Περί της παράδοσης του «Φώς Ιλαρόν»

[π. Μάξιμος]

...Στην υποσημείωση της ίδιας σελίδας αναφέρει τα εξής (συγνώμη για το μονοτονικό):

«[2] Από τα πιό γνώριμα στο κοινό έργα του Μαντζαβίνου είναι: το Διεμερίσαντο, το Ελέησόν με ο Θεός, το Χαίρε η γη της επαγγελίας, καί το Φως Ιλαρόν του β' ήχου. (Ασφαλώς από τον ύμνο αυτό έχει εμπνευστή στη μελοποίηση του δικού του Φως Ιλαρόν ο Σακελλαρίδης, γιατί γνώρισε το Μαντζαβίνο καί την ψαλτική του στην Αθήνα, όταν εκείνος ήρθε στα 1861, παπάς καί καθηγητής στη Ριζάρειο).»

Ελπίζω στο μέλλον να μπορέσω να μεταφέρω και άλλα ενδιαφέροντα από αυτό το βιβλίο.

Αὐτό τό εἶχα ἀκούσει σέ μιά (ὄχι καί πολύ παλιά, νομίζω) ἐκπομπή τοῦ Ἄρχοντος κ. Λυκούργου Ἀγγελόπουλου στήν ΕΡΑ, ὅπου εἶχε καλεσμένο ἤ καλεσμένους κάποιους ἐρευνητές καί σημερινούς ψάλτες τῆς κεφαλονίτικης παράδοσης (ἀπό τήν Κεφαλονιά ἐννοεῖται).
Εὐχαριστοῦμε.

 

[Π. Δαβίδ]

Απλώς δυστυχώς μέχρι και σήμερα υπάρχουν τα απομεινάρια των πάλαι ποτέ κραταιών οργανώσεων της δεκαετίας του '60 τα οποία προσπαθούν να μειώσουν τη σημασία του έργου του Φώτη Κόντογλου γιατί προφανώς δε συμφωνεί με τη δική τους αντίληψη για το Χριστιανισμό και για τη βυζ. μουσική κατ' επέκτασιν. Σιγά-σιγά βέβαια η δική τους αντίληψη αποκτά όλο και λιγότερα ερείσματα στο λαό και η άποψη του Κόντογλου γίνεται όλο και πιο επίκαιρη.

Οι οργανώσεις που αναφέρεις εξέδωσαν θεωρητικό βιβλίο εκμάθησης της ψαλτικής καθώς και σειρά ψαλτικών βιβλίων σε καιρούς δύσκολους για την ψαλτική και εν γένει χριστιανική παιδεία στην Ελλάδα. Είναι πολύ της μόδας να ασκούμε κριτική στο έργο των-εμείς όμως (όλοι εμείς) τι καλύτερο κάναμε;

 

[domesticus]

Πραγματικὰ «Καταφύγια Ἱδεῶν», ποὺ λέει κι ὁ Χ. Γιανναρᾶς.

 

[petrosgrc]

Έχω ήδη ανοίξει θέμα για το ρόλο των οργανώσεων στη Β.Μ., οπότε θα ήταν άσκοπο να επαναλαμβάνομαι.

 

[stapaman]

Οι οργανώσεις που αναφέρεις εξέδωσαν θεωρητικό βιβλίο εκμάθησης της ψαλτικής καθώς και σειρά ψαλτικών βιβλίων σε καιρούς δύσκολους για την ψαλτική και εν γένει χριστιανική παιδεία στην Ελλάδα. Είναι πολύ της μόδας να ασκούμε κριτική στο έργο των-εμείς όμως (όλοι εμείς) τι καλύτερο κάναμε;

Προσευχή (sic) και προσπάθεια για κάτι καλύτερο με πιο ανοιχτό πνεύμα χωρίς ευσεβιστικούς παρωπιδισμούς που περιελάμβαναν από περικοπές σε μουσικά βιβλία "απαδόντων" κρατημάτων μέχρι αλλοιώσεις-παραφράσεις ύμνων επειδή κάποιες λέξεις παρέπεμπάν σε ... πονηρούς συνειρμούς....

 

[Dimitri]

Το αρχαίον Φώς Ιλαρόν ζωντανά από τον Πατριαρχικό Ναό από την Κυριακή Ορθοδοξίας το 1963 (Θρ. Στανίτσας) με σχολιασμό του κ. Τζανάκου εδώ μαζί με το κλασσικό κείμενο.

 

[π. Μάξιμος]

Καί ἐδῶ Φως ιλαρόν-Αρχαίον μέλος σέ κείμενο καί ἄκουσμα.

 

[Καντηλανάφτης]

Ἐνῷ τὸ «ὁσίαις» εἶναι σὰν ξεχρωματισμένο, κοινὸ καὶ ἄτονο, ὅπως εἶναι οἱ λογιώτατοι νεωτεριστές, τὰ πνευματικὰ ξερίχια ποὺ δὲν χωνεύουνε τὴν παράδοση.

Κι όμως, το αρχικό κείμενο του ύμνου λέει "οσίαις". Βλ. http://www.egolpion.com/fws_ilaron.el.aspx.

"Ο ποιητής προσθέτει και το απαραίτητο ηθικό στοιχείο για την πλήρη συμμετοχή μας στην παντοτινή λατρεία και υμνολογία του Θεού, λέγοντας ότι άξιον είναι να υμνήσουμε τον Χριστό και την Αγία Τριάδα, όχι όπως- όπως, αλλά «φωναίς οσίαις». (Στην νεώτερη γραφή του ύμνου φως ιλαρόν γράφεται και λέγεται «φωναίς αισίαις». δηλ., με χαρά και με αισιοδοξία, αλλά η παλαιά σλαβική μετάφραση διέσωσε την πιο παλιά και ορθή μορφή του κειμένου: φωναίς οσίαις (που και παλαιότερα ελληνικά χειρόγραφα το μαρτυρούν, το νόημα είναι έτσι και βιβλικά πιο κατοχυρωμένο). Η έννοια της φράσεως του στίχου αυτού του ποιήματός μας είναι ότι τον Σωτήρα Χριστόν και τον Θεόν Τριάδα πρέπει να υμνούμε από καρδιά καθαρή και ψυχή όσια, από την οποία βγαίνει η ηθική -οσιακή φωνή ευχαριστίας και δοξολογίας. (Έτσι λέγεται και στους Ψαλμούς: ‘ψάλλατε τω Κυρίω, οι όσιοι αυτού' -Ψαλ. 29-30), και επίσης στις Παροιμίες 22. II: ‘αγαπά Κύριος όσιας καρδίας'- και κυρίως στην Σοφία Σολομώντος 6, 10: ‘οι φωνάξαντες οσίως τα όσια οσιωθήσονται'. Τα λόγια αυτά έχουν πολύ σπουδαία σημασία για την σύνολη στάση μας -και όχι μόνο την ηθική- μπροστά στον Θεό και στα θεία)."

Γι' αυτό να είμαστε προσεκτικοί όταν κριτικάρουμε.

 

[π. Μάξιμος]

Γι' αυτό να είμαστε προσεκτικοί όταν κριτικάρουμε.

Σέ ποιούς ἀπευθύνεσαι; Ἡ παράθεση σου εἶναι ἀπόσπασμα γραφῆς τοῦ Κόντογλου.
Κατ᾿ ἀρχάς ὑπάρχει ἄλλο συγκεκριμένο θέμα (Φῶς ἱλαρὸν) ... φωναῖς αἰσίαις/ὁσίαις;, πού ὁπωσδήποτε δημιουργήθηκε ἀπό αὐτό, ἀλλά ἐκεῖ ὑπάρχει συνοπτικά ἡ γνώμη τοῦ μακαριστοῦ Φουντούλη, πού μνημονεύεται προηγουμένως.

Ἡ ἀπάντησις εἶναι πολυσέλιδος. Γράφει ὅτι στά χειρόγραφα ἀπαντοῦν καί οἱ δύο γραφές μέ σπανιότερη τήν «ὁσίαις» καί συνηθέστερη τήν «αἰσίαις». Ἐπίσης γράφει ὅτι ἐπί συνόλου 105 κωδίκων ἀπό τοῦ θ΄ ἕως τοῦ ιθ΄ αἰῶνος πού ἔχει ἐπισημανθεῖ ὁ ὕμνος, 7 μόνον ἔχουν τό «ὁσίαις». Ἄν καί πιστεύει ὅτι δέν εἶναι πλειοψηφικό τό θέμα καταλήγει α) ὅτι ἄν ἡ ἀρχική γραφή ἦταν «ὁσίαις» ἦταν δυσκολώτερο νά ἀντιγραφεῖ «αἰσίαις», ἐνῶ τό ἀντίθετο εἶναι δυνατό καί σύνηθες καί β) ὅτι τό «ὁσίαις» μαρτυρεῖ μιά εὐσεβοφανή παρέμβαση διορθωτοῦ, πού ἤ σκανδαλίστηκε ἀπό τό κοσμικό νόημα τοῦ ἐπιθέτου «αἰσίαις» ἤ θέλησε νά προσδώσει ἕνα εὐσεβέστερο καί ἱερώτερο χαρακτήρα στήν δοξολογική ἀνύμνηση τοῦ λαοῦ τοῦ Θεοῦ. Τό «αἰσίαις» ὅμως ταιριάζει καλλίτερα καί μέ τήν ἀρχαϊκότητα τοῦ ὕμνου καί μέ τό χαρακτηριστικό ἐπίθετο «ἱλαρόν», πού δίνει καί τόν χαρμόσυνο τόνο στόν ὅλο ὕμνο. Σύμφωνα μέ ὅλα τά ἀνωτέρω τό «αἰσίαις» πρέπει νά εἶναι ἡ ἀρχική καί ὀρθή γραφή, συμπεραίνει στήν τελευταία του πρόταση.

Κι όμως, το αρχικό κείμενο του ύμνου λέει "οσίαις". Βλ. http://www.egolpion.com/fws_ilaron.el.aspx.

Αὐτή εἶναι μία γνώμη καί μάλιστα ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΒΑΝΑΤΟΥ ΑΘΑΝΑΣΙΟΥ (ΓΙΕΒΤΙΤΣ), πού πολλήν ἠθικολογίαν φέρει κατά τά γραφόμενα τοῦ μακαριστοῦ καθηγητοῦ.

Ὁ Σακελλαρίδης στήν α΄ἔκδοση τῆς Ὑμνωδίας τοῦ 1902 ἔχει μόνον τό ἀρχαῖο μέλος. Στήν β΄ τοῦ 1914 ἔχει τό δικό του. Καί στίς δύο «αἰσίαις». Στήν γ΄ τοῦ 1923 ἔχει τό «ὁσίαις» δικαιολογώντας το
View attachment osiais.bmp
Στηρίζεται σέ 1 χφ. πού τοῦ εἶπε ὁ φίλος του...

Τόν Σακελλαρίδη καί τόν περί αὐτόν πιετισμό τῆς ἐποχῆς στηλιτεύει ὁ Κόντογλου. Εἶναι προφανές καί ἀπό τά ἄλλα...

 

[π. Μάξιμος]

Ἀπό τήν παλαιά συζήτηση ὑπάρχουν:

Ἐπίσης:
«Φως ιλαρόν του Σ. Ρηγοπούλου. Είναι σύντμηση του αρχαίου.»
View attachment Fos_ilaron_Rigopoulou.pdf
Ἡ ἀναφερομένη «σύντμηση του αρχαίου "Φως ιλαρόν" του Σωκράτη
Παπαδόπουλου» δέν ὑπάρχει.
​

 

[neoklis]

Ἡ ἀναφερομένη «σύντμηση του αρχαίου "Φως ιλαρόν" του Σωκράτη
Παπαδόπουλου» δέν ὑπάρχει.
[/INDENT]

Για να μη λείπει κι αυτό. Από το βιβλίο "ΝΕΑ ΦΟΡΜΙΓΞ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ" (Τεύχος Α΄ Εσπερινός) του Σ.Παπαδόπουλου

 

[Nikolaos]

http://psalmodia.blogspot.gr/2013/09/blog-post_24.html
Του Σωκράτους έχει μικροδιαφορές με αυτό που εξέδωσε τελικά στη "Νέα Φόργιγγα"

 

[Καντηλανάφτης]

Άρα έκανα λάθος. Συγγνώμη. Δεν είχα δει την άλλη συζήτηση και τα στοιχεία που παραθέτει ο καθηγητής Φουντούλης. Χαίρομαι που έμαθα ποια είναι τελικά η αρχική γραφή.

 

[Καντηλανάφτης]

Πάντως είδα και την παράθεση που κάνει ο Σακελλαρίδης από τον Αριστοτέλη και μου έκανε κακή εντύπωση. Το καλό δεν φέρνει κόρο. Ο κόρος είναι προϊόν της φθοράς. Παρά την εκτίμησή μου στο έργο του Σακελλαρίδη (εκτίμηση την οποία είχαν και ο Παπαδιαμάντης, ο Άγιος Νεκτάριος και πολλοί πατέρες μας), αυτό δεν μου άρεσε. Το πρόβλημα του παλαιότερου μέλους (που δεν ξέρουμε ότι είναι το αρχικό) είναι όχι ο κόρος, αλλά ότι δεν βοηθάει την συγκέντρωση στα λόγια του ύμνου.

 

[Diogenes]

Τυχαίως βρήκα σε αυτήν την ιστοσελίδα ένα «Φως ιλαρόν», το οποίο βρίσκεται στο CD «Υμνολογούμεν Ψάλλοντες» της Βυζαντινής Χορωδίας «ΘΕΟΔΩΡΟΣ ΦΩΚΑΕΥΣ»). Εδώ παρέχεται και η παρτιτούρα. Υπάρχει και αυτό το βίντεο. Πρόκειται για τον ίδιον Σωκράτη Παπαδόπουλο όπως στο μήνυμα 31:

Σ.Παπαδόπουλου

ή για κάποιον άλλον;