26. Εμμανουήλ Τζάνε, Ακολουθία του οσίου Αλυπίου του Κιονίτου

[emakris]

Πριν από λίγες μέρες, εορτάζετο η μνήμη του οσίου Αλυπίου του Κιονίτου (26 Νοεμβρίου). Εκτός από την ακολουθία του Μηναίου, υπάρχει ιδιαίτερη φυλλάδα, που εκδόθηκε το 1679 στη Βενετία (βλ. εδώ) από τον τότε εφημέριο του Αγίου Γεωργίου, περίφημο Ρεθυμνιώτη αγιογράφο Εμμανουήλ Τζάνε Μπουνιαλή. (Ο οποίος προηγουμένως είχε περάσει και από τη νήσο μας, όπου δημιούργησε ορισμένες πολύ σημαντικές εικόνες για τον ναό των Αγ. Αποστόλων Ιάσωνος και Σωσιπάτρου).
Ο Τζάνες συμπληρώνει την ακολουθία του Μηναίου, αλλά κάνει και κάτι πολύ ενδιαφέρον (δεν ξέρω εάν το έχει εντοπίσει ήδη κάποιος συνάδελφος): μεταφέρει τον κανόνα του οσίου σε άλλο ήχο! Κρατώντας τη γενική διατύπωση του κάθε τροπαρίου, προσαρμόζει το κείμενο σε διαφορετικούς ειρμούς. Την α΄ Ωδή, για παράδειγμα, από το " Ίππον και αναβάτην" την προσαρμόζει στο "Αρματηλάτην Φαραώ", με τις συλλαβές και τους τονισμούς που απαιτούνται εκεί. Ιδού πώς χαρακτηρίζει ο ίδιος την εργασία του (ορθογραφία ομαλοποιημένη):

"Ἀκολουθία τοῦ ὁσίου πατρὸς ἡμῶν Ἀλυπίου τοῦ Κιονίτου καὶ θαυματουργοῦ, συναχθεῖσα ἐκ τοῦ Μηναίου παρὰ τοῦ εὐλαβεστάτου ἱερέως Ἐμμανουήλου Τζάνε τοῦ εἰκονογράφου λεγομένου Μπουνιαλῆ, ὁ Κανόνας δὲ τῆς αὐτῆς ἀκολουθίας ἐπανακαμ[φ]θεὶς ὑπ' αὐτοῦ, ἐκ τοῦ ὀργανικοῦ ἤχου τοῦ πλ. α΄ εἰς τὸ[ν] μελωδοποιὸν ἦχον τοῦ πλ. δ΄, περιστρέφων τὰς τῶν συλλαβῶν μεθόδους ἑρμηνείας τῶν λόγων καὶ μελωδικὰ μέτρα ἀπὸ ἦχον εἰς ἦχον ἐπανερχόμενα, τυπωθεῖσα δὲ χάριν εὐλαβείας".

Θα μπορούσαν να γίνουν διάφορες παρατηρήσεις σε σχέση με την αντιδιαστολή και τον χαρακτηρισμό των δύο ήχων. Υπάρχει άραγε άλλη ανάλογη περίπτωση; Μου φαίνεται πρωτότυπο, γι' αυτό και το επισημαίνω.

 

[π. Μάξιμος]

Ἡ προσαρμογή αὐτή δέν ἦταν κάτι εὔκολο. Προϋποθέτει ποιητικό/ὑμνογραφικό τάλαντο.

Βέβαια, ἡ παρατήρησή σου καί τό θέμα σου ἑστιάζεται περισσότερο στόν χαρακτηρισμό τῶν δύο συγκεκριμένων ἤχων, καί προβληματιστήκαμε μέ τόν συντονιστή Νεκτάριο, ποῦ πρέπει νά μετακινήσουμε τό θέμα.

Κατά πρῶτον οἱ χαρακτηρισμοί μήπως ἔχουν σχέση μέ τά ἐγκωμιαστικά ἔμμετρα στιχάκια στό τέλος κάθε ἤχου στήν Παρακλητική; [Δέν θυμᾶμαι ἄν τά ἔχουμε στό Ψ. Κἄπου ὑπάρχουν στό δίκτυο καί πρέπει νά δημιουργήσουμε νέο θέμα.]

Τώρα γιά τά ἄλλα «ἐπανακαμ[φ]θεὶς», «περιστρέφων τὰς τῶν συλλαβῶν μεθόδους ἑρμηνείας τῶν λόγων καὶ μελωδικὰ μέτρα ἀπὸ ἦχον εἰς ἦχον ἐπανερχόμενα», μοῦ φαίνονται βερμπαλιστικά.

 

[emakris]

Κατά πρῶτον οἱ χαρακτηρισμοί μήπως ἔχουν σχέση μέ τά ἐγκωμιαστικά ἔμμετρα στιχάκια στό τέλος κάθε ἤχου στήν Παρακλητική;

Όχι και τόσο, νομίζω. Για όσους δεν έχουν πρόχειρη την Παρακλητική, τα στιχάκια υπάρχουν και στο Θεωρητικό του Χρυσάνθου.

 

[Παναγιώτης εξ Αιγίου]

Κατά πρῶτον οἱ χαρακτηρισμοί μήπως ἔχουν σχέση μέ τά ἐγκωμιαστικά ἔμμετρα στιχάκια στό τέλος κάθε ἤχου στήν Παρακλητική; [Δέν θυμᾶμαι ἄν τά ἔχουμε στό Ψ. Κἄπου ὑπάρχουν στό δίκτυο καί πρέπει νά δημιουργήσουμε νέο θέμα.]

και εδώ :

http://www.apostoliki-diakonia.gr/byzantine_music/ymnografoi/ymnografoi.asp?main=hxoi.htm

(Ας μεταφερθεί όπου πρέπει)

 

[π. Μάξιμος]

και εδώ :

http://www.apostoliki-diakonia.gr/byzantine_music/ymnografoi/ymnografoi.asp?main=hxoi.htm

(Ας μεταφερθεί όπου πρέπει)

Εὐχαριστοῦμε.

Θά μεταφερθεῖ (μᾶλλον θά ἀντιγραφεῖ) σέ νέο θέμα καί μετά θά τά παραθέσω σέ κείμενο, ἀφοῦ διορθώσω λάθη καί πληκτρολογήσω καί τό τοῦ γ΄ ἤχου πού λείπει (ὅταν βρῶ κατάλληλο χρόνο).

Ἀναφορά (παλιά) στό Ψ βρῆκα ἐδῶ.

 

[π. Μάξιμος]

[Σημ. συντ.] Δημιουργήθηκε νέο θέμα.

 

[Π. Δαβίδ]

Εγώ πιστεύω ότι ο λόγος της μεταφοράς σε άλλο ήχο και ειρμό ήταν μάλλον πρακτικός (ευκολότερη και πιο γνωστή μελωδία)...

 

[Klaus Vlastos]

ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ : Ὁσίου ΑΛΥΠΙΟΥ τοῦ Κιονίτου (agioseugeniosoaitwlos.blogspot.com)

 

[emakris]

ΑΚΟΛΟΥΘΙΕΣ : Ὁσίου ΑΛΥΠΙΟΥ τοῦ Κιονίτου (agioseugeniosoaitwlos.blogspot.com)

Εδώ κάποιος έχει βάλει ως α΄ κανόνα τον πρωτότυπο του Μηναίου και ως β΄ κανόνα την παράφραση-διασκευή του παπα-Μανώλη (Τζάνε. Βλ. μήνυμα αρ. 1). Δεν έχει και πολύ νόημα να ψαλούν μαζί, αλλά τέλος πάντων.