἐχθροί, μὴ προσέχῃς εἰς αὐτοὺς ἀλλὰ κράζε πρὸς τὸν Θεὸν λέγων τοὺς λόγους τοῦ 27ου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐὰν θέλῃς εὐχαριστῶν μαθεῖν πῶς δεῖ προσφέρειν τῷ Κυρίῳ, νοητῶς νοῶν ψάλλε τὸν κηʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἂν θέλῃς νὰ μάθῃς πῶς πρέπει νὰ προσφέρεται ἡ εὐχαριστία πρὸς τὸν Κύριον, σκεπτόμενος πνευματικῶς ψάλλε τὸν 28ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ λοιπὸν ἐγκαινίζων τὸν οἶκόν σου τήν τε ψυχὴν τὴν τὸν Κύριον ὑποδεχομένην, καὶ τὸν σωματικὸν οἶκον, ἐν ᾧ σωματικῶς κατοικεῖς, εὐχαρίστει, καὶ λέγε τόν τε κθʹ καὶ τὸν ἐν τοῖς ἀναβαθμοῖς ρκϛʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ πάλιν κάνῃς τὰ ἐγκαίνια τοῦ οἴκου σου –καὶ τῆς ψυχῆς, ἡ ὁποία ὑποδέχεται τὸν Κύριον, καὶ τοῦ σωματικοῦ οἴκου, εἰς τὸν ὁποῖον κατοικεῖς σωματικῶς–, νὰ εὐχαριστῇς καὶ νὰ λέγῃς τὸν 29ον καὶ τὸν 126ον, ψαλμὸν τῶν ἀναβαθμῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιηʹ. Ὅταν δὲ σαυτὸν διὰ τὴν ἀλήθειαν μισούμενον καὶ διωκόμενον παρὰ πάντων τῶν τε φίλων καὶ συγγενῶν βλέπῃς, μὴ τούτοις μηδὲ σαυτῷ κατανοῶν ὀλιγωρήσῃς, μηδ᾿, ἂν τοὺς γνωρίμους ἴδῃς ἀποστρεφομένους σε, πτήξῃς, ἀλλ᾿ ἐκστὰς ἀπὸ τούτων, καὶ σκοπῶν τὰ μέλλοντα, ψάλλε τὸν λʹ.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιηʹ. Ὅταν δὲ βλέπῃς ὅτι μισεῖσαι καὶ καταδιώκεσαι χάριν τῆς ἀληθείας ὑφ᾿ ὅλων τῶν φίλων καὶ συγγενῶν, μὴ ὀλιγοψυχήσῃς στρέφων τὴν προσοχήν σου εἴτε εἰς αὐτοὺς εἴτε εἰς τὸν ἑαυτόν σου, οὔτε νὰ τρομάξῃς, ὅταν βλέπῃς νὰ σὲ ἀποστρέφωνται οἱ γνωστοί σου, ἀλλὰ ἀφοῦ ἀπαγκιστρωθῇς ἀπὸ αὐτούς, νὰ στρέψῃς τὸ βλέμμα εἰς τὰ μέλλοντα καὶ νὰ ψάλλῃς τὸν 30όν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοὺς δὲ βαπτιζομένους καὶ λυτρουμένους ἀπὸ τῆς φθαρτῆς γενέσεως βλέπων, καὶ θαυμάζων τὴν τοῦ Θεοῦ φιλανθρωπίαν, ᾆδε εἰς ἐκείνους τὸν λαʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Βλέπων δὲ τοὺς βαπτιζομένους, οἱ ὁποῖοι ἐλυτρώθησαν ἀπὸ τὴν φθαρτὴν γέννησιν, καὶ θαυμάζων τὴν φιλανθρωπίαν τοῦ Θεοῦ, ψάλλε εἰς αὐτοὺς τὸν 31ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὅταν μὲν ψάλλειν μετὰ πολλῶν ἐθέλῃς, τοὺς δικαίους ἄνδρας καὶ τοὺς ὀρθοὺς τῷ βίῳ συναγαγὼν, λέγε καὶ σὺ τὸν λβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὅταν μὲν θέλῃς νὰ ψάλλῃς μὲ πολλούς, ἀφοῦ συγκεντρώσῃς ἀνθρώπους δικαίους καὶ ἐναρέτους εἰς τὴν ζωήν των, λέγε καὶ σὺ (μαζί των) τὸν 32ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐμπεσὼν δὲ εἰς τοὺς ἐχθροὺς, καὶ σοφῶς αὐτοὺς διαφυγὼν, καὶ ἐκκλίνας ἀπὸ τῆς ἐπιβουλῆς αὐτῶν, εἰ θέλεις εὐχαριστῆσαι, συγκαλέσας τοὺς πραεῖς ἄνδρας, ἐπ᾿ αὐτῶν ψάλλε τὸν λγʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ ἐμπέσῃς εἰς τοὺς ἐχθροὺς καὶ διαφύγῃς ἐξ αὐτῶν διὰ τῆς φρονήσεως, ἀφοῦ σωθῇς ἐκ τῆς ἐνέδρας των, ἂν θέλῃς νὰ εὐχαριστήσῃς (τὸν Θεὸν), ἀφοῦ συγκεντρώσῃς τοὺς πραεῖς ἄνδρας, ψάλλε μαζί των τὸν 33ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐὰν ἴδῃς τῶν παρανομούντων τὴν ἐπὶ τὸ κακὸν φιλονεικίαν, μὴ νόμιζε ἐν αὐτοῖς κατὰ φύσιν τὴν κακίαν εἶναι, οἷα λέγουσιν οἱ αἱρετικοί· ἀλλὰ λέγε τὸν λεʹ, καὶ ὄψει, ὅτι αὐτοὶ τοῦ ἁμαρτάνειν εἰσὶν αἴτιοι.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ παρατηρήσῃς νὰ προκόπτῃ εἰς τὸ κακὸν ἡ κακότης τῶν παρανόμων, μὴ πιστεύῃς ὅτι οὗτοι εἶναι φύσει κακοὶ⁴⁸, ὅπως ἰσχυρίζονται οἱ αἱρετικοί· ἀλλὰ ψάλλε τὸν 35ον ψαλμόν, καὶ θὰ ἀντιληφθῇς ὅτι αὐτοὶ εἶναι αἴτιοι τῆς ἁμαρτωλότητός των.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν δὲ πολλὰ πράττοντας ἄνομα τοὺς πονηροὺς βλέπῃς, καὶ ἐπαιρομένους αὐτοὺς κατὰ τῶν μικρῶν, καὶ θέλῃς παραινεῖν τισι μὴ προσέχειν τούτοις, μηδὲ παραζηλοῦν αὐτοὺς, διὰ τὸ ταχέως αὐτοὺς ἀποσβέννυσθαι, λέγε καὶ σαυτῷ καὶ τοῖς ἑτέροις τὸν λϛʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ βλέπῃς τοὺς πονηροὺς νὰ διαπράττουν ἀνομίας καὶ νὰ ἀλαζονεύωνται κατὰ τῶν μικροψύχων, θέλῃς δὲ νὰ προτρέψῃς μερικοὺς νὰ μὴ προσέχουν οὔτε νὰ ζηλεύουν αὐτούς, διότι οἱ ἀσεβεῖς ἐξαφανίζονται ταχέως, λέγε καὶ εἰς τὸν ἑαυτόν σου καὶ εἰς τοὺς ἄλλους τὸν 36ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιθʹ. Ἀλλὰ δὴ καὶ σὺ, προθέμενος προσέχειν σαυτῷ, ἐὰν βλέπῃς ἐπιτιθέμενον τὸν ἐχθρὸν (τότε γὰρ μᾶλλον ἐπεγείρεται κατὰ τῶν τοιούτων), καὶ θέλῃς ἐπαλείφειν σαυτὸν κατ᾿ αὐτοῦ, ᾆδε τὸν ληʹ ψαλμόν.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ιθʹ. Ἀλλὰ καὶ σὺ ὁ ἴδιος, ὅταν προετοιμάζῃς μετὰ προσοχῆς τὸν ἑαυτόν σου βλέπων νὰ ἐπιτίθεται ὁ ἐχθρὸς (διότι τότε ἐπιτίθεται μετὰ μεγαλυτέρας ὀξύτητος κατὰ τῶν τοιούτων ἀνθρώπων), ὅταν θέλῃς νὰ ἑτοιμασθῇς διὰ τὸν ἀγῶνα κατ᾿ αὐτοῦ, ψάλλε τὸν 38ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐὰν, τῶν ἐχθρῶν ἐπιτιθεμένων, ὑπομένῃς τὰς θλίψεις, καὶ θέλῃς μαθεῖν τὴν ἐκ τῆς ὑπομονῆς ὠφέλειαν, ψάλλε τὸν λθʹ ψαλμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ ἐπιτίθενται οἱ ἐχθροὶ καὶ ὑπομένῃς τὰς θλίψεις, θέλεις δὲ νὰ μάθῃς τὴν προερχομένην ἐκ τῆς ὑπομονῆς ὠφέλειαν, ψάλλε τὸν 39ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Βλέπων δὲ πολλοὺς πένητας καὶ πτωχοὺς, καὶ θέλεις ἐλεεῖσθαι αὐτοὺς, δύνασαι τοὺς μὲν ἤδη ἐλεήσαντας ἀποδέχεσθαι, τοὺς δὲ ἄλλους εἰς τὸ ποιεῖν προτρέπεσθαι, ἐν τῷ λέγειν τὸν μʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Βλέπων δὲ τὸ πλῆθος τῶν πενήτων καὶ τῶν πτωχῶν, θέλεις νὰ τυγχάνουν ἐλεημοσύνης· πρὸς τοῦτο δύνασαι νὰ ἐπαινῇς μὲν ὅσους ἔχουν ἤδη δώσει ἐλεημοσύνην, τοὺς δὲ ἄλλους νὰ προτρέπῃς νὰ ἐλεοῦν, ψάλλων τὸν 40όν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶτα ἐὰν, πάνυ τὸν πόθον ἔχων εἰς τὸν Θεὸν, ἀκούσῃς τῶν ἐχθρῶν ὀνειδιζόντων, μὴ ταράσσου· ἀλλὰ συνιεὶς τὸν ἐκ τοῦ τοιούτου πόθου ἀθάνατον καρπὸν, παρακάλει σαυτοῦ τὴν ψυχὴν τῇ εἰς Θεὸν ἐλπίδι, καὶ ταύτῃ ἐπικουφίζων καὶ καταπραΰνων τὰς ἐν τῷ βίῳ λύπας αὐτῆς, λέγε τὸν μαʹ ψαλμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁμοίως, ὅταν ἔχῃς στρέψει τὸν πόθον σου τελείως εἰς τὸν Θεόν, ἂν ἀκούσῃς νὰ σὲ κοροϊδεύουν οἱ ἐχθροί, μὴ ταράσσεσαι· ἀλλὰ σκεπτόμενος τὸν ἀθάνατον καρπόν, τὸν ὁποῖον ἀποδίδει ὁ τοιοῦτος πόθος, νὰ παρηγορῇς τὴν ψυχήν σου διὰ τῆς ἐλπίδος εἰς τὸν Θεόν, ἀνακουφίζων δὲ καὶ καταπραΰνων τὰς βιοτικὰς στενοχωρίας της δι᾿ αὐτοῦ τοῦ τρόπου, λέγε τὸν 41ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Συνεχῶς δὲ ἀναμιμνήσκεσθαι θέλων τὰς εὐεργεσίας τοῦ Θεοῦ τὰς γενομένας εἰς τοὺς πατέρας, καὶ περὶ τῆς ἐξόδου τῆς Αἰγύπτου καὶ τῆς ἐν τῇ ἐρήμῳ διαγωγῆς, πῶς τε ὁ μὲν Θεὸς ἀγαθὸς, οἱ δὲ ἄνθρωποι ἀχάριστοι, ἔχεις τὸν μγʹ, καὶ τὸν οζʹ, καὶ πηʹ, καὶ τὸν ρδʹ, καὶ τὸν ρεʹ, καὶ ρϛʹ, καὶ ριγʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν θέλῃς δὲ νὰ ἐνθυμηθῇς τὰς εὐεργεσίας τοῦ Θεοῦ πρὸς τοὺς πατέρας⁴⁹, καθὼς καὶ τὴν ἔξοδον ἐκ τῆς Αἰγύπτου καὶ τὰ συμβάντα τῆς ἐρήμου, πῶς μὲν ὁ Θεὸς εἶναι ἀγαθός, οἱ δὲ ἄνθρωποι ἀχάριστοι, ἔχεις τοὺς ψαλμοὺς 43, 77, 88, 104, 105, 106 καὶ 113.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καταφυγὼν δὲ πρὸς τὸν Θεὸν καὶ διασωθεὶς ἀπὸ τῶν περὶ σὲ γενομένων θλίψεων, ἐὰν θέλῃς εὐχαριστῆσαι τῷ Θεῷ, καὶ διηγήσασθαι τὴν εἰς σὲ γενομένην φιλανθρωπίαν, ἔχεις τὸν μεʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ καταφύγῃς εἰς τὸν Θεὸν καὶ διασωθῇς ἀπὸ τὰς θλίψεις, αἱ ὁποῖαι σὲ περιβάλλουν, ἂν θέλῃς νὰ εὐχαριστήσῃς τὸν Θεὸν καὶ νὰ διηγηθῇς τὴν φιλανθρωπίαν του πρὸς σέ, ἔχεις τὸν 45ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κʹ. Ἀλλ᾿ ἥμαρτες, καὶ ἐντραπεὶς μεταγινώσκεις καὶ ἐλεηθῆναι ἀξιοῖς, ἔχεις τοὺς τῆς ἐξομολογήσεως καὶ μετανοίας λόγους ἐν τῷ νʹ.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κʹ. Ἔστω ὅμως ὅτι ἁμάρτησες καὶ μετὰ ταῦτα ἐντρέπεσαι καὶ μετανοεῖς καὶ θέλεις νὰ τύχῃς τοῦ θείου ἐλέους· ἔχεις τοὺς λόγους τῆς ἐξομολογήσεως καὶ τῆς μετανοίας εἰς τὸν 50όν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰ δὲ καὶ διεβλήθης πονηρῷ βασιλεῖ, καὶ ὁρᾷς τὸν διάβολον κατακαυχώμενον, ἀναχώρει, καὶ λέγε καὶ σὺ τὰ ἐν τῷ ναʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ σὲ ἐσυκοφάντησαν εἰς κακὸν βασιλέα καὶ βλέπῃς ὅτι ὁ συκοφάντης καυχᾶται ἀλαζονικῶς, φῦγε καὶ ἐπαναλάμβανε τοὺς λόγους τοῦ 51ου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὅτε μὲν διώκῃ, καὶ διαβάλλουσί τινες παραδοῦναί σε θέλοντες, ὡς οἱ Ζιφαῖοι καὶ οἱ ἀλλόφυλοι τὸν Δαβὶδ, μὴ ἀκηδιάσῃς, ἀλλὰ θαῤῥῶν τῷ Κυρίῳ, καὶ ὑμνῶν αὐτὸν, λέγε τὰ ἐν τῷ νγʹ καὶ νεʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ σὲ καταδιώκουν, μερικοὶ δὲ σὲ διαβάλλουν θέλοντες νὰ σὲ παραδώσουν, ὅπως οἱ Ζιφαῖοι καὶ οἱ ἀλλόφυλοι τὸν Δαβίδ, μὴ παραδοθῇς εἰς τὴν λύπην, ἀλλ᾿ ἔχων ἐμπιστοσύνην εἰς τὸν Κύριον καὶ ὑμνῶν αὐτόν, λέγε τοὺς ψαλμοὺς 53 καὶ 55.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν δὲ καὶ συνδράμῃ ὁ διώκων, καὶ μὴ γινώσκων εἰσέλθῃ εἰς τὸ σπήλαιον ἐν ᾧ καὶ σὺ κρύπτῃ, μηδ᾿ οὕτως πτήξῃς· ἔχεις γὰρ τοὺς ἐν τοιαύτῃ ἀνάγκῃ χρησμοὺς εἰς παράκλησιν καὶ στηλογραφίας λόγους, τοὺς ἐν τῷ νϛʹ καὶ τοὺς ἐν τῷ ρμαʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ σὲ ἀκολουθήσῃ ὁ διώκτης καί, χωρὶς νὰ τὸ γνωρίζῃ, εἰσέλθῃ εἰς τὸ σπήλαιον, ὅπου κρύπτεσαι καὶ σύ, οὔτε οὕτω νὰ ταραχθῇς· διότι καὶ εἰς αὐτὴν τὴν ἀνάγκην ἔχεις παρηγορητικοὺς λόγους καὶ ἐπισήμους ρήσεις τοὺς ψαλμοὺς 56ον καὶ 141ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν δὲ καὶ φυλαχθῆναι τὴν οἰκίαν κελεύσῃ ὁ ἐπιβουλεύων, καὶ διαφύγῃς, ἀνατίθει τῷ Κυρίῳ τὴν χάριν, ὡς ἐν στήλαις γράφων αὐτὴν ἐν τῇ ψυχῇ, μνημόσυνον οὖσαν τοῦ μὴ διεφθάρθαι σε, καὶ λέγε τὰ ἐν τῷ νηʹ ψαλμῷ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ ὁ διώκτης διατάξῃ νὰ φρουρηθῇ ἡ οἰκία σου καὶ (παρὰ ταῦτα) διαφύγῃς, εὐχαρίστησε τὸν Κύριον, γράφων εἰς τὴν ψυχήν σου, ὡς εἰς ἐπίσημον στήλην⁵⁰, τὴν πρᾶξίν του διὰ τῆς ὁποίας δὲν ἐφονεύθης, καὶ λέγε τὰ λόγια τοῦ 58ου ψαλμοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν δὲ καὶ ὀνειδίζωσι θλίβοντες οἱ ἐχθροὶ, καὶ φλυαροῦντες διαβάλλωσιν οἱ δοκοῦντες εἶναι φίλοι, καὶ λυπηθῇς ἐν τῇ ἀδολεσχίᾳ σου πρὸς ὀλίγον, ἀλλὰ δύνασαι παρακαλεῖσθαι ὑμνῶν καὶ σὺ τὸν Θεὸν, καὶ λέγων τὰ ἐν τῷ νδʹ ῥήματα.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ προξενοῦν θλίψεις διὰ τῶν ὕβρεών των οἱ ἐχθροὶ καὶ οἱ νομιζόμενοι φίλοι σὲ συκοφαντοῦν διὰ τῶν φλυαριῶν των, σὺ δὲ λυπηθῇς διὰ τὴν δοκιμασίαν σου ἐπ᾿ ὀλίγον χρόνον, δύνασαι νὰ παρηγορηθῇς ὑμνῶν τὸν Θεὸν καὶ λέγων τοὺς λόγους τοῦ 54ου ψαλμοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ πρὸς μὲν ὑποκρινομένους καὶ ἐν προσώπῳ καυχωμένους λέγε πρὸς ἐντροπὴν ἐκείνων τὸν νζʹ ψαλμόν· πρὸς δὲ τοὺς ὁρμῶντας ἀγρίως κατὰ σοῦ, καὶ θέλοντας λαβεῖν σου τὴν ψυχὴν, ἀντίθες σὺ τὴν πρὸς τὸν Θεόν σου ὑποταγὴν, καὶ θάῤῥει.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰς ὑποκριτὰς καὶ καυχωμένους διὰ τὴν ἐμφάνισίν των, λέγε -διὰ νὰ τοὺς κάνῃς νὰ ἐντραποῦν- τὸν 57ον ψαλμόν. Εἰς ὅσους δὲ ὁρμοῦν μετ᾿ ἀγρίων διαθέσεων ἐναντίον σου καὶ θέλουν νὰ πάρουν τὴν ψυχήν σου, ἀντιπαράθεσε τὴν ὑποταγήν σου εἰς τὸν Θεὸν καὶ ἔχε θάρρος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅσῳ γὰρ ἐκεῖνοι μαίνονται, τοσούτῳ μᾶλλον ὑποτάσσου σὺ τῷ Κυρίῳ, καὶ λέγε τὰ ἐν τῷ ξαʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅσον δὲ περισσότερον λυσσοῦν ἐκεῖνοι, τόσον περισσότερον νὰ ὑποτάσσεσαι σὺ εἰς τὸν Κύριον, νὰ λέγῃς δὲ τὸν 61ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐὰν μὲν διωκόμενος εἰς ἐρημίαν ἀπέλθῃς, μὴ φοβηθῇς ὡς μόνος ὢν ἐκεῖ, ἔχων δὲ τὸν Θεὸν ἐκεῖ καὶ πρὸς αὐτὸν ὀρθρίζων ψάλλε τὸν ξβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ καταδιωκόμενος καταφύγῃς εἰς ἔρημον, μὴ φοβηθῇς ὡς μόνος ἐκεῖ, ἀλλ᾿ ἔχων ἐκεῖ τὸν Θεὸν ψάλλε εἰς αὐτὸν κατὰ τὸν ὄρθρον τὸν 62ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκφοβούντων δὲ τῶν ἐχθρῶν καὶ μὴ παυομένων τοῦ ἐνεδρεύειν, ἀλλὰ καὶ ἐξερευνώντων πᾶν κατὰ σοῦ, κἂν πλῆθος ὦσι, μὴ ὑπενδῷς· βέλη γὰρ νηπίων ἔσονται τούτων αἱ πληγαὶ, ψάλλοντός σου τὸν ξγʹ, καὶ τὸν ξδʹ, καὶ ξθʹ, καὶ οʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ σὲ φοβερίζουν οἱ ἐχθροὶ καὶ συνεχίζουν νὰ σοῦ στήνουν ἐνέδρας καὶ μηχανεύονται τὸ πᾶν ἐναντίον σου, καὶ ἂν ἀκόμη εἶναι πολλοί, μὴ ὑποχωρήσῃς· διότι τὰ πλήγματά των θὰ εἶναι ὡς βέλη νηπίων, ἂν ψάλλῃς τὸν 63ον, τὸν 64ον, τὸν 69ον καὶ τὸν 70όν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">καʹ. Καὶ ὅταν μὲν ὑμνῆσαι βούλῃ τὸν Κύριον, ᾆδε τὰ ἐν τῷ ξδʹ.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">καʹ. Ὅταν θέλῃς νὰ ὑμνήσῃς τὸν Κύριον, ψάλλε τὸν 64ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν δὲ κατηχῆσαι θέλῃς τινὰς περὶ ἀναστάσεως, ᾆδε τὰ ἐν τῷ ξεʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ θέλῃς νὰ κατηχήσῃς κάποιον περὶ τῆς ἀναστάσεως, ψάλλε τὸν 65ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἰκτιρμοὺς δὲ αἰτῶν παρὰ τοῦ Θεοῦ, ὕμνει αὐτὸν, ψάλλων τὸν ξϛʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν ἐπιζητῇς τὸ ἔλεος τοῦ Θεοῦ, ὕμνησέ τον διὰ τῶν λόγων τοῦ 66ου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅτε δὲ βλέπεις τοὺς μὲν ἀσεβεῖς ἐν εἰρήνῃ εὐθηνουμένους καὶ καταθυμίως ζῶντας τοὺς δὲ δικαίους θλιβομένους, ἵνα μὴ σκανδαλισθῇς καὶ παρασαλευθῇς, λέγε καὶ σὺ τὰ ἐν τῷ οβʹ ψαλμῷ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ βλέπῃς ὅτι οἱ μὲν ἀσεβεῖς εὐτυχοῦν ἐν εἰρήνῃ καὶ ζοῦν εὐχαριστημένοι, ἐνῷ οἱ δίκαιοι ὑφίστανται θλίψεις διὰ νὰ μὴ σκανδαλισθῇς καὶ κλονισθῇς, λέγε καὶ σὺ τὰ λόγια τοῦ 72ου ψαλμοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὅταν μὲν ὀργισθῇ ὁ Θεὸς ἐπὶ τὸν λαὸν, ἔχεις εἰς παράκλησιν περὶ τούτου λόγους συνετοὺς τοὺς ἐν τῷ ογʹ· ὅτε δὲ χρεία σοι ἐξομολογήσεώς ἐστι ψάλλε τὸν θʹ, οδʹ καὶ ϟαʹ, καὶ ρδʹ, καὶ ρεʹ, καὶ ρϛʹ, καὶ ρζʹ, καὶ ριʹ, καὶ ριζʹ, καὶ ρλεʹ, καὶ ρλζʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν πάλιν ὀργισθῇ ὁ Θεὸς κατὰ τοῦ λαοῦ, δύνασαι νὰ τὸν παρηγορήσῃς διὰ τῶν συνετῶν λόγων τοῦ 73ου ψαλμοῦ. Ὅταν ἔχῃς ἀνάγκην νὰ ἐξομολογηθῇς, ψάλλε τοὺς ψαλμοὺς 9, 74, 91, 104, 105, 106, 107, 110, 115, 135 καὶ 137.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ δυσωπῆσαι μὲν θέλων τὰ τῶν Ἑλλήνων καὶ τὰ τῶν αἱρετικῶν, ὅτι μὴ παρ᾿ αὐτοῖς ἔνι θεογνωσία, ἀλλ᾿ ἐν μόνῃ τῇ καθολικῇ Ἐκκλησίᾳ, δύνασαι νοῶν ᾄδειν καὶ λέγειν τὰ ἐν τῷ οεʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν πάλιν θέλῃς νὰ ἀποδείξῃς ὅτι οἱ Ἕλληνες καὶ οἱ αἱρετικοὶ δὲν ἔχουν θεογνωσίαν –ἀλλὰ μόνη ἡ καθολικὴ Ἐκκλησία–, δύνασαι, ἀφοῦ σκεφθῇς, νὰ εἴπῃς ψάλλων τὸν 75ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τῶν δὲ ἐχθρῶν προκαταλαβόντων τὰς διεκφυγὰς, καὶ πάνυ θλιβόμενος, κἂν ταραχθῇς, μὴ ἀπελπίσῃς, ἀλλὰ εὔχου· καὶ ἐὰν κράζων εἰσακουσθῇς, εὐχαρίστει τῷ Θεῷ, λέγων τὰ ἐν τῷ οϛʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν οἱ ἐχθροὶ καταλάβουν πρὶν ἀπὸ σὲ τὰς διεξόδους, καὶ εὑρίσκεσαι εἰς μεγάλην στενοχωρίαν, καὶ ἂν ταραχθῇς, μὴ ἀπελπισθῇς, ἀλλὰ προσευχήσου· ἂν δὲ εἰσακουσθῇς εἰς τὰς κραυγάς σου, νὰ εὐχαριστήσῃς τὸν Θεὸν λέγων τὸν 76ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν δὲ ἐπιμένοντες οἱ ἐχθροὶ ἐπεισέλθωσι, καὶ μιάνωσι τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ, τούς τε ἁγίους ἀποκτείνωσι, καὶ τὰ σώματα αὐτῶν ῥίψωσι τοῖς πετεινοῖς τοῦ οὐρανοῦ, ἵνα μὴ συνελκυσθεὶς καταπτήξῃς αὐτῶν τὴν ὠμότητα, σύμπασχε μὲν τοῖς πάσχουσιν, ἐντύγχανε δὲ τῷ Θεῷ, λέγων τὸν οηʹ ψαλμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ οἱ ἐχθροὶ ἐπιμείνουν καὶ εἰσέλθουν εἰς τὸν ναὸν καὶ βεβηλώσουν τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ καὶ φονεύσουν τοὺς ἁγίους καὶ ρίψουν τὰ σώματά των εἰς τὰ πτηνὰ τοῦ οὐρανοῦ, διὰ νὰ μὴ καταπτοηθῇς καὶ ὑποκύψῃς εἰς τὴν ὠμότητά των, σύμπασχε μὲν μετὰ τῶν πασχόντων, προσεύχου δὲ εἰς τὸν Θεὸν λέγων τὸν 78ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κβ. Ἐν ἑορτῇ δὲ, θέλων ᾆσαι τῷ Κυρίῳ, συγκαλέσας τοὺς τοῦ Θεοῦ δούλους, ψάλλε τὰ ἐν τῷ πʹ καὶ ϟδʹ.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κβʹ. Ἂν θέλῃς δὲ νὰ ὑμνήσῃς τὸν Κύριον εἰς ἑορτάσιμον ἡμέραν, ἀφοῦ συγκαλέσῃς τοὺς δούλους τοῦ Θεοῦ, ψάλλε τὸν 80ὸν καὶ 94ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τῶν δὲ ἐχθρῶν πάλιν ἐπισυναχθέντων πάντων πανταχόθεν, καὶ ἀπειλούντων κατὰ τοῦ οἴκου τοῦ Θεοῦ, συνθήκας τε ποιούντων κατὰ τῆς εὐσεβείας, ἵνα μὴ ἀθυμήσῃς διὰ τὸ πλῆθος καὶ τὴν δυναστείαν αὑτῶν, ἔχεις ὥσπερ ἄγκυραν ἐλπίδος τὰ ἐν τῷ πβʹ ῥήματα.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ συναχθοῦν καὶ πάλιν οἱ ἐχθροὶ ὅλοι ἐξ ὅλων τῶν πλευρῶν καὶ ἀπειλοῦν τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ συνάπτοντες συμμαχίας κατὰ τῆς εὐσεβείας διὰ νὰ λιποψυχήσῃς ἐξ αἰτίας τοῦ πλήθους καὶ τῆς δυνάμεώς των, ἔχεις ὡς ἄγκυραν ἐλπίδος τοὺς λόγους τοῦ 82ου ψαλμοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐὰν, βλέπων τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ αἰώνια αὐτοῦ σκηνώματα, τὸν πόθον ἔχῃς εἰς αὐτὰ, ὡς εἶχεν ὁ Ἀπόστολος, λέγε καὶ σὺ τὸν πγʹ ψαλμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ βλέπων τὸν οἶκον τοῦ Θεοῦ καὶ τὰ αἰώνια αὐτοῦ σκηνώματα πληροῦσαι πόθου δι᾿ αὐτά, ὅπως συνέβαινε καὶ μὲ τὸν Ἀπόστολον⁵¹, λέγε καὶ σὺ τὸν 83ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Παυσαμένης δέ ποτε τῆς ὀργῆς, καὶ τῆς αἰχμαλωσίας λυθείσης, ἐὰν θέλῃς εὐχαριστῆσαι, ἔχεις εἰς τὸ λέγειν τὰ ἐν τῷ πδʹ καὶ ρκεʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δὲ κάποτε παύσῃ ἡ ὀργὴ καὶ λυθῇ ἡ αἰχμαλωσία, δύνασαι νὰ εὐχαριστήσῃς λέγων τὸν 84ον καὶ τὸν 125ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τὴν μὲν διαφορὰν τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὰ σχίσματα ἐὰν θέλῃς γινώσκειν, καὶ ἐντρέπειν ἐκείνους, δύνασαι λέγειν τὰ ἐν τῷ πϛʹ γεγραμμένα.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν θέλῃς δὲ νὰ γνωρίσῃς τὴν διαφορὰν τῆς καθολικῆς Ἐκκλησίας πρὸς τὰ σχίσματα καὶ νὰ ἐντροπιάσῃς τοὺς σχισματικούς, δύνασαι νὰ λέγῃς ὅσα γράφονται εἰς τὸν 86ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Παραθαρσῦναι θέλων σεαυτὸν καὶ τοὺς ἑτέρους εἰς θεοσέβειαν, καὶ ὡς εἰς τὸν Θεὸν ἐλπὶς οὔτε καταισχύνει, ἀλλὰ καὶ ἄφοβον τὴν ψυχὴν κατασκευάζει, αἴνει τὸν Θεὸν, λέγων τὰ ἐν τῷ ϟʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν θέλῃς δὲ νὰ ἐνθαρρύνῃς τὸν ἑαυτόν σου καὶ τοὺς ἄλλους εἰς τὴν πρὸς τὸν Θεὸν εὐσέβειαν καὶ (νὰ τοὺς πείσῃς) ὅτι ἡ ἐλπὶς εἰς τὸν Θεὸν δὲν ἐντροπιάζει ἀλλὰ καθιστᾷ ἄφοβον τὴν ψυχήν, ὕμνει τὸν Θεὸν λέγων τὸν 90όν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ψάλαι θέλεις τῷ Σαββάτῳ; ἔχεις τὸν ϟαʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θέλεις νὰ ψάλῃς τὸ Σάββατον; ἔχεις τὸν 91ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κγ. Εὐχαριστῆσαι θέλεις τῇ Κυριακῇ; ἔχεις τὸν κγʹ.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κγʹ. ἊΘέλεις νὰ εὐχαριστήσῃς κατὰ τὴν Κυριακήν; ἔχεις τὸν 23ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ᾎσαι θέλεις δευτέρᾳ Σαββάτων; λέγε τὰ ἐν τῷ μζʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θέλεις νὰ ὑμνήσῃς τὴν Δευτέραν; λέγε τὸν 47ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αἰνέσαι βούλει τῇ Παρασκευῇ; ἔχεις τὸν αἶνον ἐν τῷ ϟβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θέλεις νὰ αἰνέσῃς τὴν Παρασκευήν; ἔχεις τὸν αἶνον εἰς τὸν 92ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τότε γὰρ, γενομένου τοῦ σταυροῦ, ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ ᾠκοδομήθη, καίτοι τῶν ἐχθρῶν ἐπιχειρησάντων κωλῦσαι· καὶ διὰ τοῦτο ἐπινίκιον ᾄδειν τῷ Θεῷ πρέπει τότε τὰ εἰρημένα ἐν τῷ ϟβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι τότε, ὅταν ἔγινεν ἡ σταύρωσις, ὠκοδομήθη ὁ οἶκος τοῦ Θεοῦ, παρὰ τὴν προσπάθειαν τῶν ἐχθρῶν νὰ τὸν ἐμποδίσουν· διὰ τοῦτο πρέπει νὰ ψάλλεται τότε εἰς τὸν Θεὸν ὡς ἐπινίκιος ὕμνος ὁ 92ος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν δὲ καὶ, αἰχμαλωσίας γενομένης, καθαιρεθῇ ὁ οἶκος, καὶ πάλιν οἰκοδομηθῇ, ᾆδε τὰ ἐν τῷ ϟεʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν τύχῃ δὲ αἰχμαλωσία καὶ καταστραφῇ ὁ οἶκος (τοῦ Θεοῦ) καὶ ἐν συνεχείᾳ ἐπανοικοδομηθῇ, ψάλλε τὸν 95ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τῆς δὲ γῆς κατάστασιν λαβούσης ἀπὸ τῶν πολεμούντων, καὶ λοιπὸν ἠρεμούσης, καὶ βασιλεύσαντος τοῦ Κυρίου, ἐὰν θέλῃς ᾆσαι περὶ τούτου, ἔχεις τὸν ϟϛʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ ἡ χώρα ἡσυχάσῃ ἀπὸ τοὺς πολέμους καὶ διάγῃ ἐν ἠρεμίᾳ καὶ βασιλεύῃ ὁ Κύριος, θέλῃς δὲ νὰ ὑμνήσῃς δι᾿ αὐτό, ἔχεις τὸν 96ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θέλεις τῇ τετράδι τοῦ Σαββάτου ψάλλειν; ἔχεις τὸν ϟγʹ· τότε γὰρ παραδοθεὶς ὁ Κύριος ἐκδικεῖν ἤρξατο τὴν κατὰ τοῦ θανάτου δίκην, καὶ θριαμβεύειν αὐτὸν παῤῥησίᾳ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θέλεις νὰ ψάλλῃς κατὰ τὴν Τετάρτην; ἔχεις τὸν 93ον· διότι ὁ Κύριος τότε παρεδόθη καὶ ἤρχισε νὰ λαμβάνῃ ἐκδίκησιν κατὰ τοῦ θανάτου καὶ νὰ θριαμβεύῃ ἐπ᾿ αὐτοῦ εὐθέως.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅτ᾿ ἂν οὖν, ἀναγινώσκων τὸ Εὐαγγέλιον, ἴδῃς τῇ τετράδι τοῦ Σαββάτου συμβούλιον λαβόντας τοὺς Ἰουδαίους κατὰ τοῦ Κυρίου, ὁρῶν αὐτὸν τότε παῤῥησιαζόμενον ἐν τῇ κατὰ τοῦ διαβόλου ὑπὲρ ὑμῶν ἐκδικίᾳ, ψάλλε τὰ ἐν αὐτῷ τῷ ϟγʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν, λοιπόν, ἀναγινώσκων τὸ Εὐαγγέλιον ἴδῃς ὅτι οἱ Ἰουδαῖοι ἔκαμαν τὴν Τετάρτην συμβούλιον κατὰ τοῦ Κυρίου⁵², βλέπων ὅτι ὁ Κύριος μετὰ θάρρους ἀντιμετωπίζει τὸν διάβολον χάριν ἡμῶν, ψάλλε τὸν 93ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πάλιν βλέπων τὴν εἰς πάντα πρόνοιαν τοῦ Κυρίου καὶ τὴν κυριότητα αὐτοῦ, καὶ θέλων κατηχῆσαί τινας εἰς τὴν αὐτοῦ πίστιν καὶ ὑπακοὴν, πείθων αὐτοὺς πρῶτον ἐξομολογεῖσθαι, ψάλλε τὸν ϟθʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Βλέπων πάλιν τὴν πρόνοιαν τοῦ Κυρίου διὰ τὰ πάντα καὶ τὴν ἐξουσίαν του καὶ θέλων νὰ κατηχήσῃς μερικοὺς εἰς τὴν πίστιν καὶ τὴν ὑπακοὴν πρὸς αὐτόν, πείθων αὐτοὺς νὰ ἐξομολογηθοῦν πρῶτον, ψάλλε τὸν 99ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐὰν, μαθὼν αὐτοῦ τὴν κριτικὴν δύναμιν, καὶ ὅτι ἐλέῳ τὴν κρίσιν κεράσας κρίνει ὁ Κύριος, θελήσῃς αὐτῷ προσελθεῖν, ἔχεις εἰς τοῦτο λόγους τοὺς ἐν τῷ ρʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἄν, γνωρίζων τὴν ἐξουσίαν του ὡς κριτοῦ καὶ ὅτι ὁ Κύριος κρίνει ἀναμιγνύων τὴν κρίσιν μετὰ τῆς εὐσπλαγχνίας, θελήσῃς νὰ προσέλθῃς εἰς αὐτόν, ἔχεις πρὸς τὸν σκοπὸν αὐτὸν τοὺς λόγους τοῦ 100οῦ ψαλμοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κδ. Ἀσθενοῦς δὲ ἡμῶν τῆς φύσεως οὔσης, ἐὰν διὰ τὰς συνοχὰς τοῦ βίου ὡς πτωχὸς γενόμενος ἀκηδιάσῃς ποτὲ, καὶ θέλῃς παρακληθῆναι, ἔχεις τὸν ραʹ ψαλμόν.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κδʹ. Ἐπειδὴ δὲ ἡ φύσις μας εἶναι ἀσθενής, ἄν ποτε αἱ δυσκολίαι τῆς ζωῆς σὲ κάνουν πτωχὸν καὶ καταληφθῇς ἀπὸ ἀδιαφορίαν, θέλῃς δὲ νὰ εὕρῃς παρηγορίαν, ἔχεις τὸν 101ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐπειδὴ πρέπει διὰ πάντων καὶ ἐν πᾶσιν εὐχαριστεῖν ἡμᾶς τῷ Θεῷ, ὅτε θέλεις εὐλογεῖν αὐτὸν, ἔχεις εἰς τοῦτο προτρέπεσθαι σαυτοῦ τὴν ψυχὴν, καὶ λέγειν τὸν ρβʹ καὶ ργʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδὴ δὲ πρέπει πάντοτε νὰ εὐχαριστοῦμεν τὸν Θεὸν δι᾿ ὅλα, ὅταν θέλῃς νὰ τὸν εὐλογῇς, ἡ ψυχή σου δύναται νὰ παρακινηθῇ εἰς τοῦτο ὑπὸ τῶν ψαλμῶν 102 καὶ 103.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αἰνεῖν θέλεις τὸν Θεὸν, καὶ εἰδέναι πῶς καὶ ἐπὶ τίνι δεῖ αἰνεῖν, καὶ τίνας πρέπει λέγειν τὸν αἶνον; ἔχεις τὸν ρδʹ, καὶ τὸν ρϛʹ, καὶ ρλδʹ, καὶ ρμεʹ, καὶ τὸν ρμϛʹ, καὶ τὸν ρμζʹ, καὶ τὸν ρμηʹ, καὶ τὸν ρνʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θέλεις νὰ ὑμνήσῃς τὸν Θεὸν καὶ νὰ μάθῃς πῶς καὶ διὰ ποῖα πράγματα πρέπει νὰ τὸν ὑμνῇς, καθὼς καὶ ποῖοι πρέπει νὰ λέγουν τὸν ὕμνον; Ἔχεις τοὺς ψαλμοὺς 104, 106, 134, 145, 146, 147, 148 καὶ 150.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔχεις πίστιν, ὡς εἶπεν ὁ Κύριος, καὶ πιστεύεις οἷς εὐχόμενος λαλεῖς; λέγε τὸν ριεʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔχεις πίστιν, ὅπως εἶπεν ὁ Κύριος⁵³, καὶ πιστεύεις εἰς ὅσα λέγεις κατὰ τὴν προσευχήν σου; Λέγε τὸν 115ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ ἀναβαίνοντα σαυτὸν αἴσθῃ ταῖς πράξεσιν, ὥστε λέγειν· Τὰ μὲν ὀπίσω ἐπιλανθάνομαι, τοῖς δὲ ἔμπροσθεν ἐπεκτείνομαι; ἔχεις καθ᾿ ἑκάστην προκοπὴν εἰς τὸ λέγειν τὰς ιεʹ τῶν ἀναβαθμῶν ᾠδάς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αἰσθάνεσαι ὅτι διὰ τῶν πράξεών σου ἀναβαίνεις, ὥστε νὰ λέγῃς· «Λησμονῶ μὲν τὰ ὀπίσω, ἔχω δ᾿ ἐστραμμένον τὸ βλέμμα εἰς τὰ ἐμπρός»⁵⁴; Δύνασαι νὰ λέγῃς εἰς ἑκάστην πρόοδον τὰς 15 ᾠδὰς τῶν ἀναβαθμῶν⁵⁵.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κε. ᾘχμαλωτεύθης ὑπὸ ἀλλοτρίων λογισμῶν, καὶ ᾔσθου σεαυτὸν ἀπαγόμενον, καὶ μετέγνως, παῦσαι τοῦ λοιποῦ, καὶ μείνας ἐφ᾿ οἷς ἁμαρτάνοντα σεαυτὸν κατέλαβες, κάθου, καὶ κλαῦσον καὶ σὺ, ὡς πεποίηκεν ὁ τότε λαὸς, λέγων τὰ ἐν τῷ ρλϛʹ.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κεʹ. Ἂν ᾐχμαλωτίσθῃς ἀπὸ ἀνοικείους σκέψεις, καὶ ἀντελήφθης ὅτι σὲ παρέσυραν καὶ μετενόησες, παῦσε αὐτὰς τοῦ λοιποῦ καὶ παραμένων εἰς τὸ σημεῖον, ὅπου συνέλαβες τὸν ἑαυτόν σου νὰ ἁμαρτάνῃ, κάθισε καὶ κλαῦσε καὶ σύ, ὅπως τότε ὁ λαός, λέγων τὰ λόγια τοῦ 136ου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοὺς δὲ πειρασμοὺς ἡγούμενος εἶναί σου δοκιμὴν, μετὰ τοὺς πειρασμοὺς ἐὰν εὐχαριστῆσαι θελήσῃς, ἔχεις τὸν ρληʹ ψαλμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θεωρῶν τοὺς πειρασμοὺς ὡς δοκιμασίαν ἂν θέλῃς νὰ εὐχαριστήσῃς (τὸν Θεὸν) μετὰ τὴν παρέλευσιν τῶν πειρασμῶν, ἔχεις τὸν 138ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Συνέχῃ πάλιν ἀπὸ ἐχθρῶν, καὶ ῥυσθῆναι θέλεις; λέγε τὰ ἐν τῷ ρλθʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σὲ ἐνοχλοῦν οἱ ἐχθροὶ καὶ θέλεις νὰ ἀπαλλαγῆς; Λέγε τὸν 139ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δεηθῆναι δὲ καὶ προσεύξασθαι θέλεις; ψάλλε τὸν εʹ καὶ ρμβʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θέλεις νὰ δεηθῇς καὶ νὰ προσευχηθῇς; Ψάλλε τὸν 5ον καὶ τὸν 142ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐχθρὸς τύραννος ἐπανέστη τῷ λαῷ καί σοι, ὥσπερ Γολιὰθ τῷ Δαβὶδ, μὴ πτήξῃς· ἀλλὰ πίστευε καὶ σὺ, ὡς ὁ Δαβὶδ, καὶ λέγε τὰ ἐν τῷ ρμγʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν ἐχθρὸς τύραννος ἐπετέθη κατὰ τοῦ λαοῦ σου, ὅπως ὁ Γολιὰθ κατὰ τοῦ Δαβίδ, μὴ φοβηθῇς, ἀλλὰ πίστευε καὶ σύ, ὅπως ὁ Δαβίδ, καὶ λέγε τὸν 143ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶτα θαυμάζων τὰς εἰς πάντας τοῦ Θεοῦ εὐεργεσίας, καὶ μνημονεύων τῆς τε εἰς σὲ καὶ εἰς πάντας γενομένης ἀγαθότητος αὐτοῦ, ἐὰν θέλῃς διὰ ταῦτα εὐλογεῖν τὸν Θεὸν, λέγε τὰ τοῦ Δαβὶδ ῥήματα, ἅπερ καὶ αὐτὸς εἶπεν ἐν τῷ ρμδʹ ψαλμῷ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θαυμάζων δὲ τὰς εὐεργεσίας τοῦ Θεοῦ πρὸς πάντας καὶ ἐνθυμούμενος τὴν ἀγαθότητά του πρὸς σὲ καὶ πρὸς ὅλους καὶ εὐλογῶν δι᾿ αὐτὰ τὸν Θεὸν λέγε τοὺς λόγους τοῦ Δαβίδ, τοὺς ὁποίους εἶπεν εἰς τὸν 144ον ψαλμόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ᾎσαι θέλεις τῷ Κυρίῳ; ἔχεις εἰς τὸ λέγειν τὸν ϟβʹ καὶ ϟζʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θέλεις νὰ ψάλῃς τὸ Σάββατον; ἔχεις τὸν 91ον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐὰν μικρὸς ὢν προκριθῇς εἰς ἀρχήν τινα τῶν ἀδελφῶν σου, μὴ ἐπαίρου κατ᾿ αὐτῶν· ἀλλὰ τῷ ἐκλεξαμένῳ Κυρίῳ διδοὺς δόξαν, ψάλλε καὶ σὺ τὸν ρναʹ ἴδιον ὄντα τοῦ Δαβίδ.</p></td><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄν, παρ᾿ ὅτι εἶσαι μικρός, προτιμηθῇς εἰς κάποιαν ἀρχὴν ἀπὸ τοὺς ἀδελφούς σου, μὴ ὑπερηφανεύεσαι ἔναντι αὐτῶν, ἀλλὰ δοξολογῶν τὸν Κύριον, ὁ ὁποῖος σὲ ἐξέλεξε, ψάλλε καὶ σὺ τὸν 151ον ψαλμόν, τὸν ὁποῖον συνέθεσεν ὁ Δαβίδ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ θέλεις ψάλλειν ἐπακοὴν ἔχοντας τὸ Ἀλληλούϊα, ἔχεις τὸν ρδʹ, ρεʹ, ρϛʹ, ριαʹ, ριβʹ, ριγʹ, ριδʹ, ριεʹ, ριϛʹ, ριζʹ ριηʹ, ρλδʹ, ρλεʹ, ρμεʹ, ρμϛʹ, ρμζʹ, ρμηʹ, ρμθʹ, ρνʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν δὲ θέλῃς νὰ ψάλλῃς ψαλμούς, εἰς τοὺς ὁποίους ν᾿ ἀπαντᾷ ὁ λαὸς διὰ τῆς ἐπῳδοῦ⁵⁶ «Ἀλληλούϊα», ἔχεις τοὺς ψαλμοὺς 104, 105, 106, 111, 112, 113, 114, 115, 116, 117, 118, 134, 135, 145, 146, 147, 148, 149 καὶ 150.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κϛ. Ὅτε δὲ θέλῃς κατ᾿ ἰδίαν τὰ περὶ τοῦ Σωτῆρος ψάλλειν, ἐν ἑκάστῳ μὲν σχεδὸν εὑρίσκεις ψαλμῷ τὰ τοιαῦτα· ἔχεις δὲ μάλιστα τὸν μὲν μδʹ καὶ τὸν ρθʹ δηλοῦντας τὴν ἐκ τοῦ Πατρὸς αὐτοῦ γνησίαν γέννησιν καὶ τὴν ἔνσαρκον αὐτοῦ παρουσίαν· τὸν δὲ καʹ καὶ ξηʹ προλέγοντας περὶ τοῦ θείου σταυροῦ, καὶ ὅσην δι᾿ ἡμᾶς ἐπιβουλὴν ἀνεδέξατο, καὶ πόσα πέπονθε· καὶ τὸν μὲν βʹ καὶ ρηʹ σημαίνοντας τήν τε τῶν Ἰουδαίων ἐπιβουλὴν καὶ πονηρίαν, καὶ τὴν Ἰούδα τοῦ Ἰσκαριώτου προδοσίαν· τόν τε κʹ, καὶ μθʹ, καὶ οαʹ (καὶ) δηλοῦντας τήν τε βασιλείαν αὐτοῦ καὶ κριτικὴν δύναμιν, καὶ τὴν εἰς ἡμᾶς αὐτοῦ πάλιν ἔνσαρκον παρουσίαν, καὶ τὴν κλῆσιν τῶν ἐθνῶν.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κϛʹ. Ὁσάκις δέ θέλεις νὰ ψάλῃς ἰδιαιτέρως τὰ σχετιζόμενα πρὸς τὸν Σωτῆρα, εὑρίσκεις τοιαῦτα (κείμενα) σχεδὸν εἰς ἕκαστον ψαλμόν· κυρίως ὅμως ὁ μὲν 44ον καὶ ὁ 109ος ὁμιλοῦν διὰ τὴν γνησίαν γέννησίν του ἐκ τοῦ Πατρὸς καὶ διὰ τὴν ἐνσάρκωσίν του· οἱ δὲ 21ος καὶ 68ος προλέγουν τὴν θείαν σταύρωσιν καὶ τὰς ἐπιβουλὰς τὰς ὁποίας ἐδέχθη πρὸς χάριν μας καὶ ὅσα ἔπαθε. Ὁ 2ος καὶ ὁ 108ος ἀναφέρονται εἰς τὴν ἐπιβουλὴν καὶ τὴν κακίαν τῶν Ἰουδαίων καὶ εἰς τὴν προδοσίαν Ἰούδα τοῦ Ἰσκαριώτου. Οἱ δὲ ψαλμοὶ 20, 49 καὶ 71 ἀναφέρονται τόσον εἰς τὴν βασιλείαν του καὶ τὴν ἐξουσίαν του ὡς κριτοῦ ὅσον καὶ εἰς τὴν ἐνσάρκωσίν του καὶ εἰς τὴν κλῆσιν τῶν ἐθνῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὁ μὲν ιεʹ δείκνυσιν αὐτοῦ τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασιν· ὁ δὲ κγʹ καὶ μϛʹ ἀπαγγέλλουσι τὴν εἰς οὐρανοὺς ἄνοδον αὐτοῦ· τὸν δὲ ϟβʹ, καὶ ϟεʹ, καὶ ϟζʹ, καὶ ϟηʹ ἀναγινώσκων, θεωρῆσαι δυνήσῃ τὰς εἰς ἡμᾶς τοῦ Σωτῆρος διὰ τῶν παθημάτων αὐτοῦ γενομένας εὐεργεσίας.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπίσης ὁ μὲν 15ος διακηρύσσει τὴν ἐκ νεκρῶν ἀνάστασίν του, οἱ δὲ 23ος καὶ 46ος ἀναγγέλλουν τὴν ἄνοδόν του εἰς τοὺς οὐρανούς. Ἀναγινώσκων δὲ τοὺς ψαλμοὺς 92, 95, 97 καὶ 98 δύνασαι νὰ κατανοήσῃς τὰς πρὸς ἡμᾶς εὐεργεσίας, αἱ ὁποῖαι προῆλθον ἐκ τῶν παθῶν τοῦ Σωτῆρος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κζʹ. Τοιοῦτος μὲν οὖν ἐστι καὶ ὁ χαρακτὴρ εἰς ὠφέλειαν τοῖς ἀνθρώποις ἐκ τῆς βίβλου τῶν Ψαλμῶν, ἐχούσης αὐτῆς ἰδίους ψαλμοὺς, καὶ ἐν τοῖς λοιποῖς δὲ περὶ τῆς ἐν σώματι παρουσίας τοῦ Κυρίου ἡμῶν καὶ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ πυκνοτέρας τὰς προφητείας, καθὰ προεῖπον.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κζʹ. Τοιούτου εἴδους, λοιπόν, εἶναι ὁ χαρακτὴρ τοῦ βιβλίου τῶν Ψαλμῶν, τὸ ὁποῖον περιέχει ἰδιαιτέρους ψαλμοὺς πρὸς ὠφέλειαν τῶν ἀνθρώπων, εἰς δὲ τοὺς λοιποὺς περιέχει πλῆθος προφητειῶν περὶ τῆς ἐνσαρκώσεως τοῦ Κυρίου ἡμῶν καὶ Σωτῆρος Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅπως εἶπα προηγουμένως.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τί δὲ μετὰ μέλους καὶ ᾠδῆς ψάλλονται οἱ τοιοῦτοι λόγοι, ἀναγκαῖον μηδὲ τοῦτο παρελθεῖν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δὲν πρέπει ὅμως νὰ παρέλθωμεν καὶ τοῦτο, διατί δηλ. ψάλλονται οἱ λόγοι αὐτοὶ ἐμμελῶς καὶ ᾀσματικῶς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Τινὲς μὲν γὰρ τῶν παρ᾿ ἡμῖν ἀκεραίων, καίτοι πιστευόντων εἶναι θεόπνευστα τὰ ῥήματα, ὅμως νομίζουσι διὰ τὸ εὔφωνον καὶ τέρψεως ἕνεκεν τῆς ἀκοῆς μελῳδεῖσθαι τοὺς ψαλμούς.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μερικοὶ ἐκ τῶν ἁπλοϊκῶν χριστιανῶν, παρ᾿ ὅτι πιστεύουν εἰς τὴν θεοπνευστίαν τῶν λόγων, νομίζουν ὅτι οἱ ψαλμοὶ ᾄδονται μελῳδικῶς χάριν τῆς ἁρμονίας καὶ τῆς ἀπολαύσεως.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Οὐκ ἔστι δὲ οὕτως· οὐ γὰρ τὸ ἡδὺ καὶ πιθανὸν ἐζήτησεν ἡ Γραφή· ἀλλὰ καὶ τοῦτο ὠφελείας ἕνεκεν τῆς ψυχῆς τετύπωται διὰ πάντα μὲν</span>, μάλιστα δὲ διὰ δύο ταῦτα· πρῶτον μὲν, ὅτι ἔπρεπε τὴν θείαν Γραφὴν μὴ μόνον τῇ συνεχείᾳ, ἀλλὰ καὶ τῇ κατὰ πλάτος φωνῇ τὸν Θεὸν ὑμνεῖν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δὲν ἔχουν ὅμως οὕτω τὰ πράγματα· διότι ἡ Γραφὴ δὲν ἐπεζήτησε τὸ γλυκὺ καὶ γοητευτικόν, ἀλλὰ καὶ τοῦτο (δηλ. ἡ ἐμμελὴς ψαλμῳδία) ἔχει διαμορφωθῆ χάριν τῆς ὠφελείας τῆς ψυχῆς καὶ διὰ πολλοὺς μὲν ἄλλους, κυρίως δὲ διὰ τοὺς ἑξῆς δύο λόγους· πρῶτον μέν, διότι ἔπρεπε ἡ ἁγία Γραφὴ νὰ ὑμνῇ τὸν Θεὸν ὄχι μόνον διὰ τῆς συνεχοῦς (ἀναγνώσεως) ἀλλὰ καὶ διὰ τῆς κατὰ πλάτος φωνῆς⁵⁷.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Κατὰ συνέχειαν μὲν οὖν εἴρηται, οἷά ἐστι τὰ τοῦ νόμου καὶ τῶν προφητῶν, καὶ τὰ ἱστορούμενα πάντα, μετὰ τῆς Καινῆς Διαθήκης· κατὰ πλάτος δὲ λέγεται, οἷά ἐστι τὰ τῶν ψαλμῶν καὶ ᾠδῶν καὶ ᾀσμάτων ῥήματα· καὶ οὕτως γὰρ σωθήσεται τὸ ἐξ ὅλης ἰσχύος καὶ δυνάμεως ἀγαπᾷν τὸν Θεὸν τοὺς ἀνθρώπους.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ συνεχὴς μὲν ἀνάγνωσις λέγεται ὅ,τι γίνεται μὲ τὸν Νόμον καὶ τοὺς Προφήτας, ὅλα τὰ ἱστορικὰ βιβλία, καὶ μὲ τὴν Καινὴν Διαθήκην. Κατὰ πλάτος δὲ λέγονται οἱ ψαλμοὶ καὶ αἱ ᾠδαὶ καὶ τὰ ᾄσματα. Οὕτω δὲ τηρεῖται ἡ ἐντολή, νὰ ἀγαποῦν οἱ ἄνθρωποι τὸν Θεὸν δι᾿ ὅλης τῆς ἰσχύος καὶ τῆς δυνάμεώς των⁵⁸.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δεύτερον δὲ, ὅτι, <span style="border-bottom:1px dotted Pink">ὥσπερ ἁρμονία τοὺς αὐλοὺς συντιθεῖσα μίαν τὴν συμφωνίαν ἀποτελεῖ, οὕτως, ἐπειδὴ καὶ ἐν τῇ ψυχῇ διάφορα κινήματα φαίνεται, καὶ ἔστιν ἐν αὐτῇ τὸ λογίζεσθαι, καὶ τὸ ἐπιθυμεῖν, καὶ τὸ θυμοειδὲς, ἐκ δὲ τῆς τούτων κινήσεως καὶ ἡ τῶν μελῶν γίνεται τοῦ σώματος ἐνέργεια, βούλεται ὁ λόγος μὴ ἀσύμφωνον εἶναι τὸν ἄνθρωπον ἑαυτῷ, μηδὲ διίστασθαι πρὸς ἑαυτόν</span>· ὥστε λογίζεσθαι μὲν τὰ βέλτιστα, πράττειν δὲ τῷ θυμῷ τὰ φαῦλα, ὡς ὁ Πιλᾶτος λέγων μέν· Οὐδεμίαν αἰτίαν εὑρίσκω εἰς αὐτόν· συντρέχων δὲ τῇ γνώμῃ τῶν Ἰουδαίων· ἢ ἐπιθυμεῖν μὲν τὰ φαῦλα, μὴ δύνασθαι δὲ πράττειν, ὡς οἱ κατὰ Σουσάννης πρεσβύτεροι· ἢ πάλιν μὴ μοιχεύειν μὲν, κλέπτειν δέ· ἢ μὴ κλέπτειν μὲν, φονεύειν δέ· ἢ μὴ φονεύειν μὲν, βλασφημεῖν δέ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δεύτερον δέ, διότι, ὅπως ἡ ἁρμονία ἐπιτυγχάνει μίαν συμφωνίαν διὰ τῆς συνθέσεως τῶν αὐλῶν⁵⁹, οὕτως, ἐπειδὴ καὶ εἰς τὴν ψυχὴν ἐμφανίζονται διάφοροι κινήσεις καὶ ὑπάρχουν εἰς αὐτὴν ὁ λογισμὸς καὶ ἡ ἐπιθυμία καὶ ὁ <span style="border-bottom:1px dotted Red">θυμὸς</span>⁶⁰, ἐκ τῆς κινήσεως δ᾿ αὐτῶν προέρχεται ἡ ἐνέργεια τῶν μελῶν τοῦ σώματος, ἡ λογικὴ δὲν ἐπιθυμεῖ νὰ εὑρίσκεται ὁ ἄνθρωπος εἰς δυσαρμονίαν πρὸς ἑαυτὸν οὔτε νὰ ἔχῃ διαφωνίαν πρὸς αὐτήν, ὥστε νὰ σκέπτεται μὲν τὰ ἄριστα, νὰ πράττῃ ὅμως (παρασυρόμενος) ὑπὸ τοῦ θυμοῦ τὸ κακόν, ὅπως λ.χ. ὁ Πιλᾶτος ὁ ὁποῖος λέγει μέν· «Οὐδεμίαν κατηγορίαν εὑρίσκω εἰς αὐτόν»⁶¹, συμφωνεῖ ὅμως πρὸς τὴν γνώμην τῶν Ἰουδαίων· ἢ νὰ ἐπιθυμῇ μὲν τὸ πονηρόν, νὰ μὴ δύναται ὅμως νὰ διαπράξῃ αὐτό, ὅπως οἱ γέροντες κατὰ τῆς Σωσάννης⁶²· ἢ πάλιν νὰ μὴ μοιχεύῃ μέν, ἀλλ᾿ ὅμως νὰ κλέπτῃ· ἢ νὰ μὴ κλέπτῃ, ἀλλὰ νὰ φονεύῃ· ἢ νὰ μὴ φονεύῃ, ἀλλὰ νὰ βλασφημῇ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κηʹ. <span style="border-bottom:1px dotted Pink">Ἵ</span><span style="border-bottom:1px dotted Pink">ν᾿ οὖν μὴ τοιαύτη τις ἐν ἡμῖν ταραχὴ γίνηται, θέλει τὴν ψυχὴν ὁ λόγος ἔχουσαν Χριστοῦ νοῦν, ὡς εἶπεν ὁ Ἀπόστολος, τούτῳ καθηγεμόνι χρήσασθαι, καὶ ἐν τούτῳ τῶν μὲν ἐν αὐτῇ παθητικῶν κρατεῖν, τῶν δὲ τοῦ σώματος μελῶν ἄρχειν, εἰς τὸ ὑπακούειν τῷ λόγῳ· ἵνα, ὡς ἐν ἁρμονίᾳ τὸ πλῆκτρον, οὕτως αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος ψαλτήριον γενόμενος, καὶ τῷ πνεύματι προσέχων ὁλοκλήρως, καὶ πᾶσι τοῖς μέλεσι καὶ τοῖς κινήμασιν ὑπακούῃ, καὶ δουλεύῃ τῷ βουλήματι τοῦ Θεοῦ.</span></p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κηʹ. Διὰ νὰ μὴ γίνεται, λοιπόν, μέσα μας τοιούτου εἴδους σύγχυσις, τὸ λογικὸν θέλει νὰ ἔχῃ αὐτὸ ὡς καθοδηγητὴν ἡ ψυχή, ἀφοῦ ἀποκτήσῃ νοῦν Χριστοῦ, ὅπως εἶπεν ὁ Ἀπόστολος⁶³· θέλει ἐπίσης νὰ ἐξουσιάζῃ ἡ ψυχὴ τὰ μέλη τοῦ σώματος, ὥστε νὰ ὑπακούσουν εἰς τὸ λογικόν. Τὸ ἀποτέλεσμα θὰ εἶναι ὅτι, ὅπως κατὰ τὴν ἁρμονίαν τὸ πλῆκτρον, οὕτως αὐτὸς ὁ ἄνθρωπος, ἀφοῦ γίνῃ ψαλτήριον καὶ προσέξη μὲ ὁλόκληρον τὸ πνεῦμα θὰ ὑπακούῃ δι᾿ ὅλων τῶν μελῶν (τοῦ σώματος) καὶ τῶν κινήσεων (τῆς ψυχῆς) καὶ θὰ ὑπηρετῇ τὸ θέλημα τοῦ Θεοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τῆς δὲ τοιαύτης τῶν λογισμῶν ἀταραξίας καὶ ἀκύμονος καταστάσεως εἰκὼν καὶ τύπος ἐστὶν ἡ τῶν Ψαλμῶν ἐμμελὴς ἀνάγνωσις.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰκὼν καὶ τύπος αὐτῆς τῆς ἀταραξίας τοῦ πνεύματος καὶ τῆς ἠρέμου καταστάσεως εἶναι ἡ ἐμμελὴς ἀνάγνωσις τοῦ Ψαλτηρίου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Ὥσπερ γὰρ τὰ τῆς ψυχῆς νοήματα γνωρίζομεν καὶ σημαίνομεν δι᾿ ὧν προφέρομεν λόγων, οὕτως, </span><span style="border-bottom:1px solid Red">τῆς πνευματικῆς ἐν ψυχῇ ἁρμονίας τὴν ἐκ τῶν λόγων μελῳδίαν </span><span style="border-bottom:2px solid Red">σύμβολον εἶναι θέλων ὁ Κύριος</span><span style="border-bottom:1px dotted Pink">, τετύπωκεν ἐμμελῶς τὰς ᾠδὰς ψάλλεσθαι, καὶ τοὺς ψαλμοὺς μετ᾿ ᾠδῆς ἀναγινώσκεσθαι.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅπως δηλ. γνωρίζομεν καὶ ἐκφράζομεν τὰς σκέψεις τῆς ψυχῆς διὰ τῶν λόγων, τοὺς ὁποίους λέγομεν, οὕτως ὁ Κύριος ἔχει καθορίσει⁶⁴ νὰ ψάλλωνται ἐμμελῶς οἱ ὕμνοι καὶ οἱ ψαλμοὶ νὰ ἀναγινώσκονται ᾀσματικῶς, διὰ νὰ συμβολίζῃ ἡ ἁρμονία τοῦ λόγου τὴν πνευματικὴν ἁρμονίαν τῆς ψυχῆς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τοῦτ᾿ ἔστιν ἡ ἐπιθυμία⁶⁵ τῆς ψυχῆς, τὸ καλῶς αὐτὴν διακεῖσθαι, ὡς γέγραπται· Εὐθυμεῖ τις ἐν ὑμῖν; ψαλλέτω.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ δ᾿ εὐθυμία τῆς ψυχῆς εἶναι τοῦτο, νὰ εὑρίσκεται δηλ. αὕτη εἰς ὀρθὴν διευθέτησιν (τῶν μερῶν της), ὅπως ἔχει γραφῆ· «Εὐθυμεῖ κάποιος ἀπὸ σᾶς; ἂς ψάλλῃ»⁶⁶.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτως τὸ μὲν ἐν αὐτῇ ταραχῶδες καὶ τραχὺ καὶ ἄτακτον ἐξομαλίζεται· τὸ δὲ λυποῦν θεραπεύεται, ψαλλόντων ἡμῶν· Ἵνα τί περίλυπος εἶ, ἡ ψυχή μου, καὶ ἵνα τί συνταράσσεις με;</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτως ἐξομαλύνεται μὲν ἡ ταραχὴ καὶ ἡ τραχύτης καὶ ἡ ἀταξία τῆς ψυχῆς, ἡ λύπη δὲ παύεται, ὅταν ψάλλωμεν τὸ «Ἵνα τί περίλυπος εἶ, ἡ ψυχή μου, καὶ ἵνα τί συνταράσσεις με»⁶⁷;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τὸ μὲν ἐσφαλμένον ἐπιγνώσεται λέγουσα· Ἐμοῦ δὲ παρὰ μικρὸν ἐσαλεύθησαν οἱ πόδες· τὸ δὲ φοβηθὲν ἐπιῤῥώσει τῇ ἐλπίδι ἐν τῷ λέγειν· Κύριος ἐμοὶ βοηθὸς, καὶ οὐ φοβηθήσομαι τί ποιήσει μοι ἄνθρωπος.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁμοίως θ᾿ ἀντιληφθῇ μὲν τὰ σφάλματά της, ὅταν εἴπῃ· «Ἐμοῦ δὲ παρὰ μικρὸν ἐσαλεύθησαν οἱ πόδες»⁶⁸, θὰ μεταβάλῃ δὲ τὸν φόβον εἰς ἐλπίδα διὰ τῶν λόγων· «Κύριος ἐμοὶ βοηθός, καὶ οὐ φοβηθήσομαι τί ποιήσει μοι ἄνθρωπος»⁶⁹.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κθʹ. <span style="border-bottom:1px dotted Pink">Ο</span><span style="border-bottom:1px dotted Pink">ἱ μὲν οὖν μὴ τοῦτον τὸν τρόπον ἀναγινώσκοντες τὰς θείας ᾠδὰς οὐ συνετῶς ψάλλουσιν, ἀλλ᾿ ἑαυτοὺς μὲν τέρπουσιν, ἔχουσι δὲ μέμψιν, ὅτι Οὐχ ὡραῖος αἶνος ἐν στόματι ἁμαρτωλοῦ· </span><span style="border-bottom:1px solid Red">οἱ δὲ κατὰ τὸν προειρημένον τρόπον ψάλλοντες, ὥστε </span><span style="border-bottom:2px solid Red">τὴν μελῳδίαν τῶν ῥημάτων ἐκ τοῦ ῥυθμοῦ τῆς ψυχῆς καὶ τῆς πρὸς τὸ πνεῦμα συμφωνίας προσφέρεσθαι</span><span style="border-bottom:1px solid Red">, οἱ τοιοῦτοι ψάλλουσι μὲν τῇ γλώσσῃ, ψάλλοντες δὲ καὶ τῷ νοῒ, οὐ μόνον ἑαυτοὺς, ἀλλὰ καὶ τοὺς θέλοντας ἀκούειν αὐτῶν μεγάλως ὠφελοῦσιν</span>.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">κθʹ. Ὅσοι, λοιπόν, δὲν ἀναγινώσκουν κατ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπον τοὺς θείους ψαλμούς, δὲν ψάλλουν ὀρθῶς, ἀλλὰ εὐχαριστοῦν μὲν τοὺς ἑαυτούς των, εἶναι ὅμως ἀξιόμεμπτοι, διότι «δὲν εἶναι ὡραῖος ὁ ὕμνος (τοῦ Θεοῦ) εἰς τὸ στόμα τοῦ ἁμαρτωλοῦ»⁷⁰. Ὅσοι ὅμως ψάλλουν κατὰ τὸν προλεχθέντα τρόπον, ὥστε ἡ μελῳδία τῶν λεγομένων νὰ προέρχεται ἐκ τοῦ ρυθμοῦ τῆς ψυχῆς καὶ ἐκ τῆς ἐναρμονίσεως πρὸς τὸ πνεῦμα, αὐτοὶ ψάλλουν μὲν μὲ τὴν γλῶσσαν, ψάλλουν δὲ καὶ μὲ τὸν νοῦν⁷¹, ὠφελοῦν δὲ πολὺ ὄχι μόνον τὸν ἑαυτόν των ἀλλὰ καὶ ὅσους θέλουν νὰ τοὺς ἀκούουν⁷².</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ γοῦν μακάριος Δαβὶδ, οὕτως καταψάλλων τοῦ Σαοὺλ, αὐτὸς εὐηρέστει τῷ Θεῷ, καὶ τὸν τάραχον καὶ τὸ μανικὸν πάθος τοῦ Σαοὺλ ἀπήλαυνε, καὶ γαληνιᾷν τὴν ψυχὴν αὐτοῦ παρεσκεύαζεν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω λ.χ. ψάλλων ὁ μακάριος Δαβὶδ χάριν τοῦ Σαούλ, καὶ ὁ ἴδιος ἐγίνετο εὐάρεστος εἰς τὸν Θεὸν καὶ ἀπεμάκρυνε τὴν ταραχὴν καὶ τὴν μανίαν τοῦ Σαοὺλ καὶ ἔφερε τὴν γαλήνην εἰς τὴν ψυχήν του⁷³.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτως οἱ ἱερεῖς ψάλλοντες, εἰς ἀταραξίαν τὰς ψυχὰς τῶν λαῶν καὶ εἰς ὁμόνοιαν αὐτὰς τῶν ἐν οὐρανοῖς χορευόντων προσεκαλοῦντο.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω ψάλλοντες οἱ ἱερεῖς προσεκάλουν τὰς ψυχὰς τοῦ πλήθους εἰς ἠρεμίαν καὶ εἰς ὁμόνοιαν πρὸς τοὺς οὐρανίους χορούς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px solid Red">Τὸ ἄρα μετὰ μέλους λέγεσθαι τοὺς ψαλμοὺς οὐκ ἔστιν εὐφωνίας σπουδὴ, ἀλλὰ </span><span style="border-bottom:2px solid Red">τεκμήριον τῆς ἁρμονίας τῶν ἐν τῇ ψυχῇ λογισμῶν.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Συνεπῶς ἡ ἐμμελὴς ἀπαγγελία τῶν ψαλμῶν δὲν ἀποτελεῖ ἐπιδίωξιν καλλιφωνίας, ἀλλ᾿ ἀπόδειξιν τῆς ἁρμονίας τῶν λογισμῶν τῆς ψυχῆς⁷⁴.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px solid Red">Καὶ ἡ ἐμμελὴς δὲ ἀνάγνωσις </span><span style="border-bottom:2px solid Red">σύμβολόν ἐστι τῆς εὐρύθμου καὶ ἀχειμάστου καταστάσεως τῆς διανοίας</span><span style="border-bottom:1px solid Red">.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁμοίως ἡ ἐμμελὴς ἀνάγνωσις εἶναι σύμβολον τῆς ἁρμονικῆς καὶ ἠρέμου διανοίας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px solid Red">Καὶ γὰρ τὸ αἰνεῖν τὸν Θεὸν ἐν κυμβάλοις εὐήχοις καὶ κιθάρᾳ καὶ δεκαχόρδῳ ψαλτηρίῳ, σύμβολον πάλιν ἦν καὶ σημαντικὸν τοῦ συγκεῖσθαι μὲν νομίμως τὰ μέλη τοῦ σώματος ὡς χορδὰς, τοὺς δὲ λογισμοὺς τῆς ψυχῆς ὡς κύμβαλα γίνεσθαι, καὶ λοιπὸν </span><span style="border-bottom:2px solid Red">τῇ ἠχῇ καὶ τῷ νεύματι τοῦ πνεύματος ταῦτα πάντα κινεῖσθαι καὶ ζῇν</span><span style="border-bottom:1px solid Red">· ὥστε, κατὰ τὸ γεγραμμένον, τῷ πνεύματι τὸν ἄνθρωπον ζῇν μὲν, καὶ τὰς πράξεις τοῦ σώματος θανατοῦν.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄλλωστε καὶ ἡ ἐξύμνησις τοῦ Θεοῦ διὰ εὐήχων κυμβάλων καὶ κιθάρας καὶ δεκαχόρδου ψαλτηρίου⁷⁵ ἦτο καὶ τότε σύμβολον καὶ ἐσήμαινεν ὅτι τὰ μὲν μέλη τοῦ σώματος εἶναι συντεθειμένα πρεπόντως ὡς χορδαί, οἱ δὲ λογισμοὶ τῆς ψυχῆς γίνονται ὡς κύμβαλα, ἐν συνεχείᾳ δὲ διὰ τοῦ ἤχου καὶ τοῦ νεύματος τοῦ πνεύματος κινοῦνται καὶ ζοῦν ὅλα αὐτά, ὥστε, ὅπως ἔχει γραφῆ, «νὰ ζῇ μὲν ὁ ἄνθρωπος κατὰ πνεῦμα, νὰ θανατώνῃ δὲ τὰς πράξεις τοῦ σώματος»⁷⁶.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px solid Red">Οὕτως γὰρ καὶ καλῶς ψάλλων ῥυθμίζει τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, καὶ ὥσπερ ἐξ ἀνισότητος εἰς ἰσότητα ἄγει· ὥστε ἐν τῷ κατὰ φύσιν αὐτὴν ἑστηκυῖαν μὴ πτοεῖσθαι ὑπό τινος, ἀλλὰ καὶ μᾶλλον εὐφαντάσιον γίνεσθαι, καὶ πλέον αὐτὴν λαμβάνειν πόθον τῶν μελλόντων ἀγαθῶν.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ψάλλων οὕτω καὶ ὀρθῶς χαλιναγωγεῖ τὴν ψυχὴν του καὶ ὁδηγεῖ αὐτὴν ἐκ τῆς ἀνισότητος εἰς τὴν ἰσότητα⁷⁷, ὥστε εὑρισκομένη εἰς τὴν φυσικήν της κατάστασιν οὐ μόνον νὰ μὴ πτοῆται ὑπ᾿ οὐδενός, ἀλλὰ καὶ ν᾿ ἀποκτᾷ ζωηροτέραν φαντασίαν καὶ νὰ ποθῇ οὕτω περισσότερον τὰ μελλοντικὰ ἀγαθά.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px solid Red">Τῇ γὰρ τῶν ῥημάτων μελῳδίᾳ συνδιατιθεμένη ἐπιλανθάνεται τῶν παθῶν, καὶ χαίρουσα βλέπει πρὸς τὸν νοῦν τὸν ἐν Χριστῷ, λογιζομένη τὰ βέλτιστα.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ἀποκτῶσα ἠρεμίαν διὰ τῆς μελῳδίας τῶν (ψαλμικῶν) λόγων, λησμονεῖ τὰ πάθη καὶ προβλέπει μετὰ χαρᾶς εἰς τὸ ἐν Χριστῷ φρόνημα, ἔχουσα τὰς ἀρίστας σκέψεις.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">λʹ. Δεῖ τοίνυν, ὦ τέκνον, τῶν ἐντυγχανόντων ἕκαστον ταύτῃ τῇ βίβλῳ ἐντυγχάνειν μὲν ἅπασι γνησίως τοῖς ἐν αὐτῇ θεοπνεύστοις οὖσι, λαμβάνειν δὲ λοιπὸν ἀπ᾿ αὐτῶν ὡς ἐκ παραδείσου καρπῶν ὠφελείας, πρὸς ὃ τὴν χρείαν ἑαυτὸν ἔχοντα συνορᾷ.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">λʹ. Πρέπει, λοιπόν, τέκνον μου, ὅποιος ἀναγινώσκει αὐτὸ τὸ βιβλίον νὰ ἀναγινώσκῃ ὅλον τὸ περιεχόμενόν του μετὰ φρονήματος ἁρμόζοντος εἰς θεόπνευστα λόγια, νὰ λαμβάνῃ δ᾿ ἐξ αὐτοῦ, ὡς καρποὺς καλλιφύτου κήπου, τὰ ὠφέλιμα, δι᾿ ὁποιανδήποτε ἀνάγκην αἰσθάνεται νὰ ἔχῃ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡγοῦμαι γὰρ ἐν τούτοις τοῖς λόγοις τῆς βίβλου τὸν πάντα βίον τῶν ἀνθρώπων, τάς τε τῆς ψυχῆς διαθέσεις, καὶ τὰ τῶν λογισμῶν κινήματα μεμετρῆσθαι καὶ περιέχεσθαι· καὶ μηδὲν πλέον τούτων ἐν ἀνθρώποις εὑρίσκεσθαι.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι νομίζω ὅτι εἰς αὐτὰ τὰ λόγια τοῦ βιβλίου παρέχονται καὶ περιέχονται ὁ ὅλος βίος τῶν ἀνθρώπων, αἱ ψυχικαὶ διαθέσεις καὶ αἱ διάφοροι σκέψεις· δὲν εὑρίσκεται ἄλλωστε κάτι περισσότερον ἀπὸ αὐτὰ εἰς τοὺς ἀνθρώπους⁷⁸.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἴτε γὰρ μετανοίας ἢ ἐξομολογήσεως χρεία, ἢ θλίψις καὶ πειρασμὸς κατέλαβεν, ἢ ἐδιώχθη τις, καὶ ἢ ἐπιβουλευόμενος ἐῤῥύσθη, εἰ δὲ καὶ περίλυπός τις γέγονεν καὶ ταράττεται, καὶ πάσχει τι τοιοῦτον, οἷον ἐν τοῖς ἔμπροσθεν εἴρηται, ἢ καὶ συνορᾷ ἑαυτὸν μὲν προκόπτοντα, τὸν δὲ ἐχθρὸν καταργούμενον, ἢ καὶ αἰνέσαι καὶ εὐχαριστῆσαι, καὶ εὐλογῆσαι βούλεται τὸν Κύριον, ἔχει τὴν διδασκαλίαν τούτων ἐν τοῖς θείοις ψαλμοῖς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι εἴτε ἔχει κανεὶς ἀνάγκην μετανοίας ἢ ἐξομολογήσεως, ἢ τὸν κατέλαβε θλῖψις καὶ δοκιμασία, ἢ κατεδιώχθη, ἢ ἐσώθη ἐκ τῶν ἐπιβουλῶν, ἢ περιέπεσεν εἰς λύπην μεγάλην καὶ ταράσσεται καὶ πάσχει κάτι παρόμοιον πρὸς ὅσα ἐλέχθησαν προηγουμένως, ἢ βλέπει τὸν ἐαυτόν του νὰ προκόπτῃ καὶ τὸν ἐχθρὸν νὰ καταργῆται, ἢ θέλει νὰ αἰνέσῃ, νὰ εὐχαριστήσῃ, καὶ νὰ εὐλογήσῃ τὸν Κύριον, δι᾿ ὅλα αὐτὰ ἔχει (σχετικὴν) διδασκαλίαν εἰς τοὺς θείους ψαλμούς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκλεγέσθω γὰρ τὰ ἐν αὐτοῖς περὶ ἑκάστου τούτων εἰρημένα, καὶ οὕτως ὡς περὶ ἑαυτοῦ γεγραμμένα λέγων, καὶ συνδιατιθέμενος τοῖς γεγραμμένοις, ἀναφέρει τῷ Κυρίῳ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂς ἐκλέγῃ ὅσα λέγονται εἰς αὐτοὺς δι᾿ ἑκάστην περίστασιν καὶ λέγων αὐτὰ ὡς νὰ ἔχουν γραφῆ διὰ τὸν ἑαυτόν του καὶ συμφωνῶν ὡς πρὸς τὴν διάθεσιν μὲ τὰ γραμμένα, ἂς ἀναφέρῃ αὐτὰ εἰς τὸν Κύριον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">λαʹ. <span style="border-bottom:1px solid Red">Μ</span><span style="border-bottom:1px solid Red">ὴ περιβαλλέτω μέντοι τις αὐτὰ τοῖς ἔξωθεν πιθανοῖς ῥήμασι, </span><span style="border-bottom:2px solid Red">μηδὲ πειραζέτω τὰς λέξεις μεταποιεῖν ἢ ὅλως ἐναλλάσσειν</span><span style="border-bottom:1px solid Red">· ἀλλ᾿ οὕτως ἀτεχνῶς τὰ γεγραμμένα λεγέτω καὶ ψαλλέτω, ὥσπερ εἴρηται</span>, ὑπὲρ τοῦ καὶ τοὺς διακονήσαντας ἀνθρώπους αὐτὰ ἐπιγινώσκοντας τὸ ἑαυτῶν συνεύχεσθαι ἡμῖν· μᾶλλον δὲ ἵνα καὶ τὸ Πνεῦμα τὸ λαλῆσαν ἐν τοῖς ἁγίοις, θεωροῦν τοὺς παρ᾿ αὐτοῦ λόγους ἐνηχηθέντας ἐκείνοις, συναντιλαμβάνηται ἡμῖν.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">λαʹ. Ἂς μὴ περιβάλλῃ ὅμως κανεὶς αὐτὰ μὲ τὴν θύραθεν καλλιέπειαν οὐδὲ νὰ προσπαθῇ νὰ μεταβάλῃ ἢ καὶ τελείως ν᾿ ἀντικαταστήσῃ τὰς λέξεις⁷⁹· ἀλλ᾿ ἂς λέγῃ καὶ ἂς ψάλλῃ τὰ γραμμένα οὕτως ἀτεχνῶς, ὅπως ἐλέχθησαν, ὥστε νὰ προσεύχωνται μαζί μας, ἀναγνωρίζοντες τὰ λόγια των, καὶ οἱ ἄνθρωποι οἱ ὁποῖοι μᾶς ἐφωδίασαν μὲ αὐτά· ἢ καλλίτερον, διά νά ἀκούῃ τὸ ἅγιον Πνεῦμα, τὸ ὁποῖον ἐλάλησε πρὸς τοὺς ἁγίους⁸⁰, τοὺς λόγους, τοὺς ὁποίους εἶπε πρὸς ἐκείνους, καὶ νὰ μᾶς βοηθῇ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px solid Red">Ὅσῳ γὰρ τῶν ἁγίων ὁ βίος βελτίων τῶν ἄλλων ἐστὶ, τοσούτῳ καὶ </span><span style="border-bottom:2px solid Red">τὰ παρ᾿ αὐτῶν ῥήματα τῶν παρ᾿ ἡμῶν συντιθεμένων βελτίονα καὶ ἰσχυρότερα</span><span style="border-bottom:1px solid Red"> ἄν τις εἴποι δικαίως.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ὅσον καλλίτερος εἶναι ὁ βίος τῶν ἁγίων ἀπὸ τῶν ἄλλων, τόσον καὶ οἱ λόγοι των δύνανται, εὐλόγως, νὰ χαρακτηρισθοῦν ὡς καλλίτεροι καὶ ἰσχυρότεροι τῶν ἰδικῶν μας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐν τούτοις γὰρ εὐηρέστησαν τῷ Θεῷ, καὶ ταῦτα λέγοντες, ὡς εἶπεν ὁ Ἀπόστολος· Κατηγωνίσαντο βασιλείας, εἰργάσαντο δικαιοσύνην, ἐπέτυχον ἐπαγγελιῶν, ἔφραξαν στόματα λεόντων, ἔσβεσαν δύναμιν πυρὸς, ἔφυγον στόματα μαχαίρας, ἐνεδυναμώθησαν ἀπὸ ἀσθενείας, ἐγενήθησαν ἰσχυροὶ ἐν πολέμῳ, παρεμβολὰς ἔκλιναν ἀλλοτρίων, ἔλαβον γυναῖκες ἐξ ἀναστάσεως τοὺς νεκροὺς αὐτῶν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι δι᾿ αὐτῶν εὐηρέστησαν εἰς τὸν Θεὸν καὶ λέγοντες αὐτά, ὅπως εἶπεν ὁ Ἀπόστολος «κατενίκησαν βασίλεια, ἐφήρμοσαν δικαιοσύνην, ἐπέτυχαν (τὴν ἐκπλήρωσιν) τῶν ὑποσχέσεων, ἔκλεισαν στόματα λεόντων, ἔσβεσαν τὴν δύναμιν τῆς πυρᾶς, διέφυγαν τὴν κόψιν τοῦ ξίφους, ἐνισχύθησαν εἰς τὴν ἀσθένειάν των, ἀπεδείχθησαν δυνατοὶ εἰς τὸν πόλεμον, ἔτρεψαν εἰς φυγὴν ἐχθρικὰ στρατόπεδα, γυναῖκες ἔλαβον δι᾿ ἀναστάσεως τοὺς νεκρούς των»⁸¹.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">λβʹ. Οὐκοῦν καὶ νῦν ταῦτα λέγων ἕκαστος ἔστω θαῤῥῶν, ὅτι δι᾿ αὐτῶν ταχέως ὁ Θεὸς ἐπακούσεται τοῖς δεομένοις· εἴτε γὰρ θλίβεται λέγων ταῦτα, μεγάλην ὄψεται τὴν ἐν αὐτοῖς παράκλησιν· εἴτε πειράζεται καὶ διώκεται ψάλλων οὕτως, δοκιμώτερος ἀναφανήσεται, καὶ σκεπασθήσεται παρὰ τοῦ Κυρίου, τοῦ καὶ τὸν εἰπόντα ταῦτα σκεπάσαντος· ἐν τούτοις τὸν μὲν διάβολον ἀνατρέψει, τοὺς δὲ δαίμονας αὐτοῦ σοβήσει.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">λβʹ. Λέγων, λοιπόν, καὶ τώρα ὁ καθεὶς τοὺς ἰδίους λόγους, ἂς ἔχῃ ἐμπιστοσύνην ὅτι ὁ Θεὸς θ᾿ ἀκούσῃ ταχέως τοὺς δεομένους δι᾿ αὐτῶν· διότι ἂν θλίβεται, ὅταν λέγῃ αὐτὰ θὰ εὕρῃ μεγάλην παρηγορίαν· ἂν δοκιμάζεται καὶ διώκεται ὁ ψάλλων ταῦτα, θὰ ἀποδειχθῇ ἀξιώτερος καὶ θὰ τύχῃ προστασίας ὑπὸ τοῦ Κυρίου, ὁ ὁποῖος ἐπροστάτευσε ἐκεῖνον ὁ ὁποῖος (πρῶτος) εἶπεν αὐτά. Διὰ τῶν (λόγων) τούτων θ᾿ ἀποκρούσῃ τὸν διάβολον καὶ θ᾿ ἀπαλλαγῇ ἀπὸ τοὺς δαίμονας αὐτοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ταῦτα λέγων εἰ μὲν ἥμαρτεν, ἑαυτὸν ἐντρέψει καὶ παύσεται· εἰ δὲ μὴ ἥμαρτεν, ὄψεται ἑαυτὸν χαίροντα, ὅτι τοῖς μὲν ἔμπροσθεν ἐπεκτείνεται, καὶ ἀγωνιζόμενος μὲν ἰσχύσει ψάλλων οὕτως, οὐ σαλευθήσεται δὲ εἰς τὸν αἰῶνα ἀπὸ τῆς ἀληθείας, ἀλλὰ καὶ τοὺς ἀπατῶντας καὶ πλανᾷν ἐπιχειροῦντας ἐλέγξει· καὶ τούτου οὐκ ἄνθρωπος ἐγγυητὴς, ἀλλ᾿ αὐτὴ ἡ θεία γίνεται Γραφή.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λέγων τοὺς ψαλμούς, ἂν μὲν ἡμάρτησε, θὰ ἐντροπιασθῇ καὶ θὰ παύσῃ (ν᾿ ἁμαρτάνῃ)· ἂν δὲ δὲν ἡμάρτησε, θὰ ἴδῃ τὸν ἑαυτόν του χαρούμενον, διότι προχωρεῖ εἰς τὰ ἐμπρός· ὅταν ἀγωνίζεται, θὰ νικήσῃ ὁ ψάλλων οὕτω, δὲν θὰ ἀπομακρυνθῇ δὲ ποτὲ ἀπὸ τὴν ἀλήθειαν, ἀλλὰ καὶ θὰ ἐλέγξῃ ὅσους ἀπατοῦν καὶ ἐπιχειροῦν νὰ ὁδηγήσουν εἰς πλάνην. Διὰ ταῦτα δὲ δὲν ἐγγυᾶται ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ αὐτὴ ἡ θεία Γραφή.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ γὰρ Θεὸς ἐνετείλατο τῷ Μωϋσῇ γράψαι τὴν μεγάλην ᾨδὴν, καὶ διδάξαι τὸν λαόν· τόν τε καθιστάμενον ἄρχοντα κελεύει γράψαι τὸ Δευτερονόμιον, ἔχειν τε τοῦτο μετὰ χεῖρας, καὶ μελετᾷν ἀεὶ τὰ ἐν αὐτῷ ῥήματα, ὡς ἀρκούντων τῶν ἐν αὐτοῖς λόγων πρός τε ὑπόμνησιν ἀρετῆς, καὶ βοήθειαν φέρειν τοῖς γνησίως αὐτοὺς μελετῶσιν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ὁ Θεὸς διέταξε τὸν Μωυσῆν νὰ γράψῃ τὴν μεγάλην ᾨδὴν καὶ νὰ διδάξῃ (δι᾿ αὐτῆς) τὸν λαὸν⁸². Καὶ ὁ καθιστάμενος ἄρχων διατάσσεται ὑπὸ τοῦ Δευτερονομίου νὰ γράψῃ αὐτό, νὰ τὸ ἔχῃ ἀνὰ χεῖρας καὶ νὰ μελετᾷ διαρκῶς τὸ περιεχόμενόν του⁸³, διότι ἀρκοῦν τὰ εἰς αὐτὸ λεγόμενα διὰ νὰ προτρέψουν εἰς τὴν ἀρετὴν καὶ νὰ βοηθήσουν ὅσους τὸ μελετοῦν πρεπόντως.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀμέλει ὁπηνίκα εἰς τὴν γῆν εἰσῆλθεν ὁ τοῦ Ναυῆ, βλέπων τὰς τῶν ἐχθρῶν διατάξεις, καὶ τοὺς βασιλεῖς τῶν Ἀμοῤῥαίων πάντας συνελθόντας εἰς πόλεμον, αὐτὸς ἀνθ᾿ ὅπλων καὶ ξιφῶν τὸ Δευτερονόμιον ἀναγνοὺς εἰς τὰ ὦτα πάντων, τά τε ῥήματα τοῦ νόμου ὑπομνήσας, καὶ τούτοις τὸν λαὸν καθοπλίσας, περιγέγονε τῶν πολεμίων.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὡς γνωστὸν δέ, καὶ ὁ Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ, ὅταν εἰσῆλθεν εἰς τὴν γῆν (τῆς ἐπαγγελίας) καὶ εἶδε τοὺς ἐχθρικοὺς σχηματισμοὺς καὶ τὴν πολεμικὴν σύναξιν ὅλων τῶν βασιλέων τῶν Ἀμορραίων, αὐτὸς ἀφοῦ ἀντὶ ὅπλων καὶ ξιφῶν ἀνέγνωσε τὸ Δευτερονόμιον ἐνώπιον ὅλων καὶ ὑπενθύμησε τοὺς λόγους του καὶ ἐξώπλισε δι᾿ αὐτῶν τὸν λαόν, ὑπερίσχυσεν ἐπὶ τῶν ἐχθρῶν⁸⁴.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ δὲ βασιλεὺς Ἰωσίας, εὑρεθέντος τοῦ βιβλίου, καὶ ἀναγνωσθέντος εἰς τὰς πάντων ἀκοὰς, οὐκέτι τοὺς ἐχθροὺς ἐφοβεῖτο.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ δὲ βασιλεὺς Ἰωσίας, ἀφοῦ εὑρέθη τὸ βιβλίον καὶ ἀνεγνώσθη πρὸς ὅλους, δὲν ἐφοβεῖτο πλέον τοὺς ἐχθροὺς⁸⁵.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ εἴ ποτε δὲ πόλεμος ἦν τῷ λαῷ, ἡ κιβωτὸς ἔχουσα τὰ πυξία τοῦ νόμου προώδευε πάντων, καὶ ἠρκεῖτο τούτοις ἀντὶ πάσης παρατάξεως εἰς βοήθειαν, εἰ μή τις ἦν παρὰ τοῖς βαστάζουσι καὶ ἐν τοῖς λαοῖς προκρατήσασα ἁμαρτία καὶ ὑπόκρισις.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁσάκις δὲ ἐγένετο πόλεμος κατὰ τοῦ λαοῦ, προηγεῖτο ἀπὸ ὅλους ἡ κιβωτὸς ἔχουσα τὰς ξυλίνας πλάκας τοῦ νόμου, αἱ ὁποῖαι ἦσαν ἀρκεταὶ πρὸς βοήθειαν ὑπὲρ πᾶσαν στρατιωτικὴν παράταξιν, ἂν δὲν ἐκυριάρχει πρότερον εἰς τοὺς βαστάζοντας (τὴν κιβωτὸν) καὶ εἰς τὸν λαὸν ἁμαρτία καὶ ὑποκρισία⁸⁶.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:2px solid Red">Πίστεως</span><span style="border-bottom:1px solid Red"> γὰρ καὶ γνησίας διαθέσεως χρεία</span>, ἵνα ὁ νόμος εἰς τὰ κατ᾿ εὐχὴν συνεργάζηται.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι χρειάζεται πίστις καὶ γνησία διάθεσις, διὰ νὰ συντελῆ ὁ νόμος εἰς τὴν ἐκπλήρωσιν τῶν εὐχῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">λγʹ. Ἐγὼ γοῦν, ἔλεγεν ὁ γέρων, ἤκουσα καὶ παρὰ φρονίμων ἀνδρῶν, ὡς ἄρα τὸ παλαιὸν ἐν τῷ Ἰσραὴλ, μόνον ἀναγινώσκοντες τὰς Γραφὰς, ἐδίωκον δαίμονας, καὶ ἠλέξουν τὰς παρ᾿ αὐτῶν τοῖς ἀνθρώποις γινομένας ἐπιβουλάς.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">λγʹ. Ἐγώ, τέλος, ἔλεγε ὁ γέρων, ἤκουσα, καὶ μάλιστα ἀπὸ συνετοὺς ἄνδρας, ὅτι κατὰ τοὺς παλαιοὺς χρόνους εἰς τὸν Ἰσραὴλ διὰ μόνης τῆς ἀναγνώσεως τῆς Γραφῆς ἐξέβαλλον δαίμονας καὶ ἀπεμάκρυνον τὰς ἐπιβουλάς τῶν κατὰ τῶν ἀνθρώπων⁸⁷.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Ὅθεν καὶ καταγνώσεως πάσης ἀξίους εἶναι</span> ἔλεγε <span style="border-bottom:1px dotted Pink">τοὺς ταῦτα μὲν ἀφιέντας, συντιθέντας δὲ ἑαυτοῖς ἔξωθεν πιθανὰ ῥήματα, καὶ ἐν τούτοις ἐξορκιστὰς ἑαυτοὺς ὀνομάζοντας.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο εἶναι ἀξιοκατάκριτοι, ἔλεγε, ὅσοι ἐγκαταλείπουν αὐτὰ καὶ συνθέτουν λόγους κατὰ τὴν θύραθεν εὐγλωττίαν καὶ αὐτονομάζονται ἐξορκισταὶ μὲ αὐτὰ⁸⁸.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μᾶλλον γὰρ παίζουσι, καὶ παρέχουσιν ἑαυτοὺς ἐκείνοις εἰς τὸ χλευάζεσθαι· οἷα πεπόνθασιν Ἰουδαῖοι οἱ Σκευᾶ υἱοὶ, ἐπιχειρήσαντες καὶ αὐτοὶ τὸν τρόπον τοῦτον ἐξορκίζειν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι παίζουν μᾶλλον καὶ παραδίδουν ἑαυτοὺς εἰς τὸν χλευασμὸν ἐκείνων (τ.ἔ. τῶν δαιμόνων)· τοιαῦτα ἔπαθον οἱ Ἰουδαῖοι υἱοὶ τοῦ Σκευᾶ, οἱ ὁποῖοι ἐπεχείρησαν νὰ ἐξορκίσουν δι᾿ αὐτοῦ τοῦ τρόπου⁸⁹.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Pink">Ταῦτα μὲν γὰρ ἀκούοντες παρὰ τῶν τοιούτων οἱ δαίμονες παίζουσι· τὰ δὲ τῶν ἁγίων ῥήματα φοβοῦνται, ἢ καὶ φέρειν αὐτὰ οὐ δύνανται.</span></p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι οἱ δαίμονες ἀκούοντες τοιούτου εἴδους λόγους ἀπὸ αὐτοῦ τοῦ εἴδους (τοὺς ἐξορκιστὰς) τοὺς ἐμπαίζουν· φοβοῦνται ὅμως τοὺς λόγους τῶν ἁγίων καὶ δὲν δύνανται νὰ τοὺς ὑποφέρουν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px solid Red">Ἔστι γὰρ ἐν τοῖς τῶν Γραφῶν ῥήμασιν </span><span style="border-bottom:2px solid Red">ὁ Κύριος</span>, ὃν μὴ δυνάμενοι φέρειν ἔκραζον· Δέομαί σου, μή με πρὸ καιροῦ βασανίσῃς· ἐκαίοντο γὰρ καὶ μόνον βλέποντες παρόντα τὸν Κύριον.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι εἰς τοὺς λόγους τῶν Γραφῶν ὑπάρχει ὁ Κύριος, τὸν ὁποῖον μὴ δυνάμενοι νὰ ὑποφέρουν (οἱ δαίμονες) ἐκραύγαζαν· «σὲ παρακαλῶ, μὴ μὲ βασανίσῃς, πρὸ τῆς ὥρας»⁹⁰· διότι ἐκαίοντο καὶ μόνον μὲ τὸ νὰ βλέπουν παρόντα τὸν Κύριον.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτως καὶ ὁ Παῦλος παρήγγειλε τοῖς ἀκαθάρτοις πνεύμασιν· οὕτως καὶ τοῖς μαθηταῖς ὑπετάσσετο τὰ δαιμόνια.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω καὶ ὁ Παῦλος ἐξώρκιζε τὰ ἀκάθαρτα πνεύματα⁹¹, οὕτω καὶ οἱ μαθηταὶ ὑπέτασσον τὰ δαιμόνια⁹².</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐπὶ Ἑλισσαίου δὲ τοῦ προφήτου ἐγένετο χεὶρ Κυρίου, καὶ προεφήτευσε περὶ τῶν ὑδάτων τοῖς τρισὶ βασιλεῦσιν, ὅτε ἔψαλλε κατ᾿ ἐντολὴν αὐτοῦ ὁ ψάλλων.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπίσης ὁ Ἐλισσαῖος ὁ προφήτης ἔλαβε τὴν θείαν δύναμιν καὶ ἐπροφήτευσε διὰ τὰ ὕδατα εἰς τοὺς τρεῖς βασιλεῖς, ὅταν ἔψαλλε κατ᾿ ἐντολήν του ὁ ψάλτης⁹³.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτως καὶ νῦν, εἴ τις κήδεται τῶν πασχόντων, ταῦτα λεγέτω, καὶ μᾶλλον τόν τε πάσχοντα ὠφελεῖ⁹⁴, καὶ ἑαυτοῦ τὴν πίστιν ἀληθῆ καὶ βεβαίαν ἐπιδείξεται· ὥστε, καὶ ταύτην ὁρῶντα τὸν Θεὸν, τελείαν τὴν θεραπείαν παρασχεῖν τοῖς δεομένοις.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω καὶ τώρα ὅποιος φροντίζει διὰ τοὺς πάσχοντας, ἂς λέγῃ αὐτὰ καὶ θὰ ὠφελήσῃ τὸν πάσχοντα, συγχρόνως δὲ θ᾿ ἀποδείξῃ τὴν ἀλήθειαν καὶ τὴν βεβαιότητα τῆς πίστεώς του· οὕτω δέ, ἐπειδὴ ὁ Θεὸς θὰ ἴδῃ (τὴν πίστιν του), θὰ παράσχῃ τελείαν θεραπείαν εἰς ὅσους ἔχουν ἀνάγκην αὐτῆς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο γὰρ καὶ ὁ ἅγιος γινώσκων, ἔλεγεν ἐν τῷ ριηʹ ψαλμῷ· Ἐν τοῖς δικαιώμασί σου μελετήσω, οὐκ ἐπιλήσομαι τῶν λόγων σου· καὶ πάλιν· Ψαλτὰ ἦσάν μοι τὰ δικαιώματά σου ἐν τόπῳ παροικίας μου.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι τοῦτο ἐγνώριζεν ὁ ἅγιος καὶ ἔλεγεν εἰς τὸν 118ον ψαλμόν· «Ἐν τοῖς δικαιώμασί σου μελετήσω, οὐκ ἐπιλήσομαι τῶν λόγων σου», καὶ πάλιν· «Ψαλτὰ ἦσάν μοι τὰ δικαιώματά σου ἐν τόπῳ παροικίας μου».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐν τούτοις γὰρ καὶ σωτηρίαν ἐκέρδαινον, λέγοντες· Εἰ μὴ ὅτι ὁ νόμος σου μελέτη μου ἐστὶ, τότε ἂν ἀπωλόμην ἐν τῇ ταπεινώσει μου.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δι᾿ αὐτῶν δὲ ἐπετύγχανον τὴν σωτηρίαν, λέγοντες· «Εἰ μὴ ὅτι ὁ νόμος σου μελέτη μου ἐστί, τότε ἂν ἀπωλόμην ἐν τῇ ταπεινώσει μου»⁹⁵.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅθεν καὶ ὁ Παῦλος ἐν τούτοις ἠσφαλίζετο τὸν ἑαυτοῦ μαθητὴν, λέγων· Ταῦτα μελέτα, ἐν τούτοις ἴσθι, ἵνα σου ἡ προκοπὴ φανερὰ γένηται.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο καὶ ὁ Παῦλος δι᾿ αὐτῶν διησφάλιζε τὸν μαθητήν του συνιστῶν· «Αὐτὰ νὰ μελετᾷς, εἰς αὐτὰ νὰ παραμένῃς, διὰ νὰ γίνῃ φανερὰ ἡ προκοπή σου»⁹⁶.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ταῦτα καὶ σὺ μελετῶν, καὶ συνετῶς ἐντυγχάνων· οὕτως τοῖς ψαλμοῖς, τὸν μὲν ἐν ἑκάστῳ νοῦν ὁδηγούμενος ὑπὸ τοῦ Πνεύματος καταλαβεῖν δυνήσῃ. Τοιοῦτον δὲ καὶ σὺ ζηλώσεις βίον, οἷον ἔσχον οἱ ταῦτα θεοφορούμενοι λαλήσαντες ἄνδρες ἅγιοι.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὰ καὶ σὺ νὰ μελετᾷς καὶ ν᾿ ἀναγινώσκῃς μετὰ συνέσεως τοὺς ψαλμοὺς καὶ θὰ δυνηθῇς μὲν νὰ κατανοήσῃς τὸ νόημα καθενός, ὁδηγούμενος ὑπὸ τοῦ Πνεύματος⁹⁷, θὰ μιμηθῇς δὲ τοιοῦτον βίον, ὁποῖον εἶχον οἱ θεοκίνητοι ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι ἐλάλησαν αὐτά.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1"></p></td><td style="border-right:solid 1px antiquewhite;background-color:antiquewhite" valign="top" bgcolor="antiquewhite"></td><td valign="top"></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">

ΕΠΕ 15, σελ. 12-73.​

</p></td></tr></table>
<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="18%"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">1. Α᾿ Τιμ. 3, 16· πρβλ. Β᾿ Πέτρ. 1, 21.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">2. Οὕτω καλοῦνται τὰ πέντε πρῶτα βιβλία τῆς Π. Διαθήκης, ἤτοι ἡ Γένεσις, ἡ Ἔξοδος, τὸ Λευϊτικόν, οἱ Ἀριθμοὶ καὶ τὸ Δευτερονόμιον.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">3. Τρίτευχος καλοῦνται ἐνταῦθα τὰ βιβλία Ἰησοῦς τοῦ Ναυῆ, Κριταὶ καὶ Ρούθ. Ὁ ὅρος ἐσχηματίσθη ὑπὸ τοῦ Μ. Ἀθανασίου (ἤ ἄλλου τινός) κατ᾿ ἀναλογίαν πρὸς τὸν ὅρον Πεντάτευχος.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">4. Τῶν πάντων, ἔκδ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">5. Τοῦτο ἐπεξηγεῖται εἰς τὴν συνέχειαν, ἔνθα παρατίθενται χωρία διαφόρων ψαλμῶν ἀναφερόμενα εἰς τὸ περιεχόμενον ὁλοκλήρων βιβλίων.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">6. Οὕτως ἀποκαλοῦνται οἱ ψαλμοὶ 119-133, τὸ «μικρὸν ψαλτήριον ἐν τῷ ψαλτηρίῳ». Ἡ πιθανωτέρα ἐκδοχὴ πρὸς ἑρμηνείαν τοῦ δοθέντος εἰς τὴν ὁμάδα αὐτὴν ὀνόματος εἶναι ὅτι ἐψάλλοντο οἱ ἐν λόγῳ ψαλμοὶ ὑπὸ τῶν Ἰουδαίων κατὰ τὴν πορείαν των πρὸς τὴν Ἰερουσαλήμ, ὅπου μετέβαινον διὰ νὰ ἐορτάσουν τὰς μεγάλας ἑορτάς. Ἐπειδὴ ἡ ἀγία πόλις ἔκειτο ὑψηλότερον τῆς λοιπῆς χώρας, τὸ ταξίδιον ἀπετέλει ἀνάβασιν, ἐντεῦθεν καὶ τὰ ψαλλόμενα ᾄσματα καλοῦνται «ᾠδαὶ τῶν ἀναβαθμῶν» ὑπὸ τῶν Ο᾿, ἢ «ᾆσμα τῶν ἀναβάσεων» ἢ ἁπλῶς «εἰς τὰς ἀναβάσεις» ὑπὸ τῶν ἄλλων μεταφραστῶν. Ἧττον πιθανὴ εἶναι ἡ ὑπὸ τοῦ Μ. Ἀθανασίου καὶ ἄλλων πατέρων διατυπουμένη ἄποψις, ὅτι ἡ ἀνάβασις ἀναφέρεται εἰς τὴν ἐπιστροφὴν ἀπὸ τῆς βαβυλωνείου αἰχμαλωσίας.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">7. Ἐν τριακοστῷ δευτέρῳ, ἔκδ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">8. Γέν. 1, 3.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">9. Γέν. 1, 6.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">10. Οὕτως ἐπίστευον αἱ γνωστικαὶ αἱρέσεις, οἱ ὀπαδοὶ τῶν ὁποίων ἀποκαλοῦνται ὑπὸ τῶν Πατέρων συνήθως διὰ τὸν λόγον αὐτὸν Δοκῆται, διότι ἰσχυρίζοντο ὅτι ὁ Χριστὸς δὲν ἦτο πραγματικὸς ἄνθρωπος, ἀλλ᾿ ἐφαίνετο (ἐδόκει) μόνον ὡς ἄνθρωπος.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">11. Ἰω. 1, 1.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">12. Ἰω. 1, 3.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">13. Ἰω. 1, 14.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">14. Λουκ. 1, 28.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">15. Ἠσ. 53, 4.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">16. Κοινόν, ἔκδ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">17. Προφανῶς ὁ γέρων, τὸν ὁποῖον ἐμνημόνευσεν εἰς τὴν ἀρχὴν τοῦ ἔργου ὁ Μ. Ἀθανάσιος. Ἡ ἀναφορὰ ἀποσκοπεῖ εἰς τὸ νὰ τονώσῃ πως τὴν διήγησιν καὶ νὰ εἰσαγάγῃ εἰς τὸ ἑπόμενον μέρος.</p></td><td bgcolor="white" width="2%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="18%><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">18. Ἡ ᾠδὴ τοῦ Μωυσέως εἶναι ἢ τὸ Ἐξ. 15, 1 - 19 ἢ τὸ Δευτ. 32, 1 - 43. Ἐκ τῶν ᾀσμάτων τοῦ Ἠσαΐου γνωστότερα εἶναι τὰ ἀναφερόμενα εἰς τὸν «πάσχοντα παῖδα Κυρίου» (Ἠσ. κεφ. 49,14 - 55,13), ἡ ἔμμετρος δὲ προσευχὴ τοῦ Ἀββακοὺμ διαλαμβάνει τὸ 3ον κεφ. τοῦ ὁμωνύμου βιβλίου. Αἱ ᾠδαὶ τοῦ Μωυσέως ἀποτελοῦν τὴν α᾿ καὶ β᾿ ἡ προσευχὴ τοῦ Ἀββακοὺμ τὴν δ᾿ καὶ ἡ προσευχὴ τοῦ Ἠσαΐου (26, 9 - 20) τὴν ε᾿ ᾠδὴν τῆς ἑωθινῆς στιχολογίας.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">19. Ἐν ἑαυτῷ, ἔκδ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">20. Βλ. Α᾿ Κορ. 12, 4 ἑ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">21. Ἠσ. 1, 16.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">22. Ἰερ. 4, 14.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">23. Πρόκειται περὶ τοῦ γνωστοῦ δευτεροκανονικοῦ τεμαχίου περὶ τῆς Σωσάννης, τὸ ὁποῖον προτάσσεται τοῦ βιβλίου τοῦ Δανιὴλ κατὰ τὴν μετάφρασιν τοῦ Θεοδοτίωνος.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">24. Περὶ τοῦ βασιλέως τῶν Ἀσσυρίων Σενναχηρεὶμ καὶ τοῦ στρατηγοῦ του Ραψάκη, οἱ ὁποῖοι εἰσέβαλον εἰς τὴν Ἰουδαίαν κατὰ τὴν ἐποχὴν τοῦ βασιλέως Ἐζεκίου (715 - 686 π.Χ.) βλ. Ἠσ. κεφ. 36 - 39 καὶ Δ᾿ Βασ. κεφ. 18 - 20.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">25. Ἅπερ, ἔκδ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">26. Ψαλμ. 36, 8.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">27. Ψαλμ. 33, 15.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">28. Βλ. λ.χ. τοὺς ψαλμοὺς 104 καὶ 105.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">29. Ἀπ᾿ εἰκόνος, ἔκδ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">30. Ὡς.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">31. Πιθ. διδάσκεσθαι.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">32. Ρωμ. 5, 3 - 5.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">33. Βλ. Α᾿ Θεσ. 5, 18· πρβλ. Ἐφ. 5, 20· Κολ. 3, 17.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">34. Β᾿ Τιμ. 3, 12.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">35. Ἰδίων αὐτοῦ ὄντων</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">36. Πρβλ. Φιλιπ. 3, 1.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">37. Βλ. Γ᾿ Βασ. 17, 1 καὶ Δ᾿ Βασ. 3, 14.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">38. Ἔξ. 33, 13.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">39. Ἔξ. 32, 32.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">40. Ὁ ἱ. πατὴρ ἀναφέρεται προφανῶς εἰς τὴν ἐπ᾿ ἐκκλησίας ἀνάγνωσιν (ἐμμελῶς πως) τῶν ψαλμῶν. Εἶναι δὲ γνωστὸν ὅτι ἀνέκαθεν τὸ ψαλτήριον ἀπετέλεσε τὴν σπονδυλικὴν στήλην τῶν ἀκολουθιῶν τόσον τοῦ μοναχικοῦ ὅσον καὶ τοῦ ᾀσματικοῦ (κοσμικοῦ) τυπικοῦ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">41. Δὲν εἶναι σαφὲς ἂν ὁ ἱ. πατὴρ ἀναφέρεται ἐνταῦθα εἰς τοὺς συντάκτας ἢ τοὺς ἀναγνώστας τῶν ψαλμῶν επ᾿ ἐκκλησίας.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">42. Ματθ. 11, 29.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">43. Α᾿ Κορ. 11, 1.</p></td><td bgcolor="white" width="2%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="18%><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">44. Ματθ. 12, 36.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">45. Ἡ ἀπειλὴ ἀναφέρεται προφανῶς εἰς ἀπειλὴν τιμωρίας διὰ διαπραχθεῖσαν ἁμαρτίαν.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">46. Ὁ Μ. Ἀθανάσιος εἶχεν ἀρκούντως πεῖραν νομικῶν σκευωριῶν καὶ ψευδῶν δικῶν, ὥστε τὸ λεγόμενον νὰ ἀπορρέῃ ἐκ τῆς πραγματικότητος τοῦ βίου του.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">47. Εἰς τὸν ψαλμὸν τὸ χρῖσμα ἀναφέρεται εἰς τὴν τελετὴν ἐνθρονίσεως τοῦ βασιλέως· ἐνταῦθα ὅμως ὁ ἱ. πατὴρ ἀναφέρει αὐτὸ εἰς τὸ βάπτισμα, ἀπευθύνεται δηλ. πρὸς κατηχουμένους.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">48. Ὁ ὑπαινιγμὸς ἀναφέρεται εἰς γνωστικὰς αἱρέσεις, αἱ ὁποῖαι πρεσβεύουσαι μίαν κοσμολογικὴν διαρχίαν, ἐπεξέτεινον αὐτὴν καὶ εἰς τὴν ἀνθρωπολογίαν· οὕτως ἐπρέσβευον κυρίως οἱ Μανιχαῖοι.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">49. Πατέρες ἐνταῦθα, ὡς καὶ ἀλλαχοῦ, εἶναι οἱ πατριάρχαι τοῦ Ἰσραήλ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">50. Εἰς στήλας ἐκ μαρμάρου (ἢ ἐκ ξύλου) ἐγράφοντο κατὰ τὴν ἀρχαιότητα αἱ πράξεις τῶν βασιλέων καὶ τῶν ἀρχόντων ἢ καὶ οἱ νόμοι.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">51. Βλ. Β᾿ Κορ. 5, 2.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">52. Βλ. Ματθ. 26, 3 ἑ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">53. Βλ. Μαρκ. 11, 23.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">54. Φιλιπ. 3, 13.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">55. Ἤτοι τοὺς ψαλμοὺς 119 - 133.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">56. Ὡς φαίνεται κατὰ τὴν ἐποχὴν τοῦ ἱ. πατρὸς οἱ ψαλμοὶ ἐλέγοντο ἀντιφωνικῶς ὑπὸ τῶν ψαλτῶν, ὁ δὲ λαὸς ἔψαλλε τὴν ἐπῳδὸν (τὴν «ἐπακοήν») εἰς τὸ τέλος ἑκάστου στίχου.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">57. Ἡ «κατὰ πλάτος φωνή» ἀντιστοιχεῖ πρὸς τὴν ψαλμῳδίαν ὑπὸ τὴν σημερινὴν ἔννοιαν τῆς λέξεως.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">58. Βλ. Δευτ. 6, 5.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">59. Τὸ παράδειγμα εἶναι εἰλημμένον ἐξ ὀρχήστρας ἐκ πλειόνων αὐλῶν, οἱ παῖκται τῶν ὁποίων ὑπὸ τὴν διεύθυνσιν τοῦ ἀρχιμουσικοῦ παίζουν οὕτως, ὥστε τελικῶς αἱ διαφοραὶ νὰ συνθέσουν μίαν ἁρμονικὴν σύνθεσιν.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">60. «διὰ μὲν λογιστικοῦ λογίζεται τὴν αρετὴν, διὰ δὲ τοῦ ἐπιθυμητικοῦ ἀγαπᾶ τὸν Θεὸν, διὰ δὲ τοῦ <span style="border-bottom:1px dotted Red">θυμικοῦ</span>, ὀργίζεται τοῖς δαίμοσιν, ἀνδριζομένη κατ’ αὐτῶν» (Ἀναστασίου Σιναΐτου, MPG 89, 79).</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">61. Ἰω. 18, 38.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">62. Βλ. τὴν σχετικὴν διήγησιν ἐν ἀρχῇ τοῦ βιβλίου τοῦ Δανιήλ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">63. Βλ. Α᾿ Κορ. 2, 16.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">64. Ὁ ἱ. πατὴρ ἀναφέρεται ἴσως εἰς τὸ Ψαλμ. 146, 1, ὁπότε τὸ Κύριος ἀναφέρεται εἰς τὸν Θεὸν Πατέρα.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">65. Εὐθυμία.</p></td><td bgcolor="white" width="2%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="18%><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">66. Ἰακ. 5, 13.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">67. Ψαλμ. 41, 6. 12· 42, 5.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">68. Ψαλμ. 72, 2.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">69. Ψαλμ. 117, 6.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">70. Σοφ. Σειρ. 15, 9.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">71. Πρβλ. Α᾿ Κορ. 14, 14 - 15.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">72. Ὡς ὁ Ἀπ. Παῦλος ἐν Α᾿ Κορ. 14, 17 - 19, οὕτω καὶ ὁ ἱ. πατὴρ ἐνταῦθα ὁρίζει ὡς τόπον ἐκδηλώσεως τῶν χαρισμάτων τὴν Ἐκκλησίαν, θέτει δὲ ὡς κριτήριον τὴν οἰκοδομὴν τοῦ σώματος τοῦ Χριστοῦ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">73. Βλ. Α᾿ Βασ. 16, 23.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">74. Πρβλ. ΟΕ᾿ Κανόνα τῆς Πενθέκτης Οἰκ. Συνόδου «Τοὺς ἐπὶ τῷ ψάλλειν ἐν ταῖς ἐκκλησίαις παραγινομένους, βουλόμεθα, μήτε βοαῖς ἀτάκτοις κεχρῆσθαι καὶ τὴν φύσιν πρὸς κραυγὴν ἐκβιάζεσθαι μήτε τι ἐπιλέγειν τῶν μὴ ἐκκλησίᾳ ἁρμοδίων τε καὶ οἰκείων· ἀλλὰ μετὰ πολλῆς προσοχῆς καὶ κατανύξεως τὰς τοιαύτας ψαλμῳδίας προσάγειν τῷ τῶν κρυπτῶν ἐφόρων Θεῷ».</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">75. Βλ. Ψαλμ. 150, 3-5. Ἡ χρῆσις μουσικῶν ὀργάνων κατὰ τὴν λατρείαν ἦτο εὐρύτατα διαδεδομένη εἰς τὸν ἀρχαῖον κόσμον. Ἐκ τῆς Π. Διαθήκης ἐκληρονομήθη ὑπὸ τῆς αἰθιοπικῆς Ἐκκλησίας, ἡ ὁποία διατηρεῖ τὴν χρῆσιν μουσικῶν ὀργάνων μέχρι σήμερον.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">76. Ἐλευθέρα παράθεσις τοῦ Ρωμ. 8, 13· «εἰ δὲ Πνεύματι τὰς πράξεις τοῦ σώματος θανατοῦτε, ζήσεσθε».</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">77. Ἀνισότης καὶ ἰσότης σημαίνουν ἐνταῦθα τὴν ὕπαρξιν ἢ μὴ τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς ἐλευθερίας εἰς τὴν ψυχήν. Ἡ ψυχὴ εἶναι «ἴση» καὶ εὑρίσκεται ἐν ἁρμονίᾳ πρὸς τὴν φυσικήν της κατάστασιν, ἐν ᾧ μέτρῳ «συμφωνεῖ» πρὸς τὰς βουλὰς τοῦ Θεοῦ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">78. Ὁ ἀνθρώπινος βίος δηλ. ἀποτελεῖ ἓν σύνολον ψυχικῶν διαθέσεων καὶ σκέψεων, αἱ ὁποῖαι καθορίζουν τὰς πράξεις. Κατὰ συνέπειαν οἱ Ψαλμοί, ἀναφερόμενοι εἰς τὰ βασικὰ χαρακτηριστικὰ τοῦ ἀνθρωπίνου βίου, περιλαμβάνουν τὸ σύνολον τῶν προβλημάτων ἑκάστου ἀνθρώπου.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">79. Ὁ ἱ. πατὴρ ἀναφέρεται εἰς τὴν ἰδίᾳ κατὰ τοὺς χρόνους τοῦ Ἰουλιανοῦ ἀναφανεῖσαν τάσιν γλωσσικῆς βελτιώσεως τῆς Π. Διαθήκης ἐπὶ τὸ «κλασσικώτερον». Περιττὸν νὰ λεχθῇ ὅτι τοιαύτη μεταχείρησις τῶν ἱερῶν κειμένων εἶναι ἀνεπίτρεπτος. Αἱ ἀλήθειαι τῆς ἀγίας Γραφῆς δὲν ἔχουν ἀνάγκην τῶν δεκανικίων τῆς ἀνθρωπίνης ρητορείας διὰ νὰ σώσουν τὸν ἄνθρωπον.</p></td><td bgcolor="white" width="2%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="18%><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">80. Πρβλ. Β᾿ Πετρ. 1, 21.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">81. Ἑβρ. 11, 33-35.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">82. Πρβλ. Δευτ. 31, 19. Ἡ «μεγάλη ᾨδή» εἶναι ἡ Β᾿ τῶν ἐννέα βιβλικῶν ᾠδῶν, περιέχεται δὲ ἐν Δευτ. 32,1-43. Λέγεται «μεγάλη» ὡς μεγαλυτέρας ἐκτάσεως ἀπὸ τὴν πρώτην ᾠδὴν (Ἔξ. 15,1-19). Ὑπὸ τῶν νεωτέρων ἀποκαλεῖται συνήθως «κύκνειον ᾆσμα» τοῦ Μωυσέως, ὡς λεχθεῖσα ὑπ᾿ αὐτοῦ ὀλίγον πρὸ τοῦ θανάτου του.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">83. Πρβλ. Δευτ. 17, 18.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">84. Βλ. Ἰησ. Ναυῆ 1, 8-9, ἰδίᾳ δὲ 9, 2.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">85. Βλ. Δ᾿ Βασ. 22, 1 κ.ἑ. καὶ Β᾿ Παρ. 34, 1 κ.ἑ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">86. Βλ. Ἰησ. Ναυῆ 6, 8 κ.ἑ. καὶ Α᾿ Βασ. 4, 3 κ.ἑ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">87. Ὁ ἱστορικὸς Ἰώσηπος (Ἀρχαιολογία 8, 2, 5) ἀναφέρει τὸν ἐξορκισμὸν δαίμονος ὑπὸ τοῦ Ἰουδαίου Ἐλεάζαρ, εἰς δὲ τὰς ραββινικὰς πηγὰς ἀναφέρονται ἀνάλογοι περιπτώσεις. Ὁ ἱ. πατὴρ εἶχε προφανῶς γνῶσιν παρομοίων περιστατικῶν.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">88. Οἱ ἐξορκισταὶ ἀρχικῶς ἀπετέλουν χαρισματούχους, ὡς ρητῶς λέγεται εἰς τὰς Ἀπ. Διαταγὰς 8, 26· «ἐπορκιστὴς οὐ χειροτονεῖται· εὐνοίας γὰρ ἑκουσίου τὸ ἔπαθλον καὶ χάριτος Θεοῦ διὰ Χριστοῦ ἐπιφοιτήσει τοῦ ἁγίου Πνεύματος· ὁ γὰρ λαβὼν χάρισμα ἰαμάτων δι᾿ ἀποκαλύψεως ὑπὸ Θεοῦ ἀναδείκνυται, φανερᾶς οὔσης πᾶσιν τῆς ἐν αὐτῷ χάριτος». Κατὰ τὴν ἐποχὴν ὅμως τοῦ Μ. Ἀθανασίου γίνεται σύντονος προσπάθεια ὑπαγωγῆς τῶν ἐξορκιστῶν ὑπὸ τὸν κατὰ τόπους ἐπίσκοπον διὰ τῆς χειροθεσίας· βλ. τὸν 10ον κανόνα τῆς ἐν Ἀντιοχείᾳ καὶ τοὺς 24ον καὶ 26ον τῆς ἐν Λαοδικείᾳ συνόδου. Ὁ ἱερὸς πατὴρ ἀναφέρεται εἰς τὴν πρώτην περίπτωσιν, ὅπου, ὡς λέγει, παρουσιάζοντο ἔκτροπα τῇ ἐπιδράσει ἀναλόγων φαινομένων τοῦ ἐθνικοῦ κόσμου πιθανῶς (βλ. Λουκιανοῦ, Φιλοψευδὴς 12).</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">89. Βλ. Πράξ. 19, 14 κ.ἑ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">90. Λουκ. 8, 28.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">91. Βλ. Πράξ. 16, 18.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">92. Βλ. Λουκ. 10, 17.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">93. Βλ. Δ᾿ Βασ. 3, 15 κ.ἑ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">94. Ὠφελήσει, ἔκδ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">95. Ψαλμ. 118, 16. 54. - 92.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">96. Α᾿ Τιμ. 4, 15.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">97. Πρβλ. Ἰω. 16, 13.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td></tr></table>

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td rowspan="32" style="background-color:antiquewhite"></td><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom"><p style="margin-top: 1; margin-bottom: 0">

ΤΟΥ ΑΓΙΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ
ΑΡΧΙΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΑΛΕΞΑΝΔΡΕΙΑΣ​

</p><p style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">

Ὑπόθεσις εἰς τοὺς Ψαλμούς.​

</p></td><td style="border-right:solid 1px antiquewhite;background-color:antiquewhite"></td><td></td><td><p style="margin-top: 1; margin-bottom: 1">

Ἑρμηνεία:​

</p></td><td rowspan="32"></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐν τῇ Ἑβραϊκῇ βίβλῳ τῶν Ψαλμῶν ἄνευ τῆς τοῦ ἀριθμοῦ προσθήκης ἀνεγράφησαν οἱ πάντες καὶ διαφόρως· οἱ μέν εἰσι συνημμένοι, οἱ δὲ διῃρημένοι.</p></td><td rowspan="30" style="border-right:dotted 1px black;background-color:antiquewhite"></td><td rowspan="30"></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰς τὸ ἑβραϊκὸν βιβλίον τῶν Ψαλμῶν ὅλοι (οἱ ψαλμοὶ) ἐγράφησαν ἄνευ τῆς προσθήκης τοῦ ἀριθμοῦ καὶ κατὰ διάφορον τρόπον· ἄλλοι μὲν εἶναι ἡνωμένοι, ἄλλοι δὲ διῃρημένοι.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτίκα γοῦν ὁ πρῶτος καὶ ὁ δεύτερος κατὰ τὸ Ἑβραϊκὸν συνημμένοι· καὶ πάλιν ὁ ἔνατος, συνημμένος παρ' ἡμῖν, ἐν τῷ Ἑβραϊκῷ διῄρηται εἰς δύο.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Π.χ. ὁ πρῶτος καὶ ὁ δεύτερος κατὰ τὸ ἑβραϊκὸν εἶναι ἡνωμένοι· ἀντιθέτως δὲ ὁ ἔνατος ἑνιαῖος εἰς ἡμᾶς, εἰς τὸ ἑβραϊκὸν διαιρεῖται εἰς δύο.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ πᾶσα δὲ ἡ τῶν Ψαλμῶν βίβλος εἰς μέρη πέντε διῄρηται.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ ὅλον δὲ βιβλίον τῶν Ψαλμῶν διαιρεῖται εἰς πέντε μέρη.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Παρατηρητέον δὲ, ὅτι μὴ κατὰ ἀκολουθίαν τῶν τῆς ἱστορίας χρόνων ἡ τῶν Ψαλμῶν σύγκειται τάξις· ἐνήλλακται δὲ παρὰ πολλοῖς τοῖς χρόνοις, ὡς ἡ βίβλος τῶν Βασιλειῶν δηλοῖ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πρέπει δὲ νὰ παρατηρηθῇ ὅτι ἡ τάξις τῶν ψαλμῶν δὲν βασίζεται ἐπὶ τῆς ἱστορικῆς διαδοχῆς τῶν γεγονότων¹· ἀναφέρεται δὲ ἐναλλὰξ εἰς πολλὰς ἐποχάς, ὅπως γίνεται σαφὲς ἐκ τῶν βιβλίων τῶν Βασιλειῶν².</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πολλῆς γὰρ εἰδωλολατρείας κατακρατησάσης τοῦ τῶν Ἰουδαίων ἔθνους, λήθην αὐτοὺς πεποιῆσθαι τῶν πατρικῶν Γραφῶν, ὡς μηδὲ φαίνεσθαι βίβλον τοῦ Μωσέως νόμου, μηδὲ μὴν τῆς τῶν πατέρων εὐσεβείας τι σώζεσθαι παρ' αὐτοῖς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν δηλ. ἐπεκράτησε μεγάλη εἰδωλολατρεία εἰς τὸ ἰουδαϊκὸν ἔθνος οἱ Ἰουδαῖοι ἐλησμόνησαν τὰς Γραφὰς τῶν προγόνων, ὥστε καὶ τὸ βιβλίον τοῦ νόμου τοῦ Μωυσέως νὰ περιπέσῃ εἰς ἀφάνειαν³, ἀλλὰ καὶ ἡ εὐσέβεια τῶν πατέρων νὰ μὴ σώζεται πλέον εἰς αὐτούς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅτε γοῦν καὶ τοὺς προφήτας ἀνῄρουν, διελέγχοντας αὐτῶν τὰς δυσσεβείας, καὶ τούτων ἕνεκα τὸ πρῶτον τῇ τῶν Ἀσσυρίων παρεδόθησαν αἰχμαλωσίᾳ· μετὰ δὲ ταῦτά τινα τῶν προφητῶν, περὶ τῆς συναγωγῆς αὐτῶν ἐσπουδακότα, μετά γε τῶν λοιπῶν καὶ τὴν βίβλον τῶν Ψαλμῶν συναγηοχέναι· οὐκ ἀθρόως εὑρόντα τοὺς πάντας, ἀλλὰ κατὰ διαφόρους χρόνους· κατατάττειν δὲ ἐν πρώτοις τοὺς πρώτους εὑρισκομένους· διὸ μηδὲ τοῦ Δαυῒδ ἐφεξῆς εὑρίσκεσθαι τοὺς πάντας, ἐν δὲ τῷ μεταξὺ καὶ τῶν υἱῶν Κορὲ, καὶ τοῦ Ἀσὰφ, καὶ Σολομῶντος, καὶ Μωσέως, Αἰθάμ τε τοῦ Ἰσραηλίτου, καὶ Αἰμὰν, καὶ πάλιν τοῦ Δαυῒδ, εὑρίσκεσθαι ἀναμὶξ ἐν τῇ βίβλῳ τεταγμένους· οὐ καθ' οὓς ἐλέχθησαν χρόνους, ἀλλὰ καθ' οὓς εὕραντο.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τότε, λοιπόν, ἐφόνευαν καὶ τοὺς προφήτας, ἐπειδὴ ἤλεγχον τὰς δυσσεβείας των, καὶ ἕνεκα τούτων περιέπεσαν τὸ πρῶτον εἰς τὴν αἰχμαλωσίαν τῶν Ἀσσυρίων⁴. Μετὰ ταῦτα δὲ κάποιος προφήτης, ὁ ὁποῖος ἐφρόντισε διὰ τὴν συναγωγήν των⁵, μεταξὺ τῶν ἄλλων (βιβλίων) περιεμάζευσε καὶ τὸ βιβλίον τῶν Ψαλμῶν. Δὲν ἀνεῦρε ὅμως διὰ μιᾶς ὅλους τοὺς ψαλμούς, ἀλλὰ κατὰ διαφόρους χρόνους· κατέταξε δὲ πρώτους ὅσους εὑρίσκοντο πρῶτοι. Δι᾿ αὐτὸν τὸν λόγον δὲν εὑρίσκονται ὅλοι οἱ ψαλμοὶ τοῦ Δαβὶδ κατὰ σειράν, ἀλλὰ παρεμβάλλονται εἰς τὸ μεταξὺ καὶ τῶν υἱῶν Κορέ, τοῦ Ἀσάφ, τοῦ Σολομῶντος, τοῦ Μωυσέως, τοῦ Αἰθὰμ τοῦ Ἰσραηλίτου καὶ τοῦ Αἰμάν, καὶ πάλιν τοῦ Δαβὶδ εὑρίσκονται τοποθετημένοι ἄνευ τάξεως εἰς τὸ βιβλίον, ὄχι κατὰ τὴν ἐποχὴν κατὰ τὴν ὁποίαν ἐλέχθησαν, ἀλλ᾿ ἀναλόγως τοῦ χρόνου κατὰ τὸν ὁποῖον εὑρέθησαν⁶.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ δ' αὐτὸ εὕροις γεγενημένον καὶ ἐν ταῖς τῶν προφητῶν περικοπαῖς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ ἴδιον ἔχει γίνει καὶ εἰς τὰς περικοπὰς τῶν προφητῶν⁷, ὡς δύνασαι νὰ διαπιστώσῃς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοὺς δὲ μετὰ τὸν πρῶτον καὶ δωδέκατον ἀνεπιγράφους ψαλμοὺς, καὶ τοὺς ἐπιγραφὴν ἔχοντας, οὐ δηλοῦντας τίνος εἰσὶν, ἐκείνων εἶναι παῖδες Ἑβραίων φασὶ, ὧν τοὔνομα φέρεται ἐν ταῖς τῶν ἀνεπιγράφων προτεταγμέναις.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ ἀκολουθοῦντες δὲ τὸν δεύτερον καὶ τὸν δωδέκατον ἀνεπίγραφοι ψαλμοὶ ὡς καὶ οἱ ἔχοντες ἐπιγραφὴν μὴ δηλοῦσαν τίνος εἶναι, ἀνήκουν εἰς ἐκείνους, λέγουν οἱ Ἑβραῖοι, τὸ ὄνομα τῶν ὁποίων ἀναφέρεται εἰς τὰς ἐπιγραφὰς τῶν προηγουμένων ἀνεπιγράφων.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸν δὲ πρῶτον καὶ δεύτερον, ἕνα ὄντας ἄμφω, τοῦ Δαυῒδ ὑπάρχειν ἡγοῦμαι, διὰ τὸ πάντας τοὺς ἐν τῷ πρώτῳ μέρει τῶν Ψαλμῶν ἐφεξῆς αὐτοῦ εἶναι.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ πρῶτος καὶ ὁ δεύτερος, ἐπειδὴ ἀμφότεροι εἶναι εἷς ψαλμός, νομίζω ὅτι εἶναι τοῦ Δαβίδ, διότι ὅλοι οἱ ψαλμοὶ τοῦ πρώτου μέρους τοῦ Ψαλτηρίου εἶναι συνεχῶς ἰδικοί του.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀπὸ γοῦν τοῦ τρίτου μέχρι τοῦ μʹ τοῦ Δαυῒδ ἐπιγράφονται οἱ πάντες· διό μοι δοκοῦσιν ὑπάρχειν τοῦ αὐτοῦ ὅ τε πρῶτος καὶ ὁ δεύτερος.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πράγματι ἀπὸ τοῦ 3ου μέχρι τοῦ 40ου ἀποδίδονται διὰ τῶν ἐπιγραφῶν ὅλοι εἰς τὸν Δαβίδ· διὰ τοῦτο νομίζω ὅτι τοῦ ἰδίου εἶναι καὶ ὁ πρῶτος καὶ ὁ δεύτερος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πιστοῦται δὲ λόγον ἡ τῶν Πράξεων τῶν ἀποστόλων βίβλος, ἐν ᾗ εἴρηται· Δέσποτα, σὺ ἐποίησας τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν, καὶ τὴν θάλασσαν, καὶ πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς· ὁ τοῦ πατρὸς ἡμῶν διὰ Πνεύματος ἁγίου στόματος παιδός σου Δαυῒδ εἰπών· Ἵνα τί ἐφρύαξαν ἔθνη, καὶ λαοὶ ἐμελέτησαν κενά;</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀποδεικνύει δὲ τοῦτο καὶ τὸ βιβλίον τῶν Πράξεων τῶν ἀποστόλων, εἰς τὸ ὁποῖον λέγεται· «Δέσποτα, σὺ ἔκανες τὸν οὐρανὸν καὶ τὴν γῆν καὶ τὴν θάλασσαν καὶ ὅλα ὅσα ὑπάρχουν εἰς αὐτά· σὺ εἶπες διὰ τοῦ ἁγίου Πνεύματος μὲ τὸ στόμα τοῦ πατρός μου καὶ δούλου σου Δαβίδ· διατί ἐφρύαξαν τὰ ἔθνη καὶ οἱ λαοὶ ἐσκέφθησαν μάταια πράγματα»⁸;.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σαφῶς γὰρ διὰ τούτων τὸν βʹ ψαλμὸν τοῦ Δαυῒδ ἔφησεν εἶναι.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δι᾿ αὐτῶν σαφῶς εἶπεν ὅτι ὁ 2ος ψαλμὸς εἶναι τοῦ Δαβίδ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀποσεσιωπῆσθαι δὲ εἰκὸς ἐπ' αὐτὸν τὴν τοῦ Δαυῒδ προγραφὴν, διὰ τὸ γυμνὴν ἔχειν περὶ τοῦ Κυρίου προφητείαν, ἐν ᾗ εἴρηται· Κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶναι δὲ φυσικὸν ὅτι ἔχει παραλειφθῆ εἰς αὐτὸν ἡ ἐπιγραφὴ «τοῦ Δαβίδ», διότι περιέχει τὴν φανερὰν περὶ τοῦ Κυρίου προφητείαν, εἰς τὴν ὁποίαν λέγεται· «Κατὰ τοῦ Κυρίου καὶ κατὰ τοῦ Χριστοῦ αὐτοῦ»⁹.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἷς ἀκολούθως ἐπιλέγει ἐξ αὐτοῦ τοῦ προσώπου τοῦ Χριστοῦ τό· Κύριος εἶπε πρὸς μέ· Υἱός μου εἶ σύ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀκολούθως δὲ προσθέτει τοὺς ὑπ᾿ αὐτοῦ τοῦ Χριστοῦ λεγομένους λόγους· «Κύριος εἶπε πρός με· Υἱός μου εἶ σύ»¹⁰.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Φέρονται τοίνυν ψαλμοὶ οἱ πάντες ρνʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅλοι δὲ οἱ ψαλμοὶ εἶναι 150.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τινὲς δὲ νομίζουσι τοὺς πάντας εἶναι τοῦ μακαρίου Δαυΐδ· οὐ σημαίνεται δὲ τοῦτο.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὡρισμένοι ὑποστηρίζουν ὅτι εἶναι ὅλοι τοῦ μακαρίου Δαβίδ, τοῦτο ὅμως δὲν εἶναι ὀρθόν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ μὲν γὰρ πάντες ἀναφέρονται τοῦ Δαυΐδ· ἐν δὲ ταῖς ἐπιγραφαῖς δείκνυται τίς τίνος ψαλμὸς γεγένηται.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ὅλοι μὲν ἀποδίδονται εἰς τὸν Δαυίδ, εἰς τὰς ἐπιγραφὰς ὅμως φαίνεται ποῖος (Ψαλμὸς) ἀνήκει εἰς κάθε ἕνα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τέσσαρες γὰρ ἄρχοντες ᾠδῶν ἐξελέγησαν, σπηʹ ἀκόλουθοι.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ἐξελέγησαν τέσσαρες μὲν ἐπὶ κεφαλῆς τῶν χορῶν, 288 δὲ ὑπηρέται¹¹.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τῶν οὖν τεσσάρων ἀρχόντων παράκεινται ψαλμοὶ, ὡς καὶ αἱ ἐπιγραφαὶ διδάσκουσιν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Παρατίθενται, λοιπόν, ψαλμοὶ τῶν τεσσάρων ἀρχόντων, ὅπως διδάσκουν καὶ αἱ ἐπιγραφαί.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁπόταν γὰρ λέγῃ· Ψαλμὸς τοῖς υἱοῖς Κορὲ, Αἰθὰν, Ἀσὰφ, καὶ Αἰμάν· αὐτοὶ ψάλλουσιν οἱ υἱοὶ Κορὲ, Αἰθὰν, Ἀσὰφ, καὶ Αἰμάν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν, λοιπόν, λέγῃ· «Ψαλμὸς τοῖς υἱοῖς Κορέ, Αἰθάν, Ἀσὰφ καὶ Αἰμάν»¹², αὐτοὶ ψάλλουν οἱ υἱοὶ Κορέ, Αἰθὰν, Ἀσὰφ καὶ Αἰμάν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν εἴπῃ, Ψαλμὸς τοῦ Ἀσὰφ, αὐτὸς εἶπεν ὁ Ἀσάφ· ὅταν εἴπῃ, Ψαλμὸς τοῦ Ἰδιθοὺμ, αὐτὸς ψάλλει Ἰδιθούμ· ὁπόταν εἴπῃ, τοῦ Δαυῒδ, αὐτὸς λέγων ἦν Δαυΐδ· ἐπὰν δὲ λέγῃ, τῷ Δαυῒδ, ὑφ' ἑτέρων λέγεται εἰς τὸν Δαυΐδ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν λέγῃ· «Ψαλμὸς τοῦ Ἀσάφ»¹³, τὸν εἶπεν αὐτὸς ὁ Ἀσάφ· ὅταν λέγῃ· «Ψαλμὸς τοῦ Ἰδιθούμ»¹⁴, ψάλλει αὐτὸς ὁ Ἰδιθούμ· ὁσάκις λέγει· «τοῦ Δαβίδ», τὸν εἶπεν αὐτὸς ὁ Δαβίδ· ἂν ὅμως λέγῃ «τῷ Δαβίδ», λέγεται ὑπὸ ἄλλων εἰς τὸν Δαβίδ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰσὶ μὲν οἱ πάντες ρνʹ, ὧν οβʹ εἰσὶ τοῦ Δαυῒδ, θʹ δὲ τῷ Δαυῒδ, ιβʹ τοῦ Ἀσὰφ, ιβʹ τοῖς υἱοῖς Κορὲ, εἷς τοῦ Ἰδιθοὺμ, εἷς τοῦ Αἰθὰμ, εἷς τοῦ Αἰμὰν, εἷς τοῦ Σαλομὼν, δύο Ἀγγαίου καὶ Ζαχαρίου, ἀνεπίγραφοι λθʹ καὶ εἷς Μωσέως· πάντες ρνʹ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶναι, λοιπόν, ὅλοι 150· ἐξ αὐτῶν 72 εἶναι τοῦ Δαβίδ, 9 εἰς τὸν Δαβίδ, 12 τοῦ Ἀσάφ, 12 εἰς τοὺς υἱοὺς Κορέ, ἕνας τοῦ Ἰδιθούμ, ἕνας τοῦ Αἰθάμ, ἕνας τοῦ Αἰμάν, ἕνας τοῦ Σαλομών, δύο τοῦ Ἀγγαίου καὶ τοῦ Ζαχαρίου, ἄνευ ἐπιγραφῆς 39 καὶ ἕνας τοῦ Μωυσέως, συνολικῶς 150¹⁵.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δεῖ τοίνυν θεωρῆσαι τὸ μυστήριον τίνι λόγῳ, διαφόρων ᾠδῶν ὑπαρχόντων, καὶ μὴ πάντων τῶν ψαλμῶν ὄντων Δαυῒδ, ἀναφέρεται εἰς τὸν Δαυΐδ· καὶ τοῦτο οὐ παραδραμούμεθα.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκτὸς τούτου πρέπει νὰ ἐξετασθῇ καὶ τὸ μυστήριον, διὰ ποῖον λόγον παρὰ τὴν ὕπαρξιν διαφόρων ὑμνῳδῶν καὶ παρ᾿ ὅτι δὲν εἶναι ὅλοι οἱ ψαλμοὶ τοῦ Δαβίδ, (τὸ Ψαλτήριον) ἀποδίδεται εἰς τὸν Δαβίδ· δὲν θὰ παρέλθωμεν ὅμως τοῦτο τὸ θέμα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τούτου γὰρ χάριν ἐπεγράφη, ἐπεὶ αὐτὸς αἴτιος γεγένηται τοῦ εἶναι ταῦτα· αὐτὸς γὰρ ἐξέλεξε τοὺς ᾠδούς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ Ψαλτήριον ἐπεγράφη εἰς αὐτόν, διότι αὐτὸς ἐγένετο ἡ αἰτία τῆς ὑπάρξεώς του· αὐτὸς δηλαδὴ ἐξέλεξε τοὺς ὑμνῳδούς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὸς τοίνυν αἴτιος γενόμενος ἠξιώθη τῆς τιμῆς ταύτης, ἵνα πάντες ὅσα εἶπαν οἱ ᾠδοὶ εἰς τὸν Δαυῒδ καταλογισθῇ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδή, λοιπόν, ἦτο ὁ πρωταίτιος ἠξιώθη αὐτῆς τῆς τιμῆς, νὰ καταλογισθοῦν εἰς τὸν Δαβὶδ ὅσα εἶπαν οἱ ὑμνῳδοί.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅτι προφήτης ὑπάρχων ὁ Δαυῒδ, καὶ ἠνεῳγμένους ἔχων τοὺς ἔνδον ὀφθαλμοὺς, καὶ εἰδὼς, ὅτι χαίρουσι τῇ πτώσει τῶν ἀνθρώπων τὰ πονηρὰ πνεύματα, καὶ πάλιν ἀντιλυποῦνται ἡττώμενα ἐπὶ τῇ διορθώσει τῶν ἀνθρώπων, πάντως ὅτι νοητῶς τὰς κατ' αὐτῶν προσευχὰς ἐποιεῖτο, ἐκ τῶν αἰσθητῶν ἐχθρῶν πρὸς αὐτὰ μεταβαλλόμενος.</p></td><td><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὡς προφήτης δὲ ὁ Δαβὶδ εἶχεν ἀνοικτοὺς τοὺς ἐσωτερικοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ ἐγνώριζεν ὅτι τὰ πονηρὰ πνεύματα χαίρονται μὲν διὰ τὴν πτῶσιν τῶν ἀνθρώπων, ἀντιθέτως δὲ λυποῦνται (διότι ἡττῶνται), διὰ τὴν διόρθωσιν τῶν ἀνθρώπων· ἐντεῦθεν συνέτασσε τὰς κατ᾿ αὐτῶν προσευχάς του κατὰ νοητὸν τρόπον, χρησιμοποιῶν μεταφορὰς ἐκ τῶν αἰσθητῶν ἐχθρῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰ γὰρ μὴ κατὰ τοῦτον τὸν τρόπον ἐκλάβωμεν τὸν σκοπὸν τῶν προφητῶν, οὐ μόνον οὐδεμίαν οἰκοδομὴν ἐκ τῶν παρ' αὐτοῖς εἰρημένων πρὸς κτῆσιν πραότητος ἕξομεν, ἀλλὰ καὶ σκληράν τινα καὶ ἐναντίαν τῆς εὐαγγελικῆς διδασκαλίας διάθεσιν ἀναληψόμεθα ἐκ τοῦ κατεύχεσθαι συχνῶς τῶν ἐχθρῶν, καὶ μὴ ἀγαπᾷν· μυριοντάκις λέγοντος τοῦ Δαυῒδ, Αἰσχυνθείησαν καὶ ἐντραπείησαν πάντες οἱ ἐχθροί μου, καὶ μὴ αἰσχυνθείην ἐγώ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ἂν δὲν κατανοήσωμεν κατ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπον τὸν σκοπὸν τῶν προφητῶν, ὄχι μόνον δὲν θὰ οἰκοδομηθῶμεν ἐκ τῶν λεγομένων τῶν πρὸς ἀπόκτησιν πραότητος, ἀλλὰ θ᾿ ἀποκτήσωμεν καὶ σκληρὰν καὶ ἀντίθετον πρὸς τὴν εὐαγγελικὴν διδασκαλίαν διάθεσιν, διότι συχνάκις ὑπάρχουν κατάραι καὶ ὄχι ἀγάπη πρὸς τοὺς ἐχθρούς, ὅπως λ.χ. ὅταν ὁ Δαβὶδ λέγῃ μυρίας φοράς· «Αἰσχυνθείησαν καὶ ἐντραπείησαν πάντες οἱ ἐχθροί μου καὶ μὴ αἰσχυνθείην ἐγώ».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ταῦτα δὲ οὐκ ἂν πεισθείημεν οὕτως εἰρηκέναι ἄνδρας προφήτας καὶ φίλους Θεοῦ, εἰ μὴ τῷ προειρημένῳ τρόπῳ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶναι ἀδύνατον ὅμως νὰ πεισθῶμεν ὅτι ἄνδρες προφῆται καὶ φίλοι τοῦ Θεοῦ ἔλεγον αὐτὰ ὑπ᾿ ἄλλην ἔννοιαν, πλὴν τῆς προαναφερθείσης.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω γὰρ χρὴ νοεῖν τὸν φιλόπονον, ἔνθα ἂν ἐπαρώμενον εὕροι προφήτην, ἐπὶ τοὺς νοητοὺς ἐχθροὺς ἀπὸ τῶν αἰσθητῶν μεταβάλλοντα.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Συνεπῶς πρέπει ὁ φιλομαθής, ὅταν εὕρῃ κατάρας εἰς προφήτην, νὰ τὰς μεταφέρῃ ἐκ τῶν αἰσθητῶν εἰς τοὺς νοητοὺς ἐχθρούς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λοιπὸν <span style="border-bottom:1px dotted Pink">δὴ κατασχολάζεσθαι τὸν ἀσκητὴν παντὸς ῥήματος τὴν κατανόησιν</span>.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τέλος δέ, ὁ ἀσκητὴς πρέπει ν᾿ ἀσχολῆται μετὰ σπουδῆς μὲ τὴν κατανόησιν ἑκάστης λέξεως.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1"></p></td><td style="border-right:solid 1px antiquewhite;background-color:antiquewhite" valign="top" bgcolor="antiquewhite"></td><td valign="top"></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">

ΕΠΕ 15, σελ. 74-81.​

</p></td></tr></table>
<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="26%"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">1. Τὸ νόημα εἶναι ὅτι οἱ Ψαλμοὶ δὲν εἶναι τεταγμένοι κατὰ τὴν χρονικὴν σειρὰν συγγραφῆς των.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">2. Τὰ τέσσαρα βιβλία τῶν Βασιλειῶν συναποτελοῦν κατὰ τὴν ἀντίληψιν τῆς ἀρχαιότητος, τὴν ὁποίαν συμμερίζεται καὶ ὁ ἱ. πατήρ, ἓν σύνολον, μίαν «βίβλον», ὡς λέγει τὸ κείμενον.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">3. Βλ. Βʹ Παρ. 34, 1 κ.ἑ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">4. Ὁ Μ. Ἀθανάσιος ἀναφέρεται εἰς τὴν ὑπὸ τοῦ Ἀσσυρίου βασιλέως Σαργὼν Βʹ κατάλυσιν τοῦ βορείου βασιλείου καὶ τὴν ἀπαγωγὴν εἰς αἰχμαλωσίαν τῶν δέκα φυλῶν· βλ. Βʹ Βασ. 17, 6 - 23· 18, 10 - 12.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="22%><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">5. Ἡ παρὰ τῶν κατοίκων τῆς Ἰουδαίας ἄγνοια τοῦ Νόμου μαρτυρεῖται ἐκ τῆς ἐπιστολῆς τοῦ Ἀρταξέρξου ἐν Ἔσδρα Βʹ 7, 25· «...πᾶσι τοῖς εἰδόσιν νόμον τοῦ Θεοῦ σου καὶ τῷ μὴ εἰδότι γνωριεῖτε».</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">6. Ἡ διαδικασία ἀποτελέσεως τοῦ Ψαλτηρίου, ὡς περιγράφεται ὑπὸ τοῦ Μ. Ἀθανασίου εἶναι παραδεκτὴ εἰς τὴν βάσιν της καὶ ὑπὸ τῶν συγχρόνων εἰδικῶν, μόνον ὅτι ἐγένετο εἰς διάστημα πλειόνων ἐτῶν καὶ συνεπῶς ὑπὸ περισσοτέρων προσώπων.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="26%><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">7. Ἀναφέρεται εἰς τὸ Δωδεκαπρόφητον ἢ εἰς τοὺς ἐλαχίστους ψαλμούς, οἱ ὁποῖοι ἔχουν προφήτας συγγραφεῖς; Πιθανώτερον, νομίζω, εἶναι νὰ δεχθῶμεν τὴν δευτέραν ἐκδοχήν.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">8. Πράξ. 4, 24 - 25.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">9. Ψαλμ. 2, 1.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">10. Ψαλμ. 2, 7.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">11. Βλ. Αʹ Παρ. 6, 33 κ.ἑ. καὶ 25, 1 - 7. Ἡ ἐκλογὴ ἐγένετο διὰ κληρώσεως, οἱ δ᾿ ἐπὶ κεφαλῆς ἦσαν οἱ Αἰμάν, Ἀσάφ, Αἰθὰν καὶ Ἰδιθὼν κατὰ τὰ ὡς ἄνω κείμενα. Ὁ τελευταῖος ἀνήκει προφανῶς εἰς τοὺς ὑπὸ τῶν Ψαλμῶν ἀναφερομένους υἱοὺς Κορέ.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="22%><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">12. Βλ. λ.χ. Ψαλμ. 84, 86, 87 κλπ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">13. Βλ. λ.χ. Ψαλμ. 49, 72, 73, 74, 75 κλπ.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">14. Ὁ Ψαλμὸς 61.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">15. Συνολικῶς 151 καὶ ὄχι 150! Προφανῶς (ἂν δὲν πρόκειται περὶ ἀντιγραφικοῦ σφάλματος) ὁ ἱ. πατὴρ συγκαταριθμεῖ εἰς τοὺς ψαλμοὺς τοῦ Δαβὶδ καὶ τὸν ἐκτὸς τοῦ ἀριθμοῦ 151ον, ὁ ὁποῖος κατὰ τὴν ἐπιγραφὴν εἶναι «ἰδιόγραφος εἰς Δαβὶδ καὶ ἔξωθεν τοῦ ἀριθμοῦ».</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td></tr></table>

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td valign="top" colspan="5" width="80%">Η ομιλία εκφωνήθηκε στην Αντιόχεια της Συρίας (πιθανόν στον μητροπολιτικό ναό) το έτος 387 μ. Χ. κατά την περίοδο του Πεντηκοσταρίου και διασώθηκε από ταχυγράφους. Είναι η πρώτη από τις 6 ομιλίες στο έκτο κεφάλαιο του βιβλίου του Ησαΐα που διασώθηκαν. Σ' αυτήν ο Χρυσόστομος περιγράφοντας το φόβο και τρόμο με τον οποίο στέκονται τα Σεραφείμ γύρω από το θρόνο του Θεού, κάνει λόγο για τη στάση που πρέπει να τηρούμε κατά την ώρα της λατρείας, και ψέγει τη συνήθεια πολλών να συζητούν την ώρα εκείνη τις ιδιωτικές υποθέσεις τους.
</td><td rowspan="2" width="1%"></td><td rowspan="2" width="15%"></td><td rowspan="185" width="1%"></td></tr><tr><td rowspan="257" style="background-color:antiquewhite" width="1%"></td><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom" width="48%"><p style="margin-top: 1; margin-bottom: 0">

ΤΟΥ ΕΝ ΑΓΙΟΙΣ ΠΑΤΡΟΣ ΗΜΩΝ ΙΩΑΝΝΟΥ,
Ἀρχιεπισκόπου Κωνσταντινουπόλεως,
ΤΟΥ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ.​

</p></td><td style="border-right:dotted 1px gray;background-color:antiquewhite" width="1%"></td><td width="1%"></td><td width="33%"></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom"><p style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">

ΟΜΙΛΙΑ Αʹ​

</p></td><td style="border-right:dotted 1px dimgray;background-color:antiquewhite"></td></td><td></td><td colspan="3" width="48%">

Ἑρμηνεία:​

</td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">

Ἔπαινος τῶν ἀπαντησάντων ἐν τῇ ἐκκλησίᾳ, καὶ περὶ εὐταξίας ἐν ταῖς δοξολογίαις. Καὶ εἰς τό, «Εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπηρμένου».​

</p></td><td style="border-right:dotted 1px DarkSlateGray; background-color:antiquewhite"></td><td></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">

ΕΠΑΙΝΟΣ ΕΚΕΙΝΩΝ ΠΟΥ ΤΟΝ ΣΥΝΑΝΤΗΣΑΝ ΣΤΗΝ ΕΚΚΛΗΣΙΑ
Ἐπίσης γιὰ τὴν τάξη κατὰ τὶς δοξολογίες, καὶ στὸ στίχο· «εἶδα τὸν Κύριο νὰ κάθεται σὲ θρόνο ψηλὸ καὶ ὑπερυψωμένο»¹.​

</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">αʹ. Πολλὴν ὁρῶ τὴν σπουδὴν ἐνδεικνυμένους ὑμᾶς εἰς ἔργον ἀγαγεῖν τὰ πρῴην ἡμῖν εἰρημένα.</p></td><td rowspan="183" style="border-right:dotted 1px black; background-color:antiquewhite"></td><td rowspan="183"></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">1. Βλέπω νὰ δείχνετε μεγάλη προθυμία νὰ ἐφαρμόσετε αὐτὰ ποὺ σᾶς εἶπα τὴν προηγούμενη φορά.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο τοίνυν ἀόκνως τὰ τῆς διδασκαλίας κἀγὼ καταβάλλομαι σπέρματα, χρησταῖς ἐντεῦθεν ταῖς ἐλπίσι τρεφόμενος.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γι᾿ αὐτὸ κι ἐγὼ λοιπὸν ἀκούραστα θὰ σπείρω τοὺς σπόρους τῆς διδασκαλίας, τρεφόμενος μὲ ἀγαθὲς ἐλπίδες ἀπὸ αὐτό.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ ὁ γεωργός, ὁπόταν πόνῳ μὲν τὰ σπέρματα καταβάλῃ εὐφοροῦσαν δὲ τὴν γῆν καὶ τὰ λήϊα κομῶντα θεάσηται, τῶν πρῴην ἐπιλανθάνεται κόπων καὶ πρὸς τὴν ἑξῆς ἐργασίαν τε καὶ συντήρησιν τῷ προσδοκωμένῳ διανίσταται κέρδει.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ καὶ ὁ γεωργός, ἀφοῦ σπείρει μὲ κόπο τοὺς σπόρους καὶ δεῖ στὴ συνέχεια ἡ γῆ νὰ εἶναι εὔφορη καὶ τὰ στάχυα ἄφθονα, ξεχνάει τοὺς προηγούμενους κόπους του, καὶ παρακινεῖται στὴ συνέχιση καὶ διατήρηση τῆς ἐργασίας ἀπὸ τὸ κέρδος ποὺ περιμένει.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καίτοι πόσον ποριμωτέρα καὶ ἐπικερδὴς αὕτη καθέστηκεν ἡ γεωργία;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν καὶ βέβαια πόσο πιὸ πλούσια εἶναι αὐτὴ ἡ γεωργία!</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκείνη μὲν γὰρ τῶν καρπῶν τῶν αἰσθητῶν περιποιουμένη τὴν ἀφθονίαν, σώμασιν ἐναποτίθεται τροφήν· αὕτη δὲ τὴν τῶν λόγων καταβαλλομένη διδασκαλίαν καὶ τὰ τοῦ Πνεύματος πλεονάζουσα χαρίσματα, τὸν ψυχικὸν ἐναποτίθεται πλοῦτον, τὴν ἀδαπάνητον καὶ ἀκήρατον τροφὴν τὴν μὴ διαλυομένην, μηδὲ φθειρομένην κατ' ἀκολουθίαν, ἀλλὰ ἀρρήτῳ τινὶ συντηρουμένην προνοίᾳ καὶ νοητὴν τὴν ἀπόλαυσιν ἔχουσαν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ ἐκείνη, φροντίζοντας γιὰ τὴν ἀφθονία τῶν ὑλικῶν καρπῶν, ἐξασφαλίζει τροφὴ στὰ σώματα, ἐνῶ αὐτή, σπέρνοντας τὴ διδασκαλία τῶν λόγων καὶ αὐξάνοντας τὰ χαρίσματα τοῦ Πνεύματος, ἐξασφαλίζει τὸν ψυχικὸ πλοῦτο, τὴν ἀνεξάντλητη καὶ ἀμόλυντη τροφή, ποὺ δὲν καταστρέφεται, οὔτε φθείρεται στὴν συνέχεια, ἀλλὰ συντηρεῖται ἀπὸ κάποια ἀπερίγραπτη πρόνοια καὶ προσφέρει πνευματικὴ ἀπόλαυση.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὕτη τῶν ἐμῶν πόνων ἡ ἐπικαρπία, οὗτος ὁ ἐναποτιθέμενος τῇ ὑμῶν ἀγάπῃ πλοῦτος.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὸ εἶναι τὸ κέρδος τῶν δικῶν μου κόπων, αὐτὸς εἶναι ὁ πλοῦτος ποὺ ἐξασφαλίζω στὴν ἀγάπη σας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτον οὖν αὐξανόμενον ἐν ὑμῖν κατανοῶν, χαίρω διὰ παντὸς ὡς μὴ εἰκῇ τὰ σπέρματα καταβαλλόμενος, ὡς μὴ μάτην τοὺς πόνους ὑπομείνας, ὡς εἰς εὔφορον καὶ λιπαρὰν ἐπισπείρων γῆν καὶ πρὸς καρποφορίαν ἐπιτηδείαν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Βλέποντὰς τον λοιπὸν νὰ αὐξάνει χαίρομαι παντοτινά, γιατὶ δὲν σπέρνω ἄδικα τοὺς σπόρους, γιατὶ δὲν ὑπομένω μάταια τοὺς κόπους, γιατὶ σπέρνω σὲ εὔφορη καὶ γόνιμη γῆ, κατάλληλη γιὰ καρποφορία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πόθεν οὖν τὸ τοιοῦτον καταστοχάζομαι κέρδος; πόθεν εἰς ἔργον τοὺς λόγους προκόπτοντας κατανοῶ;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀπὸ ποῦ ὅμως φαντάζομαι αὐτὸ τὸ κέρδος; ἀπὸ ποῦ βλέπω τὰ λόγια μου νὰ ἐξελίσσονται σὲ ἔργα;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκ τῆς παρούσης δηλονότι συνδρομῆς, ἐκ τοῦ τὴν μητέρα πάντων τὴν ἐκκλησίαν μετὰ σπουδῆς ὑμᾶς καταλαβεῖν, ἐκ τῆς παννύχου ταύτης καὶ διηνεκοῦς στάσεως, ἐκ τοῦ τὴν ἀγγελικὴν χοροστασίαν μιμουμένους ἀκατάπαυστον τῷ κτίστῃ τὴν ὑμνολογίαν προσφέρειν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀπὸ αὐτὴν ἐδῶ φυσικὰ τὴ συνάθροιση, ἀπὸ τὸ ὅτι γεμίσατε μὲ προθυμία τὴν ἐκκλησία, τὴ μητέρα ὅλων μας, ἀπὸ αὐτὴν ἐδῶ τὴν ὁλονύκτια καὶ συνεχῆ στάση σας, ἀπὸ τὸ ὅτι προσφέρετε ἀκατάπαυστη δοξολογία στὸν Κτίστη, μιμούμενοι τὶς ἀγγελικὲς χορωδίες.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὢ τῶν τοῦ Χριστοῦ δωρημάτων.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πόσο ἀξιοθαύμαστες εἶναι οἱ δωρεὲς τοῦ Χριστοῦ!</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄνω στρατιαὶ δοξολογοῦσιν ἀγγέλων· κάτω ἐν ἐκκλησίαις χοροστατοῦντες ἄνθρωποι <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">τὴν αὐτὴν ἐκείνοις </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ἐκμιμοῦνται</span><span style="border-bottom:1px dotted Yellow"> δοξολογίαν</span>.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπάνω δοξολογοῦν στρατιὲς ἀγγέλων· κάτω στὶς ἐκκλησίες ἄνθρωποι σὲ χορωδίες μιμοῦνται τὴν ἴδια μ᾿ ἐκείνους δοξολογία.</p></td></p></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄνω τὰ Σεραφὶμ τὸν τρισάγιον ὕμνον ἀναβοᾷ· κάτω τὸν αὐτὸν ἡ τῶν ἀνθρώπων ἀναπέμπει πληθύς· <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">κοινὴ τῶν ἐπουρανίων καὶ τῶν ἐπιγείων </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">συγκροτεῖται</span><span style="border-bottom:1px dotted Yellow"> πανήγυρις</span>· μία εὐχαριστία, ἓν ἀγαλλίαμα, μία εὐφρόσυνος χοροστασία.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπάνω τὰ Σεραφὶμ τὸν τρισάγιο ὕμνο ἀναβοοῦν· κάτω τὸ πλῆθος τῶν ἀνθρώπων ἀναπέμπει τὸν ἴδιο ὕμνο· κοινὴ πανήγυρη συγκροτεῖται· τῶν ἐπουρανίων καὶ τῶν ἐπιγείων· μία εὐχαριστία, ἕνα ἀγαλλίαμα, μία εὐφρόσυνη χοροστασία.</p></td></p></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ταύτην γὰρ ἡ ἄφατος τοῦ Δεσπότου συγκατάβασις συνεκρότησεν, ταύτην τὸ Πνεῦμα συνέπλεξεν τὸ ἅγιον, ταύτης τὴν ἁρμονίαν τῶν φθόγγων ἡ πατρικὴ εὐδοκία συνήρμοσεν, ὥστε <span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ἄνωθεν</span><span style="border-bottom:1px dotted Yellow"> ἔχει τὴν τῶν μελῶν εὐρυθμίαν</span> καὶ ὑπὸ τῆς Τριάδος, καθάπερ ὑπὸ πλήκτρου τινὸς κινουμένη, τὸ τερπνὸν καὶ μακάριον ἐνηχεῖ μέλος, τὸ ἀγγελικὸν ᾆσμα, τὴν ἄληκτον συμφωνίαν.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ αὐτὴν τὴν συγκρότησε ἡ ἀπερίγραπτη συγκατάβαση τοῦ Κυρίου, αὐτὴν τὴν συνέπλεξε τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιο, αὐτῆς τὴν ἁρμονία τῶν φθόγγων συνάρμοσε ἡ πατρικὴ εὐδοκία· ὥστε ἀπὸ ἐπάνω ἔχει τὴν εὐρυθμία τῶν μελῶν της, καὶ ἀπὸ τὴν Ἁγία Τριάδα σὰν ἀπὸ κάποιο πλῆκτρο κινούμενη, ἀποδίδει τὴν εὐχάριστη καὶ μακάρια μελωδία, τὸ ἀγγελικὸ ἆσμα, τὴν ἀκατάπαυστη συμφωνία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο τῆς ἐνταῦθα σπουδῆς τὸ πέρας, οὗτος ὁ τῆς συνελεύσεως ὑμῶν καρπός.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὸ εἶναι τὸ τέλος τῆς προθυμίας μὲ τὴν ὁποία βρισκόμαστε ἐδῶ, αὐτὸς εἶναι ὁ καρπὸς τῆς ἐδῶ συναθροίσεώς μας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο χαίρω τὴν τοιαύτην καθορῶν εὐδοκίμησιν· χαίρω τὴν ἐν ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν εὐφροσύνην κατανοῶν, τὴν χαρὰν τὴν πνευματικήν, τὴν κατὰ Θεὸν ἀγαλλίασιν.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γι᾿ αὐτὸ χαίρομαι βλέποντας τὴν εὐφροσύνη ποὺ ὑπάρχει στὶς ψυχὲς σας, τή χαρὰ τὴν πνευματική, τὴ κατὰ Θεὸν ἀγαλλίαση.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"><span style="border-bottom:1px dotted Yellow">Οὐδὲν γὰρ οὕτω περιχαρῆ τὴν ἡμετέραν διατίθησι ζωὴν ὡς ἡ ἐν ἐκκλησίᾳ </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">θυμηδία</span>.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ τίποτα δὲν κάνει τόσο χαρούμενη τὴ ζωή μας, ὅσο ἡ χαρὰ τῆς ἐκκλησίας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐν ἐκκλησίᾳ ἡ τῶν χαιρόντων συντηρεῖται χαρά, ἐν ἐκκλησίᾳ ἡ τῶν ἀθυμούντων εὐθυμία, ἐν ἐκκλησίᾳ ἡ τῶν λυπουμένων εὐφροσύνη, ἐν ἐκκλησίᾳ ἡ τῶν καταπονουμένων ἀναψυχή, ἐν ἐκκλησίᾳ ἡ τῶν κοπιώντων ἀνάπαυσις.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Στὴν ἐκκλησία συντηρεῖται ἡ χαρὰ ἐκείνων ποὺ χαίρονται, στὴν ἐκκλησία ὑπάρχει ἡ ψυχικὴ εὐφορία ἐκείνων ποὺ στενοχωροῦνται, στὴν ἐκκλησία ἡ εὐφροσύνη ἐκείνων ποὺ λυποῦνται, στὴν ἐκκλησία ἡ ἀνακούφιση τῶν ταλαιπωρουμένων, στὴν ἐκκλησία ἡ ἀνάπαυση ἐκείνων ποὺ κοπιάζουν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Δεῦτε γάρ, φησί, πρός με πάντες οἱ κοπιῶντες καὶ πεφορτισμένοι· κἀγὼ ἀναπαύσω ὑμᾶς».</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ λέει, «ἐλᾶτε σὲ μένα ὅλοι ὅσοι κοπιάζετε καὶ εἶστε φορτωμένοι καὶ ἐγὼ θὰ σᾶς ξεκουράσω»^1α.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί ταύτης τῆς φωνῆς γένοιτ' ἂν ποθεινότερον; τί τῆς κλήσεως ταύτης ἡδύτερον;</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὶ θὰ μποροῦσε νὰ ὑπάρξει πιὸ ἀγαπητὸ ἀπὸ τὰ λόγια αὐτά; τί ὑπάρχει πιὸ εὐχάριστο ἀπὸ αὐτὴ τὴν πρόσκληση;</p></td></p></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πρὸς εὐωχίαν σε καλεῖ ἐν ἐκκλησίᾳ καλῶν ὁ Δεσπότης, <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">εἰς ἀνάπαυσιν ἀντὶ τῶν κόπων </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">προτρέπεται</span>, εἰς ἄνεσιν ἐκ τῶν ὀδυνηρῶν μετατίθησιν, τὸ βάρος τῶν ἁμαρτημάτων κουφίζων· τρυφῇ τὴν ἀθυμίαν καὶ εὐφροσύνῃ τὴν λύπην ἰᾶται.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καλώντας σε ὁ Δεσπότης στὴν ἐκκλησία, σὲ προσκαλεῖ σὲ εὐωχία, σὲ παρακινεῖ σὲ ἀνάπαυση ἀντὶ τῶν κόπων ποὺ ὑπομένεις, σὲ ὁδηγεῖ στὴν ἀπαλλαγὴ ἀπὸ τὰ ὀδυνηρά, ἀνακουφίζοντάς σε ἀπὸ τὸ βάρος τῶν ἁμαρτημάτων σου· ἀπόλαυση θεραπεύει τὴ στενοχώρια καὶ χαρὰ τὴ λύπη.</p></td></p></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὢ τῆς αὐτοῦ κηδεμονίας, ὢ κλήσεως ἐπουρανίου;</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί ἀπερίγραπτη φροντίδα! Τί πρόσκληση ἐπουράνια!</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σπεύσωμεν τοίνυν, ἀγαπητοί, <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">αὐτὴν μὲν </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ἐπιτεινομένην</span><span style="border-bottom:1px dotted Yellow"> ἐνδείκνυσθαι τὴν σπουδήν</span>, μετὰ δὲ τῆς προσηκούσης εὐταξίας καὶ τοῦ πρέποντος σκοποῦ ταύτην ἀποπληροῦν.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂς σπεύσουμε, λοιπόν, ἀγαπητοί μου, νὰ ἐπιδείξουμε αὐτὴν τὴν αὐξανόμενη προθυμία, καὶ νὰ τὴν ἐκτελέσουμε μὲ τὴν τάξη ποὺ τῆς ἁρμόζει καὶ μὲ τὸν σκοπὸ ποὺ τῆς πρέπει.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ τὸν περὶ τούτου λόγον ὑμῖν σήμερον κινῆσαι βούλομαι, φορτικὸν μὲν εἶναι δοκοῦντα, ἀνεπαχθῆ δὲ καὶ ὠφέλιμον ὄντα τῇ ἀληθείᾳ.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ σήμερα θέλω νὰ ξεκινήσω τὸ λόγο γιὰ τὸ θέμα αὐτὸ, ποὺ φαίνεται βέβαια πὼς εἶναι κουραστικὸς, ἀλλὰ στὴν πραγματικότητα εἶναι ἄκοπος καὶ ὠφέλιμος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω γὰρ καὶ φιλόστοργοι πατέρες ποιοῦσιν· οὐ μόνον τὰ πρὸς ὀλίγον χαροποιοῦντα, ἀλλὰ καὶ τὰ λυποῦντα παρεγγυῶνται τοῖς τέκνοις· καὶ οὐ τὰ αὐτόθεν ἐνδεικνύμενα τὴν ὠφέλειαν παραινοῦσιν αὐτοῖς, ἀλλὰ καὶ ὅσα δοκοῦσιν μὲν εἶναι φορτικά, σωτήρια δέ ἐστιν ἀποπληρούμενα, καὶ ταῦτα μετὰ πολλῆς τῆς ἐπιμελείας διδάσκουσιν καὶ ἀσφαλῶς τὴν αὐτῶν ἀπαιτοῦσιν συντήρησιν.
Τάχα καὶ ἡμεῖς.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ ἔτσι κάνουν καὶ οἱ φιλόστοργοι πατέρες· δὲν ἐμπιστεύονται στὰ παιδιά τους μόνο ἐκεῖνα ποὺ προκαλοῦν πρόσκαιρη χαρά, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνα ποὺ προξενοῦν λύπη· καὶ δὲν τὰ συμβουλεύουν μόνο ἐκεῖνα ποὺ ἀπὸ μόνα τους δείχνουν τὴν ὠφέλειά τους, ἀλλὰ καὶ ἐκεῖνα ποὺ φαίνονται βέβαια δυσάρεστα, ὅμως ὅταν ἐκτελοῦνται εἶναι σωτήρια, καὶ αὐτὰ τὰ διδάσκουν μὲ πολλὴ προσοχὴ καὶ ἀπαιτοῦν τὴν πιστὴ ἐφαρμογὴ τους.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο τοῦτον προτείνομεν τὸν λόγον, ἵνα μὴ μάτην τὸν ἐνταῦθα καταβαλλώμεθα πόνον, ἵνα μὴ τὴν τῆς ἀγρυπνίας ὑπομένοντες ἀνάγκην, ἀνονήτως πυκτεύωμεν, ἵνα μὴ εἰς ἀέρα διαλυόμεναι αἱ φωναὶ ἐπὶ ζημίᾳ μᾶλλον ἐνηχοῖντο καὶ οὐκ ἐπὶ κέρδει.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ προτείνω αὐτὸ τὸ θέμα, γιὰ νὰ μὴ καταβάλλουμε ἄδικα αὐτὸν ἐδῶ τὸν κόπο, γιὰ νὰ μὴ πυγμαχοῦμε ἀνόητα ὑπομένοντας τὴν τιμωρία τῆς ἀγρυπνίας, γιὰ νὰ μὴ διαλύονται οἱ φωνές μας στὸν ἀέρα καὶ ἀκούονται γιὰ ζημιὰ καὶ ὄχι πρὸς ὄφελός μας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐδὲ γὰρ ἔμπορος μακρὰς μὲν ἐμπορίας στελλόμενος, πολλὴν δὲ τὴν τῶν πνευμάτων ἐμβολὴν καὶ τὴν τῶν κυμάτων ἐπανάστασιν ὑπομένων, καταδέξοιτο ἂν εἰκῇ καὶ μάτην τοὺς τοιούτους ὑπομένειν κόπους· ἀλλὰ διὰ τοῦτο καὶ πελάγη τέμνει καὶ κινδύνων κατατολμᾷ καὶ τόπους ἐκ τόπων μεταμείβει καὶ ἀΰπνους πάσας διατελεῖ νύκτας, ἵνα τὰ τῆς ἐμπορίας αὐτῷ πλεονάζῃ.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὔτε ἄλλωστε ἕνας ἔμπορος, ποὺ ἑτοιμάζεται γιὰ μακρινὸ ἐμπορικὸ ταξίδι καὶ δέχεται τὴν ὁρμητικὴ πνοὴ τῶν ἀνέμων καὶ τὴν ἀπειλητικὴ ἀνύψωση τῶν κυμάτων, θὰ δεχόταν νὰ ὑποστεῖ ἔτσι στὴν τύχη καὶ ἄδικα αὐτοῦ τοῦ εἴδους τοὺς κόπους· ἀλλὰ γι᾿ αὐτὸ διασχίζει καὶ τὰ πέλαγα καὶ ἀψηφᾶ κινδύνους καὶ ἀλλάζει τὸν ἕνα τόπο μετὰ τὸν ἄλλο καὶ περνᾶ ὅλες τὶς νύχτες ἄϋπνος, γιὰ νὰ αὐξήσει τὸ ἐμπόριό του.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὡς εἴ γε τοῦτο μὴ προσῇ, ἀλλὰ σὺν τῷ κέρδει καὶ ἡ τῶν κεφαλαίων αὐτῷ ἐπιγένηται ζημία, οὐδὲ ἀπαίρειν ἔξεστιν αὐτῷ, οὐδὲ τοὺς πολυπλόκους ἐκείνους ὑπομένειν κινδύνους.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐνῶ, ἐὰν δὲν ὑπάρχει αὐτό, ἀλλὰ μαζὶ μὲ τὸ κέρδος ἐπέρχεται καὶ ἡ ἀπώλεια τῶν κεφαλαίων του, δὲν θὰ δεχόταν οὔτε νὰ ξεκινήσει, οὔτε νὰ ὑποστεῖ τοὺς πολυποίκιλους ἐκείνους κινδύνους.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">βʹ. Τοῦτο τοίνυν εἰδότες, μετὰ τῆς προσηκούσης εὐλαβείας ἐνταῦθα παραγινώμεθα, ὅπως μὴ ἀντὶ ἁμαρτημάτων ἀφέσεως προσθήκην τούτων ποιησάμενοι, οἴκαδε πορευσώμεθα.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">2. Γνωρίζοντας λοιπὸν αὐτό, ἂς ἐρχόμαστε ἐδῶ μὲ τὴν εὐλάβεια ποὺ ταιριάζει, ὥστε, ἀντὶ συγχωρήσεως τῶν ἁμαρτιῶν μας, νὰ μὴ πᾶμε στὸ σπίτι ἔχοντας αὐξήσει τὶς ἤδη ὑπάρχουσες.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί δέ ἐστι τὸ ζητούμενον καὶ ὃ παρ' ἡμῶν ἀπαιτεῖται;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ποιό ὅμως εἶναι τὸ ζητούμενο καὶ αὐτὸ ποὺ ἀπαιτεῖται ἀπὸ μᾶς;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ τοὺς θείους ἀναπέμποντας ὕμνους, φόβῳ πολλῷ συνεσταλμένους καὶ <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">εὐλαβείᾳ </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">κεκοσμημένους</span>, οὕτω προσφέρειν τούτους.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν ἀναπέμπουμε τοὺς ὕμνους νὰ εἴμαστε συνεσταλμένοι ἀπὸ τὸν πολὺ φόβο καὶ νὰ τοὺς προσφέρουμε στολισμένοι μὲ εὐλάβεια.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γάρ εἰσί τινες τῶν ἐνταῦθα, οὓς οὐδὲ τὴν ὑμετέραν ἀγάπην ἀγνοεῖν οἶμαι, οἵτινες καταφρονοῦντες μὲν τοῦ Θεοῦ, τὰ δὲ τοῦ Πνεύματος λόγια ὡς κοινὰ ἡγούμενοι, φωνὰς ἀτάκτους ἀφιᾶσι καὶ τῶν μαινομένων οὐδὲν ἄμεινον διάκεινται, ὅλῳ τῷ σώματι δονούμενοι καὶ περιφερόμενοι καὶ ἀλλότρια τῆς πνευματικῆς καταστάσεως ἐπιδεικνύμενοι τὰ ἤθη.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ ὑπάρχουν μερικοὶ ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ βρίσκονται ἐδῶ, τοὺς ὁποίους νομίζω πὼς δὲν ἀγνοεῖ ἡ ἀγάπη σας, οἱ ὁποῖοι, περιφρονώντας τὸ Θεὸ καὶ θεωρώντας τὰ λόγια τοῦ Πνεύματος ὡς συνηθισμένα, βγάζουν ἄτακτες φωνὲς καὶ συμπεριφέρονται ὄχι καλύτερα ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ μαίνονται, στριφογυρίζουν μὲ ὅλο τὸ σῶμα τους καὶ περιφέρονται, καὶ παρουσιάζουν ἤθη ξένα πρὸς τὴν πνευματικότητα τῆς στιγμῆς.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄθλιε καὶ ταλαίπωρε, δέον δεδοικότα καὶ <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">τρέμοντα τὴν ἀγγελικὴν δοξολογίαν </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ἐκπέμπειν</span>, φόβῳ τε τὴν ἐξομολόγησιν τῷ κτίστῃ ποιεῖσθαι καὶ διὰ ταύτης συγγνώμην τῶν ἐπταισμένων αἰτεῖσθαι· σὺ δὲ τὰ μίμων καὶ ὀρχηστῶν ἐνταῦθα παράγεις, ἀτάκτως μὲν τὰς χεῖρας ἐπανατείνων καὶ τοῖς ποσὶν ἐφαλλόμενος καὶ ὅλῳ περικλώμενος τῷ σώματι.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄθλιε καὶ ταλαίπωρε, ἐνῶ πρέπει νὰ ἀναπέμπεις τὴν ἀγγελικὴ δοξολογία γεμάτος φόβο καὶ τρόμο καὶ νὰ κάνεις τὴν ἐξομολόγηση στὸν Κτίστη μὲ φόβο καὶ νὰ ζητᾶς μὲ αὐτὴν συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν σου, ἐσὺ ὅμως κάνεις ἐδῶ αὐτὰ ποὺ κάνουν οἱ μῖμοι καὶ οἱ χορευτές, σηκώνοντας ἄτακτα τὰ χέρια καὶ πηδώντας μὲ τὰ πόδια καὶ στρέφοντας πέρα δῶθε τὸ σῶμα σου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ πῶς οὐ δέδοικας, οὐδὲ φρίττεις τοιούτων κατατολμῶν λογίων;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ πῶς δὲ φοβᾶσαι οὔτε τρέμεις ἀψηφώντας τέτοια λόγια;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐκ ἐννοεῖς, ὅτι αὐτὸς ἀοράτως ἐνταῦθα πάρεστιν ὁ Δεσπότης καὶ ἑκάστου τὴν κίνησιν ἀναμετρεῖ καὶ τὸ συνειδὸς λογοθετεῖ; οὐκ ἐννοεῖς, ὅτι ἄγγελοι ταύτῃ τῇ φρικτῇ παρίστανται τραπέζῃ καὶ φόβῳ ταύτην περιέπουσιν;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δὲν σκέφτεσαι ὅτι εἶναι παρὼν ἐδῶ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ἀοράτως, καταγράφει τὴν κίνηση τοῦ καθενὸς καὶ ἐξετάζει τὴ συνείδηση; Δὲν σκέπτεσαι ὅτι ἄγγελοι εἶναι παρόντες σ᾿ αὐτὴ τὴ φρικτὴ τράπεζα καὶ τὴν φροντίζουν μὲ φόβο;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ σὺ ταῦτα οὐ κατανοεῖς, ἐπειδὴ ὑπὸ τῶν ἐν τοῖς θεάτροις ἀκουσμάτων τε καὶ θεαμάτων τὸν νοῦν συνεσκοτίσθης καὶ διὰ τοῦτο τὰ ἐκεῖσε πραττόμενα τοῖς τῆς ἐκκλησίας ἀναφύρεις τύποις, διὰ τοῦτο ταῖς ἀσήμοις κραυγαῖς τὸ τῆς ψυχῆς ἄτακτον δημοσιεύεις.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ ἐσὺ αὐτὰ δὲν τὰ σκέπτεσαι, ἐπειδὴ ὁ νοῦς σου ἔχει σκοτισθεῖ ἀπὸ τὰ ἀκούσματα καὶ θεάματα τῶν θεάτρων, καὶ γι᾿ αὐτὸ ἀναμιγνύεις ὅσα γίνονται ἐκεῖ μὲ τοὺς τύπους τῆς ἐκκλησίας· γι᾿ αὐτὸ μὲ τὶς ἄναρθρες κραυγὲς ἐκδηλώνεις τὴν ἀταξία τῆς ψυχῆς σου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς οὖν συγγνώμην ἐξαιτήσῃ τῶν οἰκείων ἁμαρτημάτων; πῶς εἰς οἶκτον ἐπισπάσῃ τὸν Δεσπότην, οὕτω καταπεφρονημένως τὴν δέησιν προτεινόμενος;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς λοιπὸν θὰ ζητήσεις συγχώρηση τῶν ἁμαρτιῶν σου; πῶς θὰ ἑλκύσεις τὸν Κύριο νὰ σὲ λυπηθεῖ, κάνοντας μὲ τόση περιφρόνηση τὴ δέηση;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ἐλέησόν με, ὁ Θεός», λέγεις, καὶ τοῦ ἐλέους ἀλλότριον τὸ ἦθος ἐπιδείκνυσαι.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λὲς «Ἐλέησέ με, Θεέ μου», καὶ δείχνεις ἦθος ἀνάξιο λύπης.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Σῶσόν με», βοᾷς, καὶ ξένον τῆς σωτηρίας τὸ σχῆμα διατυποῖς.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">῾Σῶσε με᾿ φωνάζεις, καὶ παρουσιάζεις ἐμφάνιση ξένη πρὸς τὴ σωτηρία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί συντείνουσι πρὸς ἱκεσίαν χεῖρες ἐπὶ μετεωρισμῷ συνεχῶς ἐπαιρόμεναι καὶ ἀτάκτως περιφερόμεναι, κραυγή τε σφοδρὰ καὶ τῇ βιαίᾳ τοῦ πνεύματος ὠθήσει τὸ ἄσημον ἔχουσα;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σὲ τί συμβάλλουν στὴν ἱκεσία χέρια ποὺ σηκώνονται ψηλὰ συνεχῶς καὶ περιφέρονται ἄτακτα, καὶ κραυγὲς δυνατές, ποὺ μὲ τὴ βίαιη ὤθηση τοῦ ἀέρα γίνονται ἄναρθρες;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐχὶ τὰ μὲν αὐτῶν τῶν ἐν ταῖς τριόδοις ἑταιριζομένων γυναικῶν, τὰ δὲ τῶν ἐν τοῖς θεάτροις φωνούντων ἐστὶν ἔργα;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δὲν εἶναι ἄλλα ἀπὸ αὐτὰ ἔργα τῶν γυναικῶν ποὺ ἐκδίδονται στὰ τρίστρατα, καὶ ἄλλα ἐκείνων ποὺ φωνασκοῦν στὰ θέατρα;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς οὖν τολμᾷς τῇ ἀγγελικῇ ταύτῃ δοξολογίᾳ τὰ τῶν δαιμόνων ἀναμιγνύειν παίγνια; πῶς δὲ οὐκ αἰδῇ ταύτην τὴν φωνήν, ἣν ἐκφέρεις, «Δουλεύσατε τῷ Κυρίῳ ἐν φόβῳ, λέγων, καὶ ἀγαλλιᾶσθε αὐτῷ ἐν τρόμῳ»;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς τολμᾶς λοιπὸν νὰ ἀναμιγνύεις σ᾿ αὐτὴ τὴν ἀγγελικὴ δοξολογία τὸ παιχνίδι τῶν δαιμόνων; Καὶ πῶς δὲν ντρέπεσαι, ὅταν προφέρεις ἐκεῖ αὐτὰ τὰ λόγια, λέγοντας, «δουλέψετε τὸν Κύριο μὲ φόβο καὶ νὰ δοκιμάζετε ἀγαλλίαση μέ τρόμο»²;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτό ἐστιν, ἐν φόβῳ δουλεύειν, τὸ διακεχῦσθαί τε καὶ συντείνεσθαι καὶ μηδὲ σεαυτὸν ἐπίστασθαι περὶ τίνων διαλέγῃ τῇ ἀτάκτῳ τῆς φωνῆς ἐνηχήσει;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὸ σημαίνει «νὰ δουλεύουμε μὲ φόβο», νὰ ἀποχαυνώνεσαι καὶ νὰ τεντώνεσαι καὶ νὰ μὴ ξέρεις οὔτε ἐσὺ γιὰ ποιά πράγματα μιλᾶς μὲ τὸν ἦχο τῆς ἄτακτης φωνῆς;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο καταφρονήσεώς ἐστιν, οὐ φόβου, ἀλαζονείας, οὐ ταπεινώσεως· τοῦτο παιζόντων μᾶλλον ἢ δοξολογούντων.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὸ εἶναι δεῖγμα περιφρονήσεως, ὄχι φόβου, ἀλαζονείας, ὄχι ταπείνωσης· αὐτὸ εἶναι γνώρισμα αὐτῶν ποὺ παίζουν καὶ ὄχι αὐτῶν ποὺ δοξολογοῦν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί οὖν ἐστι τὸ δουλεύειν τῷ Κυρίῳ ἐν φόβῳ;</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί σημαίνει λοιπὸν νὰ δουλεύουμε τὸν Κύριο μὲ φόβο;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ πᾶσαν ἐντολὴν ἀποπληροῦντας φόβῳ καὶ συστολῇ ταύτην κατεργάζεσθαι, τὸ συντετριμμένῃ καρδίᾳ καὶ <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">τεταπεινωμένῳ νοῒ τὰς ἱκεσίας </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">προβάλλεσθαι</span>.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Νὰ ἐκπληροῦμε κάθε ἐντολὴ κάνοντάς την μὲ φόβο καὶ συστολή, νὰ προβάλλουμε τὶς παρακλήσεις μας μὲ συντριμμένη καρδιὰ καὶ ταπεινωμένο νοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ οὐ μόνον δουλεύειν ἐν φόβῳ, ἀλλὰ καὶ ἀγαλλιᾶσθαι ἐν τρόμῳ τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον διὰ τοῦ προφήτου παρακελεύεται.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὄχι μόνο νὰ τὸν δουλεύουμε μὲ φόβο, ἀλλὰ καὶ νὰ ἀγαλλόμαστε μὲ τρόμο, μᾶς παραγγέλλει τὸ ἅγιο Πνεῦμα μέσω τοῦ προφήτη.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδὴ γὰρ ἡ τῆς ἐντολῆς πλήρωσις <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">χαρὰν εἴωθεν </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ἐμποιεῖν</span> τῷ τὴν ἀρετὴν ἀσκοῦντι, καὶ ταύτην, φησί, τρόμῳ καὶ δέει ποιεῖσθαι προσήκει, ἵνα μὴ τῇ ἀφοβίᾳ συγχεόμενοι, τούς τε πόνους ζημιωθῶμεν καὶ τὸν Θεὸν παροξύνωμεν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί, ἐπειδὴ ἡ ἐφαρμογὴ τῆς ἐντολῆς συνήθως προξενεῖ χαρὰ σ᾿ ἐκεῖνον ποὺ τὴν ἀσκεῖ, πρέπει, λέει, καὶ τὴν ἐντολὴ αὐτὴ νὰ τὴν κάνουμε μὲ τρόμο καὶ μὲ δέος, γιὰ νὰ μὴ τὴν συγχέουμε μὲ τὴν ἀφοβία καὶ ἀποβοῦν ἔτσι μάταιοι οἱ κόποι μας, καὶ ἐξοργίσουμε* καὶ τὸ Θεό.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς δὲ ἔσται, φησίν, ἀγάλλεσθαι ἐν τρόμῳ;</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς ὅμως θὰ γίνει, λέει, νὰ δοκιμάζουμε ἀγαλλίαση μὲ τρόμο;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ οὐδὲ δυνατὸν κατὰ ταὐτὸν τὰ δύο συμβαίνειν, πολλῆς οὔσης τῆς μεταξὺ αὐτῶν διαφορᾶς.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ δὲν εἶναι δυνατὸ νὰ συμβαίνουν ταυτόχρονα καὶ τὰ δύο, ἐπειδὴ ὑπάρχει μεταξύ τους μεγάλη διαφορά.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Χαρὰ γάρ ἐστι καταθυμίων πλήρωσις καὶ ἡδέων ἀπόλαυσις καὶ ἀνιαρῶν λήθη· φόβος δὲ ἐλπιζομένων κακῶν ἐπίτασις, ἐπὶ κατεγνωσμένῳ συνιστάμενος συνειδότι.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι χαρὰ εἶναι ἡ ἐκπλήρωση πραγμάτων ποὺ διακαῶς ἐπιθυμοῦμε, καὶ ἀπόλαυση πραγμάτων ποὺ εἶναι εὐχάριστα, καὶ λήθη τῶν ἀνιαρῶν, ἐνῶ φόβος εἶναι ἡ ἔνταση τῶν κακῶν ποὺ περιμένουμε καὶ ὑπάρχει στὴν ἔνοχη συνείδηση.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς οὖν ἔστιν ἀγάλλεσθαι ἐν φόβῳ, καὶ οὐχ ἁπλῶς ἐν φόβῳ, ἀλλ' ἐν τρόμῳ, ὅπερ ἐπίτασίς ἐστι τοῦ φόβου καὶ πολλῆς ἀγωνίας σημεῖον; πῶς δέ, φησί, τοῦτο γενήσεται;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς λοιπὸν θὰ γίνει νὰ ἀγαλλόμεθα μὲ φόβο, καὶ μάλιστα ὄχι ἁπλῶς μὲ φόβο, ἀλλὰ μὲ τρόμο, ποὺ εἶναι ἐπίταση τοῦ φόβου καὶ δεῖγμα πολλῆς ἀγωνίας; Πῶς ὅμως, λέει, θὰ γίνει αὐτό;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτά σε τὰ Σεραφὶμ διδάσκουσιν ἔργῳ, τὴν τοιαύτην ἀποπληροῦντα διακονίαν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὰ ἴδια τὰ Σεραφὶμ σὲ διδάσκουν, ἐκπληρώνοντας ἔμπρακτα αὐτὴ τὴ διακονία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ ἐκεῖνα τῆς ἀφάτου δόξης ἀπολαύοντα τοῦ κτίστου καὶ τὸ ἀμήχανον ἐνοπτριζόμενα κάλλος· οὐ λέγω αὐτὸ ἐκεῖνο, ὅπερ ἐστὶ τῇ φύσει (ἀκατανόητον γὰρ τοῦτο καὶ ἀθεώρητον καὶ ἀσχημάτιστον, καὶ ἄτοπόν ἐστι τὸ οὕτω περὶ αὐτοῦ ὑπολαμβάνειν), ἀλλ' ὅσον ἐγχωροῦσιν, ὅσον ὑπὸ τῆς ἀκτῖνος ἐκείνης ἰσχύουσιν καταλάμπεσθαι.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ἐκεῖνα ἀπολαμβάνουν τὴν ἀπερίγραπτη δόξα τοῦ Κτίστη, καὶ βλέπουν σὰν σὲ καθρέπτη τὸ ἀκατανίκητο κάλλος του· ὄχι βέβαια ἀκριβῶς αὐτὸ ποὺ εἶναι κατὰ τὴ φύση του (διότι αὐτὸ εἶναι ἀκατανόητο καὶ ἀθεώρητο καὶ ἀδιαμόρφωτο, καὶ εἶναι ἄτοπο νὰ τὸ ἐκλαμβάνουμε ἔτσι), ἀλλὰ ὅσο εἶναι σὲ θέση νὰ κατανοήσουν, ὅσο μποροῦν ἀπὸ τὴν ἀκτίνα ἐκείνη νὰ φωτισθοῦν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδὴ γὰρ διηνεκῶς λειτουργοῦσιν κύκλῳ τοῦ βασιλικοῦ θρόνου, ἐν διηνεκεῖ χαρᾷ διατελοῦσιν, ἐν ἀϊδίῳ εὐφροσύνῃ, ἐν ἀγαλλιάσει ἀκαταπαύστῳ, χαίροντα, σκιρτῶντα, <span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ἀσιγήτως</span><span style="border-bottom:1px dotted Yellow"> δοξολογοῦντα</span>.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί, ἐπειδὴ ὑπηρετοῦν διαρκῶς γύρω ἀπὸ τὸ βασιλικὸ θρόνο, ζοῦν σὲ διαρκῆ χαρά, σὲ αἰώνια εὐφροσύνη, σὲ ἀκατάπαυστη ἀγαλλίαση, δοκιμάζοντας χαρά, σκιρτώντας καὶ δοξολογώντας ἀκατάπαυστα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ γὰρ ἐνώπιον ἑστάναι τῆς δόξης ἐκείνης καὶ ἀπὸ τῆς ἐξ αὐτῆς ἀπαστραπτούσης καταφωτίζεσθαι αἴγλης, τοῦτο αὐτοῖς καὶ χαρά, τοῦτο καὶ ἀγαλλίασις, τοῦτο καὶ εὐφροσύνη, <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">τοῦτο καὶ </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">δόξα</span>.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί, τὸ νὰ στέκονται μπροστὰ στὴ δόξα ἐκείνη καὶ νὰ φωτίζονται ἀπὸ τὴ λάμψη ποὺ ἐκπέμπεται ἀπὸ αὐτήν, αὐτὸ εἶναι γι᾿ αὐτὰ χαρά, αὐτὸ εἶναι ἀγαλλίαση, αὐτὸ καὶ εὐφροσύνη, αὐτὸ καὶ δόξα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τάχα τι πρὸς ἡδονὴν ἐπάθετε καὶ ἐν ἐπιθυμίᾳ τῆς δόξης ἐκείνης γεγόνατε.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἴσως ὅμως νὰ αἰσθανθήκατε κάτι γιὰ τὴν ἡδονὴ καὶ νὰ ἐπιθυμήσατε τὴ δόξα ἐκείνη.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">γʹ. Ἀλλ' εἴ γε βουληθείητε παραινοῦντος ἀκοῦσαι καὶ μετ' εὐλαβείας τὴν παροῦσαν δοξολογίαν ποιεῖσθαι, οὐκ ἀποληφθήσεσθε τῆς τοιαύτης χαρᾶς· <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">αὐτὸς γάρ ἐστιν ἐκεῖνος ὁ </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">Δεσπότης</span>, ὁ καὶ ἐν οὐρανοῖς καὶ ἐπὶ γῆς δοξαζόμενος· «Πλήρης γὰρ ὁ οὐρανός, φησί, καὶ ἡ γῆ τῆς δόξης αὐτοῦ».</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">3. Ἀλλὰ ἐὰν θελήσετε νὰ ἀκούσετε τὶς παραινέσεις μου καὶ νὰ κάνετε μὲ εὐλάβεια αὐτὴ τὴ δοξολογία, δὲν θὰ στερηθεῖτε τὴ χαρὰ αὐτή· γιατὶ εἶναι ὁ ἴδιος ὁ Κύριος ποὺ δοξάζεται καὶ στοὺς οὐρανοὺς καὶ στὴ γῆ· γιατὶ λέει, «εἶναι γεμάτος ὁ οὐρανὸς καὶ ἡ γῆ ἀπὸ τὴ δόξα του»³.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς οὖν ἐκεῖνα τῆς τοσαύτης εὐφροσύνης ἀπολαύοντα, φόβῳ ταύτην ἀναμιγνύουσιν; Πῶς;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς λοιπὸν ἐκεῖνα ποὺ ἀπολαμβάνουν τόση χαρά, τὴν ἀναμιγνύουν μὲ φόβο;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄκουσον τί φησιν ὁ προφήτης· «Εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπῃρμένου».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄκουσε τὶ λέει ὁ προφήτης· «εἶδα τὸν Κύριο νὰ κάθεται σὲ θρόνο ψηλὸ καὶ ὑπερυψωμένο».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τίνος ἕνεκεν τὸ ὑψηλὸν εἰπών, καὶ τὸ ἐπῃρμένον προσέθηκε; μὴ γὰρ οὐκ ἤρκει διὰ τοῦ ὑψηλοῦ τὸ πᾶν σημᾶναι τοῦ πράγματος καὶ δεῖξαι τὸ τῆς ἀξίας ὑπερανεστηκός; διὰ τί οὖν τὸ ἐπῃρμένον ἐπήγαγεν;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιὰ ποιό λόγο λέγοντας τὸ «ὑψηλόν», πρόσθεσε καὶ τὸ «ἐπηρμένον»; Μήπως δὲν ἔφτανε μὲ τὴ λέξη «ὑψηλὸς» νὰ δηλώσει ὅλο τὸ πρᾶγμα καὶ νὰ δείξει τὸ μεγαλεῖο τῆς ἀξίας του; Γιατί λοιπὸν πρόσθεσε τὴ λέξη «ἐπηρμένος»;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἵνα τὸ τῆς καθέδρας ἀκατάληπτον ἐνδείξηται.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιὰ νὰ δείξει τὸ ἀκατάληπτο τοῦ θρόνου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδὴ γὰρ παρ' ἡμῖν τὸ ὑψηλὸν ἔννοιάν τινα παρέχεται συγκρίσεως πρὸς τὰ χαμαίζηλά τε καὶ ταπεινότερα (οἷον, ὑψηλὰ μὲν τὰ ὄρη πρὸς τὰς πεδιάδας καὶ τὰ κοῖλα τῆς γῆς, ὑψηλὸς δὲ ὁ οὐρανὸς ὁ πάντων ὑπεραρθεὶς τῶν γηΐνων), τὸ δὲ ἐπῃρμένον καὶ ἐξῃρμένον μόνης ἐστὶν ἐκείνης τῆς ἀκαταλήπτου φύσεως, ἣν μήτε ἐννοῆσαι, μήτε ἑρμηνεῦσαί ἐστιν δυνατόν· διὰ τοῦτό φησι· «Εἶδον τὸν Κύριον καθήμενον ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπῃρμένου».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί, ἐπειδὴ σὲ μᾶς ἡ λέξη ῾ψηλὸς᾿ περιέχει κάποια σημασία συγκρίσεως πρὸς τὰ χαμηλὰ καὶ τὰ πιὸ ταπεινά, ὅπως γιὰ παράδειγμα τὰ βουνὰ εἶναι ψηλὰ σὲ σχέση μὲ τὶς πεδιάδες καὶ τὶς κοιλάδες τῆς γῆς, καὶ ὁ οὐρανός, ὁ ὁποῖος εἶναι πάνω ἀπὸ ὅλα τὰ γήϊνα, ἐνῶ ἡ λέξη «ἐπηρμένος» καὶ «ὑπερυψωμένος» ἀναφέρεται μόνο σ᾿ ἐκείνη τὴν ἀκατάληπτη φύση, τὴν ὁποία δὲν εἶναι δυνατὸν οὔτε νὰ τὴν ἐννοήσουμε, οὔτε νὰ τὴν ἑρμηνεύσουμε, γι᾿ αὐτὸ λέει· «εἶδα τὸν Κύριο καθισμένο πάνω σὲ θρόνο ψηλὸ καὶ ὑπερηψωμένο».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τί ἕτερον εἶδες, ὦ προφῆτα; τί περὶ αὐτὸν ἐθεάσω;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τί ἄλλο εἶδες, προφήτη; Τί εἶδες γύρω ἀπὸ αὐτὸν;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Καὶ τὰ Σεραφὶμ εἱστήκεισαν, φησί, κύκλῳ αὐτοῦ».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Καὶ τὰ Σεραφίμ», λέει, «στέκονταν γύρω ἀπὸ αὐτόν»⁴.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί ποιοῦντα, εἰπέ μοι, καὶ τί λέγοντα; ποίας παρρησίας ἀπολαύοντα;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί ἔκαναν καὶ τί ἔλεγαν; ποιά παρρησία εἶχαν;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Παρρησίας μέν, φησίν, οὐδεμιᾶς, φόβου δὲ καὶ καταπλήξεως γέμοντα, καὶ δι' αὐτοῦ τοῦ σχήματος τὸ ἄφατον ἐπιδεικνύμενα τοῦ δέους.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Παρρησία, λέει, δὲν εἶχαν καθόλου, ἀλλὰ ἦταν γεμάτα φόβο καὶ κατάπληξη, καὶ μὲ τὴ στάση τους αὐτὴ ἔδειχναν τὸ φόβο τους.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ταῖς γὰρ δυσὶ πτέρυξι κατεκάλυπτον τὰ πρόσωπα», ὁμοῦ μὲν ἀποτειχίζοντα τὴν ἐκπεμπομένην ἀκτῖνα τοῦ θρόνου, διὰ τὸ μὴ δύνασθαι φέρειν τὴν ἄστεκτον αὐτῆς δόξαν, ὁμοῦ δὲ καὶ τὴν οἰκείαν εὐλάβειαν ὑποφαίνοντα, ἣν ἔχουσι πρὸς τὸν Δεσπότην.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ μὲ τὰ δύο φτερὰ κάλυπταν τὰ πρόσωπά τους, χωρίζοντας μὲ τεῖχος τὴ λάμψη ποὺ ἐκπεμπόταν ἀπὸ τὸ θρόνο, ἐπειδὴ δὲν μποροῦσαν νὰ ἀντέξουν τὴν ἀσταμάτητη δόξα της, καὶ συγχρόνως δείχνοντας τὴν εὐλάβεια ποὺ ἔχουν πρὸς τὸν Κύριο.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοιαύτῃ χαρᾷ χαίρουσιν ἐκεῖνα, τοιαύτῃ εὐφροσύνῃ ἀγάλλονται.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μὲ τέτοια χαρὰ χαίρονται ἐκεῖνα, μὲ τέτοια εὐφροσύνη ἀγάλλονται,</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶδες πῶς οὐ μόνον τὰ πρόσωπα καλύπτουσιν, ἀλλὰ καὶ τοὺς πόδας.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">καὶ ὄχι μόνο τὰ πρόσωπα καλύπτουν, ἀλλὰ καὶ τὰ πόδια.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τίνος ἕνεκεν τοῦτο ποιοῦσιν;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί τὸ κάνουν αὐτό;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὰς μὲν γὰρ ὄψεις εἰκότως διὰ τὸ φοβερὸν τοῦ θεάματος καὶ τὸ μὴ δύνασθαι ἀντοφθαλμεῖν τῇ ἀπροσίτῳ δόξῃ· τοὺς πόδας δὲ διὰ τί συγκαλύπτουσιν;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὰ πρόσωπα φυσικὰ ἐξαιτίας τοῦ φόβου ποὺ προκαλεῖ τὸ θέαμα, καὶ ἐπειδὴ δὲν μποροῦν νὰ ἀτενίσουν τὴν ἀπρόσιτη δόξα, τὰ πόδια ὅμως γιατί τὰ καλύπτουν;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐβουλόμην μὲν ὑμῖν τοῦτο καταλιπεῖν, ὥστε πεῖσαι καὶ ὑμᾶς πονεῖν περὶ τὴν αὐτοῦ λύσιν καὶ ἐγρηγορέναι πρὸς τὴν τῶν πνευματικῶν ἔρευναν· ἵνα δὲ μὴ ἀσχολουμένην τὴν ὑμετέραν διάνοιαν εἰς τὴν αὐτοῦ ζήτησιν καταλιπών, ἀμελεῖν τῆς παραινέσεως παρασκευάσω, ἀναγκαῖον αὐτὸ ἐπιλύσασθαι.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἤθελα βέβαια αὐτὸ νὰ τὸ ἀφήσω σὲ σᾶς, γιὰ νὰ κουραστεῖτε νὰ βρεῖτε τὴ λύση του, καὶ νὰ ἀγρυπνεῖτε γιὰ τὴν ἔρευνα τῶν πνευματικῶν θεμάτων· γιὰ νὰ μὴ ἀφήσω ὅμως τὴ σκέψη σας νὰ καταγίνεται μὲ τὴν ἀναζήτηση καὶ σᾶς κάνω νὰ παραμελεῖτε τὶς παραινέσεις μου, εἶναι ἀνάγκη νὰ τὸ ἐπιλύσω.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τί οὖν τοὺς πόδας κατακαλύπτουσιν;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί λοιπὸν καλύπτουν τὰ πόδια τους;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄπληστον τὴν πρὸς τὸν κτίστην εὐλάβειαν ἐνδείκνυσθαι σπεύδουσιν, πολλὴν τὴν ἀγωνίαν καὶ διὰ τοῦ σχήματος καὶ διὰ τῆς φωνῆς καὶ διὰ τῆς ὄψεως, καὶ δι' αὐτῆς τῆς στάσεως.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θέλοντας νὰ δείξουν ἀκόρεστη εὐλάβεια πρὸς τὸν Κτίστη, προσπαθοῦν νὰ δείξουν πολλὴ ἀγωνία καὶ μὲ τὸ σχῆμα τους καὶ μὲ τὴ φωνὴ καὶ μὲ τὰ πρόσωπα καὶ μὲ τὴν ἴδια τὴ στάση τους.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδή γε καὶ οὕτω τοῦ ἐπιθυμουμένου καὶ τοῦ προσήκοντος ἀποτυγχάνουσιν, <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">τῷ συγκαλύπτεσθαι πανταχόθεν τὸ ἐλλεῖπον </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">περικρύπτουσιν</span>.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδὴ ὅμως καὶ ἔτσι δὲν πετυχαίνουν αὐτὸ ποὺ ἐπιθυμοῦν καὶ ποὺ πρέπει, κρύβουν αὐτὸ ποὺ ὑπολείπεται μὲ τὸ νὰ καλύπτονται ἀπὸ παντοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἆρα ἐνοήσατε τὸ εἰρημένον, ἢ πάλιν ἀναλαβεῖν αὐτὸ δίκαιον;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἄραγε καταλάβατε αὐτὸ ποὺ εἶπα ἢ πρέπει πάλι νὰ τὸ ἐπαναλάβω;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ' ἵνα σαφέστερον τοῦτο γένηται, ἐκ τῶν παρ' ἡμῖν παραδειγμάτων, φανερὸν αὐτὸ ποιῆσαι πειράσομαι.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ γιὰ νὰ γίνει πιὸ σαφὲς αὐτό, θὰ ἐπιχειρήσω μὲ τὰ δικὰ μας παραδείγματα νὰ τὸ κάνω φανερό.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Παρίσταταί τις τῷ ἐπιγείῳ βασιλεῖ, διὰ πάντων μηχανᾶται, ὥστε πολλὴν τὴν πρὸς αὐτὸν εὐλάβειαν ἐπιδείξασθαι, ἵνα διὰ τούτου πλείονα τὴν ἐξ αὐτοῦ ἐπισπάσηται εὔνοιαν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Βρίσκεται κάποιος μπροστὰ στὸν ἐπίγειο βασιλιὰ καὶ μὲ ὅλα προσπαθεῖ νὰ δείξει σ᾿ αὐτὸν μεγάλη εὐλάβεια, μὲ σκοπὸ νὰ ἀποσπάσει μέσω αὐτῆς περισσότερο τὴν εὔνοιά του.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τούτου χάριν καὶ διὰ τοῦ τῆς κεφαλῆς σχήματος καὶ διὰ τῆς φωνῆς καὶ διὰ τοῦ δεσμοῦ τῶν χειρῶν καὶ τῆς τῶν ποδῶν συζεύξεως καὶ τῆς συστολῆς τοῦ ὅλου σώματος τὴν τοιαύτην εὐλάβειαν ἐπιτηδεύει.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γι᾿ αὐτὸ καὶ μὲ τὸ σκύψιμο τοῦ κεφαλιοῦ καὶ μὲ τὴ φωνὴ καὶ μὲ τὸ σταύρωμα τῶν χεριῶν καὶ μὲ τὴ συνένωση τῶν ποδιῶν καὶ μὲ τὴ συστολὴ ὅλου τοῦ σώματός του ἐκδηλώνει αὐτὴ τὴν εὐλάβεια.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο καὶ ἐπὶ τῶν ἀσωμάτων ἐκείνων γίνεται δυνάμεων.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὸ γίνεται καὶ σ᾿ ἐκεῖνες τὶς ἀσώματες δυνάμεις.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πολλὴν γὰρ ἔχοντα τῆς πρὸς τὸν κτίστην εὐλαβείας τὴν ἐπιθυμίαν καὶ ταύτην πανταχόθεν μηχανώμενα περιποιεῖσθαι, εἶτα τῆς ἐφέσεως ἀποτυγχάνοντα, τὸ ὑστεροῦν τῆς ἐπιθυμίας τῷ καλύμματι ἐπικρύπτουσιν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί, ἔχοντας μεγάλη ἐπιθυμία εὐλάβειας πρὸς τὸν Κτίστη, καὶ ἐπιχειρώντας νὰ τὴν ἐκδηλώσουν μὲ κάθε τρόπο, ἐπειδὴ τελικὰ δὲν πετυχαίνουν τὴν ἐπιθυμία τους, κρύβουν μὲ τὸ κάλυμμα τὸ ὑπόλοιπο τῆς ἐπιθυμίας τους.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο τοίνυν τάς τε ὄψεις καὶ τοὺς πόδας κατακαλύπτεσθαι λέγονται.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γι᾿ αὐτὸ λοιπὸν λέγεται ὅτι καλύπτουν τὰ πρόσωπα καὶ τὰ πόδια.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰ καὶ ἄλλη τίς ἐστι μυστικωτέρα θεωρία ἡ περὶ τούτου θεωρουμένη· οὐ γὰρ ἵνα βοήσωμεν ὅτι πόδας καὶ πρόσωπα ἔχουσιν, τοῦτο ἐπισημαίνεται ὁ προφήτης—ἀσώματα γάρ ἐστιν, ὥσπερ καὶ τὸ θεῖον—, ἀλλ' ἵνα διὰ τούτων ἐπιδείξῃ <span style="border-bottom:2px dotted Yellow">πανταχόθεν</span><span style="border-bottom:1px dotted Yellow"> αὐτὰ συνεστάλθαι</span>, φόβῳ τε καὶ εὐλαβείᾳ λειτουργεῖν τῷ Δεσπότῃ.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν καὶ ὑπάρχει καὶ κάποια ἄλλη πιὸ μυστικὴ θεωρία, ποὺ διατυπώνεται γιὰ τὸ θέμα αὐτό· ὅτι δηλαδὴ δὲν ἔχουν πόδια καὶ πρόσωπα (γιατὶ εἶναι ἀσώματα, ὅπως καὶ τὸ θεῖο), ἀλλὰ γίνεται λόγος γι᾿ αὐτά, γιὰ νὰ καταδειχθεῖ ἀπὸ ὅλες τὶς πλευρὲς (ὅτι) αὐτὰ (τὰ Σεραφὶμ) εἶναι συνεσταλμένα καὶ ὑπηρετοῦν τὸν Κύριο μὲ φόβο καὶ εὐλάβεια.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω δεῖ καὶ ἡμᾶς παρίστασθαι τὴν τοιαύτην αὐτῷ δοξολογίαν προσφέροντας, δεδοικότας καὶ τρέμοντας καὶ <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">ὡς αὐτὸν ἐκεῖνον τοῖς τῆς διανοίας </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ἐνορῶντας</span><span style="border-bottom:1px dotted Yellow"> ὀφθαλμοῖς</span>.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔτσι πρέπει καὶ ἐμεῖς νὰ στεκόμαστε ὅταν τοῦ προσφέρουμε τὴ δοξολογία αὐτή, φοβισμένοι καὶ τρέμοντας, καὶ σὰν νὰ βλέπουμε μὲ τὰ μάτια τῆς διάνοιάς μας τὸν ἴδιο τὸ Θεό.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πάρεστι γὰρ ἐνταῦθα πάντως καὶ οὐδαμοῦ περιγράφεται καὶ τὰς φωνὰς ἁπάντων ἀπογράφεται.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ παρευρίσκεται ἐδῶ ὁπωσδήποτε αὐτὸς ποὺ δὲν περιορίζεται σὲ τόπο καὶ καταγράφει τὶς φωνὲς ὅλων.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω τοίνυν συντετριμμένῃ καρδίᾳ καὶ τεταπεινωμένῃ τὴν αἴνεσιν ἀναπέμποντες, εὐπρόσδεκτον αὐτὴν ποιήσωμεν καὶ ὡς εὐῶδες θυμίαμα πρὸς οὐρανὸν ἀναπέμψωμεν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔτσι λοιπὸν ἀναπέμποντας τὴ δοξολογία μας μὲ συντριμμένη καὶ ταπεινωμένη καρδιά, θὰ τὴν κάνουμε εὐπρόσδεκτη καί, ὡς εὔοσμο θυμίαμα, θὰ τὴν στείλουμε στὸν οὐρανό.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Καρδίαν γάρ, φησί, συντετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην ὁ Θεὸς οὐκ ἐξουδενώσει».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ λέει, «καρδιὰ συντριμμένη καὶ ταπεινωμένη ὁ Θεὸς δὲν θὰ τὴν ἀπορρίψει»⁵.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ' ὁ προφήτης, φησίν, <span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ἀλαλαγμῷ</span><span style="border-bottom:1px dotted Yellow"> ποιεῖσθαι τὴν δοξολογίαν</span> προτρέπεται· «Ἀλαλάξατε γὰρ τῷ Κυρίῳ, πᾶσα ἡ γῆ».</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ ὁ προφήτης, λέει, ὅτι μᾶς προτρέπει νὰ κάνουμε τὴ δοξολογία μὲ ἀλαλαγμό· «ἀλαλάξετε στὸν Κύριο, ὅλοι οἱ ἄνθρωποι τῆς γῆς»⁶.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ' οὐδὲ ἡμεῖς τὸν τοιοῦτον διακωλύομεν ἀλαλαγμόν, ἀλλὰ τὴν ἄσημον βοήν· οὐδὲ τὴν φωνὴν τῆς αἰνέσεως, ἀλλὰ τὴν φωνὴν τῆς ἀταξίας, τὰς πρὸς ἀλλήλους φιλονεικίας, τὰς εἰκῇ καὶ μάτην ἐπαιρομένας χεῖρας ἐν τῷ ἀέρι, τοὺς ἱππαζομένους πόδας, τὰ ἄκοσμα καὶ διακεκλασμένα ἤθη, ἅπερ τῶν ἐν τοῖς θεάτροις καὶ ταῖς ἱπποδρομίαις σχολαζόντων ἐστὶ παίγνια.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ οὔτε κι ἐγὼ ἀπαγορεύω αὐτὸ τὸν ἀλαλαγμό, παρὰ μόνο τὴν ἄναρθρη κραυγή· οὔτε τὴ φωνὴ τῆς δοξολογίας, ἀλλὰ τὴν ἄτακτη φωνή, τὶς μεταξύ σας φιλονεικίες, τὰ χέρια ποὺ ὑψώνονται στὸν ἀέρα ἄσκοπα καὶ στὴν τύχη, τὰ πόδια ποὺ εἶναι τὸ ἕνα ἐπάνω στὸ ἄλλο, τὰ ἀνάρμοστα καὶ χαυνωμένα ἤθη, ποὺ ἀποτελοῦν παιχνίδια ἐκείνων ποὺ συχνάζουν στὰ θέατρα καὶ τὶς ἱπποδρομίες.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκεῖθεν ἡμῖν τὰ ὀλέθρια ταῦτα παρεισφέρονται διδάγματα, ἐκεῖθεν αἱ ἀνευλαβεῖς αὗται καὶ δημοτικαὶ φωναί, ἐκεῖθεν αἱ τῶν χειρῶν ἀταξίαι, αἱ ἔριδες, αἱ φιλονεικίαι, τὰ ἄτακτα ἤθη.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀπὸ ἐκεῖ εἰσάγονται αὐτὲς οἱ ἀνευλαβεῖς καὶ ὀχλοκρατικὲς φωνές, ἀπὸ ἐκεῖ οἱ ἄτακτες χειρονομίες, οἱ ἔριδες, οἱ φιλονεικίες, τὰ ἄτακτα ἤθη.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">δʹ. Οὐδὲν γὰρ οὕτω καταφρονεῖν τῶν τοῦ Θεοῦ παρασκευάζει λογίων, ὡς οἱ τῶν ἐκεῖ θεαμάτων μετεωρισμοί.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">4. Γιατὶ τίποτα δὲν μᾶς κάνει νὰ περιφρονοῦμε τὰ λόγια τοῦ Θεοῦ, ὅσο οἱ ἀεροβασίες τῶν θεαμάτων ποὺ ὑπάρχουν ἐκεῖ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο παρεκάλεσα πολλάκις μηδένα τῶν ἐνταῦθα παραγινομένων καὶ τῆς θείας διδασκαλίας ἀπολαυόντων καὶ τῆς φρικτῆς καὶ μυστικῆς μετεχόντων θυσίας πρὸς ἐκεῖνα βαδίζειν τὰ θέατρα, καὶ τὰ θεῖα τοῖς δαιμονικοῖς ἀναμιγνύειν μυστήρια.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γι᾿ αὐτὸ σᾶς παρακάλεσα πολλὲς φορές, κανένας ἀπὸ αὐτούς, ποὺ ἔρχονται ἐδῶ καὶ ἀπολαμβάνουν τὴ θεία διδασκαλία καὶ συμμετέχουν στὴ φρικτὴ καὶ μυστικὴ θυσία, νὰ μὴ πηγαίνει σ᾿ ἐκεῖνα τὰ θέατρα καὶ νὰ ἀναμιγνύει τὰ θεῖα μὲ τὰ δαιμονικὰ μυστήρια.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ' οὕτω τινὲς μεμήνασιν, ὥστε καὶ σχῆμα εὐλαβείας ἐπιφερόμενοι καὶ εἰς πολιὰν ἐληλακότες βαθεῖαν, ὅμως αὐτομολοῦσιν πρὸς ἐκεῖνα μήτε τοῖς ἡμετέροις προσέχοντες λόγοις, μήτε τὴν οἰκείαν αἰσχυνόμενοι μόρφωσιν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τόσο πολὺ ὅμως μερικοὶ ἔχουν καταληφθεῖ ἀπὸ μανία, ὥστε, ἂν καὶ φέρουν μαζί τους τὸ σχῆμα τῆς εὐλάβειας καὶ ἔχουν φθάσει σὲ βαθειὰ γεράματα, ὡστόσο καταφεύγουν σ᾿ ἐκεῖνα, καὶ οὔτε τὰ δικά μου λόγια προσέχουν, οὔτε τὴ μόρφωσή τους ὑπολογίζουν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ' ὅταν αὐτοῖς τοῦτο προτείνωμεν καὶ τὴν πολιὰν καὶ τὴν εὐλάβειαν αἰδεῖσθαι παραινῶμεν, τίς αὐτῶν ὁ ψυχρὸς καὶ καταγέλαστος λόγος; Ἄκουσον.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ ὅταν τοὺς προτείνουμε αὐτὸ καὶ τοὺς προτρέπουμε νὰ σέβονται τὰ γηρατειὰ καὶ τὴν εὐλάβεια, ποιά εἶναι ἡ ψυχρὴ καὶ καταγέλαστη δικαιολογία τους;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Παράδειγμα, φησί, τῆς ἐκεῖσε νίκης καὶ τῶν στεφάνων εἰσὶ καὶ πλείστην ἐντεῦθεν καρπούμεθα τὴν ὠφέλειαν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶναι, λέει, παράδειγμα τῆς νίκης καὶ τῶν στεφανιῶν ἐκεῖ, καὶ ὅτι ἀποκομίζουμε μεγάλη ὠφέλεια.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί λέγεις, ἄνθρωπε;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί λές, ἄνθρωπε;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἕωλος οὗτος ὁ λόγος καὶ ἀπάτης ἀνάμεστος.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶναι γεμάτη ἀηδία καὶ ἀπάτη αὐτὴ ἡ δικαιολογία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πόθεν τὴν ὠφέλειαν καρποῦσαι; ἐκ τῶν μυρίων ἐκείνων φιλονεικιῶν καὶ τῶν εἰκῇ καὶ μάτην καταβαλλομένων ὅρκων ἐπὶ κακῷ τῶν λεγόντων; ἢ ἐκ τῶν ὕβρεων καὶ βλασφημιῶν καὶ σκωμμάτων, οἷς ἀλλήλους καταντλοῦσιν οἱ θεαταὶ τῶν τοιούτων;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀπὸ ποῦ καρποῦσαι τὴν ὠφέλεια; Ἀπὸ τὶς μύριες ἐκεῖνες φιλονεικίες καὶ τοὺς ὅρκους ποὺ γίνονται ἔτσι τυχαῖα καὶ ἄσκοπα καὶ γιὰ κακὸ αὐτῶν ποὺ τοὺς λένε; Ἢ ἀπὸ τὶς βρισιὲς καὶ τὶς βλασφημίες καὶ τὰ πειράγματα μὲ τὰ ὁποία περιλούουν ὁ ἕνας τὸν ἄλλο οἱ θεατὲς αὐτῶν τῶν θεαμάτων;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ' ἐκ τούτων μὲν οὐχί· ἐκ δὲ τῶν ἀτάκτων φωνῶν καὶ τῆς ἀσήμου βοῆς καὶ τῆς κόνεως τῆς ἀναπεμπομένης καὶ τῶν ὠθούντων καὶ βιαζομένων καὶ τῶν ἀκκιζομένων κατέναντι γυναικῶν τὰ τῆς ὠφελείας συλλέγεις; Ἀλλ' οὐκ ἔστι τοῦτο, οὐκ ἔστιν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ ἀπὸ αὐτὰ ὄχι, ὁπωσδήποτε ὅμως ἀπὸ τὶς ἄτακτες κραυγὲς καὶ τὴν ἄναρθρη βουὴ καὶ τὴ σκόνη ποὺ ἐκπέμπεται καὶ ἐκείνους ποὺ συνωθοῦνται καὶ βιάζονται καὶ προσποιοῦνται αἰδημοσύνη ἀπέναντι στὶς γυναῖκες, ἀπὸ αὐτὰ συλλέγεις τίς ὠφέλειες;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐνταῦθα μὲν αὐτὸν τὸν Δεσπότην τῶν ἀγγέλων προφῆται πάντες καὶ διδάσκαλοι ἐπὶ θρόνου ὑψηλοῦ καὶ ἐπῃρμένου καθήμενον ὑποδεικνύουσιν καὶ τοῖς μὲν ἀξίοις τὰ βραβεῖα καὶ τοὺς στεφάνους ἀπονέμοντα, τοῖς δὲ ἀναξίοις γέενναν καὶ πῦρ ἀποκληροῦντα· καὶ αὐτὸς δὲ ὁ Κύριος τοῦτο διαβεβαιοῖ.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐδῶ βέβαια ὅλοι οἱ προφῆτες καὶ οἱ δάσκαλοι δείχνουν τὸν ἴδιο τὸ Κύριο τῶν ἀγγέλων καθισμένο πάνω σὲ θρόνο ψηλὸ καὶ ὑπερυψωμένο, ὁ ὁποῖος στοὺς ἄξιους ἀπονέμει τὰ βραβεῖα καὶ τὰ στεφάνια, ἐνῶ στοὺς ἀνάξιους κληροδοτεῖ κόλαση καὶ φωτιά, καὶ τὸ βεβαιώνει αὐτὸ ὁ ἴδιος ὁ Κύριος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶτα τούτων μὲν καταφρονεῖς, ἐν οἷς καὶ ὁ τοῦ συνειδότος φόβος καὶ ὁ τῶν πεπραγμένων ἔλεγχος καὶ ἡ τῶν εὐθυνῶν ἀγωνία καὶ τὸ τῆς κολάσεως ἀπαραίτητον· ἵνα δὲ πρόφασιν ἄλογον τῶν σῶν ἐφεύρῃς μετεωρισμῶν, ὠφελεῖσθαι λέγεις, ἐν οἷς τὴν ἀπαραμύθητον ὑπομένεις ζημίαν;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Περιφρονεῖς λοιπὸν αὐτά, μεταξὺ τῶν ὁποίων καὶ τὸν φόβο τῆς συνειδήσεως καὶ τὸν ἔλεγχο αὐτῶν ποὺ κάναμε καὶ τὴν ἀγωνία τῶν εὐθυνῶν καὶ τὴν ἀπαραίτητη τιμωρία καί, γιὰ νὰ ἐφεύρεις δικαιολογία παράλογη τῶν ἀεροβασιῶν σου, ἰσχυρίζεσαι ὅτι ὠφελεῖσαι μ᾿ αὐτὰ ποὺ ὑφίστασαι ἀπαρηγόρητη ζημιά;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μή, δέομαι καὶ ἀντιβολῶ, μὴ προφασιζώμεθα προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις· σκῆψις γὰρ ταῦτα καὶ ἀπάτη ἡμῖν αὐτοῖς τὸ ἐπιζήμιον προξενοῦσα.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μή, παρακαλῶ καὶ ἱκετεύω, ἂς μὴ προφασιζόμαστε «προφάσεις ἐν ἁμαρτίαις»· γιατὶ αὐτὰ εἶναι πρόφαση καὶ ἀπάτη ποὺ μᾶς προξενοῦν βλάβη.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ περὶ τούτου μὲν τοσαῦτα· ὥρα δὲ λοιπὸν εἰς προτέραν ἀναδραμεῖν παραίνεσιν καὶ βραχέα περὶ ταύτης εἰπόντα, τὸ προσῆκον τέλος ἐπιθεῖναι τῷ λόγῳ.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ γι᾿ αὐτὸ φτάνουν τόσα· εἶναι ὥρα πλέον νὰ ἐπανέλθω στὴν προηγούμενη παραίνεση καὶ ἀφοῦ πῶ λίγα γι᾿ αὐτήν, νὰ δώσω στὸ λόγο τὸ τέλος ποὺ πρέπει.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ γὰρ οὐ μόνον τὰ τῆς ἀταξίας ἐνταῦθα, ἀλλὰ καὶ ἕτερόν τι χαλεπὸν περινοστεῖ νόσημα.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ ἐδῶ ὄχι μόνο ἡ ἀταξία, ἀλλὰ καὶ κάποιο ἄλλο φοβερὸ νόσημα περιπλανᾶται.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ποῖον δὴ τοῦτο;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ποιό λοιπὸν εἶναι αὐτό;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ πρὸς Θεὸν τὴν διάλεξιν ποιεῖσθαι προθεμένους καὶ αὐτῷ τὴν δοξολογίαν ἀναπέμποντας, εἶτα ἀφέντες τοῦτον, τὸν πλησίον ἕκαστος ἀπολαβών, τὰ κατ' οἶκον διατίθεται, τὰ ἐν ταῖς ἀγοραῖς, τὰ ἐν τῷ δήμῳ, τὰ ἐν τοῖς θεάτροις, τὰ ἐν τῷ στρατῷ καὶ πῶς μὲν ταῦτα διῳκήθη, πῶς δὲ ἐκεῖνα παρεωράθη καὶ τί τὸ πλεονάζον ἐν ταῖς πραγματείαις, τί δὲ τὸ ἐλλεῖπον· καὶ ἁπλῶς περὶ πάντων τῶν κοινῶν καὶ ἰδίων ἐνταῦθα διαλέγονται.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ ὅτι, ἐνῶ προτίθενται νὰ κάνουν προσευχὴ στὸ Θεὸ καὶ νὰ ἀναπέμψουν σ᾿ αὐτὸν δοξολογία, στὴ συνέχεια ἀφήνουν αὐτὸν καὶ πιάνοντας ὁ καθένας τὸν πλησίον του διευθετοῦν τὰ προβλήματα τοῦ σπιτιοῦ τους, τῆς ἀγορᾶς, τοῦ δήμου, τῶν θεάτρων, τοῦ στρατοῦ, καὶ μιλοῦν γιὰ τὸ πῶς τακτοποιήθηκαν αὐτά, πῶς ξεπεράστηκαν ἐκεῖνα καὶ τί πλεόνασμα ἔχουν στὶς ἐπιχειρήσεις τους καὶ τί ἔλλειμμα· καὶ γενικὰ συζητοῦν ἐδῶ γιὰ ὅλα τὰ κοινὰ καὶ ἰδιωτικὰ θέματα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ποίας ταῦτα συγγνώμης ἄξια;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ποιᾶς συγγνώμης εἶναι αὐτὰ ἄξια;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ βασιλεῖ μέν τις τῷ ἐπιγείῳ διαλεγόμενος, περὶ ἐκείνων μόνων ποιεῖται τὸν λόγον, περὶ ὧν ἃ ἐκεῖνος βουληθείη καὶ ὧν προτείνει τὰς ἐρωτήσεις· εἰ δὲ καὶ ἕτερόν τι παρὰ τὴν ἐκείνου γνώμην ὑποβαλεῖν τολμήσειε, τὴν ἐσχάτην τιμωρίαν ὑποστήσεται· <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">σὺ δὲ τῷ βασιλεῖ τῶν βασιλευόντων </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">προσομιλῶν</span>, ᾧ φρίττοντες λειτουργοῦσιν ἄγγελοι, ἀφεὶς τὴν πρὸς αὐτὸν διάλεξιν, περὶ πηλοῦ καὶ κόνεως καὶ ἀράχνης διαλέγῃ;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ μὲ βασιλιὰ ἐπίγειο βέβαια ὅταν μιλάει κάποιος, κάνει λόγο μόνο γιὰ ἐκεῖνα γιὰ τὰ ὁποῖα θὰ ἤθελε ἐκεῖνος καὶ τῶν ὁποίων ἐπιτρέπει τὶς ἐρωτήσεις, ἐὰν ὅμως τολμήσει νὰ ἐρωτήσει καὶ κάτι ἄλλο, χωρὶς τὴν συγκατάθεση ἐκείνου θὰ ὑποστεῖ τὴν ἔσχατη τιμωρία, ἐνῶ ἐσύ, μιλώντας στὸ βασιλιὰ τῶν βασιλέων, τὸν ὁποῖο ὑπηρετοῦν τρέμοντας οἱ ἄγγελοι, ἀφήνοντας τὴ συζήτηση μ᾿ αὐτόν, συζητᾶς γιὰ πηλὸ καὶ σκόνη καὶ ἀράχνη;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ταῦτα γάρ ἐστι τὰ παρόντα πράγματα.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ αὐτὰ εἶναι τὰ ἐδῶ πράγματα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ πῶς οἴσεις τὴν τῆς καταφρονήσεως δίκην; τίς δέ σε τῆς τοιαύτης ἐξαιρήσεται τιμωρίας;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ πῶς θὰ ὑπομείνεις τὴν τιμωρία τῆς περιφρονήσεως καὶ ποιός θὰ σὲ γλιτώσει ἀπὸ αὐτὴ τὴν τιμωρία;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ κακῶς, φησί, τὰ τῶν πραγμάτων καὶ τὰ τῆς πολιτείας διάκεινται καὶ πολὺς ἡμῖν περὶ τούτου ὁ λόγος, πολὺς ὁ ἀγών.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ οἱ ὑποθέσεις μας, λέει, καὶ τὰ πράγματα τῆς πολιτείας πηγαίνουν ἄσχημα καὶ μᾶς ἐνδιαφέρει πολὺ γι᾿ αὐτὰ καὶ ἔχουμε πολλὴ ἀγωνία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τίς ἡ αἰτία;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ποιά εἶναι ἡ αἰτία;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ τῶν κρατούντων, φησίν, ἀβουλία.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ ἀβουλία, λέει, αὐτῶν ποὺ κυβερνοῦν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐχ ἡ τῶν κρατούντων ἀβουλία, ἀλλὰ ἡ ἡμῶν ἁμαρτία, ἡ τῶν πλημμελημάτων εἴσπραξις.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὄχι ἡ ἀβουλία τῶν κυβερνώντων, ἀλλὰ ή δικὴ μας ἁμαρτία, ἡ εἴσπραξη τῶν ἁμαρτιῶν μας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκείνη τὰ ἄνω κάτω πεποίηκεν, ἐκείνη πάντα τὰ δεινὰ εἰσήγαγεν, ἐκείνη τοὺς πολέμους ἐξώπλισεν, ἐκείνη τὴν ἧτταν ἐνήργησεν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκείνη ἔκανε τὰ πάνω κάτω, ἐκείνη ἔφερε ὅλα τὰ κακά, ἐκείνη προκάλεσε τοὺς πολέμους, ἐκείνη συντέλεσε στὴν ἧττα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐκ ἄλλοθεν ἡμῖν ὁ τῶν ἀνιαρῶν ἑσμὸς ὑπερεσχέθη, ἀλλ' ἢ ἐκ ταύτης τῆς αἰτίας.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δὲν πλημμύρισε ἀπὸ ἀλλοῦ τὸ πλῆθος τῶν δυσαρέστων ποὺ μᾶς βρῆκε, παρὰ ἀπὸ αὐτὴ τὴν αἰτία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὥστε κἂν Ἀβραάμ τις ᾖ ὁ κρατῶν, κἂν Μωϋσῆς, κἂν Δαυίδ, κἂν Σολομῶν ὁ σοφώτατος, κἂν ἁπάντων ἁμαρτωλότερος ἀνθρώπων, ἡμῶν κακῶς διακειμένων, ἀδιάφορον ἔχει τὴν πρὸς τὰ κακὰ αἰτίαν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὥστε, καὶ ἂν ἀκόμα εἶναι κάποιος Ἀβραὰμ αὐτὸς ποὺ κυβερνᾶ, ἢ Μωϋσῆς ἢ Δαβὶδ ἢ Σολομών, ὁ πιὸ σοφός, ἢ ὁ πιὸ δίκαιος ἀπὸ τοὺς ἀνθρώπους, ὅσο ἐμεῖς συμπεριφερόμαστε ἄσχημα, θὰ ἦταν ἄσχετος μὲ τὴν αἰτία τῶν κακῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς καὶ τίνι τρόπῳ;</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς καὶ μὲ ποιό τρόπο;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅτι εἰ μὲν τῶν παρανομωτάτων εἴη καὶ τῶν ἀβουλήτως καὶ ἀτάκτως φερομένων, ἡ ἡμῶν ἀβουλία καὶ ἀταξία τὸν τοιοῦτον ἐκαρποφόρησεν, τὰ ἡμέτερα ἁμαρτήματα τὴν πληγὴν προεξένησεν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί, ἂν βέβαια εἶναι ἀπὸ τοὺς πιὸ παράνομους, ἡ δική μας ἀβουλία καὶ ἀταξία τὸν δημιούργησε, τὰ δικὰ μας ἁμαρτήματα προξένησαν τὴν πληγή.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ γὰρ κατὰ τὰς καρδίας ἡμῶν λαμβάνειν ἄρχοντας οὐδὲν ἕτερόν ἐστιν, ἀλλ' ἢ τοῦτο, ὅτι προημαρτηκότες τοιούτου τοῦ προεστηκότος ἐτύχομεν, κἄν τε τῶν ἱερωμένων ᾖ τις, κἄν τε τῶν τὰς κοσμικὰς διεπόντων ἐξουσίας.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι τὸ νὰ ἔχουμε ἄρχοντες σύμφωνα μὲ τὶς διαθέσεις μας, δὲν σημαίνει τίποτα ἄλλο, παρὰ αὐτό, ὅτι δηλαδὴ ἐπειδὴ εἴχαμε ἀπὸ πρὶν ἁμαρτήσει, γι᾿ αὐτὸ ἀποκτήσαμε τέτοιον ἄρχοντα, εἴτε εἶναι κάποιος ἀπὸ τοὺς ἱερωμένους, εἴτε ἀπὸ αὐτοὺς ποὺ χειρίζονται τὶς κοσμικὲς ἐξουσίες.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἰ δὲ καὶ λίαν δίκαιος εἴη καὶ οὕτω δίκαιος, ὥστε μέχρι τῆς Μωϋσέως ἀρετῆς ἐληλακέναι, οὐχ ἡ αὐτοῦ μόνου δικαιοσύνη τὰ ἄμετρα τῶν ὑπηκόων συγκαλύψαι δυνήσεται πταίσματα.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ καὶ ἐὰν ἀκόμα εἶναι δίκαιος, καὶ τόσο δίκαιος, ὥστε νὰ ἔχει φθάσει μέχρι τὴν ἀρετὴ τοῦ Μωϋσῆ, δὲν θὰ μπορέσει αὐτοῦ μόνο ἡ δικαιοσύνη νὰ καλύψει τὰ ἀμέτρητα πταίσματα τῶν ὑπηκόων του.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τοῦτο ἐξ αὐτοῦ ἄν τις ἀκριβῶς καταμάθοι τοῦ Μωϋσέως, τοῦ πολλὰ μὲν κακοπαθήσαντος ὑπὲρ τοῦ Ἰσραήλ, πολλὴν δὲ τὴν ὑπὲρ αὐτοῦ ἱκεσίαν πρὸς τὸν Θεὸν ἐνστησαμένου, τοῦ τὴν ἐπηγγελμένην αὐτὸν κατακληρονομῆσαι γῆν· ἀλλ' ἐπεὶ ξένον ἑαυτὸν οὗτος τῆς κατασχέσεως ταῖς οἰκείαις κατέστησεν παρανομίαις, οὐκ ἴσχυσεν ἡ αὐτοῦ δέησις τὴν τοῦ Θεοῦ δικαίαν ψῆφον μεταποιῆσαι παντὸς τοῦ λαοῦ ἐν τῇ ἐρήμῳ κατεστρωμένου.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ αὐτὸ θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ τὸ διαπιστώσει ἀκριβῶς ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν Μωϋσῆ, ὁ ὁποῖος εἶχε ὑποστεῖ πολλὰ δεινὰ γιὰ τὸν Ἰσραηλιτικὸ λαὸ καὶ εἶχε κάνει πολλὲς ἱκεσίες στὸ Θεὸ γι᾿ αὐτόν, ὥστε νὰ κληρονομήσει τὴ χώρα ποὺ τοῦ εἶχε ὑποσχεθεῖ· ἀλλὰ ὅταν ὁ λαὸς αὐτὸς ἀπομάκρυνε τὸν ἑαυτό του ἀπὸ τὴν κατάκτηση τῆς χώρας ἐξαιτίας τῶν παρανομιῶν του, δὲν στάθηκε ἱκανὴ ἡ δέησή του νὰ ἀλλάξει τὴ δίκαιη ἀπόφαση τοῦ Θεοῦ καὶ ἔπεσε ὅλος ὁ λαὸς στὴν ἔρημο.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καίτοι τίς τοῦ Μωϋσέως δικαιότερος; ἢ τίς παρρησιαστικώτερος πρὸς τὸν Θεόν;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂν καὶ βέβαια ποιός ἦταν πιὸ δίκαιος ἀπὸ τὸν Μωϋσῆ; ἢ ποιός εἶχε περισσότερη παρρησία πρὸς τὸ Θεό;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ἰσχύειν» μὲν οὖν δὴ «λέγεται δικαίου δέησις», ἀλλ' «ἐνεργουμένη», τουτέστι, βοηθουμένη τῇ μεταμελείᾳ καὶ ἐπιστροφῇ, ὑπὲρ ὧν καταβάλλεται.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λέγεται βέβαια ὅτι ἰσχύει ἡ δέηση τοῦ δικαίου, ὅταν ὅμως εἶναι ἐνεργουμένη, δηλαδὴ ὅταν βοηθεῖται ἀπὸ τὴ μετάνοια καὶ ἐπιστροφὴ ἐκείνων γιὰ τοὺς ὁποίους γίνεται.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἷς δὲ ἀμετανόητος καὶ ἀνεπίστροφός ἐστιν ὁ τρόπος, πῶς ἂν ἐπαμῦναι δυνήσεται, αὐτῶν ἐκείνων τοῖς ἔργοις ἀντικοπτόντων;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκείνους ὅμως, ποὺ ἡ συμπεριφορά τους εἶναι ἀμετανόητη καὶ ἀνεπίστρεπτη, πῶς θὰ μποροῦσε νὰ τοὺς βοηθήσει, ἀφοῦ αὐτοὶ οἱ ἴδιοι τὸν ἐμποδίζουν μὲ τὰ ἔργα τους;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">εʹ. Καὶ τί λέγομεν ἐπὶ ὁλοκλήρου λαοῦ παρανομοῦντος τοῦτο συμβαίνειν, ὅπου γε καὶ τῶν ὀλίγων ὑπηκόων ἁμαρτία, ἢ πολλάκις καὶ τοῦ ἑνός, τὴν τῶν δικαίως κρατούντων ὑπερακοντίζει παρρησίαν;</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">5. Ἀλλὰ γιατί λέω ὅτι αὐτὸ συμβαίνει σὲ ὁλόκληρο λαὸ ποὺ παρανομεῖ, ὅταν καὶ ἡ ἁμαρτία λίγων ὑπηκόων, ἢ πολλὲς φορὲς καὶ ἑνός, ξεπερνάει τὴν παρρησία ἐκείνων ποὺ κυβερνοῦν δίκαια;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ τοῦτο πάλιν ἐξ αὐτοῦ ἄν τις κατανοήσειε τοῦ Ἰσραήλ, ὃς ὑπὸ Μωϋσέως δημαγωγούμενος, ἡνίκα πρὸς τὴν τῶν ἀλλοφύλων παρέβαλε γῆν καὶ τὴν πρὸς αὐτοὺς συνῇρε μάχην, πῶς τινες τῶν αὐτοῦ μανέντες εἰς τὰς ἐκείνων γυναῖκας, τὴν πάνδημον ἐκείνην θραῦσιν καὶ τὸν ὄλεθρον κατειργάσαντο.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ αὐτὸ ἐπίσης θὰ μποροῦσε κανεὶς νὰ τὸ κατανοήσει ἀπὸ τὸν ἴδιο τὸν ἰσραηλιτικὸ λαό, ὁ ὁποῖος, ὁδηγούμενος ἀπὸ τὸν Μωϋσῆ, ὅταν εἰσέβαλε στὴ χώρα τῶν ἀλλοφύλων καὶ σύναψε μάχη, ἐπειδὴ μερικοὶ ἀπὸ αὐτοὺς φέρθηκαν μὲ μανία στὶς γυναῖκες ἐκείνων, ἔγιναν πρόξενοι τῆς σφαγῆς καὶ τοῦ ὀλέθρου ὅλου τοῦ λαοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπὶ ἑνὸς δὲ τὸ τοιοῦτο συμβέβηκεν· ὡς ἐπὶ Ἄχαρ τοῦ τὴν ποικίλην στολὴν ἀφελομένου τοῦ ἀναθήματος καὶ κατὰ τοῦ λαοῦ τὴν τοῦ Θεοῦ ἐκκαύσαντος ὀργήν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὸ ἐπίσης ἔγινε καὶ ὅταν ἦταν ἕνας αὐτὸς ποὺ ἁμάρτησε, ὅπως στὴν περίπτωση τοῦ Ἄχαρ, ὁ ὁποῖος ἀφήρεσε τὴν πολύχρωμη στολὴ τῆς ἀφιερώσεως, καὶ προκάλεσε τὴν ὀργὴ* τοῦ Θεοῦ ἐναντίον τοῦ λαοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ' ἴσως τινὲς τῶν παρόντων τὰ τῆς ἱστορίας ταύτης ἀγνοοῦσιν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἴσως ὅμως μερικοὶ ἀπὸ τοὺς παρόντες νὰ ἀγνοοῦν αὐτὴ τὴν ἱστορία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο δεῖ βραχέα περὶ ταύτης εἰπόντα ὑπομνῆσαι μὲν τοὺς εἰδότας, διδάξαι δὲ τοὺς ἀγνοοῦντας.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γι᾿ αὐτὸ πρέπει νὰ πῶ λίγα λόγια γι᾿ αὐτήν, γιὰ νὰ τὰ θυμίσω σ᾿ ἐκείνους ποὺ τὰ γνωρίζουν, καὶ νὰ τὰ διδάξω σ᾿ αὐτοὺς ποὺ τὰ ἀγνοοῦν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὗτος τοίνυν ὁ Ἄχαρ εἷς ἐτύγχανε τῶν μετὰ Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ διαβάντων τὸν Ἰορδάνην, Ἰησοῦ ἐκείνου τοῦ ψήφῳ Θεοῦ διαδόχου Μωϋσέως προκεκριμένου, τοῦ εἰκόνα καὶ τύπον ἐπέχοντος τοῦ ἀληθινοῦ Σωτῆρος ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὸς λοιπὸν ὁ Ἄχαρ ἦταν ἕνας ἀπὸ ἐκείνους ποὺ μαζὶ μὲ τὸν Ἰησοῦ τοῦ Ναυῆ πέρασαν τὸν Ἰορδάνη, τοῦ Ἰησοῦ ἐκείνου, ὁ ὁποῖος μὲ τὴν ἔγκριση τοῦ Θεοῦ εἶχε ἐκλεγεῖ διάδοχος τοῦ Μωϋσῆ, ποὺ ἀποτελεῖ εἰκόνα καὶ προτύπωση τοῦ ἀληθινοῦ Σωτήρα μας Ἰησοῦ Χριστοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὥσπερ γὰρ ἐκεῖνος ἐκ τῆς ἐρήμου διὰ τοῦ Ἰορδάνου εἰς τὴν γῆν τῆς ἐπαγγελίας τὸν λαὸν διεβίβασεν, οὕτω καὶ ὁ Σωτὴρ ἡμῶν ἐκ τῆς ἐρήμου τῆς ἀγνωσίας καὶ εἰδωλολατρείας διὰ τοῦ ἁγίου καὶ σωτηριώδους βαπτίσματος εἰς τὴν ἄνω Ἱερουσαλὴμ ἡμᾶς μετεποίησεν, εἰς τὴν μητέρα τῶν πρωτοτόκων, ἐν ᾗ τῆς ἀληθινῆς καταπαύσεως ηὐτρεπίσθησαν αἱ μοναί, ἔνθα ἡ ἀστασίαστος καὶ εἰρηνικὴ διατριβή.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί, ὅπως ἐκεῖνος πέρασε τὸν λαὸ ἀπὸ τὴν ἔρημο μέσω τοῦ Ἰορδάνη στὴ γῆ τῆς ἐπαγγελίας, ἔτσι καὶ ὁ Σωτήρας μας ἀπὸ τὴν ἔρημο τῆς ἄγνοιας καὶ τῆς εἰδωλολατρίας μέσω τοῦ ἁγίου καὶ σωτήριου βαπτίσματος μᾶς μετέφερε στὴ βασιλεία τῶν οὐρανῶν, στὴ μητέρα τῶν πρωτοτόκων, στὴν ὁποία ἔχουν ἐτοιμασθεῖ οἱ τόποι τῆς ἀληθινῆς ἀναπαύσεως, ὅπου ὑπάρχει ἡ ἀστασίαστη καὶ εἰρηνικὴ διαβίωση.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὗτος τοίνυν τῇ τοῦ προστάττοντος δυνάμει τὸν λαὸν διαβιβάσας, προσέβαλε τῇ Ἱεριχὼ καὶ τὴν ξένην ἐκείνην πολιορκίαν ἐνεργῶν, ἤδη τῶν τειχῶν καταπίπτειν μελλόντων, τί φησι πρὸς τὸν λαόν;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὸς λοιπόν, ἀφοῦ, μὲ τὴ δύναμη Ἐκείνου ποὺ τοῦ ἔδωσε τὴν ἐντολή, πέρασε τὸν λαό, ἐπιτέθηκε ἐναντίον τῆς Ἱεριχοῦς, καὶ καθὼς ἐπιχειροῦσε τὴν παράδοξη ἐκείνη πολιορκία καὶ ἐνῶ ἤδη τὰ τείχη ἐπρόκειτο νὰ γκρεμισθοῦν, τί εἶπε στὸ λαό;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ἔσται ἀνάθημα ἡ πόλις αὕτη καὶ πάντα ὅσα ἐστὶν ἐν αὐτῇ Κυρίῳ Σαβαώθ, πλὴν Ῥαὰβ τὴν πόρνην, περιποιήσασθε αὐτήν. Φυλάξασθε οὖν ἀπὸ τοῦ ἀναθήματος, μήποτε ἐνθυμηθέντες ὑμεῖς λάβητε ἀπ' αὐτοῦ, καὶ ἐκτρίψητε ἡμᾶς».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ἡ πόλη αὐτὴ καὶ ὅλα ὅσα ὑπάρχουν μέσα σ᾿ αὐτὴν θὰ εἶναι ἀφιέρωμα στὸν Κύριο τῶν Δυνάμεων, ἐκτὸς ἀπὸ τὴν πόρνη Ραάβ. Αὐτὴν νὰ τὴν περιποιηθεῖτε. Φυλαχθεῖτε λοιπὸν ἀπὸ τὸ ἀφιέρωμα, μὴ τυχὸν ἐπιθυμήσετε καὶ πάρετε κάτι ἀπὸ αὐτὸ καὶ μᾶς καταστρέψετε»⁷.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀφιερώθη, φησίν, ἅπαντα τὰ ἐν τῇ πόλει— τοῦτο γὰρ τὸ ἀνάθημα δηλοῖ,</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀφιερώθηκαν, λέει, ὅλα ὅσα βρίσκονται μέσα στὴν πόλη· γιατὶ αὐτὸ σημαίνει «ἀνάθημα».</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μή τις οὖν νοσφίσηται τῶν ἀνατεθέντων Κυρίῳ τῷ Θεῷ καὶ ἐξολοθρεύσῃ ἡμᾶς ἐκ τῆς γῆς.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Νὰ μὴ πάρει λοιπὸν κανεὶς τίποτα ἀπὸ τὰ ἀφιερωμένα στὸν Κύριο τὸ Θεὸ καὶ μᾶς ἐξαφανίσει ἀπὸ τὴ γῆ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπικίνδυνος ἡ ἐντολή, πολὺ τὸ τῆς ἀκριβείας τοῦ τε προστάσσοντος Θεοῦ καὶ τοῦ νομοθετοῦντος Ἰησοῦ.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπικίνδυνη ἡ ἐντολή, πολλὴ ἡ αὐστηρότητα καὶ τοῦ Θεοῦ ποὺ πρόσταζε καὶ τοῦ Ἰησοῦ ποὺ νομοθετοῦσε.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς γὰρ οὐκ ἦν ἐν τοσούτῳ πλήθει μὴ παραβαθῆναι τὸν νόμον τοῦτον, πολλῶν ὄντων τῶν συνωθούντων πρὸς τοῦτο;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς δηλαδὴ ἦταν δυνατὸ μέσα σὲ τόσο πλῆθος νὰ μὴ παραβοῦν τὸν νόμο αὐτόν, τὴ στιγμὴ ποὺ ἦταν πολλὰ ἐκεῖνα ποὺ ὠθοῦσαν σ᾿ αὐτό;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἢ γὰρ τὸ ἀστάθμητον καὶ τὸ φιλοκερδὲς τοῦ δήμου, ἢ τὸ μὴ πάντας κατηκόους γενέσθαι τῆς προτεθείσης ἐντολῆς, ἢ ἡ ποικιλία τῶν σκύλων καθάπερ δέλεαρ προκειμένη καὶ τοὺς φιλοκτήμονας δελεάζουσα, εὐκόλως ἂν πρὸς τὴν παράβασιν παρώρμησεν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ ἢ ἡ ἀστάθεια καὶ ἡ ἀπληστία τοῦ ὄχλου, ἢ τὸ ὅτι δὲν ἄκουσαν ὅλοι τὴν ἐντολὴ ποὺ δόθηκε, ἢ ἡ ποικιλία τῶν λαφύρων, ποὺ σὰν δόλωμα βρισκόταν μπροστά τους καὶ δελέαζε τοὺς ἄπληστους, θὰ μποροῦσε νὰ τοὺς σπρώξει στὴν παράβαση.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλ' ὅμως ὁ νόμος οὗτος ἐτέθη καὶ ὑπὲρ κεφαλῆς ὁ τῆς παραβάσεως αὐτοῦ κίνδυνος ἐπεκρεμάσθη.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὡστόσο ὁ νόμος αὐτὸς εἶχε τεθεῖ καὶ πάνω ἀπὸ τὸ κεφάλι τους κρεμάστηκε ὁ κίνδυνος τῆς παραβάσεως.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί οὖν μετὰ τοῦτο;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί ἔγινε λοιπὸν μετὰ ἀπὸ αὐτό;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Κατέπεσεν τὰ τείχη καὶ ἐν χερσὶ τῶν πολιορκούντων τὰ τῆς πόλεως ἐγένετο πάντα.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γκρεμίστηκαν τὰ τείχη καὶ ὅλα τὰ ὑπάρχοντα τῆς πόλεως περιῆλθαν στὰ χέρια τῶν πολιορκητῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Παντὸς τοίνυν τοῦ λαοῦ τὴν ἐντολὴν ταύτην διατηροῦντος, ἡ τοῦ ἑνὸς παράβασις εἰς ἅπαν τὸ πλῆθος τὴν τοῦ Θεοῦ ἀνῆψεν ὀργήν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐνῶ λοιπὸν ὅλος ὁ λαὸς ἐφήρμοσε τὴν ἐντολὴ αὐτή, ἡ παράβαση τοῦ ἑνὸς προκάλεσε τὴν ὀργὴ τοῦ Θεοῦ σ᾿ ὅλο τὸ πλῆθος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ἐπλημμέλησαν γάρ, φησίν, οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ πλημμέλειαν μεγάλην καὶ ἐνοσφίσαντο καὶ ἔλαβον ἀπὸ τοῦ ἀναθήματος καὶ ἔλαβεν Ἄχαρ υἱὸς Χαρμεῖ ἀπὸ τοῦ ἀναθήματος καὶ ἐθυμώθη ὀργῇ Κύριος τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ λέει, «οἱ Ἰσραηλῖτες περιέπεσαν σὲ μεγάλο παράπτωμα καὶ πῆραν καὶ ἰδιοποιήθηκαν ἀπὸ τὰ ἀφιερωμένα καὶ πῆρε ὁ Ἄχαρ, γιὸς τοῦ Χαρμεί, ἀπὸ τὰ ἀφιερωμένα στὸν Κύριο, καὶ θύμωσε* ὁ Κύριος ἐναντίον τῶν Ἰσραηλιτῶν»⁸.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ μὴν εἷς ἦν ὁ πλημμελήσας.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὅμως ἕνας ἦταν αὐτὸς ποὺ ἁμάρτησε.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς οὖν, φησίν, «ἐπλημμέλησαν οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ» καὶ «ἐθυμώθη Κύριος τοῖς υἱοῖς Ἰσραήλ»;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί λοιπὸν ἁμάρτησαν οἱ Ἰσραηλῖτες καὶ ὀργίσθηκε ὁ Κύριος ἐναντίον τῶν Ἰσραηλιτῶν;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁρᾷς πῶς ἡ τοῦ ἑνὸς ἁμαρτία παντὶ τῷ λαῷ τὴν τιμωρίαν προεξένησεν; πῶς πρὸς τὸ πλῆθος τὸν Θεὸν ἐξεπολέμωσεν;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Βλέπεις ὅτι ἡ ἁμαρτία τοῦ ἑνὸς προκάλεσε τὴν τιμωρία σ᾿ ὁλόκληρο τὸ λαό; πῶς ἐξόργισε τὸ Θεὸ ἐναντίον τοῦ πλήθους;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπεὶ οὖν τὸ παράνομον ἐπράχθη καὶ οὐδεὶς ἦν ὁ συνειδώς, πλὴν μόνου τοῦ τὰ κρύφια γινώσκοντος Θεοῦ, ἡ μὲν τιμωρία ἔμελλεν, ὁ δὲ πράξας τοῦτο, κἂν ἐδόκει λανθάνειν, ἀλλ' ὅμως ὑπὸ τοῦ συνειδότος, ὡς ὑπὸ πυρὸς κατεκαίετο.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅταν λοιπὸν ἔγινε ἡ ἁμαρτία, ποὺ δὲν τὸ γνώριζε κανένας, παρὰ μόνον ὁ Θεὸς ποὺ γνωρίζει τὰ κρυφά, ἡ τιμωρία βέβαια θὰ ἐρχόταν στὸ μέλλον, ἐκεῖνος ὅμως ποὺ τὴν διέπραξε, μολονότι νόμιζε ὅτι διαφεύγει, ὅμως μέσα του καιόταν ἀπὸ τὴ συνείδησή του σὰν νὰ εἶχε φωτιά.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἦλθε τοίνυν καὶ τῆς ἀπειλῆς ὁ καιρὸς καὶ τοῦ φανερὸν γενέσθαι τὸ ἁμάρτημα.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἦρθε ὅμως καὶ ἡ ὥρα τῆς τιμωρίας καὶ τῆς ἀποκαλύψεως τῆς ἁμαρτίας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ἀπέστειλε γάρ, φησίν, Ἰησοῦς ἄνδρας ἀπὸ Ἱεριχὼ εἰς Γαῖ. Καὶ ἀνέβησαν ἐκεῖ ὡσεὶ τρισχίλιοι ἄνδρες καὶ ἔφυγον ἀπὸ προσώπου τῶν ἀνδρῶν Γαῖ καὶ ἀπέκτειναν ἀπ' αὐτῶν τριάκοντα καὶ ἓξ ἄνδρας καὶ ἀπεδίωξαν αὐτοὺς καὶ συνέτριψαν αὐτοὺς καὶ ἐπτοήθη ἡ καρδία τοῦ λαοῦ καὶ ἐγένετο ὥσπερ ὕδωρ».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ λέει, «ἔστειλε ὁ Ἰησοῦς ἀπὸ τὴν Ἰεριχὼ ἄνδρες στὴ Γαῖ. Καὶ πῆγαν ἐκεῖ τρεῖς χιλιάδες περίπου ἄνδρες, οἱ ὁποῖοι τράπηκαν σὲ φυγὴ μόλις ἀντίκρυσαν τοὺς ἄνδρες τῆς Γαῖ, ποὺ σκότωσαν τριάντα ἕξι ἄνδρες ἀπ᾿ αὐτοὺς καὶ τοὺς καταδίωξαν καὶ τοὺς συνέτριψαν, καὶ φοβήθηκε ἡ καρδιὰ τοῦ λαοῦ καὶ ἔγινε σὰν νερό»⁹.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ϛʹ.<span style="border-bottom:1px dotted Yellow">Ὅρα μιᾶς ἁμαρτίας εἴσπραξιν, ὅρα πληγὴν </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ἀπαραμύθητον</span>.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">6ʹ. Πρόσεχε εἴσπραξη μιᾶς ἁμαρτίας, πρόσεχε πληγὴ ἀπαρηγόρητη.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἷς ἐπλημμέλησεν καὶ εἰς ἅπαντα τὸν δῆμον ὁ θάνατος καὶ ἡ δειλία ἐπέπεσεν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἕνας παρανόμησε, καὶ ὁ θάνατος καὶ ὁ φόβος ἔπεσε σ᾿ ὅλο τὸν λαό.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί τοῦτο, ὦ φιλάγαθε Δέσποτα;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατί αὐτό, φιλάγαθε Κύριε;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σὺ εἶ μόνος δίκαιος καὶ εὐθεῖς αἱ κρίσεις σου.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σὺ εἶσαι ὁ μόνος δίκαιος καὶ οἱ ἀποφάσεις σου εἶναι σωστές.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σὺ ἑκάστῳ κατὰ τὰ οἰκεῖα ἔργα ἀπονέμεις τὴν κρίσιν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σὺ ἀπονέμεις στὸν καθένα ἀνάλογα μὲ τὰ ἔργα του τὴ δικαιοσύνη σου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Σὺ ἔφης, φιλάνθρωπε, ἐν τῇ ἰδίᾳ ἕκαστον ἀποθανεῖσθαι ἁμαρτίᾳ καὶ μὴ ἄλλον ἀντιτιμωρηθήσεσθαι ἑτέρου.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐσὺ εἶπες, φιλάνθρωπε, ὅτι ὁ καθένας θὰ πεθαίνει γιὰ τὴ δική του ἁμαρτία καὶ δὲν θὰ τιμωρεῖται ἄλλος ἀντὶ ἄλλου.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τίς οὖν αὕτη ἡ δικαία σου ψῆφος;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ποιά λοιπὸν εἶναι αὐτὴ ἡ δίκαιη κρίση σου;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καλά σου τὰ πάντα, Κύριε, καὶ λίαν καλὰ καὶ <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">πρὸς τὸ συμφέρον ἡμῖν </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">οἰκονομούμενα</span>.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅλα σου, Κύριε, εἶναι καλὰ καὶ πολὺ καλὰ καὶ ρυθμισμένα πρὸς τὸ συμφέρον μας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λύμη τίς ἐστιν, φησίν, ἡ ἁμαρτία· οὐκοῦν ἐκπομπευέσθω διὰ τῆς τιμωρίας εἰς πάντας, ἵνα μὴ τοὺς πάντας καταλυμήνηται, ἵνα γνόντες πόσην ἀπειλὴν μία παράβασις ἔτεκεν, φύγωσιν τὴν ἐκ πλειόνων ἀτελεύτητον κόλασιν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ ἁμαρτία, λέει, εἶναι καταστροφή. Ἂς διασύρεται λοιπὸν μὲ τὴν τιμωρία σὲ ὅλους, γιὰ νὰ μὴ τοὺς καταστρέψει ὅλους, ὥστε, γνωρίζοντας πόση τιμωρία προκάλεσε μιὰ παράβαση, νὰ ἀποφύγουν τὴν ἀτελείωτη τιμωρία τῶν πολλῶν ἁμαρτιῶν.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἰδὼν οὖν, φησίν, ὁ Ἰησοῦς τὴν ἀνυπόστατον φυγήν, διέρρηξεν τὰ ἱμάτια αὐτοῦ καὶ ἔπεσεν ἐπὶ τὴν γῆν, ἐκείνους τοὺς θρήνους τραγῳδῶν, οὓς ἡ θεία σημαίνει Γραφή.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Βλέποντας λοιπόν, λέει, ὁ Ἰησοῦς τὴν ἀδικαιολόγητη φυγή, ἔσχισε τὰ ἐνδύματά του καὶ ἔπεσε στὴ γῆ θρηνώντας τοὺς θρήνους ἐκείνους ποὺ ἀναφέρει ἡ θεία Γραφή.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί οὖν πρὸς αὐτὸν ὁ Δεσπότης;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τί ἀπαντάει σ᾿ αὐτὸν ὁ Κύριος;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ἀνάστηθι· ἵνα τί οὕτω συμπέπτωκας; Ἡμάρτηκεν ὁ λαός σου καὶ παρέβη τὴν διαθήκην μου καὶ οὐ μὴ δυνήσονται οἱ υἱοὶ Ἰσραὴλ στῆναι κατὰ πρόσωπον τῶν ἐχθρῶν αὐτῶν, ἕως ἂν ἐξάρητε τὸ ἀνάθημα ἐξ ὑμῶν αὐτῶν».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Σήκω· γιατί ἔπεσες ἔτσι; Ἁμάρτησε ὁ λαός σου καὶ παραβίασε τὴ διαθήκη μου καὶ δὲ θὰ μπορέσουν οἱ Ἰσραηλῖτες νὰ ἀντισταθοῦν στοὺς ἐχθρούς τους, μέχρι νὰ ἀπομακρύνετε τὸν ἀναθεματισμένο ἀπὸ σᾶς»¹⁰.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκηρύχθη τοίνυν ἐν τῷ λαῷ τοῦτο, μηνύεται ὑπὸ Θεοῦ ὁ τὴν παράβασιν πράξας, συγκατατίθεται οὗτος.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Κηρύχθηκε λοιπὸν αὐτὸ στὸ λαὸ καὶ φανερώθηκε ἀπὸ τὸ Θεὸ αὐτὸς ποὺ ἔκανε τὴν παράβαση καὶ ὀμολόγησε ἐκεῖνος.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ἀπεκρίθη γάρ, φησίν, Ἄχαρ τῷ Ἰησοῦ καὶ εἶπεν· Ἀληθῶς ἥμαρτον ἐναντίον τοῦ Κυρίου Θεοῦ Ἰσραήλ· οὕτω καὶ οὕτως ἐποίησα. Εἶδον ἐν τῇ προνομῇ στολὴν ποικίλην, λίαν καλὴν καὶ διακόσια δίδραχμα ἀργυρίου καὶ γλῶσσαν μίαν χρυσῆν πεντήκοντα διδράχμων, καὶ ἐνθυμηθεὶς ἔλαβον καὶ ἰδοὺ ταῦτα ἐγκέκρυπται ἐν τῇ γῇ ἐν τῇ σκηνῇ μου».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ λέει, ἀποκρίθηκε ὁ Ἄχαρ στὸν Ἰησοῦ καὶ εἶπε· «πραγματικὰ ἁμάρτησα ἀπέναντι στὸν Κύριο καὶ Θεὸ τοῦ Ἰσραήλ· αὐτὸ καὶ αὐτὸ ἔκανα. Εἶδα κατὰ τὴν διαρπαγὴ μιὰ στολὴ λεπτή, πολύχρωμη, πολὺ καλὴ καὶ διακόσια δίδραχμα ἀσημένια καὶ μιὰ θήκη χρυσῆ μὲ πενήντα δίδραχμα καί, ἐπειδὴ τὰ ἐπιθύμησα, τὰ πῆρα, καὶ εἶναι τώρα κρυμμένα μέσα στὴ γῆ στὴ σκηνή μου»¹¹.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πάντα λοιπὸν εἰς φανερὸν ἄγει, ἐπειδὴ ἀψευδῆ τὸν ταῦτα καταμηνύσαντα ἑώρα ἀσφαλῆ τε εἶχε τὸν ἐλέγχοντα μάρτυρα.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὰ φανέρωσε λοιπὸν ὅλα, ἐπειδὴ ἔβλεπε ὅτι αὐτὸς ποὺ τὸν ἀποκάλυψε ἦταν ἀδιάψευστος καὶ ἐπειδὴ εἶχε τὸν σφοδρὸ ἔλεγχο τοῦ μάρτυρα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅρα δὲ τὸν ἐπονείδιστον καὶ ὀλέθριον αὐτοῦ θάνατον· «Ἀνήνεγκε, φησίν, αὐτὸν Ἰησοῦς εἰς φάραγγα Ἄχαρ καὶ τοὺς υἱοὺς αὐτοῦ καὶ τὰς θυγατέρας αὐτοῦ καὶ τοὺς μόσχους αὐτοῦ καὶ τὰ ὑποζύγια αὐτοῦ καὶ πάντα τὰ πρόβατα αὐτοῦ καὶ τὴν σκηνὴν αὐτοῦ καὶ πάντα ὅσα ὑπῆρχεν αὐτῷ καὶ ἐλιθοβόλησαν αὐτὰ πᾶς Ἰσραὴλ ἐν λίθοις».</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πρόσεχε ὅμως καὶ τὸν ὀδυνηρὸ καὶ ὀλέθριο θάνατό του· «ὁδήγησε», λέει, «ὁ Ἰησοῦς στὴ φάραγγα Ἀχὼρ αὐτὸν καὶ τοὺς γιούς του καὶ τὶς θυγατέρες του καὶ τὰ μοσχάρια του καὶ ὑποζύγιά του καὶ ὅλα τὰ πρόβατά του καὶ τὴ σκηνή του καὶ ὅλα τὰ ὑπάρχοντά του καὶ τὰ λιθοβόλησαν ὅλοι οἱ Ἰσραηλῖτες μὲ πέτρες»¹².</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὕτη τῆς παρανομίας ἡ ἀνταπόδοσις, οὕτως ἡ τοῦ Θεοῦ ἀδέκαστός ἐστι δίκη.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αὐτὴ εἶναι ἡ ἀνταπόδοση τῆς παρανομίας, αὐτὴ εἶναι ἡ ἀδέκαστη δίκη τοῦ Θεοῦ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τοῦτο τοίνυν εἰδότες, <span style="border-bottom:2px dotted Yellow">οἰκείων</span><span style="border-bottom:1px dotted Yellow"> ἁμαρτημάτων εἴσπραξιν</span> τὴν τῶν ἀνιαρῶν ἔφοδον λογιζώμεθα καὶ καθ' ἑκάστην τὰ ἑαυτῶν ἐξετάζοντες ἐγκλήματα, μὴ ἑτέροις, ἀλλ' ἡμῖν αὐτοῖς τὴν τούτων περιάπτωμεν αἰτίαν.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γνωρίζοντας λοιπὸν αὐτό, νὰ σκεφτόμαστε ὅτι οἱ δυσάρεστες καταστάσεις ἀποτελοῦν ἀνταπόδοση τῶν δικῶν μας ἁμαρτημάτων, καί, ἐξετάζοντας κάθε μέρα τὰ παραπτώματά μας, νὰ μὴ ἀποδίδουμε σὲ ἄλλους, ἀλλὰ σ᾿ ἐμᾶς τοὺς ἴδιους τὴν αἰτία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὐ γὰρ ἡ τῶν ἀρχόντων μόνον ἀπροσεξία, ἀλλὰ πολλῷ μᾶλλον τὰ ἡμέτερα πταίσματα τὰ κακὰ ἐπεσώρευσεν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ τὰ κακὰ δὲν τὰ ἔφερε μόνο ἡ ἀπροσεξία τῶν ἀρχόντων, ἀλλὰ πολὺ περισσότερο τὰ δικά μας παραπτώματα.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω τοίνυν ἐνταῦθα παραγινόμενος ἕκαστος καὶ τὰ οἰκεῖα λογιζόμενος παραπτώματα, οὔτε ἕτερον μέμψοιτο καὶ μετὰ τῆς προσηκούσης εὐταξίας τὴν παροῦσαν ἀναπέμψοι δοξολογίαν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔτσι λοιπὸν ὅταν ἔρχεται ἐδῶ ὁ καθένας, ἀναλογιζόμενος τὰ δικά του παραπτώματα, οὔτε ἄλλον θὰ κατηγορεῖ, ἀλλὰ καὶ τὴ δοξολογία αὐτὴ θὰ τὴν ἀναπέμπει μὲ τὴν εὐταξία ποὺ τῆς πρέπει.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔστι δὲ ἡ παρ' ἡμῶν ἀπαιτουμένη εὐταξία τοιαύτη· πρῶτον μὲν συντετριμμένῃ καρδίᾳ προσέρχεσθαι τῷ Θεῷ, ἔπειτα καὶ <span style="border-bottom:1px dotted Yellow">τὸ τῆς καρδίας ἦθος διὰ τοῦ φαινομένου σχήματος </span><span style="border-bottom:2px dotted Yellow">ὑποδεικνύειν</span>, διὰ τῆς στάσεως, διὰ τῆς τῶν χειρῶν εὐταξίας, διὰ τῆς πραείας καὶ συνεσταλμένης φωνῆς.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἡ εὐταξία ποὺ ἀπαιτεῖται ἀπὸ μᾶς εἶναι ἡ ἑξῆς· πρῶτα πρῶτα νὰ προσερχόμαστε στὸ Θεὸ μὲ συντριμμένη τὴν καρδιά, καὶ ἔπειτα νὰ ἐπιδεικνύουμε τὴ διάθεση τῆς καρδιᾶς μας μὲ τὴν ἐμφάνισή μας, μὲ τὴ στάση μας, καὶ τὴν εὐταξία τῶν χεριῶν μας, μὲ τὴν ἤρεμη καὶ χαμηλὴ φωνή μας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εὔκολον γὰρ τοῦτο καὶ παντὶ τῷ βουλομένῳ δυνατόν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἶναι εὔκολο αὐτὸ καὶ δυνατὸ στὸν καθένα ποὺ θέλει.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς οὖν εἰς πάντας κατορθωθήσεται;</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Πῶς λοιπὸν θὰ κατορθωθεῖ σ᾿ ὅλους;</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Θῶμεν ἑαυτοῖς νόμον καὶ εἴπωμεν ὅτι κοινωφελὴς ἐντολὴ κατεβλήθη καὶ δεῖ πάντας ἡμᾶς τῆς τοιαύτης μετασχεῖν ὠφελείας.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂς βάλουμε στοὺς ἑαυτούς μας νόμο καὶ ἂς ποῦμε ὅτι ἐπιβλήθηκε ἐντολὴ ὠφέλιμη σὲ ὅλους, καὶ πρέπει ὅλοι ἐμεῖς νὰ πάρουμε μέρος στὴν ὠφέλεια αὐτή.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διὰ τοῦτο καὶ τὰς ἀτάκτους κατασιγάσωμεν φωνὰς καὶ τὰ τῶν χειρῶν καταστείλωμεν ἤθη, δεδεμένας ταύτας παριστάνοντες τῷ Θεῷ καὶ μὴ τοῖς ἀκόσμοις ἐπαιρομένας νεύμασιν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γι᾿ αὐτὸ ἂς σταματήσουμε καὶ τὶς ἄτακτες φωνὲς καὶ τὶς συνήθειες τῶν χεριῶν ἂς τὶς συγκρατήσουμε, παρουσιάζοντάς τὰ δεμένα μπροστὰ στὸ Θεό, καὶ ἂς μὴ τὰ σηκώνουμε σὲ ἀπρεπεῖς χειρονομίες.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μισεῖ γὰρ τοῦτο καὶ ἀποστρέφεται, ὥσπερ τὸν συνεσταλμένον ἀγαπᾷ καὶ προσίεται.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ ὁ Θεὸς τὸ μισεῖ αὐτὸ καὶ τὸ ἀποστρέφεται, ὅπως ἀγαπᾶ καὶ πλησιάζει τὸν συνεσταλμένο.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Ἐπὶ τίνα γάρ, φησίν, ἐπιβλέψω, ἀλλ' ἢ ἐπὶ τὸν πρᾶον καὶ ἡσύχιον καὶ τρέμοντά μου τοὺς λόγους;»</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ λέει, «σὲ ποιόν νὰ ρίξω τὸ βλέμμα μου, ἂν ὄχι στὸν πρᾶο καὶ ἥσυχο καὶ σ᾿ αὐτὸν ποὺ τρέμει τὰ λόγια μου;»¹³</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Εἴπωμεν ἀλλήλοις ὅτι οὐ βούλεται αὐτῷ προσδιαλεγομένους ἡμᾶς καὶ ἑαυτοῖς προσομιλεῖν, οὐδὲ ἀφέντας τὴν πρὸς αὐτὸν διάλεξιν, τὰς τῶν παρόντων ἀνακινεῖν συντυχίας καὶ τῷ βορβόρῳ τοὺς μαργαρίτας ἀναφύρειν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἂς ποῦμε μεταξύ μας, ὅτι δὲν θέλει ὅταν μιλᾶμε μ᾿ αὐτὸν νὰ μιλᾶμε καὶ μεταξύ μας, οὔτε νὰ ἀφήνουμε τὴν ὁμιλία πρὸς αὐτὸν καὶ νὰ ἀνακινοῦμε τὰ δυσάρεστα τῶν παρόντων, ἀνακατεύοντας τοὺς μαργαρίτες μὲ τὸ βόρβορο.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὕβριν γὰρ οἰκείαν καὶ οὐ δοξολογίαν τὸ τοιοῦτον ἡγεῖται.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γιατὶ αὐτὸ τὸ θεωρεῖ ὕβρη δική του καὶ ὄχι δοξολογία.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Κἄν τις βουληθείη ταύτην παραβῆναι τὴν ἐντολήν, ἐπιστομίσωμεν, ὡς ἐπίβουλον τῆς ἡμετέρας σωτηρίας ἀποδιώξωμεν, ἔξω τῶν περιβόλων τῆς ἁγίας ἐκκλησίας ἐκβάλωμεν.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἂν κανεὶς θελήσει νὰ παραβεῖ αὐτὴ τὴν ἐντολή, νὰ τοῦ κλείσουμε τὸ στόμα, νὰ τὸν διώξουμε ὡς ἐχθρὸ τῆς σωτηρίας μας, νὰ τὸν βγάλουμε ἔξω ἀπὸ τὶς αὐλὲς τῆς ἁγίας ἐκκλησίας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οὕτω γὰρ ποιοῦντες, τὰ μὲν πρότερα ἁμαρτήματα ῥᾳδίως ἀπονιψόμεθα, αὐτὸν δὲ τὸν Δεσπότην εἰς μέσον ἕξομεν μετὰ τῶν ἁγίων ἀγγέλων συγχορεύοντα καὶ ἑκάστῳ τοὺς τῆς εὐταξίας ἀπονέμοντα στεφάνους.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐνεργώντας λοιπὸν ἔτσι καὶ τὰ προηγούμενα ἁμαρτήματά μας εὔκολα θὰ τὰ ξεπλύνουμε, καὶ τὸν ἴδιο τὸν Κύριο θὰ τὸν ἔχουμε ἀνάμεσά μας, νὰ συγχορεύει μαζὶ μὲ τοὺς ἁγίους ἀγγέλους καὶ νὰ ἀπονέμει στὸν καθένα τὰ στεφάνια τῆς εὐταξίας.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπεὶ γάρ ἐστι φιλάνθρωπος καὶ μεγαλόδωρος καὶ χαίρει ἐπὶ τῇ ἡμετέρᾳ σωτηρίᾳ, ἐπιτερπόμενος τοῖς καλοῖς ἡμῶν· διὰ τοῦτο καὶ βασιλείαν οὐρανῶν ἐπηγγείλατο καὶ ζωῆς ἀκηράτου μέθεξιν, καὶ πάντα τὰ ἀγαθὰ προητοίμασε, βουλόμενος ἡμᾶς ἐν τούτοις κατασκηνῶσαι.</p></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐπειδὴ εἶναι φιλάνθρωπος καὶ μεγαλόδωρος καὶ χαίρεται μὲ τὴ σωτηρία μας, γι᾿ αὐτό, ἀγαλλόμενος ἀπὸ τὰ δικά μας καλά, μᾶς ὑποσχέθηκε καὶ βασιλεία τῶν οὐρανῶν καὶ συμμετοχὴ στὴν αἰώνια ζωή, καὶ προετοίμασε ὅλα τὰ ἀγαθά, θέλοντας νὰ μᾶς ἐγκαταστήσει σ᾿ αὐτά,</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὧν γένοιτο πάντας ἡμᾶς ἐπιτυχεῖν χάριτι καὶ φιλανθρωπίᾳ τοῦ Κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, μεθ' οὗ πρέπει δόξα, κράτος, προσκύνησις τῷ Πατρὶ καὶ τῷ ἁγίῳ Πνεύματι, νῦν καὶ ἀεὶ καὶ εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. Ἀμήν.</p></td><td colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">τὰ ὁποῖα εὔχομαι νὰ ἐπιτύχουμε ὅλοι μας, μὲ τὴ χάρη καὶ φιλανθρωπία τοῦ Κυρίου μας Ἰησοῦ Χριστοῦ, μαζὶ μὲ τὸν ὁποῖο ἀνήκει ἡ δόξα, ἡ δύναμη, ἡ τιμὴ καὶ ἡ προσκύνηση στὸν Πατέρα καὶ τὸ ἅγιο Πνεῦμα, τώρα καὶ πάντοτε καὶ στοὺς αἰῶνες τῶν αἰώνων. Ἀμήν.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1"></p></td><td style="border-right:dotted 1px DarkSlateGray;background-color:antiquewhite" valign="top" bgcolor="antiquewhite"></td><td valign="top"></td><td valign="top" colspan="3"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 1">

ΕΠΕ 8Α, σσ. 321-345.​

</p></td></tr></table>
<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="19%"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">1. Ἠσ. 6,1.</p><p align="left" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">1α. Ματθ. 11,28</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">2. Ψαλμ. 2,11.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="19%><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">3. Ἠσ. 6,3.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">4. Ἠσ. 6,2.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">5. Ψαλμ. 50,19.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="20%><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">6. Ψαλμ. 65,1.</p><p align="left" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">7. Ἰησ. Ναυῆ 6,17.</p><p align="left" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">8. Ἰησ. Ναυῆ 7,1.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="19%><p align="left" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">9. Ἰησ. Ναυῆ 7,2-5.</p><p align="left" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">10. Ἰησ. Ναυῆ 7,10-12.</p><p align="left" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">11. Ἰησ. Ναυῆ 20-21.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td><td bgcolor="white" valign="top" width="19%><p align="left" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">12. Ἰησ. Ναυῆ 24-25.</p><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">13. Ἠσ. 66,2.</p></td><td bgcolor="white" width="1%"></td></tr><tr><td bgcolor="white" width="1%"></td><td colspan="9" bgcolor="white" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 1; margin-bottom: 0">* «Ὅταν ἀκούσῃς θυμὸν καὶ ὀργὴν ἐπὶ Θεοῦ, μηδὲν ἀνθρώπινον ὑποπτεύσῃς· συγκαταβάσεως γάρ ἐστι τὰ ῥήματα» (Ι.Χρυσοστόμου, MPG 55, 71). «Ἁμαρτανόντων γὰρ ἡμῶν, ἔστιν ὅτε ὁ Θεὸς ὀργίζεται, ἔστι δ' ὅτε καὶ μακροθυμεῖ, ἐκδεχόμενος ἡμῶν τὴν μετάνοιαν» (Ι.Χρυσοστόμου, MPG 55, 690). Η παρουσία του αγίου Πνεύματος μεταξύ των ανθρώπων εξαρτάται από τη φιλία ή οργή του Θεού, νοουμένων βεβαίως όχι ανθρωποπαθώς αλλ’ ως σχέσεων απομάκρυνσης, αλλοτριώσης του ανθρώπου από τον Θεό αφ' ενός και εγγύτητας αφ' ετέρου· ο Θεός «ἀναστέλλει τοῦ Πνεύματος τὴν χάριν, ἐπειδὰν ἡμῖν ὀργίζηται»· αντιθέτως «τῆς καταλλαγῆς τοῦ Θεοῦ δῶρόν ἐστι τὸ δοθῆναι τὸ Πνεῦμα τὸ ἅγιον» (Ι.Χρυσοστόμου, MPG 50, 457). </p><td bgcolor="white" width="1%"></td></tr></table>

Το προηγούμενο μήνυμα έχει λάθη. Δεν πρόλαβα να επανορθώσω.
(παρακαλώ να μου συγχωρέσετε κ τις παρεμβάσεις στην ερμηνεία)</span>

1 Ἐπὶ τῶν ποταμῶν Βαβυλῶνος ἐκεῖ ἐκαθήσαμεν καὶ ἐκλαύσαμεν ἐν τῷ μνησθῆναι ἡμᾶς τῆς Σιών.
2 ἐπὶ ταῖς ἰτέαις ἐν μέσῳ αὐτῆς ἐκρεμάσαμεν τὰ ὄργανα ἡμῶν·
3 ὅτι ἐκεῖ ἐπηρώτησαν ἡμᾶς οἱ αἰχμαλωτεύσαντες ἡμᾶς λόγους ᾠδῶν
καὶ οἱ ἀπαγαγόντες ἡμᾶς ὕμνον· ᾄσατε ἡμῖν ἐκ τῶν ᾠδῶν Σιών.
4 πῶς ᾄσωμεν τὴν ᾠδὴν Κυρίου ἐπὶ γῆς ἀλλοτρίας;
5 ἐὰν ἐπιλάθωμαί σου, ῾Ιερουσαλήμ, ἐπιλησθείη ἡ δεξιά μου·
6 κολληθείη ἡ γλῶσσά μου τῷ λάρυγγί μου, ἐὰν μή σου μνησθῶ,
ἐὰν μή προανατάξωμαι τὴν ῾Ιερουσαλὴμ ὡς ἐν ἀρχῇ τῆς εὐφροσύνης μου.
7 μνήσθητι, Κύριε, τῶν υἱῶν ᾿Εδὼμ τὴν ἡμέραν ῾Ιερουσαλὴμ
τῶν λεγόντων· ἐκκενοῦτε, ἐκκενοῦτε, ἕως τῶν θεμελίων αὐτῆς.
8 θυγάτηρ Βαβυλῶνος ἡ ταλαίπωρος, μακάριος ὃς ἀνταποδώσει σοι τὸ ἀνταπόδομά σου, ὃ ἀνταπέδωκας ἡμῖν·
9 μακάριος ὃς κρατήσει καὶ ἐδαφιεῖ τὰ νήπιά σου πρὸς τὴν πέτραν.

Γραφει καπου ο Αγιος Νικοδημος ο Αγιορειτης κατι για τα κρατηματα;

MTheodorakis said:

Πηδάλιον σ. 286, ὑποσημείωση.

Click to expand...

Ποια εκδοση;

MTheodorakis said:

Πηδάλιον σ. 286, ὑποσημείωση.

Click to expand...

Κανών ΟΕ΄της ΣΤ΄Οικουμενικής Συνόδου.

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td rowspan="67" style="background-color:antiquewhite" width="1%"></td><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom" width="48%"><p style="margin-top: 1; margin-bottom: 0">

ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗ ΜΟΥΣΙΚΗ​

</p></td><td style="border-right:dotted 1px gray;background-color:antiquewhite" width="1%"></td><td width="1%"></td><td width="48%">

Orthodox Church Music​

</td><td rowspan="67" width="1%"></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom"></td><td style="border-right:dotted 1px dimgray;background-color:antiquewhite"></td></td><td></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top">

ΤΟΥ ΦΩΤΗ ΚΟΝΤΟΓΛΟΥ​

</td><td style="border-right:dotted 1px DarkSlateGray; background-color:antiquewhite"></td><td></td><td valign="top">

By Photios Kontoglou¹​

</td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Ἡ μουσικὴ εἶνε δύο εἰδῶν (ὅπως καὶ οἱ ἄλλες τέχνες), κοσμικὴ καὶ ἐκκλησιαστική.</p></td><td rowspan="49" style="border-right:dotted 1px black; background-color:antiquewhite"></td><td rowspan="49"></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Music is of two kinds (as are the other arts also) –secular and ecclesiastical.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ κάθε μία ἀπ᾿ αὐτὲς μορφώθηκε ἀπὸ διαφορετικὰ αἰσθήματα καὶ διαφορετικὲς ψυχικὲς διαθέσεις καὶ καταστάσεις.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Each of these has been developed by different feelings and different states of the soul.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ κοσμικὴ ἐκφράζει κοσμικά, δηλ. σαρκικὰ συναισθήματα καὶ πόθους,</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Secular music expresses worldly (i.e., carnal) feelings and desires.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ἂς εἶνε αὐτὰ καὶ πολὺ ἐκλεπτυσμένα πολλὲς φορές, (ρωμαντικά, αἰσθηματικά, ἰδεαλιστικά, κ.λπ.), γιατὶ, μ᾿ ὅλα ταῦτα, δὲν παύουν νὰ εἶνε σαρκικά.”¹</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Although these feelings may be very refined (romantic, sentimental, idealistic, etc.), they do not cease being carnal.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Νομίζουνε πὼς εἶνε πνευματικά.²</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Nevertheless, many people believe that these feelings are spiritual.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Πνευματικὰ εἶνε μονάχα τὰ θρησκευτικά, τὰ χριστιανικά,</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">However, spiritual feelings are expressed only by ecclesiastical music.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">γι᾿ αὐτὸ κ᾿ ἡ ἐκκλησιαστικὴ μουσικὴ ἐκφράζει ἄλλες κινήσεις τῆς καρδιᾶς, ὁλότελα, διαφορετικὲς ἀπὸ ὅ,τι ἐμπνέει καὶ μορφώνει τὴν κοσμικὴ μουσική,</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Only ecclesiastical music can truly express the secret movements of the heart, which are entirely different from those inspired and developed by secular music.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ἐκφράζει δηλ. συντριβή, ταπείνωση, πόνο καὶ λύπη («τὴν κατὰ Θεὸν λύπην» τοῦ Παύλου, «ἥτις μετάνοιαν ἀμεταμέλητον εἰς σωτηρίαν κατεργάζεται»³),</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">That is, it expresses contrition, humility, suffering and godly grief, which, as Paul says, “worketh repentance to salvation”².</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">ἢ αἶνον, εὐχαριστίαν, ἅγιον ἐνθουσιασμόν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ecclesiastical music can also evoke feelings of praise, thanksgiving, and holy enthusiasm.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐνῶ ἡ κοσμικὴ μουσική, καὶ ἂν εἶνε ἀκόμη καὶ πλέον ἁγνή, ἐκφράζει σαρκικὰ συναισθήματα, ἀκόμα καὶ ὅταν τὴν ἐμπνέει ὁ πόνος καὶ ἡ θλίψις,</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Secular music, on the other hand –even the purest– expresses carnal emotions, even when it is inspired by suffering and affliction.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«ἡ κατὰ κόσμον λύπη», κατὰ τὸν Παῦλον, «ἥτις θάνατον κατεργάζεται».”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">This type of suffering, Paul calls “worldly grief”, which “worketh death”<sup>3.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Μ᾿ αὐτὸν τὸν τρόπο μορφωθήκανε τὰ δύο εἴδη τῆς μουσικῆς, ἡ κοσμική, ποὺ φέρνει τὴ συγκίνηση (ὁποιαδήποτε σαρκικὴ συγκίνηση), καὶ ἡ ἐκκλησιαστική, ποὺ φέρνει τὴν κατάνυξη.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Thus two kinds of music were formed, the secular, which arouses emotion –any kind of emotion– and ecclesiastical music, which evokes contrition.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ Χρυσόστομος μαστιγώνει μὲ ἱερὴ μανία τὴ θυμελικὴ μουσική, «τῶν ἐν τοῖς θεάτροις», «τὴν τῶν μίμων» ποὺ θέλανε νὰ εἰσάξουν στὴν ἐκκλησία κάποιοι τῆς ἐποχῆς του.”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">St. John Chrysostom strongly condemns the attempts that were made by some of his contemporaries to introduce into the Church secular music, the music of the theatre and the mimes.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Στὴ χριστιανοσύνη, μόνον οἱ τέχνες ποὺ μορφωθήκανε ἀπὸ εὐλαβῆ ἐλατήρια, ἀπὸ τὰ πρῶτα χρόνια τοῦ Χριστιανισμοῦ, καὶ δώσανε ἔκφραση στὴν πνευματικὴ οὐσία τῆς θρησκείας,</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Only the arts which were developed by devout motives since the early years of Christianity have given expression to the spiritual essence of the religion.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">μονάχα αὐτὲς οἱ τέχνες εἶνε λατρευτικές, δηλαδὴ πνευματικές, μὲ τὴν ἔννοια ποὺ δίνει στὸ πνευματικὸ ἡ θρησκεία.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">These alone can be called liturgical, that is, spiritual, in the sense that religion gives to the term spiritual.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τέτοιες ἤτανε «αἱ ᾠδαὶ αἱ πνευματικαί»⁴, ποὺ γράφει ὁ Παῦλος.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">The “spiritual odes” of which Paul speaks⁴ were works of such art.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὅλες οἱ λατρευτικὲς τέχνες ἐκφράζουν τὸ ἴδιο πράγμα, ἡ ἀρχιτεκτονική, ἡ ὑμνωδία, ἡ εἰκονογραφία, ἡ ποικιλτική, ἀκόμα καὶ ἡ γραφὴ (τὸ γράψιμο), τὸ βάδισμα, καὶ γενικὰ οἱ κινήσεις καὶ χειρονομίες τῶν ἱερέων, τὸ χτύπημα τῆς καμπάνας, κ.λπ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">All the liturgical arts express the same thing: architecture, hymnody, iconography, embroidery, and even writing, the manner of walking, and in general the movements and gestures of the priests, the chiming of the bells, and so forth.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ὅτι αὐτὲς οἱ τέχνες εἶνε ὄντως, μοναδικῆς πνευματικότητος, τὸ νοιώσανε καὶ πολλοὶ ξένοι, μάλιστα ἱερωμένοι, ποὺ τὰ αἰσθητήριά τους ἔχουν μορφωθεῖ, ἐκ νεότητός των, διαφορετικὰ ἀπὸ τὰ δικά μας.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">That these arts are truly of unique spirituality has been realized by many non-Orthodox, especially clergymen, whose sense-organs have been exposed, from youth on, to formative influences different from those in which Orthodox Christians have been brought up.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ ἐν τούτοις, ὁμολογοῦν, ὅτι αἰσθάνονται κατάνυξη ἀπὸ τὶς δικές μας εἰκόνες καὶ τὴ δική μας ψαλμωδία, ὅταν βέβαια ἐκτελοῦνται ἀπὸ ἐμπνευσμένους καὶ εὐσεβεῖς τεχνίτες.”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Nevertheless, they confess that our icons and psalmody evoke in them contrition-of course, when executed by inspired and pious artists.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Νά, λοιπόν, ὅτι δὲν εἶνε συμβατικὴ ἡ ἀξία τῶν λειτουργικῶν τεχνῶν, ἀλλὰ ἀληθινή, πέραν ἀπὸ τὶς περιωρισμένες ἀντιλήψεις, ποὺ χρωστοῦνται στὴν ἀνατροφή, στὴ συνήθεια, στὸ γοῦστο, ἀφοῦ καὶ ἀλλόδοξοι ὁμολογοῦν πὼς ἀναγνωρίζουν ὅτι αὐτὲς οἱ τέχνες (τῆς Ὀρθοδόξου Ἐκκλησίας μας) ἀντικατοπτρίζουν τὸ πνεῦμα τοῦ Εὐαγγελίου, καὶ γιὰ τοῦτο ἀνεβάζουν τὶς ψυχὲς τοὺς ὑψηλά, ἀπάνω ἀπὸ τοῦτον τὸν κόσμο.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Thus, the value of the liturgical arts is not merely conventional, but real, extending beyond the limited conceptions that are due to nurture, habit, and taste, since even persons who are not of the Orthodox faith recognize that the arts of the Orthodox Church reflect the spirit of the Gospels and for this reason lift the soul above the earthly realm.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Καὶ πὼς μποροῦσε νὰ γίνει ἀλλιῶς, ἀφοῦ οἱ τέχνες αὐτὲς μορφώθηκανε ἀπὸ ἁγιασμένες καρδιές, ποὺ νοιώθανε βαθειὰ τὸ λειτουργικὸ στοιχεῖο στὸν λόγο καὶ στὴ μουσική;”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">And how could it be otherwise, inasmuch as these arts have been developed by sanctified hearts, which felt deeply the liturgical element in speech and music?</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Ἡ λειτουργικὴ μουσικὴ εἶνε φυσικὴ μουσικὴ στολή, τοῦ λειτουργικοῦ λόγου.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Liturgical music is the natural musical garb of liturgical speech.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γεννηθήκανε μαζί, καὶ εἶνε ἕνα καὶ τὸ αὐτὸ πράγμα.”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Both sprang up together; they are one and the same thing.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Οὐσία καὶ ἔκφραση ἔχουν ἀπόλυτη καὶ ἀκριβέστατη ἀνταπόκριση, ὅπως τὸ ἀντικείμενο μὲ τὸ ἀντικατόπτρισμά του, καὶ περισσότερο ἀκόμα μάλιστα, προκειμένου γιὰ πράγματα τοῦ πνευματικοῦ κόσμου.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Essence and expression here have an absolute correspondence, even more exact than that of an object and its reflection in a mirror, for the objects of which we speak here belong to the spiritual realm.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Τὸ βαθὺ καὶ ἀποκαλυπτικὸ πνεῦμα τῆς Χριστιανικῆς θρησκείας καὶ τὰ μυστήρια της, δὲν ἤτανε δυνατὸν νὰ τὰ ἐκφράσουν πιστῶς καὶ ἀξίως, παρὰ μοναχὰ αὐτὲς οἱ τέχνες ποὺ λέγονται λατρευτικὲς καὶ πνευματικές, καὶ ποὺ μορφωθήκανε ἀπὸ αὐτὸ τὸ ἴδιο πνεῦμα.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">The profound and apocalyptic spirit of Christian religion and its mysteries could not be expressed faithfully and worthily except by these arts, which are called liturgical and spiritual, and which were developed by that same profound spirit.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μοναχὰ καὶ ἀποκλειστικὰ αὐτὴ ἡ μουσικὴ” “καὶ καμμιὰ ἄλλη μουσική, μοναδικώτατα, ἐκφράζει τὸ πνεῦμα τῆς θρησκείας μας, γιατί μοναχὰ αὐτὴ ἔχει ἀπόλυτη καὶ ἀκριβέστατη ἀνταπόκριση μ᾿ αὐτό.”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Only this music, and none other, uniquely expresses the spirit of our religion, because only this music has an absolute and most exact correspondence with it.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Αὐτὸ τὸ μαρτυροῦν, τὸ ξαναλέγω, κάποιοι ἄνθρωποι, ποὺ ἡ πνευματικὴ κατάρτισή τους κι ἡ φυλετικὴ κι ἄλλη κληρονομικότητά τους, δὲν ἔχει καμμιὰ σχέση μὲ τὰ δικά μας:</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">This is testified to, I repeat, by certain men whose spiritual upbringing, religious training, phyletic and other heritage have no relation to that of the Orthodox.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«Τὸ πνεῦμα ὅπου θέλει πνεῖ»⁵, καὶ μεταλαμπαδεύεται στὶς ψυχὲς μὲ τοὺς ἤχους ποὺ ἐμόρφωσε τὸ ἴδιο τὸ Πνεῦμα, φωτίζοντας τὶς ψυχὲς τῶν ἁγίων ὑμνωδῶν.”¹</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“The Spirit bloweth where it listeth”⁵, and is transmitted to souls by means of sounds which the same Spirit formed, by illuminating the souls of the holy writers of hymns.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Οἱ Πατέρες τῆς Ἐκκλησίας ἐθέσπισαν νὰ ψέλνουνε οἱ Χριστιανοὶ στὴν Ἐκκλησία μονάχα μὲ τὴ φωνή, σὰν ζωντανὰ κ᾿ ἔμψυχα ὄργανα, ὅπως ἔψελνε ὁ ἴδιος ὁ Κύριος κ᾿ οἱ μαθητές του.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">The Fathers of the Church ordained that Christians use the voice alone in execution of hymns, chanting as did our Lord Himself and His disciples.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ὁ ἅγιος Ἰωάννης ὁ Χρυσόστομος γράφει:</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">St. John Chrysostom says:</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">«<span style="padding: .1px 5px 5px 5px;background-color:#ffffcc">Ὁ Σωτὴρ ὕμνησεν ὅπως καὶ ἡμεῖς ὑμνῶμεν ὁμοίως</span>».”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Our Savior chanted hymns just as we do”.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Οἱ Ἀποστολικές διατάξεις ἀπαγορεύουνε” “στὴν ἐκκλησία νὰ παίζουνται ὄργανα.”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">The Apostolic Constitutions forbid the use of musical instruments in the church.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Ἀπὸ τὰ χρόνια τῶν Ἀποστόλων, ἡ ψαλμωδία ἤτανε μονόφωνη, -ὅπως εἶνε ὣς τὰ σήμερα στὶς ἐκκλησίες μας, «ὁμότονος», ὅπως λένε στὴν τεχνικὴ γλῶσσα τῆς μουσικῆς.”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">From the time of the Apostles, psalmody was monophonic, or homophonic, as it is to this day in our churches [in Greece].</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Ἡ "Δυτικὴ Ἐκκλησία", γιὰ νὰ κάνη τὰ χατήρια τοῦ κόσμου καὶ γιὰ νὰ κολακέψη τὰ γοῦστα του, ἔβαλε ὄργανα μέσα στὴν ἐκκλησιά, παρακούοντας σὲ ὅσα θεσπίσανε οἱ Πατέρες.”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">The "Western Church", in order to gratify people and flatter their tastes, put instruments inside the churches, disobeying what was ordained by the Fathers.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Οἱ Δυτικοὶ τὸ βάλανε στὴν ἐκκλησιὰ”⁶ “γιατὶ δὲν εἴχανε ἰδέα τὸ τί εἶνε λειτουργικὴ μουσικὴ καὶ τί εἶνε κοσμική, ὅπως δὲν ξέρανε τί εἶνε λειτουργικὴ ζωγραφικὴ καὶ τί εἶνε κοσμικὴ ζωγραφική, ἢ κάθε ἄλλη τέχνη ποὺ ἔχει λειτουργικὸν χαρακτῆρα.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">They did this because they had no idea what liturgical music was and what secular music was, just as they did not know the difference between liturgical painting and secular painting.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Οἱ Βυζαντινοὶ ὅμως ξεχωρίζανε τὴ μιὰ τέχνη ἀπὸ τὴν ἄλλη, κι᾿ αὐτὸ δείχνει πόσο πιὸ πνευματικοὶ ἤτανε μπροστὰ στοὺς Δυτικοὺς καὶ πόσο ἀληθινὰ νοιώσανε τὸ πνεῦμα τῆς χριστιανικῆς θρησκείας.”⁶</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">But the Byzantines distinguished the one from the other, and this shows how much more spiritual they were in comparison with the Westerners and how much more truly they experienced the spirit of Christianity.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Ὅ,τι εἶνε” “ἡ ὀρθόδοξος ἁγιογραφία ἐν συγκρίσει πρὸς τὴν θρησκευτικὴν ζωγραφικὴν τῆς Δύσεως, τοῦτ᾿ αὐτὸ εἶνε και ἡ Βυζαντινὴ μουσικὴ ἐν συγκρίσει πρὸς τὴν Δυτικήν.”⁷</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Byzantine music is, in comparison with the music of the West, exactly as Orthodox iconography is in comparison with the religious painting of the West.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Τί θεϊκὴ ὑμνωδία, ἀληθινά, ἔχει ἡ Ὀρθόδοξη Ἐκκλησία μας!</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">How divine, indeed, is the psalmody of the Orthodox Church!</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Κάθε χρόνο, ὅλο καὶ πιὸ γλυκειὰ φαίνεται στὸν Χριστιανό, οἶνος καινός, ποὺ εὐφραίνει τὴν ψυχὴ καὶ τὴν κάνει νὰ πετᾶ στὸν αἰθέρα τῆς ἀθάνατης ζωῆς.”⁸</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">It seems sweeter and sweeter each year to the Christian –a new wine that fills the heart with joy and makes it soar to the ethereal region of immortal life.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ εἶναι εἰρηνική, λυπηρὴ μὲ παρηγοριά, ἐνθουσιαστικὴ μὲ σεμνότητα, ταπεινὴ καὶ ἡρωική, ἁπλὴ καὶ βαθειά.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Byzantine music is peaceful, sad but consoling, enthusiastic but reserved, humble but heroic, simple but profound.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἔχει τὴν ἴδια πνευματικὴ οὐσία ποὺ ἔχει τὸ Εὐαγγέλιο, οἱ ὕμνοι, οἱ ψαλμοί, τὰ συναξάρια, ἡ βυζαντινὴ ἁγιογραφία.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">It has the same spiritual essence as the Gospels, the hymns, the psalms, the books of the lives of the saints, and the iconography of Byzantium.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Γιὰ τοῦτο ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ εἶναι μονότονη γιὰ ὅποιον εἶναι μονότονο τὸ Εὐαγγέλιο, ἄτεχνη γιὰ ὅποιον εἶναι ἄτεχνο τὸ Εὐαγγέλιο, ἁπλοϊκὴ γιὰ ὅποιον εἶναι ἁπλοϊκὸ τὸ Εὐαγγέλιο, περιορισμένη γιὰ ὅποιον εἶναι περιορισμένο τὸ Εὐαγγέλιο, πένθιμη γιὰ ὅποιον εἶναι πένθιμο τὸ Εὐαγγέλιο, παλιωμένη γιὰ ὅποιον εἶναι παλιωμένο τὸ Εὐαγγέλιο.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">That is why Byzantine music is monotonous for one to whom the Gospels are monotonous, naive for one to whom the Gospels are naive, circumscribed for one to whom the Gospels are circumscribed, mournful for one to whom the Gospels are mournful, antiquated for one to whom the Gospels are antiquated.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἀλλὰ εἶναι χαρμόσυνη γιὰ ὅποιον εἶναι χαρμόσυνο τὸ Εὐαγγέλιο, θλιμένη μὲ κατάνυξη γιὰ ὅποιον εἶναι θλιμένο μὲ κατάνυξη τὸ Εὐαγγέλιο, ἐνθουσιαστικὴ μὲ ταπείνωση γιὰ ὅποιον εἶναι ἐνθουσιαστικό μὲ ταπείνωση τὸ Εὐαγγέλιο, εἰρηνικὴ γιὰ ὅποιον νοιώθει τὴν εἰρήνη τοῦ Χριστοῦ”.⁹</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">But it is joyful for one to whom the Gospels are joyful, filled with compunction for one to whom the Gospels are filled with compunction, enthusiastic but humble for one to whom the Gospels, are enthusiastic but humble, and peaceful for one who experiences the peace of Christ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Ἡ βυζαντινὴ τέχνη εἶνε πνευματική, καὶ εἶνε ἀνάγκη νἄχει ὁ ἄνθρωπος πνευματικὸ βάθος, γιὰ νὰ καταλάβῃ τοὺς μυστικοὺς θησαυρούς της.”¹⁰</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Byzantine art is spiritual, and it is necessary that a man have spiritual depth in order to understand its mystical treasures.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Ἡ βυζαντινὴ μουσικὴ ἐκφράζει "τὸ χαροποιὸν πένθος"¹¹, τὴ χαρμολύπη, δηλαδὴ τὴν πνευματικὴ ἐκείνη εὐωδία, ποὺ μοναχὰ πνευματικὲς αἰσθήσεις εἶνε σὲ θέση νὰ νοιώσουνε.”¹²</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Byzantine music expresses “gladdening sorrow”⁶, that is, that spiritual fragrance which only the spiritual senses are capable of experiencing.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">“Τὸ μέλος της δὲν εἶνε ἀνόσιο, ἐπιδεικτικό, ἀπελπιστικό, κούφιο, ἄνοστο, ἄσκοπο, ἀλλὰ εἶνε πρᾶο, ταπεινό, γλυκὺ μὲ στυφότητα, γεμᾶτο συντριβὴ καὶ ἔλεος,</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Its melody is not unholy, ostentatious, despondent, shallow, tasteless, or aimless; it is meek, humble, sweet with a certain bittersweetness, and full of contrition and mercy.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">δίνει δόξα πνευματικὴ ἀνέσπερη στὶς ψυχὲς ποὺ ἀξιωθήκανε τὴν ἀθανασία τῶν μυστηρίων καὶ τὴν εὐσπλαχνία τοῦ Θεοῦ.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">It bestows an unwaning spiritual glory upon souls that have become worthy of the eternal mysteries and the compassion of God.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἐκφράζει εὐχαριστία, κάνει νὰ πηγάσουνε δάκρυα εὐγνωμοσύνης καὶ χαρᾶς πνευματικῆς.”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">It expresses thanksgiving; it causes the flow of tears of gratitude and spiritual joy.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ἡ μουσικὴ αὐτὴ “εἶναι ἡ πιὸ ἄμεση, ἡ πιὸ ζεστὴ κι ἡ πιὸ συνοπτικὴ ἔκφραση τοῦ θρησκευτικοῦ αἰσθήματος τοῦ πιστοῦ λαοῦ μας.”⁹</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">This music is the warmest, the most direct, and the most concise expression of the religious feeling of faithful Orthodox people.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">

_{..................................................}</p></td><td rowspan="4" style="border-right:dotted 1px DarkSlateGray;background-color:antiquewhite" valign="top" bgcolor="antiquewhite"></td><td rowspan="4" valign="top"></td><td valign="bottom"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">

Notes:_{..................................................}</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">1. Ἀπὸ Ἐπιστολὴ Φωτίου Κόντογλου, «Ὀρθόδοξος Τύπος», 30 Ἀπριλίου, 20 Μαΐου, καὶ 10 Ἰουνίου 1969.</p><td rowspan="3" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">1. Photios Kontoglou of blessed memory (1895-1965) played a major role in the glorious return of traditional Byzantine iconography to the Greek Orthodox world in the twentieth century. He was also an accomplished chanter and a spiritual writer who inspired countless souls to embrace the unadultered traditions of the Orthodox faith. This epilogue consists of selections from his writings translated in the book Byzantine Sacred Art by Dr. Constantine Cavarnos, who was one of his disciples.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">2. “Ὁ Ἀπόστολος Παῦλος λέγει πὼς αὐτὸ ποὺ ὀνομάζουνε πνεῦμα οἱ τέτοιοι ἄνθρωποι, εἶνε «ὁ νοῦς τῆς σαρκὸς αὐτῶν».” Ἡ Πνευματικὴ Γνώση, «Ελευθερία», 16 Μαρτίου 1958.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">3. Β᾿ Κορ. 7:10.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">4. Βλ. Ἐφ. 5:19 καὶ Κολ. 5:19 and Col. 3:16.</p></td><td rowspan="5" style="border-right:dotted 1px dimgray;background-color:antiquewhite" valign="top" bgcolor="antiquewhite"></td><td rowspan="5" valign="top"></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">2. II Cor. 7:10.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">5. Ἰω. 3:8.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">3. Ibid.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">6. Ἀπὸ τὸ ἄρθρον Ἡ Ἀρχαία Μουσική, μέρος Γ᾿, «Ἐλευθερία», 22 Σεμπτεμβρίου 1957</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">4. Vid. Eph. 5:19 and Col. 3:16.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">7. Ἀπάντησις, «Κιβωτός», Σεπτέμβριος 1952, σελ. 359·</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">5. Jn. 3:8.</p></td></tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Λειτουργικὴ καὶ Κοσμικὴ Τέχνη, «Ὁ Ἐφημέριος», 10 Αὐγούστου 1957, σελ. 435.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">6. Vid. The Ladder, Step 7:9 (Migne, Patrologia Graeca, vol. 88, col. 804B).</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">8. Πάσχα Ἄμωμον, «Ἐλευθερία», 17 Ἀπριλίου 1955.</p></td><td rowspan="5" style="border-right:dotted 1px gray;background-color:antiquewhite" valign="top" bgcolor="antiquewhite"></td><td rowspan="5" valign="top"></td><td rowspan="5"></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">9. Ἡ Ἑλληνικὴ Κιβωτός, περιοδικὸ «Κιβωτός», Μάιος 1952, σελ. 196.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">10. Ἡ Ἔκθεσις Ἁγιογραφιῶν, «Ἐλευθερία», 14 Ὀκτωβρίου 1956.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">11. Περί τοῦ χαροποιοῦ πένθους, Ἁγίου Ἰωάννου τῆς Κλίμακος λόγος ζ'.</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 2">12. Λαὸς Παθών, «Ἐλευθερία», 15 Ἀπριλίου 1962.</p></td></tr></table>

<table frame="VOID" rules="NONE"><tr><td rowspan="28" style="background-color:antiquewhite" width="1%"></td><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom" width="48%"><p style="margin-top: 1; margin-bottom: 0">

ΠΕΡΙ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣΤΙΚΗΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ​

</p></td><td style="border-right:dotted 1px gray;background-color:antiquewhite" width="1%"></td><td width="1%"></td><td width="48%">

ON ECCLESIASTICAL MUSIC​

</td><td rowspan="28" width="1%"></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom"></td><td style="border-right:dotted 1px dimgray;background-color:antiquewhite"></td><td></td><td></td><td></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom"></td><td style="border-right:dotted 1px dimgray;background-color:antiquewhite"></td><td></td><td></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top">

ΤΟΥ ΠΑΤΡΟΣ ΙΩΑΝΝΟΥ ΡΩΜΑΝΙΔΟΥ​

</td><td style="border-right:dotted 1px DarkSlateGray; background-color:antiquewhite"></td><td></td><td valign="top"></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"></p></td><td rowspan="19" style="border-right:dotted 1px black; background-color:antiquewhite"></td><td rowspan="19"></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"></p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">O σκοπός της εκκλησιαστικής μουσικής είναι να προκαλέση κατάνυξι ή δοξολογία και όχι ερωτικό συναισθηματισμό.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">The aim of Church music is to evoke compunction or praise, but not romantic sentimentality.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Στην Δυτική παράδοσι από τον Μεσαίωνα, από τους Φράγκους δηλαδή, καθιερώθηκε να μη διακρίνη κανείς τα ερωτικά από τα θρησκευτικά τραγούδια.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">But in Western tradition under the Franks of the Middle Ages, it became the norm to blur the distinction between love songs and religious songs.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αν ακούσετε Προτεστάντες ή Παπικούς να ψάλλουν μέσα στον ναό τους, καταλαβαίνετε αμέσως ότι τραγουδούν μέσα στον ναό.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">If you listen to Protestants or Papists chanting in their temple, you will immediately realize that they are in fact singing in the temple.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δεν ψάλλουν.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">They are not chanting at all.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αποδίδουν τα τροπάριά τους με έναν τρόπο ερωτικό.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Their hymns are sung with an erotic undertone.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Όταν τραγουδούν οι Παπικοί ύμνους στην Παναγία, δεν είναι μόνο τα λόγια που είναι ερωτικά, αλλά και η μουσική είναι ερωτική.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">When Papists sing hymns to the Virgin Mary, the text is not alone in being erotic; even the music is erotic.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Δηλαδή είναι σαν να ερωτοτροπούν με την Παναγία και σαν να ερωτοτροπούν με τον Χριστό!</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">It is as if they were flirting with the Virgin Mary. It is as if they were flirting with Christ.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Ακούει κανείς ένα συναισθηματικό μέλος και μία συναισθηματική μουσική.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">The melody that one hears is sentimental and so is the music.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Με το συναίσθημα προσπαθούν να προκαλέσουν μία συναισθηματική θρησκευτικότητα στα μέλη τους.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">They try to evoke sentimental religiosity in their members by playing with their emotions.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Επειδή λοιπόν η παράδοσίς τους έχει αυτόν τον συναισθηματικό χαρακτήρα, γι' αυτόν τον λόγο οι σοβαροί άνθρωποι στην Αμερική και στην Ευρώπη δεν θρησκεύουν, διότι δεν πείθονται με τέτοιους συναισθηματισμούς.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Given the sentimental nature of their tradition, sober-minded individuals in America and Europe are not churchgoers, because they do not find such sentimentality convincing.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Όσοι θρησκεύουν εκεί, είναι συναισθηματικοί άνθρωποι, οι οποίοι όμως δεν είναι και συνεπείς στην έρευνα. Γενικά εννοώ στην έρευνα.”</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Those serious-minded people who do go to the temple do so because they are sentimental and inconsistent in their investigation into all fields of inquiry.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ένας συνεπής Ευρωπαίος ή Αμερικανός είναι φυσικό να είναι άθεος κάτω από τέτοιες προϋποθέσεις και να μην είναι ούτε Παπικός ούτε Προτεστάντης.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Under such conditions, a consistent European or American is naturally an atheist and will not become Papist or Protestant.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Βαρειά βέβαια είναι αυτή η κουβέντα, αλλά αυτή είναι η πραγματικότητα.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">These are hard words, but that is how matters stand.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Διότι ένας σοβαρός επιστήμων δεν είναι δυνατόν να παραδεχθή ποτέ τα θεμέλια της Παπικής ή Προτεσταντικής θεολογίας.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">After all, a sober-minded scholar can never accept the foundations of Papal or Protestant theology.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Αυτό, εν συνδυασμώ με τον συναισθηματικό τρόπο λατρείας τους, αποξενώνει πολύ σοβαρό κόσμο από τον Παπικό και Προτεσταντικό χώρο.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">This difficulty, together with sentimentality in their worship, completely alienates some very serious-minded circles from the Papal and Protestant world.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Γι' αυτό βλέπει κανείς τους ναούς τους άδειους.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">This is why their temples are empty.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Το ίδιο φοβούμαι ότι θα πάθη η Ορθόδοξη Εκκλησία, αν επιτρέψη τον ευσεβισμό, τον συναισθηματισμό και την διανόησι να κατακτήσουν τον χώρο της Ορθοδόξου θεολογίας, διότι η κρίσις, που νομίζω ότι περνάει σήμερα* η Εκκλησία, θα είναι και η τελευταία Της.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">I am afraid that the Orthodox Church will suffer the same fate, if She allows pietism, sentimentality, and rationalism to take over Orthodox theology, because I believe that the crisis that the Church is going through today* will be her last.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Μετά δεν θα υπάρχη τίποτε όρθιο για να σαλευθή και να υποστή κρίσι.</p></td><td valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">Afterwards, there will not be anything left standing to be shaken or to undergo a crisis.</p></td></tr><tr><td bgcolor="antiquewhite" valign="bottom"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">
_{..................................................}</p></td><td rowspan="2" style="border-right:dotted 1px DarkSlateGray;background-color:antiquewhite" valign="top" bgcolor="antiquewhite"></td><td rowspan="2" valign="top"></td><td valign="bottom"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0">
_{..................................................}</p></td></tr><tr><td valign="top" bgcolor="antiquewhite"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"></p><td rowspan="2" valign="top"><p align="justify" style="margin-top: 0; margin-bottom: 0"></p></td></tr></table>