Η όμοια διφωνία σημαίνει απλά ότι έχεις στο νου σου δύο διαστήματα, ένα μικρό κι ένα μεγάλο, τα οποία εναλλάσσονται (και τα οποία δεν ονομάζονται κατ' ανάγκη "γεροφωνία" και "ημιφωνία", όπως έχει ειπωθεί αλλού, αγαπητέ Σολδάτε, καθώς άλλη είναι η έννοια των όρων αυτών, όπως σωστά επεσήμανε ο κ. Αρβανίτης). Δεν χρειάζεται λοιπόν να το βλέπεις σαν κάτι το περίπλοκο, γιατί στο Β' ήχο έρχεται φυσιολογική αυτή η εναλλαγή, δεδομένης και της στάσης του μέλους στις διφωνίες, που είναι βασικά οι δεσπόζοντες φθόγγοι στο Β' ήχο.
Το 1 μόριο διαφορά που αναφέρεις μεταξύ ελαχίστου τόνου του Χρυσάνθου και ελαχίστου τόνου της Επιτροπής δεν ισχύει, γιατί ο Χρύσανθος χρησιμοποιεί άλλη κλίμακα (68άρα), άρα, αν το δείς με μόρια επί κλίμακος, 7/68 = 7.41/72, το οποίο έγινε 8, ενώ αν πάρεις τον πρωτότυπο λόγο ελαχίστου τόνου του Χρυσάνθου (88/81), ο συγκερασμός αυτού σε κλίμακα 72 τμημάτων βγάζει μέγεθος μεγαλύτερο από 8 τμήματα (8.61). Επομένως μιλάμε για διαφορά μισού μορίου, σε σχέση με το 8άρι της Επιτροπής, και όχι ενός, τουτέστιν αμελητέα και μη υπολογιστέα κατά το συγκερασμό.
Όσο για το ελαφρώς υψωμένο ΝΗ που το εξισώνεις με το της Επιτροπής, θα σου απαντήσω ότι και σε πολλές άλλες περιπτώσεις η μαθηματική διαφορά 2 μορίων σημαίνει πολλά (χώρια που ακούγεται καθαρά). Π.χ. ΒΟΥ μαλακό - ΒΟΥ σκληρό στον πλ. α' ήχο, ΚΕ φυσικό - Κε χαμηλωμένο στο λέγετο, ΖΩ-ΝΗ ελάχιστος τόνος και ΖΩ-ΝΗ ημιτόνιο, τι να πρωτοπάρει κανείς... Κι όσο για το πώς εκτελείται, το είπα προηγουμένως: μη εκβιάζοντας τη φωνή μας να πατήσει το ΝΗ στις διφωνικές καταβάσεις. Αυτός είναι και ο φυσικός τρόπος κίνησης της φωνής. Για να πατήσεις φυσικό ΝΗ για τα καλά εκεί, θέλει είτε προσπάθεια είτε μεγάλη προσκόλληση στα σκληρότερα αυτά διαστήματα, που όμως δεν είναι κάτι φυσικολογικό, όπως είπε κι ο Παϊβανάς (ή ο Στανίτσας, θα το διαπιστώσουμε, και των δύο η γνώμη πάντως είναι υπολογίσιμη). Μην ξεχνάς άλλωστε και τις τόσες ηχογραφήσεις με όμοια διφωνία από παλαιούς παραδοσιακούς ψάλτες που έχει παραθέσει ο Χάρης. Κοίτα πόσο αβίαστο ακούγεται αυτό, ενώ το σκληρότερα διαστήματα ακούγονται κάπως πιο αφύσικα.
Από κει και πέρα, σαφώς και δεν είναι αυτό κάτι το οποίο, αν κάποιος δεν το κάνει, είναι ένοχος θανάτου. Ή αν κάποιος το κάνει, χρίστηκε αυτομάτως παραδοσιακός ψάλτης, προς Θεού, άλλα είναι τα σημαντικά, αυτό είναι μια λεπτομέρεια. Απλώς λέμε ότι είναι ένας τρόπος εκτέλεσης στη διφωνική κάθοδο του Β' ήχου προς το ΝΗ, ο οποίος κρατά από το Χρύσανθο (και παλαιότερα μάλιστα) και εκτελείται από φορείς της παράδοσής μας ακόμα και μετά την "κατάργησή" του από την Επιτροπή και μάλιστα ακούγεται φυσικότερος στις φράσεις αυτές. Για να συμβαίνει λοιπόν αυτό, σημαίνει ότι ο τρόπος αυτός θα πρέπει να μελετηθεί και όχι να εκλείψει ή να μιλάμε για "εσφαλμένη αντίληψη" (sic) των παλαιών περί ομοίας διφωνίας του Β' ήχου, όπως αναφέρει ο Καράς στο θεωρητικό του. Αν το πούμε αυτό, γράφουμε στα παλιά μας τα παπούτσια όλες τις ηχογραφήσεις στις θέσεις αυτές από Ναυπλιώτη, Πρίγγο, Δοσίθεο, Ειρηναίο κ.ά. που έχουν δημοσιευθεί εδώ μέσα. Όπως είπα λοιπόν και στο συνέδριο, το θέμα αυτό χρήζει μιας μικρής θεωρητικής διασαφήνισης σήμερα, ώστε να καταδειχθεί η φυσικότητα του συστήματος της όμοιας διφωνίας στις θέσεις αυτές του Β' ήχου.