ΧΟΡΟΙ ΤΟΥ ΑΠΟΛΛΩΝΑ ΣΠΑΡΤΗ - ΔΗΛΟΣ - ΔΕΛΦΟΙ Ό Moioayéras με καλεί χορεϋσαι..*
Δρ Ζωζη Δ. Παπαδοπούλου Αρχαιολόγος ΚΑ' Εφορεία Προϊστορικών και Κλασικών Αρχαιοτήτων
•Δεν υπάρχει καμιά τελετουργία», λέει ο Λουκιανός στην πραγματεία του Περί ορχήσεως , «που να τελείται χωρίς χορό» (Περί ορχήσεως 15). Χορός και λατρεία υπήρξαν δύο έννοιες στενά συνυφασμένες στην αρχαία Ελλάδα. Χοροί συνόδευαν όλα τα σημαντικά περάσματα στο βίο ενός ανθρώπου: το πέρασμα στην εφηβεία, την ενηλικίωση, το γάμο. ακόμη και το θάνατο. Η άσκηση στο χορό και το τραγούδι αποτελούσε πρωταρχικό μέαο διαπαιδαγώγησης των νέων και κύριο τρόπο διαιώνισης των θεσμών της κοινότητας. Η χορεία, δηλαδή ο συνδυασμός ωδής και όρχησης, συνιστούσε έναν έμμεσο τρόπο θεμελίωσης της σχέσης μεταξύ του πολίτη και της πόλης, εφόσον κατά τους αρχαίους ο χορός αποτελεί ένα μικρόκοσμο της κοινότητας. Για να κατανοήσουμε τη λειτουργία του χορού στην αρχαία Ελλάδα, είναι απαραίτητο να αναφερθούμε στην τριπλή σημασία της λέξης. Χορός καταρχήν σημαίνει το χοροοτόσι,το χώρο εκτέλεσης της χορικής πράξης, χώρο συνάντησης της ανθρώπινης και της θεϊκής σφαίρας. Το χοροστάσι είναι το σημείο στο οποίο ενώνονται ομάδες με κοινά χαρακτηριστικά (φύλο ,ηλικία, τάξη) ή με κοινό σκοπό (επίκληση θεού, ευχαριστία, εορτασμός), είναι ένας χώρος όπου μπορεί κανείς να δει και να τον δουν, να επιλέξει και να επιλεγεί, όπως π.χ. συμβαίνει κατά την εκτέλεση των μεικτών χορών. Η δεύτερη σημασία της λέξης χορός είναι η ίδια η όρχηση. Η λέξη «όρχηση" ωστόσο είχε ευρύτερη έννοια σε σχέση με τη σημερινή, εφόσον μπορούσε να δηλώνει οποιασδήποτε μορφής ρυθμικά επαναλαμβανόμενη κίνηση, των ποδιών, των χεριών, του κεφαλιού, των ματιών ή και ολόκληρου του σώματος. Αρχή της τέχνης της όρχησης, όπως και κάθε μορφής τέχνης, είναι κατά τους αρχαίους Έλληνες η μίμηση. Η τρίτη σημασία συνδέεται με το έμψυχουλικό, την ομάδα (το χορό) που ορίζει το χώρο (το χορό) δίά της συγκεκριμένης τελετουργικής κίνησης (του χορού). 0 κύκλος ειδικά δημιουργεί κοινότητα, ενώνει τα μέλη μιας ομάδος με κοινά χαρακτηριστικά (εξωτερικά κάλλος, νιάτα, ηλικία, καταγωγή κ.λπ.). Τη χορική ομάδα (της οποίας η βασική δραστηριότητα δεν είναι η όρχηοη, η κίνηση, αλλά κυρίως το τραγούδι, όπως συμβαίνει με το χορό στη βυζαντινή μουσική), μι-κρογραφία της πολιτικής κοινότητας, κατευθύνει ο χορηγός ή ο μουσικός (κατά το πρότυποτου Απόλλωνα που οδηγεί το χορό των Μουσών), γύρω από τον οποίο οργανώνεται ιεραρχικά ολόκληρη η τελετουργία. Χορικές τελετουργίες προς τιμή ντου Απόλλωνα στη Σπάρτη. Όπως θα επιχειρήσουμε να αποδείξουμε στη συνέχεια, ουσιαστική ήταν η θέση της μουσικής και του χορού σε ορισμένα από τα σημαντικότερα κέντρα λατρείας του Απόλλωνα. Σύμφωνα με τον Πλάτωνα, οι θεοί, οικτίροντας το ανθρώπινο γένος για τους πόνους του, του πρόσφεραν ως ανάπαυλα τις εορτές και του έδωσαν ως συνε-ορταστές και συγχορευτές τις Μούσες, τον Απόλλωνα και τον Διόνυσο, οι οποίοι με τον τρόπο αυτό ανανεώνουν τη φθίνουσα με το χρόνοπαιδεία των ανθρώπων (Νόμοι 653c-d, 665a).
Τμήμα λακωνικής πυξίδας με παράσταση ανδρικούχορού. Από το Α μ υ κλοιό.Υστεροι γεωμετρικοί χρόνοι(750-690 πΧ).Αθήνα. Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, αρ. 234. 2. Χάλκινο αγαλμάτιο κυμβολίζουσας, στήριγμα κάτοπτρου. Από το Αμυκλαίσ, μέσα 6ou αι. πΧ Αθήνα, Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, αρ. Χ 754S.
[...]λέξη «χορός» κατά τον Πλάτωνα συνδέεται με τη«χαρά» - παρετυμολογία βέβαια, αλλά όχι άσχετη με τον παιγνιώδη και μιμητικό χαρακτήρα που αποδίδει ο αθηναίος φιλόσοφος στη χορική πράξη {Νόμοι 653d-e, 673c-ö, 816a-b. Πρβλ. τη σημασία της λέξης «παίζω» που στα αρχαία ελληνικά σημαίνει και «χορεύω»). Η χορεία είναι μίμηση τρόπων, και από εκεί προέρχεται η τεράστια παιδευτική της αΈ,ία {Νόμοι 655d|, δεδομένου δε ότι η πρώτη παιδεία, έργο του Απόλλωνα και των Μουσών, συνδέεται με τη χορεία, ο άχόρευτος κατά τον Πλάτωνα μπορεί να θεωρηθεί ταυτόσημος με τον απαίδευτο (Νόμοι 654a). Η Σπάρτη υπήρξε ένα από τα σημαντικότερα κέντρα της μουσικής, ειδικά της χορικής, κατά τον 7ο και τον 6ο αιώνα π.Χ. και λειτούργησε πιθανώς ως πρότυπο για τις απόψεις που εκφράζει ο Πλάτωνας για τη χορεία στους Νόμους(ιδιαίτερα στο 2ο και 7ο βιβλίο). Στις σπουδαιότερες σπαρτιατικές εορτές προς τιμήν του Απόλλωνα, τα Κάρνεια, τα Υακίνθια, και τις Γυμνοπαιδείες, η μουσική και ο χορός είχαν πρωτεύουσα θέαη. Η χορεία αποτελούσε μέρος της σπαρτιατικής αγωγής και διαδραμάτιζε σημαντικό ρόλο στην ένταξη των νέων στην κοινωνίατων ενηλίκων. Στις Γυμνοπαιδείες, ο εκπαιδευτικός ρόλος της χορείας είναι προφανής λόγωτης ταυτόχρονης συμμετοχής διαφορετικών κα-τηγοριών ηλικιών στους χορούς: χοροί παίδων, ανδρών και γερόντων τραγουδούσαν έργα σημαντικών ποιητών/συνθετών της αρχαιότητας, όπως του Αλκμάνα, του Θαλήτα, του Διονυσόδο (Αθηναίος 15.678D-C). Για την πολιτική διάσταση της χορείας, ενδιαφέρον παρουσιάζει η μαρτυρία του Παυσανία (3.11.9): «Στην Αγορά της Σπάρτης υπάρχουν επίσης αγάλματα του Απόλλωνα Πυθαέα και της Αρτεμης και της Λητούς. Η πλατεία αυτή ολόκληρη λέγεται Χορός γιατί στις Γυμνοπαιδείες ,που είναι μια γιορτή από τις πιο σημαντικές των Λακεδαιμονίων, οι έφηβοι στήνουν αυτού χορούς προς τιμήν του Απόλλωνα» (μτφρ. Ν. Παπαχατζής). Ol χορικές εκδηλώσεις των Υακινθίων, προς τιμήν του Υακίνθου και του Απόλλωνος Αμυκλαίου, είχαν επίσης μυητικό χαρακτήρα και στόχευαν στην ένταξη των νέων στην κοινότητα. Τα Υακίνθια διαρκούσαν τρεις ημέρες, από τις οποίες η πρώτη ήταν αφιερωμένη στον Υάκινθο. Λόγω του χθόνιου χαρακτήρα της λατρείας του, τη μέρα εκείνη χορός και μουσική απουσίαζαν. Κατά τη δεύτερη όμως ημέρα, που είχε τελείως διαφορετικό χαρακτήρα, υπήρχε «ποικίλο θέαμα, μεγάλη και αξιόλογη πανήγυρις. Παιδιά έπαιζαν κιθάρα φορώντας ζωσμένους χιτώνες και τραγουδούσαν ύμνους προς το θεό, χοροί νέων έψαλλαν παραδοσιακά τραγούδια ενώ χορευτές χόρευαν υπό τους ήχους αυλών και τραγουδιών» (Πολυκράτης στον Αθηναίο 4.139ä-f, βλ. και εικ.1 ]. Επίσης δεν αποκλείεται και η τέλεση γυναικείων χορών στην εορτή των Υακινθίων (εικ. 2). Χορικές και μουσικές εκδηλώσεις μαρτυρούνται και στην τρίτη μεγάλη σπαρτιατική εορ-τή, τα Κάρνεία, τα οποία, όπως και οι Γυμνοπαιδείες, είχαν εντονότερο στρατιωτικό χαρακτήρα. Στα Κάρνεια τελούνταν μουσικοί αγώνες ήδη από τον 7ο αιώνα π.Χ. και ως πρώτος νικητής στο αγώνισμα της κιθαρωδίας μαρτυρείται ο Λεσβίος Τέρπανδρος - από τις σημαντικότερεςμορφές της αρχαίας ελληνικής μουσικής-, που διαδραμάτισε πρωταρχικό ρόλο στην οργάνωσητης μουσικής ζωής της Σπάρτης (Πλούταρχος, Περί μουσικής 1134b). Μουσικές και χορικές εκδηλώσεις στα Κάρνεια μαρτυρεί και ο Ευριπίδης στην Αλκηστη (στ. 445-451): «Πολλά για σένα οι θεράποντες των Μουσών θα χορεύουν και θα τραγουδούν ίμέλψουσή με τη βουνίσια εφτάχορδη λύρα, αλλά και με ύμνους όλυρους για να διαλαλήσουν τη δόξα σου όταν στη Σπάρτη φτάνει η ώρα του Κάρνειου μήνα και ολονυχτίς είναι ψηλά η Σελήνη». Χοροί προς τιμήν του Καρνείου Απόλλωνα εκτελούνταν και εκτός Σπάρτης, όπως στη δωρική Θήρα και την αποικία της Κυρήνη: «Μεγάλη είναι η χαρά του Φοίβου όταν στη γιορτή των Καρνείων βλέπει τους ζωσμένους πολεμιστές της Ενυούς να στήνουν χορό μαζί με τις ξανθές γυναίκες της Λιβύης... Ποτέ ο θεός δεν είδε πιο θεϊκό χορό, και πουθενά δε νέδωσε τόσα αγαθά όσα στην Κυρήνη» (Καλλίμαχος, Εις Απόλλωνα 85-87, 93-94). Επίσης, σε κατω ιταλικό ερυθρόμορφο ελικωτό κρατήρα από τον Τάραντα, εικονίζεται χορική τελετουργία που συνδέεται με τα δωρικά Κάρνεια {LIMC7, Perseus32), προφανώς μεταφερμένη από τη Σπάρτη: χορευτές με κάλαθους στο κεφάλι χορεύουν το χορό καλαθίσκο, πλάι σε πεσσό που φέρει την επιγραφή «Κάρνειος». Δήλιος Απόλλων [...]
Στη γενέθλια γη του Απόλλωνα, στη φιλόμολπη Δήλο, αυτή δηλαδή που αγαπά τους χορούς και τα τραγούδια, η μουσική και ο χορός μοιάζει να μη σταματούν ποτέ (Καλλίμαχος, Εις Δήλον 303-304). Ο Λουκιανός αναφέρει ότι στη Δήλο όλες οι θυσιαστήριες τελετές γίνονταν με συνοδεία όρχησης και μουσικής (Περί ορχήσεως 16). Στις δηλιακές θυσίες συμμετείχε και ο ιερός γυναικείος χορός του Δηλίου Απόλλωνα, ο περίφημος χορός των Δηλιάδων, που σύμφωνα με την παράδοση ήταν απόγονος του μυθικού χορού των Νυμφών, οι οποίες χαιρέτισαν τραγουδώντας τηγ γέννηση του Απόλλωνα (Καλλίμαχος Εις Δήλον,256-258). Οι Δηλιάδες, που σύμφωνα με τις επι-γραφικές μαρτυρίες συμμετέχουν σε πλήθος δηλικών εορτών, έχουν την ξεχωριστή ικανότητα, λέει ο ομηρικός ύμνος στον Απόλλωνα, να μιμούνται, ακόμα και ρυθμικά, όλες τις διαλέκτους και τα μουσικά ιδιώματα των ετερόκλητων πλη- [..] θυσμών που κατακλύζουν τη Δήλο, συνθέτοντας ένα άσμα μοναδικής ομορφιάς (Εις Απόλλωνα156-164. Βλ. και εικ, 3). Μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα χορική τελετουργία που εκτελούνταν στη Δήλο ήταν αυτή της μαστίγωσης, η οποία συνδέθηκε με το πέρασμα του Θησέα από το ιερό νησί. Η τελετουργία αυτή, συνυφασμένη με τη θαλασσινή διάστασητης λατρείας του Απόλλωνα στο νησιωτικό ιερό, αποτελούσε απαράβατο λατρευτικό καθήκον όλων των ταξιδιωτών που κατέπλεαν στο νησί: κάθε ταξιδιώτης έπρεπε υποχρεωτικά να χορέψει γύρω από τον Κεράτινο βωμό μαστιγωνόμενος, με τα χέρια δεμένα στην πλάτη, και να δαγκώνει την ιερή ελιά που είδε τη γέννηση του θεού (Καλλίμαχος. Εις Δήλον 316-324). Ανάλογ η εξευμενιστική και
ευχαριστήρια τελετουργία ήταν η περίφημη γερανός, ο αρχαιότερος μεικτός χορός με λαβυρινθική πορεία, που χόρεψαν πρώτοι ο Θησέας και οι σύντροφοι του στο ιερό νησί επιστρέφοντας από την Κρήτη, προς τιμήν του Απόλλωνα και της Αφροδίτης. Εικονιστικές παραστάσεις μαρτυρούν για την εκτέλεση της γερανού και στα εκτός Δήλου δήλια ιερά του θεού (βλ. και εικ. 4).
3. Αττικός Ερυθρόμορφος γομικός λέβης μ6παράοτασΐ)γυ χάρου και μουσικού(Δηλιάδες και Απόλλων
.ΑποτηΡήνεια. 3 470π Μουσείο Μυκόνου, ο ρ. 970.
με παράσταση χορού (γερανού).Α' όψη: ορχούμενες μορφές. ' α και πτηνό-β'όψη:λαβύρινθος. Από το Δήλιοτης Πάρου. Γύρω στο 700 π.Χ.Μουσείο Πάρου, αρ. 1590. 5. Αττικός σκάφος: παράσταση χορούγο εσωτερικό του. Ιτην εξωτερική πλευρά. τρίποδες. Τελευτοιο τέταρτο 8ου αι. π.Χ. Αθήνα. Εθνικά Αρχαιολογικά 6. Αττική ερυθρό μορφήιιξιδα με ne hi Απόλλωνα Μουαηγετηπό την Αθήνα. 430-420 π.Χ. Αθήνα. Εθνικά Αρχαιολογικό Μουσείο, αρ. 1241. των μελών τους [Απομνημονεύματα 3.3.12).
Τα βραβεία που δίνονταν στους χορούς ήταν, τουλάχιστον την κλασική εποχή στην εορτή των Δηλίων,τρίποδες και πιθανώς ένα κλαδί φοίνικα. Την ελληνιστική εποχή παιδικοί χοροί συμμετείχαν στους χορικούς αγώνες των Απολλώνιων που τελούνταν στο θέατρο του νησιού. Τα παιδιά που λάμβαναν μέρος ήταν γιοι ελεύθερων δηλίων πολιτών. Τους χορούς αυτούς συνόδευε με τη μουσική του ένας αυλητής. Το είδος που εκτελούσαν ήταν ο διθύραμβος, ένα χορικό τραγούδι με μυθολογικό περιεχόμενο. Εκτός από τις παραπάνω λατρευτικές χορικές τελετουργίες, στη Δήλο τελούνταν χορικοί αγώνες προς τιμήν του Απόλλωνα ήδη από τον 7ο αιώνα π.Χ. Στον ομηρικό ύμνο στον Απόλλωνα, ο αρχαϊκός ποιητής παρουσιάζει τη Δήλο ως τον τόπο που ο θεός ευφραίνεται περισσότερο από οπουδήποτε αλλού, γιατί εκεί συναθροίζονται οι μακροχίτωνες Ίωνες, μαζί «με τα παιδιά και τις καλλίζωνες γυναίκες τους και τα γοργά τα πλοία και τα πολλά αγαθά τους», για να τιμήσουν το θεό με αγώνες πυγμαχίας, χορού και τραγουδιού(146-155). Στους αγώνες αυτούς ουμμετείχαν χοροί από όλα τα μέρη της Ελλάδας (ο Ξενοφών μάλιστα, επαινώντας τους χορούς της πόλης του,λέει ότι ξεχώριζαν όχι μόνο για τις μουσικές τους ικανότητες αλλά και ως προς την εύανδρία, δηλαδή την αφθονία καθώς και τα φυσικά χαρίσματα Χορικές τελετουργίες προς τιμήν του Απόλλωνα στους Δελφούς.
Οι πληροφορίες για τις χορικές τελετουργίες προς τιμήν του Απόλλωνα στους Δελφούς, αν και λιγότερες σε σχέση με τη Δήλο, προβάλλουν επίσης τη σημασία των χορών στην απολλώνια λατρεία. Ο 1ος ύμνος του Αλκαίου αποκαλύπτειτον μυητικό χαρακτήρα της χορείας των νέων γύρω από τον δελφικό τρίποδα, χορεία που αποσκοπεί στη θεϊκή επιφάνεια για λογαριασμό της κοινότητας: σύμφωνα με τον Ιμέριο (14.10), που παραδίδει τον ύμνο του Αλκαίου, ο Απόλλωνας, μετά τη γέννηση του, δεν ακολούθησε την προσταγή του πατέρα του να πάει στους Δελφούς, αλλά ανέβηκε στο άρμα του, που το έσερναν κύκνοι, και πέταξε για τη γη των Υπερβορείων.Όταν οι Δέλφιοι το άκουσαν, συνέθεσαν παιάνα και με μουσική αυλών και χορούς νέων γύρω από τον τρίποδα καλούσαν το θεό να επιστρέψει από τους Υπερβόρειους. Σημαντική είναι εξάλλου και η θέση των γυναικείων χορών στη δελφική λατρεία. Μιλώντας για τις αποδημίες και τις επιδημίες του Απόλλωνα
στα δύο ιερά του, ο Πίνδαρος (2ος Παιάνας) αναφέρεται στο ρόλο των γυναικείων χορών: «... σεκαλούν με χορούς και τραγούδια στην εύοσμη Δήλο και στους ψηλούς βράχους του Παρνασσούοι κόρες των Δελφών με το ζωντανό βλέμμα καθώς στήνουν χορό με γρήγορο πόδι και κάνουν να αντηχήσει ο γλυκός σκοπός {νόμος) της χάλκινης φωνής τους». Στον 6ο Παιάνα ο ποιητής αναφέρεται στο άλσος του Απόλλωνα στους Δελφούς, όπου αντηχούν χοροί και τραγούδια κοριτσιών, δίπλα στον σκιερό ομφαλό της γης. Το μυθικό πρότυπο των χορών αυτών μπορεί να αναζητηθεί στο χώρο αποδημίας του θεού κατά τους χειμερινούς μήνες - τη γη των Υπερβορείων, ιερού λαού του Απόλλωνα. Ο Πίνδαρος, στον 10ο Πυθιόνικο περιγράφει τη ζωή του μυθικού αυτού παραδείσου: «Πουθενά δε λείπει η Μούσα. Παντού χοροί παρθένων και λυρών βοές κι αυλώναντίλαλοι δονούνε τον αέρα1 με χρυσές δάφνες έχοντας τα μαλλιά τους δεμένα γλεντοκοπούν όλο χαρά, κι ούτε οι αρρώστιες, ούτε τα φριχτά γεράματα την άγια αυτή γενιά δεν βασανίζουν μακριά από κόπους και μακριά από μάχες ζουν ήσυχοι χωρίς το φόβο της Νέμεσης, που του δικαίου είναι η ασπίδα» (μτφρ. Γ. Οικονομίδης). Οι επιγραφικές μαρτυρίες των ελληνιστικών χρόνων αφορούν σε δύο δελφικές εορτές με χορικά γεγονότα: α) τα Σωτήρια, με συμμετοχή δραματικών και κύκλιων (δηλ. διθυραμβικών) χορών νέων και ανδρών, και β) τις Πυθάίοες, δηλαδή τις αθηναϊκές θεωρίες προς τους Δελφούς τον 2ο και 1ο αιώνα π.Χ., για τις οποίες μαρτυρείται συμμετοχή πολυπληθούς χορού διονυσιακών τεχνικών, δηλαδή επαγγελματιών καλλιτεχνών, που εκτέλεσαν θρησκευτικά τραγούδιαπρος τιμήν του Απόλλωνα. Χορικές τελετουργίες προς τιμήν του Απόλλωνος Πυθίου μαρτυρούνται και εκτός Δελφών, όπως π.χ. στην Αθήνα, όπου κατά τη διάρκειατης εορτής των Θαργηλίων εκτελούνταν κύκλιοι χοροί με έπαθλο τρίποδα (Σούδα, Α. «Θαργήλια•'.Βλ. και εικ. 5. Ανδρικού κ.ά.,ορ. 115). Συνδεδεμένοι με τη λατρεία του Πυθίου Απόλλωνα ήταν οι Κορδακιοταίτης Αμοργού {IG XII, 7,246), οι οποίοι είχαν πιθανότατα και χορική λειτουργία, όπως μαρτυρεί το όνομα της ένωσης, ενώ υπάρχουν πληροφορίες για εκτέλεση γυναικείων χορών προς τιμήν του Απόλλωνα Πυθίου στην Καρθέατης Κέας (Αντωνίνος Λιβερόλις 1.1). Ταξιδεύοντας σε ορισμένα από τα σημαντικότερα κέντρα λατρείας του Απόλλωνα διαπιστώσαμε, όπως ήταν αναμενόμενο, ότι η θέση των χορών στη λατρεία του θεού που χάρισε στους ανθρώπους την αίσθηση του ρυθμού και της αρμονίας (Πλάτων, Νόμοι 672d-e) είχε πρωτεύοντα ρόλο. Ο Απόλλωνας προστατεύει τη νεότητα, και, μέσω της μουσικής και της χορείας, διαμορφώνει μια εύρωστη και ακμάζουσα πόλη. Αυτός προσφέρει στους ανθρώπους, μέσω των Μουσών, δηλαδή μέσω των δώρων της τέχνης, την ειρήνη και τα αγαθά της, «αυτός και τις βαριές αρρώστιες ανδρών και γυναικών γιατρεύει, κοι την κιθάρα χάρισε, και σε όσους θέλει δίνει τη Μούσα και την ειρηνική μες στις καρδιές την ευνομία φέρνει...»
(Πίνδαρος, 5ος Πυθιόι/ικσς 64-67, μτφρ. Γ. Οικονομίδης). ϊημείωαη *
"Ο Μουσηγετης με καλεί στο χορό...»: Πίνδαρος. Παρθέναο 2, Dances of Apollo. Sparta - Delos - Delphi Zozi Pa pad opo ul ou The position of choreia. thai is the combination ofdance with ode, in the cult of Apollo in Sparta, Delosand Delphi, major centers ot his worship, is examinedin this article. According to Plato, Apollo was the godwho donated to the humans the feeling of rhythm andharmony and the deity who. together with Dionysusand the Muses, gave to the mortals the wealth of danceand feast. Sparta was one of the most important centers ofchoral music in the Archaic period, as it is also testifiedby the choral events held during the three majorApollo's festivals, the Gymnopaediae. the Hyacinthiaand the Karneia. Choreia was a component of theSpartan education and played a significant role in theincorporation of youths to the society of adults. In Delos(he status of choreia was prominent and was closely re-lated with sacrificial rites Furthermore, the mimic di-mension in some of the most celebrated Delian chorus-es presents a particular interest. Finally, the dances ofthe Pythian Apollo seem to be related mainly with theepiphany of the god and the ritual of initiation, regard-less if they were performed in Delphi or in his otherPythian sanctuaries. 7. Στατηρας Αμιρικτυόνων.Στον omoBÓTuno emovüα Απόλλωνος να κά6 ατον δελφικό ομφαλό. ενώΕμττρόςτΟϋΐτπάρχΕί τρίποδας, π. 346 π.Χ. AB Νομισματικά Μουσείο Stuttga 1977. 1977. LONSDALE, S., Dance arici Rim«: Ρ.'.τ.■'; Gv.:* fìc'.y'ivi B:ill 'Tio-e 1993.NACHTERGAEL. G., Les Gafafes enGrèce er tes Serena des Delphes,Bruxelles 1977. PAPALEXANDROU. A C. ..Warriors,youths and tripods" the visual poetics.V power π geometric and early archa-ic Greece», αδημ. διδ διατρ , PrincetonUniversity, 1998. PARKER. Η. Ν . 'Spartivi Relig-on-. ;POWELL. Α.. (επιμ.). Classical Sparta:: behind her Success. Lan3.142-172.PETTERSSON. M., Culls ol Apollo aiipa.'T•.! 'i'ocxholrn 1992.RINGWOOD, I., ..Local Festivals alDelos.•, AJA 37 (1933), o. 452-458ROBERTSON Ν . Γgü'iJj. "':ü Fu.'.'.'jai'cu ο: CVìo» C:;vì •■:the Light of F\Jbj:c R''i:.v ■..Jiiversil•, ■:.■ IToronto Prer '"' ΑΡΧΑΙΟΛΟΓΙΑ & ΤΕΧΝΕ
www.arxaiologia.gr/assets/media/PDF/migrated/90_29-33.pdf
[Προσοχή! Ελέγξτε το κείμενο με το PDF, τo HTML αλλοιώνει μερικές φορές τα γράμματα.]
