Σε πανήγυρη ή αγρυπνία του Τιμίου Σταυρού ψάλλουμε ανοιξαντάρια ή Μακάριος ανήρ;
- Thread starter ψαλμός 50ός
- Start date
Ἀντέγραψα τό μήνυμα τῆς Ἑλένης (ἀπό ἐδῶ) σέ νέο θέμα, ἐξειδικευμένο, γιά τήν ἑορτή τῆς Ὑψώσεως τοῦ Τιμίου Σταυροῦ, διότι ἀπό ᾿κεῖ παίρνει ἀφορμή γιά τήν ὑποβολή καί προφανῶς κάτι ἄκουσε ἤ εἶδε, πού θέλουμε νά μάθουμε, ἀναλύοντας τίς τυπικές διατάξεις τῆς ἡμέρας αὐτῆς.
Ἀνοιξαντάρια σέ ἀγρυπνία καί κατά ἐπικρατήσαν ἔθος σέ πανηγυρίζοντες ναούς ψάλλονται. Ἔχει διατυπωθεῖ κάποια γνώμη σχετικά μέ τόν χαρακτῆρα αὐτῆς τῆς ἑορτῆς, ὡς «φέρουσα τά ἴσα τῆς Μ. Παρασκευῆς» (ἄν εἶναι ὀρθόν αὐτό), ὅτι δέν πρέπει νά ψάλλωνται τά (πανηγυρικά) ἀνοιξαντάρια;
Ἀναφορικά μέ τό «Μακάριος ἀνήρ» (α΄ στάση τοῦ α΄ καθίσματος) τό ΤΑΣ τό προβλέπει σέ ὁποιαδήποτε ἡμέρα τελεῖται ὁ ἑσπερινός, ἐκτός ἀπό Σάββατον ἑσπέρας (Κυριακή ἡ ἑορτή), ὅπου λέγεται/στιχολογεῖται/ψάλλεται τό (α΄) κάθισμα ὅλον. Στό μηναῖο ὅμως καθώς καί στά ΤΚΠ, ΤΜΕ, ΤΔ, ΤΓΡ, ΣΤ (ἀπ᾿ ὅσα εἶδα) τίς καθημερινές μετά τόν προοιμιακόν, εὐθύς τό Κύριε ἐκέκραξα (ἄνευ ψαλτηρίου ἤ τοῦ Μακάριος ἀνήρ), ὅπως συμβαίνει στίς δεσποτικές ἑορτές σέ καθημερινή.
«Φέρει τα ίσα» κατά τον Βιολάκη, καθ' ότι η εορτή της Υψώσεως του Σταυρού, τουλάχιστον χρονολογικά (40 μέρες μετά την μεταμόρφωση του Σωτήρος), αν όχι συμβολικά, τίθεται αντί του γεγονότος της Σταύρωσης (που δεν θα μπορούσε ποτέ να τύχει μήνα Σεπτέμβριο).
Υ.Γ: Επί του θέματος, δεν νομίζω ότι αυτό επηρεάζει αν θα ψαλούν ή όχι τα ανοιξαντάρια, καθώς τουλάχιστον αρχικά η ψαλμωδία τους σχετιζόταν με την αγρυπνία και δεν έχει σχέση με τον πανηγυρικό ή όχι χαρακτήρα της εορτής. Παρόμοια στην αποτομή της κεφαλής του τιμίου Προδρόμου, δεν θα έπρεπε να λέγονται. Πάντως από το ισχύον τυπικό, δεν προβλέπονται γενικότερα.
Υ.Γ: Επί του θέματος, δεν νομίζω ότι αυτό επηρεάζει αν θα ψαλούν ή όχι τα ανοιξαντάρια, καθώς τουλάχιστον αρχικά η ψαλμωδία τους σχετιζόταν με την αγρυπνία και δεν έχει σχέση με τον πανηγυρικό ή όχι χαρακτήρα της εορτής. Παρόμοια στην αποτομή της κεφαλής του τιμίου Προδρόμου, δεν θα έπρεπε να λέγονται. Πάντως από το ισχύον τυπικό, δεν προβλέπονται γενικότερα.
Last edited:
Εν μέρει συμφωνώ. Και μαζί σας φαίνεται να συμφωνεί και ο π. Γεώργιος Ρήγας στο ΤΓΡ, αλλά το ΤΜΕ είναι πιο «ασκητικό», και ενώ αρχαία ή παλαιά τυπικά διατάσσουν καταλύσεις σε μεθέορτα (ανεξάρτητα αν έχει δοξολογία μεγάλη), αποδόσεις και μνήμες αγίων, το ΤΜΕ και τα επίσημα νηστειοδρόμια δεν πράττουν το αυτό. Αλλά και τα ωρολόγια δεν καταγράφουν πάντα ορθά τις καταλύσεις.
Από τις παλαιές διατάξεις του κ. Θεοδωράκη (βλ. εδώ):
«Συμφώνως πάλιν μὲ τὸ Τ. Μ. Ε. καὶ τὰ ἐν χρήσει μηναῖα, ἐσφαλμένως τὰ ὡρολόγια ἀναγράφουν ὅτι ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυσις κατὰ τὰς ἐφεξῆς ἡμέρας· σεπτεμβρίου 9, 20· νοεμβρίου 1, 3, 12· δεκεμβρίου 17, 20· ἰανουαρίου 16, 22· φεβρουαρίου 8, 11, 17· μαρτίου 26· μαΐου 15· ἰουνίου 8, 19· ἰουλίου 22· σύνολον 17 ἡμέραι!» (Διονυσίου ᾿Ανατολικιώτου, «Αἱ καταλύσεις οἴνου καὶ ἐλαίου κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν τυπικὸν» § 35, ἐπιθεώρησις «Συμβολή», τεῦχος 11 σ. 25).
Ανάμεσα στις ημέρες αυτές, συμπεριλαμβάνονται και ημέρες με μεγάλη δοξολογία.
Η σχέση τυπικού και νηστείας είναι ένα ξεχωριστό τεράστιο θέμα. Ωστόσο, σήμερα φαίνεται ότι δεν υπάρχει αυστηρός συσχετισμός (όπως θα έπρεπε και κατά τη γνώμη μου).
Από τις παλαιές διατάξεις του κ. Θεοδωράκη (βλ. εδώ):
«Συμφώνως πάλιν μὲ τὸ Τ. Μ. Ε. καὶ τὰ ἐν χρήσει μηναῖα, ἐσφαλμένως τὰ ὡρολόγια ἀναγράφουν ὅτι ἐπιτρέπεται ἡ κατάλυσις κατὰ τὰς ἐφεξῆς ἡμέρας· σεπτεμβρίου 9, 20· νοεμβρίου 1, 3, 12· δεκεμβρίου 17, 20· ἰανουαρίου 16, 22· φεβρουαρίου 8, 11, 17· μαρτίου 26· μαΐου 15· ἰουνίου 8, 19· ἰουλίου 22· σύνολον 17 ἡμέραι!» (Διονυσίου ᾿Ανατολικιώτου, «Αἱ καταλύσεις οἴνου καὶ ἐλαίου κατὰ τὸ ἐκκλησιαστικὸν τυπικὸν» § 35, ἐπιθεώρησις «Συμβολή», τεῦχος 11 σ. 25).
Ανάμεσα στις ημέρες αυτές, συμπεριλαμβάνονται και ημέρες με μεγάλη δοξολογία.
Η σχέση τυπικού και νηστείας είναι ένα ξεχωριστό τεράστιο θέμα. Ωστόσο, σήμερα φαίνεται ότι δεν υπάρχει αυστηρός συσχετισμός (όπως θα έπρεπε και κατά τη γνώμη μου).
Last edited:
Στον κόσμο τώρα που παραλαμβάνει τυπικό μοναστηριακό μεν...αλλά... Άλλα.
Τό εἴπαμε πολλάκις· τό ΤΜΕ δέν ἔχει μόνη πηγή τό ΤΑΣ καί δέν ἐκδόθηκε γιά Μονές!
Καί ἐπί τοῦ (ἐκτός) θέματος τῆς νηστείας, τό ΤΑΣ στό τέλος περί ἀργίας μοναχῶν, ἐπιτρέπει μόνον κατάλυση οἴνου καί ὄχι ἐλαίου.
Ἡ νηστεία τοῦ τ. Σταυροῦ εἶναι ἀρχαία. Ἤδη τόν η΄ θ΄ καί ι΄ αἰ. τήν ἐγνώριζαν καί τήν ἀναφέρουν ὁ ὅσιος Νίκων ὁ Μετανοεῖτε καί ὁ Θεόδωρος Στουδίτης (πρβλ. Χ. Μ. Ἐνισλείδου, Ὁ θεσμός τῆς Νηστείας, Ἐκδ. Ρηγοπούλου, Θεσσ/κη 1972, σ. 145-147).
Με προβλημάτιζε από παλαιά το θέμα. Πάντως η τέλεση τελείας λειτουργίας παλαιότερα και η μετάληψη των αγίων μυστηρίων ήταν αιτία καταλύσεως. Η Μεγάλη Δοξολογία δεν ξέρω αν είναι ένδειξη καταλύσεως (παρότι και εγώ μικρός αυτό είχα μάθει) αφού παρατηρώ ότι Μεγάλη Δοξολογία ψάλλεται και το Μεγάλο Σάββατο στον Όρθρο, εντούτοις έχουμε αυστηρά νηστεία και μόνο σε αυτό το Σάββατο. Πάντως είναι αξιοσημείωτο ότι παλαιότερα τυπικά προέβλεπαν την τέλεση προηγιασμένης λειτουργίας την ημέρα της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού.
Υ.Γ. Το θέμα ξέφυγε και δεν είναι νομίζω ψαλτικό.
Υ.Γ. Το θέμα ξέφυγε και δεν είναι νομίζω ψαλτικό.
Last edited:
Δεν έχει μόνο το ΤΑΣ. Έχει κυρίως το ΤΑΣ. Που σημαίνει κυρίως μοναστική προέλευση. Από άποψη δομής ακολουθιών, εντελώς. Δεν είναι ένα ενοριακό τυπικό με στοιχεία μοναστικού. Είναι ένα μοναστηριακό τυπικό με άλλα στοιχεία. Τώρα αν σώζονται και άλλα στοιχεία από αλλού, έτερον εκάτερον.
Δεν υποστήριξα πουθενά πως το ΤΜΕ είναι αντιγραφή του ΤΑΣ. Προέρχεται όμως ΚΥΡΙΩΣ από το ΤΑΣ. Έτσι λοιπόν και το "ενιαίο εκκλησιαστικό τυπικό" έχει κατά βάση μοναστηριακή προέλευση. Αυτό, νομίζω δεν είναι ανακριβές. (Είναι όμως εντελώς εκτός θέματος. Αλλά εντός ως προς τα μηνύματα που απαντούσα.)
Δεν υποστήριξα πουθενά πως το ΤΜΕ είναι αντιγραφή του ΤΑΣ. Προέρχεται όμως ΚΥΡΙΩΣ από το ΤΑΣ. Έτσι λοιπόν και το "ενιαίο εκκλησιαστικό τυπικό" έχει κατά βάση μοναστηριακή προέλευση. Αυτό, νομίζω δεν είναι ανακριβές. (Είναι όμως εντελώς εκτός θέματος. Αλλά εντός ως προς τα μηνύματα που απαντούσα.)
Για το θέμα των Νηστειών και των καταλύσεων αν και είναι εκτός θεματολογίας (τουλάχιστον του θέματος) επιτρέψτε μου κάποια σχόλια.
Προσωπικά δεν πείσθηκα απόλυτα ούτε για την αυστηρή διάταξη του ΤΜΕ (επειδή προηγείται τέλεση Θείας Λειτουργίας), ούτε για την σύνδεση της Μεγάλης Δοξολογίας με την νηστεία (παρότι παλαιότερα αυτό πίστευα...), ούτε με τις "διατάξεις" ή τις ερμηνείες του ΤΑΣ. Μάλιστα ο π. Δοσίθεος στον υπομνηματισμό του σε κάποιες διατάξεις (πρόσθετες - αλλά διατάξεις του ΤΑΣ είναι) ομιλεί περί συντακτών που "ονειρεύονται" καταλύσεις. (σε άλλο θέμα κι όχι στην παρούσα περίπτωση). Είναι πιθανόν - κατά την ταπεινή μου γνώμη- να υπήρξαν και οι δύο παραδόσεις (αυστηράς νηστείας- καταλύσεως) και να "επικράτησε" η μία εκ των δύο. Όπως και να έχει δε νομίζω ότι τέτοια ζητήματα πρέπει να γίνονται πεδίο αντιπαράθεσης.
"διόπερ εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω."
Προσωπικά δεν πείσθηκα απόλυτα ούτε για την αυστηρή διάταξη του ΤΜΕ (επειδή προηγείται τέλεση Θείας Λειτουργίας), ούτε για την σύνδεση της Μεγάλης Δοξολογίας με την νηστεία (παρότι παλαιότερα αυτό πίστευα...), ούτε με τις "διατάξεις" ή τις ερμηνείες του ΤΑΣ. Μάλιστα ο π. Δοσίθεος στον υπομνηματισμό του σε κάποιες διατάξεις (πρόσθετες - αλλά διατάξεις του ΤΑΣ είναι) ομιλεί περί συντακτών που "ονειρεύονται" καταλύσεις. (σε άλλο θέμα κι όχι στην παρούσα περίπτωση). Είναι πιθανόν - κατά την ταπεινή μου γνώμη- να υπήρξαν και οι δύο παραδόσεις (αυστηράς νηστείας- καταλύσεως) και να "επικράτησε" η μία εκ των δύο. Όπως και να έχει δε νομίζω ότι τέτοια ζητήματα πρέπει να γίνονται πεδίο αντιπαράθεσης.
"διόπερ εἰ βρῶμα σκανδαλίζει τὸν ἀδελφόν μου, οὐ μὴ φάγω κρέα εἰς τὸν αἰῶνα, ἵνα μὴ τὸν ἀδελφόν μου σκανδαλίσω."