Μέ τήν εὐκαιρία τῆς ἐνάρξεως τῆς νέας σχολικῆς χρονιᾶς καί τῆς προοπτικῆς τελέσεως μαθητικῶν λειτουργιῶν, ἔχω ὑπόψει μου εἰσήγηση πού ἔκανε ὁ ἀείμνηστος καθηγητής Ἰω. Φουντούλης στίς 5-3-1987 στούς θεολόγους καθηγητές Βορείου Ἑλλάδος στή Θεσσαλονίκη μέ τίτλο «Η ΜΑΘΗΤΙΚΗ ΘΕΙΑ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ» καί ἡ ὁποία δημοσιεύθηκε στό Δελτίο τῆς ΠΕΘ «ΚΟΙΝΩΝΙΑ», τεῦχος 1, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ-ΜΑΡΤΙΟΣ 1989.
Ἐπειδή λίγοι θά ἔχετε αὐτή τήν ἐνδιαφέρουσα καί ἐμπεριστατωμένη εἰσήγηση, ἡ ὁποία ἅπτεται τοῦ θέματος αὐτοῦ, θά προσπαθήσω νά μεταφέρω κάποια συμπεράσματά του ἀναφορικά μέ τήν a priori ἀνάγκην συντομεύσεως αὐτῆς τῆς θείας λειτουργία, χωρίς σέ καμμία περίπτωση νά θιγοῦν καίρια καί βασικά σημεῖα καί συστατικά της, θά λέγαμε.
Ἐκ ἀρχῆς πάντως πρέπει νά δηλώσουμε ὅτι τό θέμα δέν εἶναι μόνον ψαλτικό, εἶναι ἄμεσα καί ἱερατικό. Γιατί μπορεῖ ὁ ψάλτης νά τά πεῖ καί «χῦμα», ἀλλά ὁ παπᾶς κι ὁ διάκος νά ἐκφωνοῦν μέ νωχέλεια, ἀργά, περίτεχνα καί ἐπιδεικτικά. Ἡ λεπτότητα καί ἡ εὐαισθησία τοῦ ἱερέως θά ἐμπνεύσει καί τόν ψάλτη, κάλλιστα δέ μπορεῖ νά συμβεῖ καί τό ἀντίθετο.
Γράφει, λοιπόν, ὁ μακαριστός καθηγητής: "Ἐκεῖνο πού κάνει τή λειτουργία ἐκτενῆ εἶναι ὁ τρόπος τελέσεώς της, πού μέ ἀπολύτως κοσμικά κριτήρια θεωρεῖται πανηγυρικός ἄν εἶναι πομπώδης καί ἐντυπωσιακός. Τήν καθυστεροῦν οἱ ἀργές κινήσεις καί οἱ ἐπιδεικτικές ψαλμωδίες καί ἡ μετατροπή τῶν ἁπλῶν ψαλμάτων, τῶν διακονικῶν, τῶν ἐκφωνήσεων καί τῶν ἀναγνωσμάτων σέ ὄπερες καί ὀρατόρια. Στό Ἅγιον Ὄρος, πού τελεῖται ἡ λειτουργία χωρίς καμία παράλειψη καί μέ κάθε εὐλάβεια καί ἱεροπρέπεια δέν διαρκεῖ περισσότερο ἀπό μία ὥρα. Ἄν ὅλα αὐτά λεχθοῦν μέ ἁπλότητα καί σωστή ἐμμελῆ ἀπαγγελία, ἄν οἱ ἀπαντήσεις τοῦ λαοῦ διατηρήσουν τό παραδοσιακό ἀπαντητικό ὕφος τους, ἄν τό «Δύναμις», τό χερουβικό, τό «Ἄξιόν ἐστί» καί τό κοινωνικό δέν γίνουν ἀφορμή ἐπειδείξεως μουσικῶν γνώσεων καί φωνητικῶν ἰκανοτήτων, ἀλλά μείνουν στόν καθαρῶς λειτουργικό προορισμό γιά τόν ὁποῖον ἔχουν εἰσαχθεῖ, πού εἶναι νά καλύπτουν συγκεκριμένες λειτουργικές πράξεις, κερδίζεται πάρα πολύς χρόνος."
Γράφει ὅτι μποροῦν νά περισταλοῦν τά πολλά ἀπολυτίκια μετά τήν εἴσοδο, τό ἀργό «Δύναμις», τά κατηχούμενα καί τά δεύτερα πληρωτικά, ἡ μνημόνευση στά ἅγια, οἱ ἰδιωτικές εὐχές πρό καί μετά τή θεία μετάληψη, πού παίρνουν χρόνο ἀπό τό κοινωνικό. Διατηροῦνται ἤ ἀποκαθίστανται, τό ἀλληλουιάριο, τό ὀλιγόλεπτο κήρυγμα μετά τό εὐαγγέλιο, ἡ θεία κοινωνία μετά τό «Μετά φόβου...».
Θά προσέθετα ἐγώ, ὅτι ἀκόμη καί καθόλου ἀπολυτίκια μπορεῖ νά μήν εἰπωθοῦν, ἡ δέ (μικρά) εἴσοδος νά γίνει ἀκόμη καί κατά τήν ψαλμωδία τοῦ «Ὁ μονογενής...». Ἀκόμη τό νωχελικό θυμίαμα στό χερουβικό δέν χρειάζεται, μπορεῖ νά γίνει σύντομο μετά τήν ἐναπόθεση τῶν τιμίων δώρων.
Τό παρόν μήνυμά μου δέν καλύπτει τό εὐρύ θέμα, περιορίζεται μόνον στή θεία λειτουργία καί μάλιστα γιά μία εἰδική περίπτωση. Ἐμεῖς πού τήν τελοῦμε χωριστά γιά κάθε Λύκειο καί ἡ λειτουργία ἄρχεται μέ τήν σύνολη προσέλευση τῶν μαθητῶν καί τήν διανομή ἐγκολπίων, ὅπου ἀναγκαστικά λέμε εἰς ἐπήκοον τήν εὐχή τοῦ τρισαγίου καί κάποιες ἄλλες εὐχές (ἐπειδή τίς βλέπουν στά ἐγκόλπια), τά παιδιά δέ, ἀναγινώσκουν καί σέ μετάφραση τά ἀναγνώσματα, αὐτή διαρκεῖ 50 λεπτά.