Χρειάζεται μια αναθεώρηση του τυπικού για τον κόσμο;

[EpiphaniosGr]

Χριστὸς Ἀνέστη!

Μὲ τὴν ἴδια λογική (ἕνα άπὸ τὰ πάμπολλα παραδείγματα), ὁ Ἅγιος Νικόδημος Ἁγιορείτης ἔπρεπε νὰ σεβαστῇ τὴν ἰσχύουσα τότε λειτουργικὴ παράδοσι, καὶ νὰ δεχθῇ νὰ λέγεται στὸν καθαγιασμό, κατὰ τὴν Θ. Λειτουργία τοῦ Μ. Βασιλείου τὸ «Μεταβαλὼν τῷ Πνεύματί σου τῷ Ἁγίῳ». Ἢ ἔπρεπε νὰ δεχθῇ σύμφωνα μὲ τὴν τότε τάξι, ὅτι τὰ μνημόσυνα δὲν κωλύεται ἀπὸ τὴν Ἐκκλησία νὰ τελοῦνται τὶς Κυριακές.

Παρ᾽ ὅλα αὐτά, τὸ ἤλεγξε, καὶ σημείωσε (στὸ Πηδάλιο καὶ σὲ ἄλλα ἔργα του) ὅτι πρέπει νὰ ἐπαναφερθῇ τὸ παλαιὸν, ἤτοι «Τὸ ἐκχυθὲν ὑπὲρ τῆς τοῦ κόσμου ζωῆς» καὶ ἡ μὴ τέλεσι μνημοσύνων τὶς Κυριακές.

Ἐπίσης ὁ Ἅγιος Φιλόθεος ὁ Κόκκινος καὶ ὁ (μαθητής του) Ἅγιος Κυπριανὸς Κιέβου δὲν ἀρκέστηκαν στὴν ἰσχύουσα λειτουργικὴ τάξι, ἀλλὰ προσπάθησαν (δεδομένων τῶν ἱστορικῶν συνθηκῶν = συγχρωτισμὸς ἐκδιωχθέντων μοναχῶν ἐκ Παλαιστίνης καὶ Κωνσταντινουπολιτικῆς Παραδόσεως) νὰ ἀφομοιώσουν τὶς δύω ἰσχύουσες, ἤτοι τὴν στουδίτικη καὶ τὴν σαβαϊτική, σὲ ἕνα ἑνιαῖο μόρφωμα, γνωστὸ ὡς νεο-σαβαΐτικὴ διάταξι (Βλ. καὶ Ἰὼβ Getcha, Τὸ λειτουργικὸν ἔργον τοῦ Κυπριανοῦ Κιέβου...).

Ἐφόσον λοιπὸν ἡ Ἐκκλήσία (τόσο διὰ τῶν Ἁγίων της ὅσο καὶ διὰ καλοπροαίρετων ἐρευνητῶν) τυγχάνει θετικὴ στὶς διάφορες προσπάθειες νὰ ἀναθεωροῦνται ἐπὶ τὸ λογικώτερον καὶ ὀρθότερον οἱ ἀκολουθίες μας, «ἑπόμενοι τοῖς Ἁγίοις Πατρᾶσι», πρέπει νὰ στηρίζουμε τέτοιες προσπάθειες καὶ ὄχι νὰ τὶς ἐξωθοῦμε.

Δὲν συζητήθηκε ἡ φθορὰ ποὺ ἐπῆλθε στὴν λατρεία ἐπὶ Τουρκοκρατίας καὶ ἐν συνεχείᾳ ἐπὶ Βαυαροκρατίας (καὶ ἦταν λογικὸ λόγῳ τῶν ἱστορικῶν συνθηκῶν), καθὼς ἐνέσκυψαν προβλήματα ποὺ ἐχρῶντο ἐπισπευσμένης ἰάσεως.

κ. @MTheodorakis (καὶ λοιποὶ ἐρευνηταί), τὸ τεράστιο ἔργο σας εἶναι μία ὀγκωδέστατη summa ἀποδελτίωσης πολλῶν χειρογράφων τεκμηρίων, τὸ ὁποῖο θὰ τὸ ἐκλάβῃ ἡ Ἐκκλησία (βεβαίως καὶ σεῖς Ἐκκλησία εἶστε, δὲν εἴμαστε μόνο οἱ παπάδες) ὑπ᾽ ὄψιν της πολὺ σοβαρά, ὅταν ἀσχοληθῇ μὲ τὸ κέντρο τῆς ζωῆς της, ποὺ εἶναι ἡ λατρεία, καὶ ὄχι διάφορες πάρεργες ἀσχολίες.

Τὸ ἐνδιαφέρον γιὰ νὰ τελεῖται ἡ λατρεία λογικῶς, ὅπως διατυπώθηκε καὶ συστηματοποιήθηκε ἀπὸ Ἁγίου ἀνθρώπους, συμβαίνει σὲ καιροὺς ἄνθισης θεολογικῆς (βλ. παλαιολόγεια/ἡσυχαστικὴ ἀναγέννησι, κολλυβαδικὸ κίνημα κ.ἄ.).

Ὅσοι ἐνοχλοῦνται, ἁπλῶς μποροῦν νὰ μὴ λαμβάνουν ὑπ᾽ ὄψιν τὶς παραπάνω θέσεις... Εὐλογημένο καὶ αὐτό!

 

[petrosgrc]

Δεν θέλω να πάρω θέση αλλά έχω απορίες. Και η μία βασική είναι αυτή: Πότε παγιώνεται η παράδοση και "πρέπει" να παραμείνει απαρασάλευτη;
Η αλλαγή από τον 5ο στον 9ο αιώνα είναι εξέλιξη. Από τον 9ο στον 11ο είναι εξέλιξη. Από τον 19ο στο 20ο παραχάραξη; Γιατί; Αλλοίωση από τον 9ο στον 10ο δεν υπάρχει περίπτωση να έγινε; Μόνο από τον 20ο στον 21ο η αλλαγή απαγορεύεται; Αφού είναι κακό να μένουμε σε διατάξεις κάποιου αιώνα τί διαφορά έχει ο 9ος από τον 19ο; Αν το κριτήριο δεν είναι η παλαιότητα γιατί δεν μπορεί να αλλάξει κάτι στον 21ο; Και αν είναι λάθος να πειράξουμε κάτι στον 21ο γιατί ήταν σωστό που το κάναμε στον 11ο;

(Επειδή προσωπικά θεωρώ πως ταυτόχρονα πρέπει να διατηρούμε την παράδοση αλλά υπάρχει και θεμιτή εξέλιξη, δεν έχω εύκολες απαντήσεις. )

Καταλαβαίνεις ότι αυτοί οι (εύλογοι, όντως) προβληματισμοί σου διαβάζονται και ανάποδα; Σε τίνος αιώνα την παράδοση πρέπει να γυρίσουμε; Η γνώμη μου είναι ότι ο διάλογος καλό είναι να υπάρχει, αλλά θα πρέπει να συφωνήσουμε στα κριτήρια τα οποία θα θέσουμε για να συζητήσουμε για κάποια αλλαγή. Το τι γράφουν τα χειρόγραφα και ποια είναι τα πιο παλιά ή έχουν τη δυσκολότερη γραφή, είναι πολύ καλά εργαλεία για έναν φιλόλογο ο οποίος κάνει κριτική έκδοση, αλλά όταν καλούμεθα στην πράξη να υιοθετήσουμε μία διάταξη, είναι σαφώς περίπλοκα τα πράγματα. Η καθαρά προσωπική μου άποψη είναι ότι τα βασικά κριτήρια θα πρέπει να είναι η πρακτική χρησιμότητα στο σήμερα μιας διάταξη, η θεολογική συνέπεια σαφώς όμως ορισμένη και όχι αυθαίρετες ερμηνείες, η αισθητική αρτιότητα και το πώς εντέλει μία διάταξη μπορεί να ενταχθεί στην υπάρχουσα λατρεία χωρίς να φαίνεται ότι ήλθε από το διάστημα... Για αρχή, θα πρότεινα να καταργηθεί ο Εσταυρωμένος που βγαίνει στην Ακολουθία των Παθών και όλη αυτή η παράσταση με την Αποκαθήλωση, πράγματα ξένα προς το πνεύμα της λατρείας μας ή το Σώμα της Παναγίας που λιτανεύεται πριν τον Δεκαπενταύγουστο και μετά ας συζητήσουμε για τα υπόλοιπα... Τολμούν όμως οι ιθύνοντες στα σοβαρά να ανοίξουν έναν τέτοιο διάλογο; Όταν υπάρχουν τέτοια σημαντικά ζητήματα, δεν γίνεται να συζητούμε για λεπτομέρειες, είναι κάπως ανακόλουθο, φρονώ...

 

[antonios]

Καταλαβαίνεις ότι αυτοί οι (εύλογοι, όντως) προβληματισμοί σου διαβάζονται και ανάποδα; Σε τίνος αιώνα την παράδοση πρέπει να γυρίσουμε;

Ακριβώς έτσι είναι διατυπωμένα για να διαβάζονται. Και ανάποδα. Ναι, η απορία είναι γιατί να διαλέξω τον χ αιώνα έναντι του ψ (βάλε όποιον θες παλαιότερο) και γιατί να στάματάει κάπου το αλλάζω και να γίνεται δεν αλλάζω, και που "πρέπει" να μπει αυτό.

Η γνώμη μου είναι ότι ο διάλογος καλό είναι να υπάρχει, αλλά θα πρέπει να συφωνήσουμε στα κριτήρια τα οποία θα θέσουμε για να συζητήσουμε για κάποια αλλαγή.

Κι εδώ συμφωνώ. Τα κριτήρια ποιος θα τα συμφωνήσει; Τίνος δουλειά και σε ποια κατεύθυνση; Και πως θα γίνει να διακρίνουμε την "καλή" από την "κακή" αλλαγή αν δεν δούμε πως ξεκίνησε κάτι και πως εξελίχθηκε; Δεν έκανα το post για να δώσω απαντήσεις. Ερωτήσεις έκανα που θέλω να διαβαστούν όπως είναι και όπως είπες. Και έτσι και αλλιώς.

(Μπορώ και να απαντήσω λέγοντας πως τα κριτήρια πρέπει - έτσι βάζοντας το πρέπει αποκλείω και οποιαδήποτε άλλη δυνατότητα- να είναι θεολογικά και λειτουργικά και αρμόδια για την κρίση είναι η εκκλησία, και να τσακωνόμαστε άλλα χ+ψ χρόνια για το τί σημαίνει αυτό. )

Η γνώμη μου είναι ότι ο διάλογος καλό είναι να υπάρχει,....

Όχι απλά καλό. Η μόνη οδός. Αλλά υπάρχουν διάλογοι και διάλογοι...

 

[Παναγιώτης]

Δεν θέλω να πάρω θέση αλλά έχω απορίες. Και η μία βασική είναι αυτή: Πότε παγιώνεται η παράδοση και "πρέπει" να παραμείνει απαρασάλευτη;
Η αλλαγή από τον 5ο στον 9ο αιώνα είναι εξέλιξη. Από τον 9ο στον 11ο είναι εξέλιξη. Από τον 19ο στο 20ο παραχάραξη; Γιατί; Αλλοίωση από τον 9ο στον 10ο δεν υπάρχει περίπτωση να έγινε; Μόνο από τον 20ο στον 21ο η αλλαγή απαγορεύεται; Αφού είναι κακό να μένουμε σε διατάξεις κάποιου αιώνα τί διαφορά έχει ο 9ος από τον 19ο; Αν το κριτήριο δεν είναι η παλαιότητα γιατί δεν μπορεί να αλλάξει κάτι στον 21ο; Και αν είναι λάθος να πειράξουμε κάτι στον 21ο γιατί ήταν σωστό που το κάναμε στον 11ο;

(Επειδή προσωπικά θεωρώ πως ταυτόχρονα πρέπει να διατηρούμε την παράδοση αλλά υπάρχει και θεμιτή εξέλιξη, δεν έχω εύκολες απαντήσεις. )

Ότι αλλαγές έγιναν, που ωφέλησαν την Εκκλησία, έγιναν από Αγίους με Ταπείνωση, και φώτιση Θεού, ώστε όλη η Εκκλησία σιγά σιγά στην διαμόρφωσή της ανά τους αιώνες, να ακολουθήσει ενιαία Παράδοση (το κατά δύναμιν). Αυτό είναι το πνεύμα των Πατέρων, βλ. Α' Οικουμενική Σύνοδος, Κανών K': "υπέρ του πάντα εν πάση παροικία φυλάττεσθαι".

Αυτό έγινε δυνατόν εν τέλει, με τον Άγιο Φιλόθεο. Και όπως λέει ο Φουντούλης:

«Ἡ Διάταξη τοῦ Φιλοθέου κατὰ τὸν καθηγητὴ Ἰωάννη Φουντούλη ἀποτελεῖ «σταθμὸ στὴν ἐξέλιξη τῆς Θείας Λειτουργίας. Σταθεροποίησε καὶ βαθμηδὸν ἑνοποίησε τὶς λειτουργικὲς τυπικὲς διατάξεις καὶ ἐξασφάλισε τὴν ὀρθὴ καὶ ὁμοιόμορφη τέλεση τῆς Θείας Λειτουργίας». πρβλ. [ΔΘΛ, σ.13], Προλεγόμενα Π.Ἰ. Σκαλτσῆ.

Τώρα, σήμερα, έχουμε ορθή, ομοιόμορφη τέλεση της Θείας Λειτουργίας, και των Ακολουθιών μας. Τι λείπει, και θέλει αλλαγή; Η Προσευχή λείπει, και επειδή δεν έχουμε κατάσταση μέσα μας καλή, μας φταίνε όλα τα άλλα, εκτός από εμάς.

Οι Νεωτεριστές, μόνον την εντροπία αυξάνουν (τα αντίθετα από το Πνεύμα των Πατέρων), ώστε να τείνουμε προς το χάος.

Το χάος:

Είναι όντως λυπηρό, και αυτό περισσότερο με στενοχωρεί από όλους τους νεωτερισμούς, και τους νεωτεριστές, ότι μοναχοί αιτούνται αλλαγών.

Φέτος ρώτησα κάτι μοναχούς που έκλειναν τα άγια θύρια στην Λειτουργία, ξέρετε ποιος κατέγραψε αυτήν την Παράδοση (βλ. Το Αθέατον της Αγίας Τράπεζας, κεφ. 75); Δεν ήξεραν! Δεν ήξεραν και όμως ευλαβικά και απαρασάλευτα τηρούσαν την παράδοσιν που παρέλαβον.

Έτσι διεσώθηκε η Παράδοσις μέχρι τις ημέρες μας.

 

[antonios]

Τώρα, σήμερα, έχουμε ορθή, ομοιόμορφη τέλεση της Θείας Λειτουργίας, και των Ακολουθιών μας.

Από πότε; Από την εποχή των διατάξεων του Φιλοθέου; Που έχουμε ομοιομορφία; Στους ενοριακούς μας ναούς; Στις ενορίες και στα μοναστήρια; Όλα τα μοναστήρια; Και με τις άλλες αδελφές εκκλησιατικές κοινότητες εκτός Ελλάδας;

Όχι δεν έχουμε απόλυτη ομοιομορφία, ποτέ δεν υπήρξε τέτοιο πράγμα. Και μετά την εποχή του Αγίου Φιλοθέου υπήρξαν αλλαγές - θα έλεγα αρκετές. Αν έχεις μια συγκεκριμένη απάντηση για τα παραπάνω, και τα προηγούμενα ερωτήματά μου την περιμένω με χαρά. Η εκκλησία έχει και σήμερα αγίους και μπορεί πάντα, όπως πάντα, να διαμορφώνει την λατρεία της με σεβασμό στην παράδοση και την ουσία της.

 

[Παναγιώτης]

Από πότε; Από την εποχή των διατάξεων του Φιλοθέου; Που έχουμε ομοιομορφία; Στους ενοριακούς μας ναούς; Στις ενορίες και στα μοναστήρια; Όλα τα μοναστήρια; Και με τις άλλες αδελφές εκκλησιατικές κοινότητες εκτός Ελλάδας;

Όχι δεν έχουμε απόλυτη ομοιομορφία, ποτέ δεν υπήρξε τέτοιο πράγμα. Και μετά την εποχή του Αγίου Φιλοθέου υπήρξαν αλλαγές - θα έλεγα αρκετές. Αν έχεις μια συγκεκριμένη απάντηση για τα παραπάνω, και τα προηγούμενα ερωτήματά μου την περιμένω με χαρά. Η εκκλησία έχει και σήμερα αγίους και μπορεί πάντα, όπως πάντα, να διαμορφώνει την λατρεία της με σεβασμό στην παράδοση και την ουσία της.

Γνώμη σου, και γνώμη μου, και του Φουντούλη γνώμη.

Η ανομοιομορφία γίνεται από τους νεωτεριστές, που θέλουν αεί να αλλάζουν τα πάντα. Το πρόβλημα όμως εντός ημών εστί, όχι στην Θεία Λατρεία.

 

[Κοσμάς Καραμανώλης]

Γνώμη σου, και γνώμη μου, και του Φουντούλη γνώμη.

Είναι αξιοσημείωτο ότι τον Φουντούλη τον επικαλείστε κατά το δοκούν (και μάλλον δεν εννοεί αυτό που ισχυρίζεστε εσείς).
Είναι απολύτως βέβαιο, για όποιον φυσικά έχει ασχοληθεί, ότι οι γνωματεύσεις και το όλο έργο του Φουντούλη βρίσκεται σε κάθετη αντίθεση με τις απόψεις για τις οποίες μετά μανίας επιχειρείτε να μας πείσετε.

 

[antonios]

Γνώμη σου, και γνώμη μου, και του Φουντούλη γνώμη.

Η ανομοιομορφία γίνεται από τους νεωτεριστές, που θέλουν αεί να αλλάζουν τα πάντα. Το πρόβλημα όμως εντός ημών εστί, όχι στην Θεία Λατρεία.

Έχω την εντύπωση πως αυτό που εννοεί ο Φουντούλης, το οποίο παραθέτεις στο προηγούμενό σου μήνυμα και αυτό που εννοείς εσύ ως ομοιομορφία δεν είναι το ίδιο, αλλά δεν θέλω να το συνεχίσω. Δεν υποστηρίζω καν πως επιβάλλεται κάποια αλλαγή. Ερωτήματα έθεσα που μένουν αναπάντητα (και δεν υποχρεούται και κανείς να μου απαντήσει εδώ που τα λέμε).

 

[Παναγιώτης]

Είναι αξιοσημείωτο ότι τον Φουντούλη τον επικαλείστε κατά το δοκούν (και μάλλον δεν εννοεί αυτό που ισχυρίζεστε εσείς).
Είναι απολύτως βέβαιο, για όποιον φυσικά έχει ασχοληθεί, ότι οι γνωματεύσεις και το όλο έργο του Φουντούλη βρίσκεται σε κάθετη αντίθεση με τις απόψεις για τις οποίες μετά μανίας επιχειρείτε να μας πείσετε.

Ο Φουντούλης έχει πει και σωστά, και λανθασμένα.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Ἁγίῳ πνεύματι πᾶσα ἡ κτίσις καινουργεῖται παλινδρομοῦσα εἰς τὸ πρῶτον.
Ούτε λέμε να γυρίσουμε κάπου, κάποτε, ούτε να παραμείνουμε με όλα τα σφάλματα που αποδεδειγμένα υπάρχουν και πάντοτε υπήρχαν και θα υπάρχουν σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Μα ακόμα κι εσείς αυτό λέτε!!! Ότι έχουμε ξεφύγει απ' την παράδοση και πρέπει να επιστρέψουμε σε αυτήν!!!

 

[Παναγιώτης]

Ἁγίῳ πνεύματι πᾶσα ἡ κτίσις καινουργεῖται παλινδρομοῦσα εἰς τὸ πρῶτον.
Ούτε λέμε να γυρίσουμε κάπου, κάποτε, ούτε να παραμείνουμε με όλα τα σφάλματα που αποδεδειγμένα υπάρχουν και πάντοτε υπήρχαν και θα υπάρχουν σε μια δεδομένη χρονική στιγμή. Μα ακόμα κι εσείς αυτό λέτε!!! Ότι έχουμε ξεφύγει απ' την παράδοση και πρέπει να επιστρέψουμε σε αυτήν!!!

Αυτό λέω:

Η αυθεντική Λειτουργική Παράδοση, στο σήμερα, στον ενεστώτα χρόνο, είναι αυτή που παρελάβαμε δια ζώσης.


Ἡ original Λειτουργική Παράδοση, ἢ οι "Αρχικές Λειτουργικές Μορφές" ἢ οἱ Ἀρχέγονες, ἢ Ἀρχε- διατάξεις εἶναι στὴν οὐσία ἕνα μπανάλ προϊόν, μία à la carte Λειτουργιολογία, ἕνα προϊόν κοπτοραπτικῆς κατὰ τὸ δοκοῦν καὶ κατὰ τὴν προσωπικὴ (biased, προκατειλημένη) ἐρμηνεία ἑκάστου, δηλ. ἀπὸ τὸν τᾶδε αἰῶνα τὸ ἕνα, ἀπὸ τὸν ἄλλον αἰῶνα τὸ ἄλλο, κατὰ τὴν προσωπική ἐρμηνεία ἑκάστου καὶ κατὰ τὸ δοκοῦν.

Να μείνουμε σε αυτό που λάβαμε δια ζώσης.

Και αν δια ζώσης μεταφερθήκανε στις ημέρες μας, περισσότερες της μιας παραδόσεις, εκεί μελετούμε και βλέπουμε βάσει των αναφορών, ποια είναι η αρχαία παράδοση, και ποια ο νεωτερισμός.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Αυτό λέω:


Να μείνουμε σε αυτό που λάβαμε δια ζώσης.

Και αν δια ζώσης μεταφερθήκανε στις ημέρες μας, περισσότερες της μιας παραδόσεις, εκεί μελετούμε και βλέπουμε βάσει των αναφορών, ποια είναι η αρχαία παράδοση, και ποια ο νεωτερισμός.

Μα και μεις αυτό λέμε, αγαπητέ μου, ότι αυτό που παραλαμβάνουμε (προσοχή στον Ενεστωτα) δια ζώσης, ποτέ δεν είναι άψογο. Αν υποστηρίξετε ότι είναι, αντιφάσκετε με τον εαυτό σας που μιλάτε για διάρκεια: αν υποτεθεί ότι υπάρχει αψογο σημείο, στο οποίο φτάσαμε ή κάποτε θα φτάσουμε, αναιρείται η διάρκεια. Αν, λοιπόν, παραδεχτούμε ότι δεν είναι άψογο (και όχι απλώς διαφορετικό, οπως τεχνηεντως αναφέρετε μόνο) τότε καλό δεν είναι να προσπαθήσουμε να διορθώσουμε τους ψογους; Και πού αλλού θα καταφύγουμε από την (παλαιοτερη) παράδοση παλι; Άρα γιατί είναι κακό να προσφεύγουμε σε παλαιότερες διαταξεις για να μας διαφωτισουν για ζητήματα σημερινα;

 

[Παναγιώτης]

Μα και μεις αυτό λέμε, αγαπητέ μου, ότι αυτό που παραλαμβάνουμε (προσοχή στον Ενεστωτα) δια ζώσης, ποτέ δεν είναι άψογο. Αν υποστηρίξετε ότι είναι, αντιφάσκετε με τον εαυτό σας που μιλάτε για διάρκεια: αν υποτεθεί ότι υπάρχει αψογο σημείο, στο οποίο φτάσαμε ή κάποτε θα φτάσουμε, αναιρείται η διάρκεια. Αν, λοιπόν, παραδεχτούμε ότι δεν είναι άψογο (και όχι απλώς διαφορετικό, οπως τεχνηεντως αναφέρετε μόνο) τότε καλό δεν είναι να προσπαθήσουμε να διορθώσουμε τους ψογους; Και πού αλλού θα καταφύγουμε από την (παλαιοτερη) παράδοση παλι; Άρα γιατί είναι κακό να προσφεύγουμε σε παλαιότερες διαταξεις για να μας διαφωτισουν για ζητήματα σημερινα;

Όταν λες "και εμείς", ποιους εννοείς; Όλο το Ψαλτολόγιον, ή ποιους;

Δεν λέμε το ίδιο.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Όταν λες "και εμείς", ποιους εννοείς; Όλο το Ψαλτολόγιον, ή ποιους;

Δεν λέμε το ίδιο.

Νομίζω ότι ειναι σαφές από τα συμφραζόμενα ποιοι είναι οι "εμείς": εγώ και όποιοι άλλοι έχουμε την ίδια άποψη, αυτή που εκθέτω ανωτέρω. Λέω καταχρηστικά "εμείς" γιατί γνωρίζω ότι υπάρχουν κι άλλοι, και δεν εννοώ (μόνο) στο Ψ.

Προφανώς, λοιπόν, δεν λέμε το ίδιο. Το ερώτημα είναι γιατί; Διαφωνούμε στα ενδιάμεσα; Αν ναι, πού; Αν όχι, γιατί διαφωνούμε στο διά ταύτα;

 

[Παναγιώτης]

Νομίζω ότι ειναι σαφές από τα συμφραζόμενα ποιοι είναι οι "εμείς": εγώ και όποιοι άλλοι έχουμε την ίδια άποψη, αυτή που εκθέτω ανωτέρω. Λέω καταχρηστικά "εμείς" γιατί γνωρίζω ότι υπάρχουν κι άλλοι, και δεν εννοώ (μόνο) στο Ψ.

Προφανώς, λοιπόν, δεν λέμε το ίδιο. Το ερώτημα είναι γιατί; Διαφωνούμε στα ενδιάμεσα; Αν ναι, πού; Αν όχι, γιατί διαφωνούμε στο διά ταύτα;

Διαφωνούμε σε πολλά. Η βάση όμως είναι η εξής:

Εγώ την Παράδοση την σέβομαι και δεν θέλω να την αλλάξω. Θέλω να την διαφυλάξω.

Οι περισσότεροι από αυτούς που λένε ότι είναι "Παραδοσιακοί" και κόπτονται ότι η Λατρεία θέλει αλλαγή, είναι δυστυχώς Νεωτεριστές με προβιά "Παραδοσιακού". Μπερδεύουν τον κόσμο, γιατί και μέσα τους μπερδεμένοι είναι.

Για παράδειγμα:

Τα 3 Αμήν. Μία Παράδοση ελάβαμε δια ζώσης, να τα λέει ο Διάκονος (πρό του 1200 μ.Χ. ίσως, τα έλεγε μόνο ο Ιερέας, και αρχαιότερα δεν υπήρχαν Αμήν εκεί!). Γιατί Νεωτεριστές (Κληρικοί, Ψάλτες) βάζουν να τα λέει ο Ψάλτης ή ο Λαός; Μας παρεδόθη αυτό δια ζώσης; Όχι, νεωτεριστικό είναι. Άρα δεν σέβονται την δια ζώσης Παράδοση.

Το Σε Υμνούμεν. Μία Παράδοση ελάβαμε δια ζώσης, αμέσως μετά το Τα Σα εκ των Σων, αμέσως ο Ψάλτης να ψάλλει αργώς το Σε υμνούμεν (όλα τα μουσικά αργώς το έχουν, και όλες οι ηχογραφήσεις το αποδεικνύουν). Γιατί Νεωτεριστές (Κληρικοί, Ψάλτες) βάζουν να παύει ο Ψάλτης ώστε να ακουστεί ο Ιερεύς; Μας παρεδόθη αυτό δια ζώσης; Όχι, νεωτεριστικό είναι.

Η Λειτουργία μας παρεδόθη δια ζώσης να τελείται στην Αγία Τράπεζα. Γιατί Νεωτεριστές Επίσκοποι, Κληρικοί την τελούν στον Σολέα (στα πρότυπα των (αντι)Μεταρρυθμισμένων Δυτικών;

Η Λειτουργία μας παρεδόθη δια ζώσης να τελείται πάντοτε προς Ανατολάς ο Ιερεύς (εκτός τις ευλογίες κτλ.). Γιατί Νεωτεριστές Επίσκοποι, Κληρικοί την τελούν προς την Δύση;

Και άλλα πολλά. Καταπέτασμα, Ωραία Πύλη, κτλ.

Είναι δυνατόν αυτοί που κάνουν τους παραπάνω Νεωτερισμούς, να είναι Παραδοσιακοί; Όχι δεν είναι.

Και όμως οι περισσότεροι από τους παραπάνω Νεωτεριστές δηλώνουν Παραδοσιακοί! Και θέλουν να μας φέρουν και το Ασματικό που δεν το παρελάβαμε δια ζώσης!

 

[π. Μάξιμος]

«... ο Άγιος Πορφύριος, [...] όταν ολοκλήρωσα τα Μεταπτυχιακά μου στη Ρώμη σχετικά με την θεολογία και την ιστορία της Αρχαίας Χριστιανικής Λατρείας, ήταν εκείνος που μου είπε ότι "εκείνη την εποχή οι Χριστιανοί ήξεραν πιο καλά από εμάς τί έκαναν κατά τη Θεία Λειτουργία, (1ος - 4ος αιών μ.Χ.)!" Κι εκείνος, επίσης, μου είπε "αυτά που έμαθες εκεί να μην τα ξεχάσεις ποτέ, και να τα σκέφτεσαι όταν λειτουργάς, γιατί είναι πιο σωστά απ' αυτά που κάνουμε εμείς τώρα!" » (από τον π. Παύλο Κουμαριανό, Επίκουρος Καθηγητής στην Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Αθήνας)

IÙANNHÓ O BAÐTIÓTHÓ

 

[Παναγιώτης]

IÙANNHÓ O BAÐTIÓTHÓ

Απάντησις στον π. Δανιήλ Γ. Αεράκη, για το «Οὔτε μυστικά, οὔτε ψιθυριστά, οὔτε... ἀνύπαρκτα»

Ιστοσελίδα με περιεχόμενα ορθοδόξου πνευματικότητας, βυζαντινής μουσικής και τυπικού της ορθοδόξου εκκλησίας

analogion.gr

Ο πάτερ Δανιήλ αποφαίνεται στην αρχή του άρθρου του, ότι το μυστικώς "εκόλλησε" από τα Ιερατικά του Σαλίβερου, "σαλιβερικές φυλλάδες". Αυτά κυκλοφορούσαν περίπου το α' μισό του 20ού αιώνα.

Όμως και όταν έβγαλε η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος τα δικά της Ιερατικά (από το 1951), και αυτά έγραφαν μυστικώς τις Ευχές ο Ιερεύς. Και πριν από αυτό, και το Ιερατικόν του Οικουμενικού Πατριαρχείου του 1895, γράφει σαφώς μυστικώς οι Ευχές των Ιερέων. Όμως, και το αρχαιότερο σωζόμενο χειρόγραφο Ευχολόγιο, το Barberini Gr. 336, 8ος αιώνας, που είναι ἀντίγραφο Κωνσταντινουπολίτικου Εὐχολογίου, κι αυτό έχει μυστικώς τις Ευχές των Ιερέων στην Λειτουργία! Και το ίδιο όλα τα παλαιά Ιερατικά (= βιβλία των Ιερέων).

Ο Ιω. Φουντούλης ειλικρινώς παραδέχεται:

«Έχει όμως δημιουργηθεί από αιώνων παράδοση ως προς τη μυστικώς ανάγνωση των Ευχών και αυτή σήμερα είναι η γενικώς κρατούσα σ’ όλη την Ορθόδοξο Εκκλησία τάξη», Ἀπαντήσεις εἰς Λειτουργικὰς ἀπορίας, Τόμος Εʹ, Ἀποστ. Διακονία 2003, σ. 201.



Ναι, μυστικά δεν έχουμε στην Λειτουργία, αλλά όμως έχουμε Προσευχή! Και η Προσευχή είναι μυστική, σύμφωνα με τον Κύριο, Ματθ. στ' 5-6.

Και ο Λαός μυστικώς προσεύχεται στην Λειτουργία.​

Δεν λέγονται όλες οι Ευχές εις επήκοον πάντων (μόνον η Οπισθάμβωνος στην Λειτουργία για τους γνωστούς ιστορικούς λόγους, βλ. Άγιο Γερμανό), όπως και ο Λαός δεν προσεύχεται εις επήκοον του διπλανού του. Οι ευλογίες, οι προτροπές της Λειτουργικής διατάξεως (π.χ. Άνω σχώμεν, κτλ., όχι όμως και το νεωτεριστικό και απορριπτέον "Όλοι μαζί"), αυτά φυσικά εκφώνως.



Ήδη από την σημαντικότατη Σύνοδο της Λαοδικείας, 364 μ.Χ., αναφέρονται Ευχές που λέγονται δια σιωπής, και Ευχές που λέγονται δια Προσφωνήσεως, Κανών ΙΘ', βλ. το σχετικό άρθρο μας.

Δια σιωπής είναι οι Ιερατικές Ευχές, και δια προσφωνήσεως, είναι οι δια προσφωνήσεως Ευχές που εκφωνεί ο Διάκονος, δηλ. αυτά που λέμε σήμερα Διακονικά, κατά τα οποία ο Λαός μυστικώς, κατά διάνοιαν, λέγει Κύριε ελέησον σε κάθε αίτηση/ευχή.


Πως όμως λέγονται οι Ευχές; Οι Ευχές λέγονται παράλληλα. Παράλληλα προσεύχονται και ο Ιερεύς και ο Διάκονος / Λαός.


Έτσι λένε τα αρχαία χειρόγραφα:


"Ποιούντος του Διακόνου την Ευχήν, ο Ιερεύς επεύχεται την Ευχήν", βλ. το σχετικό άρθρο μας.



δηλ. κατά την διάρκεια της Ευχής που ποιεί εκφώνως, διά προσφωνήσεως, ο Διάκονος [και συμμετέχει, προσεύχεται ο Λαός λέγοντας κατά διάνοιαν, μυστικώς, από μέσα του το· Κύριε ελέησον], παράλληλα ο Ιερεύς (άρα μυστικώς) εύχεται την δικήν του Ευχήν.



Για αυτό και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, διαχωρίζει τις Ευχές του Λαού, από τις Ευχές των Ιερέων: «Ουχ ούτως εισακούη κατά σαυτόν τον Δεσπότην παρακαλών, ως μετά των αδελφών των σων. Ενταύθα γαρ εστί τι πλέον, οίον η ομόνοια και η συμφωνία, και της αγάπης ο σύνδεσμος, και αι των ιερέων ευχαί. Διά γαρ τούτο οι ιερείς προεστήκασιν, ίνα αι του πλήθους ευχαί ασθενέστεραι ούσαι, των δυνατωτέρων τούτων επιλαβόμεναι, ομού [το ομού, προϋποθέτει όχι μόνον το ταυτόχωρον, αλλά και το ταυτόχρονον, άρα παραλλήλως τω χρόνω· το παραλλήλως προϋποθέτει το μυστικώς παρά του ιερέως, αφού ταυτόχρονα προσεύχεται ο Λαός με την εκφωνουμένη Ευχή του Διακόνου] συνανέλθωσιν αυταίς εις τον ουρανόν», [PG 48,725], και στο παραπάνω άρθρο μας.



Λογική λατρεία, σημαίνει με τον ενδιάθετο και εκφωνούμενο λόγο, όχι με την λογική. Ποια λογική θα εξηγήσει το Μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας, ή την Χάρη του Θεού, ή την δύναμη της Προσευχής, κτλ.;



Δείτε και το άρθρο μας για το Ιερατικόν Συλλείτουργον.



Και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, την παράλληλη προσευχή εννοεί στην εκκλησία, βλ. παραπάνω, [PG 48,725].


Στο [PG 48,725], δεν λέει του Ιερέως η Ευχή, αλλά των Ιερέων αι Ευχαί· δεν λέει του πλήθους η Ευχή, αλλά του πλήθους αι Ευχαί. Παρότι όμως είναι πολλοί που προσεύχονται παράλληλα, μαζί, στον Θεό πηγαίνει μία Προσευχή, μία Δύναμις!


Ο Άγιος Πορφύριος μας λέγει για την ομαδική προσευχή των πνευματικών τέκνων του μακαριστού Μητρ. Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτου:

«Εγώ πολύ κατανύχθηκα την ημέρα εκείνη που είδα τον κόσμο να κλαίγανε. Χιλιάδες ψυχές να προσεύχονται όλες μαζί. Μία δύναμις. [...]. Πω, πω... Μία δύναμις συμπυκνωμένη. Δεν ξέρω πως να το πω. Δύναμις. Δεν μπορώ να την πω ούτε ατομική . Κάτι ανώτερο. Κάτι μεγάλο. [...]. Όλοι προσηύχοντο. Ψυχές, χιλιάδες ψυχές. Κόσμος... [...]. Γιατί, μην κοιτάζεις... Εσείς μπορεί να μην προσευχηθήκατε έτσι δυνατά. Υπήρχαν όμως μέσα στο πλήθος - και τις χιλιάδες που έβλεπα εγώ - ψυχές, που είχαν συνεπάρει και τις άλλες μαζί. Είχε γίνει μία προσευχή, μία δύναμις όλων. Όλων η προσευχή είχε γίνει μία δύναμις. Και οι μεγάλοι προσηύχοντο, και οι μικροί μπαίνανε μες στους μεγάλους. Μία δύναμις!».

Πως προσηύχετο αυτό το πλήθος; Ένας προσηύχετο εις επήκοον των λοιπών; Φυσικά όχι. Όλοι μαζί αλλά και μυστικώς, μέσα τους δηλαδή, κατά διάνοιαν προσηύχοντο.

Παρότι όμως προσηύχοντο όλοι μαζί, και άλλοι προσεύχονταν πιο δυνατά από τους λοιπούς, δεν ήσαν ξεχωριστές Προσευχές, αλλά είχε γίνει μία Προσευχή, μία δύναμις όλων, που πήγαινε στον Θεό!



Η Λειτουργία, δεν είναι μια απλή ανάγνωσις Ευχών, μετά περισπασμών εάν αρθρώνω καλά τις λέξεις, αν χρωματίζω καλά την φωνήν μου, αν μ’ ακούνε, πως ακούγομαι, αν με προσέχουν, να πάω κοντά στο μικρόφωνο, κτλ., αλλά είναι απερίσπαστος Προσευχή μέσω της μυστικής αναγνώσεως των Ευχών. Στην Προσευχή, για να έχει μέγιστη δύναμη (που είναι το ζητούμενον)· είσελθε εις το ταμιείόν σου και κλείσας την θύραν σου πρόσευξαι τω Πατρί σου τω εν τω κρυπτώ.



Τα παλαιά χρόνια, ούτε ο διάκονος ακροώταν την Ευχήν του Ιερέως, V.480 (έτους 1334), βλ. το άρθρο μας Διάταξις της Θείας Λειτουργίας 1334, Αγίου Φιλοθέου, V.480, φ. 313-313β,

«Ο διάκονος· Όσοι κατηχούμενοι, προέλθετε. .... Όσοι πιστοί, έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν. Υπέρ της άνωθεν ειρήνης .... Υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου, .... Υπέρ του αγίου οίκου τούτου.... Ταύτα δε λέγων ο διάκονος, βλέπει προς τον ιερέα και ηνίκα καταλάβη ότι επλήρωσεν εκείνος την [Μυστικήν] Ευχήν, ευθέως λέγει· Σοφία. Ο δε ιερεύς· Ότι πρέπει Σοι πάσα δόξα...».

«Ταύτα δε λέγων, [ο διάκονος], βλέπει πάλιν προς τον ιερέα, και ηνίκα αίσθηται αυτού πληρώσαντος την Ευχήν, όπου τύχη ευθέως λέγει· Σοφία. Και ο ιερεύς την εκφώνησιν· Όπως υπό του κράτους Σου...».

Λένε οι Άγιοι Απόστολοι: «ἑστῶτος παντὸς τοῦ λαοῦ, καὶ προσευχομένου ἡσύχως». [PG 1, 737].

Αμήν.



(η απάντηση αυτή πρωτο-δημοσιεύθηκε ως σχόλιο στο Ιστολόγιον Αναστάσιος στις 8 Ιουνίου 2024)

 

[domesticus]

... Για αρχή, θα πρότεινα να καταργηθεί ο Εσταυρωμένος που βγαίνει στην Ακολουθία των Παθών και όλη αυτή η παράσταση με την Αποκαθήλωση, πράγματα ξένα προς το πνεύμα της λατρείας μας ή το Σώμα της Παναγίας που λιτανεύεται πριν τον Δεκαπενταύγουστο και μετά ας συζητήσουμε για τα υπόλοιπα... Τολμούν όμως οι ιθύνοντες στα σοβαρά να ανοίξουν έναν τέτοιο διάλογο; Όταν υπάρχουν τέτοια σημαντικά ζητήματα, δεν γίνεται να συζητούμε για λεπτομέρειες, είναι κάπως ανακόλουθο, φρονώ...

Εύγε! αλλά έχουν γίνει κι αυτά "παράδοση ".
Ας ξεκινήσουμε από τα χτυπητά και πάμε παρακάτω...

 

[neoklis]

Απάντησις στον π. Δανιήλ Γ. Αεράκη, για το «Οὔτε μυστικά, οὔτε ψιθυριστά, οὔτε... ἀνύπαρκτα»

Ιστοσελίδα με περιεχόμενα ορθοδόξου πνευματικότητας, βυζαντινής μουσικής και τυπικού της ορθοδόξου εκκλησίας

analogion.gr

Ο πάτερ Δανιήλ αποφαίνεται στην αρχή του άρθρου του, ότι το μυστικώς "εκόλλησε" από τα Ιερατικά του Σαλίβερου, "σαλιβερικές φυλλάδες". Αυτά κυκλοφορούσαν περίπου το α' μισό του 20ού αιώνα.

Όμως και όταν έβγαλε η Αποστολική Διακονία της Εκκλησίας της Ελλάδος τα δικά της Ιερατικά (από το 1951), και αυτά έγραφαν μυστικώς τις Ευχές ο Ιερεύς. Και πριν από αυτό, και το Ιερατικόν του Οικουμενικού Πατριαρχείου του 1895, γράφει σαφώς μυστικώς οι Ευχές των Ιερέων. Όμως, και το αρχαιότερο σωζόμενο χειρόγραφο Ευχολόγιο, το Barberini Gr. 336, 8ος αιώνας, που είναι ἀντίγραφο Κωνσταντινουπολίτικου Εὐχολογίου, κι αυτό έχει μυστικώς τις Ευχές των Ιερέων στην Λειτουργία! Και το ίδιο όλα τα παλαιά Ιερατικά (= βιβλία των Ιερέων).

Ο Ιω. Φουντούλης ειλικρινώς παραδέχεται:

«Έχει όμως δημιουργηθεί από αιώνων παράδοση ως προς τη μυστικώς ανάγνωση των Ευχών και αυτή σήμερα είναι η γενικώς κρατούσα σ’ όλη την Ορθόδοξο Εκκλησία τάξη», Ἀπαντήσεις εἰς Λειτουργικὰς ἀπορίας, Τόμος Εʹ, Ἀποστ. Διακονία 2003, σ. 201.



Ναι, μυστικά δεν έχουμε στην Λειτουργία, αλλά όμως έχουμε Προσευχή! Και η Προσευχή είναι μυστική, σύμφωνα με τον Κύριο, Ματθ. στ' 5-6.

Και ο Λαός μυστικώς προσεύχεται στην Λειτουργία.​

Δεν λέγονται όλες οι Ευχές εις επήκοον πάντων (μόνον η Οπισθάμβωνος στην Λειτουργία για τους γνωστούς ιστορικούς λόγους, βλ. Άγιο Γερμανό), όπως και ο Λαός δεν προσεύχεται εις επήκοον του διπλανού του. Οι ευλογίες, οι προτροπές της Λειτουργικής διατάξεως (π.χ. Άνω σχώμεν, κτλ., όχι όμως και το νεωτεριστικό και απορριπτέον "Όλοι μαζί"), αυτά φυσικά εκφώνως.



Ήδη από την σημαντικότατη Σύνοδο της Λαοδικείας, 364 μ.Χ., αναφέρονται Ευχές που λέγονται δια σιωπής, και Ευχές που λέγονται δια Προσφωνήσεως, Κανών ΙΘ', βλ. το σχετικό άρθρο μας.

Δια σιωπής είναι οι Ιερατικές Ευχές, και δια προσφωνήσεως, είναι οι δια προσφωνήσεως Ευχές που εκφωνεί ο Διάκονος, δηλ. αυτά που λέμε σήμερα Διακονικά, κατά τα οποία ο Λαός μυστικώς, κατά διάνοιαν, λέγει Κύριε ελέησον σε κάθε αίτηση/ευχή.


Πως όμως λέγονται οι Ευχές; Οι Ευχές λέγονται παράλληλα. Παράλληλα προσεύχονται και ο Ιερεύς και ο Διάκονος / Λαός.


Έτσι λένε τα αρχαία χειρόγραφα:


"Ποιούντος του Διακόνου την Ευχήν, ο Ιερεύς επεύχεται την Ευχήν", βλ. το σχετικό άρθρο μας.



δηλ. κατά την διάρκεια της Ευχής που ποιεί εκφώνως, διά προσφωνήσεως, ο Διάκονος [και συμμετέχει, προσεύχεται ο Λαός λέγοντας κατά διάνοιαν, μυστικώς, από μέσα του το· Κύριε ελέησον], παράλληλα ο Ιερεύς (άρα μυστικώς) εύχεται την δικήν του Ευχήν.



Για αυτό και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, διαχωρίζει τις Ευχές του Λαού, από τις Ευχές των Ιερέων: «Ουχ ούτως εισακούη κατά σαυτόν τον Δεσπότην παρακαλών, ως μετά των αδελφών των σων. Ενταύθα γαρ εστί τι πλέον, οίον η ομόνοια και η συμφωνία, και της αγάπης ο σύνδεσμος, και αι των ιερέων ευχαί. Διά γαρ τούτο οι ιερείς προεστήκασιν, ίνα αι του πλήθους ευχαί ασθενέστεραι ούσαι, των δυνατωτέρων τούτων επιλαβόμεναι, ομού [το ομού, προϋποθέτει όχι μόνον το ταυτόχωρον, αλλά και το ταυτόχρονον, άρα παραλλήλως τω χρόνω· το παραλλήλως προϋποθέτει το μυστικώς παρά του ιερέως, αφού ταυτόχρονα προσεύχεται ο Λαός με την εκφωνουμένη Ευχή του Διακόνου] συνανέλθωσιν αυταίς εις τον ουρανόν», [PG 48,725], και στο παραπάνω άρθρο μας.



Λογική λατρεία, σημαίνει με τον ενδιάθετο και εκφωνούμενο λόγο, όχι με την λογική. Ποια λογική θα εξηγήσει το Μυστήριον της Θείας Ευχαριστίας, ή την Χάρη του Θεού, ή την δύναμη της Προσευχής, κτλ.;



Δείτε και το άρθρο μας για το Ιερατικόν Συλλείτουργον.



Και ο Άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος, την παράλληλη προσευχή εννοεί στην εκκλησία, βλ. παραπάνω, [PG 48,725].


Στο [PG 48,725], δεν λέει του Ιερέως η Ευχή, αλλά των Ιερέων αι Ευχαί· δεν λέει του πλήθους η Ευχή, αλλά του πλήθους αι Ευχαί. Παρότι όμως είναι πολλοί που προσεύχονται παράλληλα, μαζί, στον Θεό πηγαίνει μία Προσευχή, μία Δύναμις!


Ο Άγιος Πορφύριος μας λέγει για την ομαδική προσευχή των πνευματικών τέκνων του μακαριστού Μητρ. Φλωρίνης Αυγουστίνου Καντιώτου:

«Εγώ πολύ κατανύχθηκα την ημέρα εκείνη που είδα τον κόσμο να κλαίγανε. Χιλιάδες ψυχές να προσεύχονται όλες μαζί. Μία δύναμις. [...]. Πω, πω... Μία δύναμις συμπυκνωμένη. Δεν ξέρω πως να το πω. Δύναμις. Δεν μπορώ να την πω ούτε ατομική . Κάτι ανώτερο. Κάτι μεγάλο. [...]. Όλοι προσηύχοντο. Ψυχές, χιλιάδες ψυχές. Κόσμος... [...]. Γιατί, μην κοιτάζεις... Εσείς μπορεί να μην προσευχηθήκατε έτσι δυνατά. Υπήρχαν όμως μέσα στο πλήθος - και τις χιλιάδες που έβλεπα εγώ - ψυχές, που είχαν συνεπάρει και τις άλλες μαζί. Είχε γίνει μία προσευχή, μία δύναμις όλων. Όλων η προσευχή είχε γίνει μία δύναμις. Και οι μεγάλοι προσηύχοντο, και οι μικροί μπαίνανε μες στους μεγάλους. Μία δύναμις!».

Πως προσηύχετο αυτό το πλήθος; Ένας προσηύχετο εις επήκοον των λοιπών; Φυσικά όχι. Όλοι μαζί αλλά και μυστικώς, μέσα τους δηλαδή, κατά διάνοιαν προσηύχοντο.

Παρότι όμως προσηύχοντο όλοι μαζί, και άλλοι προσεύχονταν πιο δυνατά από τους λοιπούς, δεν ήσαν ξεχωριστές Προσευχές, αλλά είχε γίνει μία Προσευχή, μία δύναμις όλων, που πήγαινε στον Θεό!



Η Λειτουργία, δεν είναι μια απλή ανάγνωσις Ευχών, μετά περισπασμών εάν αρθρώνω καλά τις λέξεις, αν χρωματίζω καλά την φωνήν μου, αν μ’ ακούνε, πως ακούγομαι, αν με προσέχουν, να πάω κοντά στο μικρόφωνο, κτλ., αλλά είναι απερίσπαστος Προσευχή μέσω της μυστικής αναγνώσεως των Ευχών. Στην Προσευχή, για να έχει μέγιστη δύναμη (που είναι το ζητούμενον)· είσελθε εις το ταμιείόν σου και κλείσας την θύραν σου πρόσευξαι τω Πατρί σου τω εν τω κρυπτώ.



Τα παλαιά χρόνια, ούτε ο διάκονος ακροώταν την Ευχήν του Ιερέως, V.480 (έτους 1334), βλ. το άρθρο μας Διάταξις της Θείας Λειτουργίας 1334, Αγίου Φιλοθέου, V.480, φ. 313-313β,

«Ο διάκονος· Όσοι κατηχούμενοι, προέλθετε. .... Όσοι πιστοί, έτι και έτι εν ειρήνη του Κυρίου δεηθώμεν. Υπέρ της άνωθεν ειρήνης .... Υπέρ της ειρήνης του σύμπαντος κόσμου, .... Υπέρ του αγίου οίκου τούτου.... Ταύτα δε λέγων ο διάκονος, βλέπει προς τον ιερέα και ηνίκα καταλάβη ότι επλήρωσεν εκείνος την [Μυστικήν] Ευχήν, ευθέως λέγει· Σοφία. Ο δε ιερεύς· Ότι πρέπει Σοι πάσα δόξα...».

«Ταύτα δε λέγων, [ο διάκονος], βλέπει πάλιν προς τον ιερέα, και ηνίκα αίσθηται αυτού πληρώσαντος την Ευχήν, όπου τύχη ευθέως λέγει· Σοφία. Και ο ιερεύς την εκφώνησιν· Όπως υπό του κράτους Σου...».

Λένε οι Άγιοι Απόστολοι: «ἑστῶτος παντὸς τοῦ λαοῦ, καὶ προσευχομένου ἡσύχως». [PG 1, 737].

Αμήν.



(η απάντηση αυτή πρωτο-δημοσιεύθηκε ως σχόλιο στο Ιστολόγιον Αναστάσιος στις 8 Ιουνίου 2024)

Αν κάνουμε συζήτηση (που λέει ο λόγος) καλό είναι να μην αγονοείτε συστηματικά ο,τιδήποτε δεν σας αρέσει ή συμφέρει. Υπάρχουν λοιπόν αφθονα στοιχεία στο παραπάνω σχόλιο, όπωα και σε άλλα προηγούμενα σχετικά περί του πώς ήταν, πώς συμπεραίνουμε ότι ήταν, πώς διαφαίονεται μέσα από τα λεγόμενα πατέρων ότι ήταν αλλά ΠΟΥΘΕΝΑ (μα πουθενά) γιατί έτσι πρέπει να είναι, γιατί έτσι είναι καλύτερα να είναι, ποια είναι οι θεολογία πίσω από κάθε τέτοια ενέργεια ή πρακτική είτε του παρόντος είτε του παρελθόντος. Γιατί όσοι γράφουν και και κηρύττουν πρακτικές όπως π.χ. την εις επήκοον πάντων ανάγνωση των ευχών, προβάλλουν πάντοτε θεολογικά επιχειρήματα. Εκκλησία χωρίς την θεολογία γίνεται μια παρασυναγωγή φαιδρών ακολούθων του παρελθόντος (ή και του παρόντος, δεν έχει σημασία)

 

[frGe]

"Γιατί όσοι γράφουν και και κηρύττουν πρακτικές όπως π.χ. την εις επήκοον πάντων ανάγνωση των ευχών, προβάλλουν πάντοτε θεολογικά επιχειρήματα."
μόνο που υπάρχουν ανώτερα θεολογικά επιχειρήματα από του π. Δανιήλ...