Ομού οι δύο χοροί...

[Dimitri]

Παρατήρησα σήμερα στο Πεντηκοστάριο που έχουμε στο ψαλτήρι οτι στα Αντίφωνα του Πάσχα λέει οτι το τελευταίο "Ταις πρεσβείαις" καθώς και το "Ο Μονογενής..." λέγονται και από τους δύο χορούς. Μία παλαιά τάξη που σπάνια πλέον βλέπουμε (εγώ τουλάχιστον) λόγω και της έλλειψης χορών αλλά και πολλών άλλων που είναι λίγο πολύ γνωστά. Άραγε γιατί ορίστηκαν να ψάλλονται και από τους δύο χορούς αυτά τα μέλη;

Ποιά άλλα μέλη λέγονται και από τους δύο χορούς (θεωρητικά τουλάχιστον); Το "Εις πολλά..." της εισόδου του Αρχιερέως και της απολύσεως; Τα Λειτουργικά τα ψάλλουν μαζί στις πανηγύρεις στο Άγιον Όρος. Άλλα;

 

[Hristakis]

Στο τυπικό της Τραπεζούντος υπάρχει μια ωραία διάταξη...ψάλλονται τα ανοιξαντάρια από τους δύο χορούς κανονικά αλλά τον στίχο "πάντα εν σοφία εποίησας-όπου και ανεβάζουμε την βάση λίγο-τον ψάλλουν μαζί και οι δύο χοροί στο κέντρο του ναού...

 

[Dimitri]

Αναρωτιέμαι γιατί γίνεται αυτό (το πολύ ωραίο ομολογουμένως) στο "Πάντα εν σοφία"...

Μετά είναι και οι καταβασίες που θεωρητικά λέγονται και από τους δύο χορούς μαζί στο τέλος κάθε ωδής;

 

[Γιάννης Λιάκος]

Έχω την γνώμη πως απηχούν την λειτουργική πράξη που τελούνταν σύμφωνα με το ασματικό τυπικό, αν και τα Ανοιξαντάρια και οι Καταβασίες είναι του μοναστικού τυπικού. Πάντως εκεί πρέπει να ανατρέξει κανείς για να βρεί τις ρίζες όπου διάφοροι ύμνοι λέγονταν και απο τους δύο Χορούς.

 

[MTheodorakis]

«Ὁμοῦ οἱ δύο χοροὶ» ψάλλουν καὶ τὸ τριαδικὸν τοῦ β' τριῳδίου κατὰ τὴν μεγάλη τεσσαρακοστή (ΤΑΣ κεφ. λ' καὶ Τριῴδιον Καθαρὰ Δευτέρα), ἑνώνονται δὲ στὰ δοξαστικὰ (Συμβολὴ τ. 10 σ. 13), στὰ ἀπόστιχα τοῦ ἑσπερινοῦ (ὅπ. πρ.) καὶ τοῦ ὄρθρου (Συμβολὴ τ. 11 σ. 18), στὴ λιτή, ἡ ὁποία πάντοτε «ἐξέρχεται», «ἐκβάλλεται», «ἀνέρχεται», ἤ «κατέρχεται» (ὅπ. πρ. τ. 10 σ. 13) καὶ στὰ στιχηρὰ «Πάσχα ἱερὸν...» (χφφ. Μ. Λαύρας Δ-41 Τριῴδιον-Πεντηκοστάριον ια' αἰ. φ. 26r, Λειμῶνος 81 Πεντηκοστάριον ια'-ιβ' αἰ. φ. 3v, Γ-5 ΤΑΣ ιβ' αἰ. φ. 149r, τυπικὸν Εὐεργέτιδος ἔκδ. Dmitrievskij τ. 1 σ. 558, χφ. Βατοπεδίου 320 τραπεζουντιακὸν τυπικὸν τοῦ ἔτους 1346 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 3 σ. 454, χφ. τυπικὸν Ἁγ. Παντελεήμονος Ἄθῳ τοῦ ἔτους 1841 ἔκδ. ὅπ. πρ. σ. 628 καὶ χφ. τυπικὸν Ἁγ. Παύλου Ἄθῳ τοῦ ἔτους 1850 ἔκδ. ὅπ. πρ. σ. 635), «ἵνα ὦσι τετελειωμένοι εἰς ἕν» (Ἰω. ιζ', 23), «ἵνα ὁμοθυμαδὸν ἑν ἑνὶ στόματι δοξάζητε τὸν Θεὸν» (Ρωμ. ιε', 6), «σπουδάζοντες τηρεῖν τὴν ἑνότητα τοῦ πνεύματος ἐν τῷ συνδέσμῳ τῆς εἰρήνης...μέχρι καταντήσωμεν οἱ πάντες εἰς τὴν ἑνότητα τῆς πίστεως» (Ἐφ. δ', 3, 13).

 

[Εμμανουήλ Αβραμίδης]

Από το πρόσφατο θέμα Στις Καταβασίες κατεβαίνουμε απο το αναλόγιον;, μου μπήκαν ψύλλοι στα αυτιά σχετικά με το ομού οι δύο χοροί.
Σήμερα στις ενορίες, δεν γίνεται σύντηξη των χορών και σπάνια ψάλλονται μέλη μαζί και από τους δύο χορούς μαζί. Αλλά και όταν γίνεται αυτό, δεν ενώνονται, αλλά ψάλλει ο καθένας από τα αναλόγιό του (π.χ. Εἰς πολλὰ ἔτη δἐσποτα εισόδου, εξαίρεση οι λιτανείες).
Στα αρχαία τυπικά έχουμε μαρτυρίες για συνένωση των χορών όταν έπρεπε να ψάλλουν "ὁμοῦ οἱ δύο χοροί", σε μέλη εκτός λιτανειών (π.χ. δοξαστικά, καταβασίες, τριαδικά τριωδίων, περισσή μακαρισμών τεσσαρακοστής); Αν ναι, γινόταν αυτή όντως στο κέντρο του ναού;

 

[MTheodorakis]

Ἀπόστιχα ἑσπερινοῦ:

«Εἰς τὸν στίχον δὲ ψάλλονται ἐν τῷ μέσῳ τὰ στιχηρὰ τῆς ὀκτωήχου» (χφ. Σινὰ 1094 ΤΑΣ ιβ’ αἰ. (Dmitrievskij τ. 3 σ. 3)).

«τῶν χορῶν ἑκατέρωθεν συμφωνούντων, καὶ μέσον ἱσταμένων...τὰ ἀποστίχου ψάλλεται» (Συμεὼν Θεσσαλονίκης (+1429· P. G. τ. 155 στ. 616C)).

«συναχθέντες ἐν τῷ μέσῳ οἱ δύο χοροί, ψάλλομεν τὰ στιχηρὰ τῆς ὀκτωήχου» (χφ. τυπικὸ τοῦ ἔτους 1528 (Dmitrievskij τ. 3 σ. 319)).

«εἰς τὸν στίχον στιχηρὰ τῆς ὀκτωήχου. Ψάλλονται δὲ ἐν τῷ μέσῳ» (ΤΑΣ κεφ. ε’).


Ἀπόστιχα ὄρθρου:

«ἐνωθέντες ἔμπροσθεν πάλιν τοῦ ἄμβωνος, μετὰ τὴν εὐχήν, ψάλλουσι τὰ στιχηρά» (τυπικὸ Μεσσήνης τοῦ ἔτους 1131 ἔκδ. M. Arranz σ. 297).

 

[MTheodorakis]

Ἀπὸ τὶς Ἀρχέτυπες διατάξεις:

Ἑνωμένοι οἱ δύο χοροὶ ψάλλουν τὰ καθίσματα τῆς ἀκολουθίας τῶν παθῶν

(Σ5 φ. 131v, Σ6 φ. 178v, Β 1202 φ. 107r, Η φ. 185v)


καὶ τὸ ζ’ καὶ τὸ η’ ἀναστάσιμο ἀνατολικὸ στιχηρό τῶν Κυριακῶν

(Σ5 φ. 9v, ΕΕΒ 56 φ. 10r, ΛΜ 88 φ. 5v, ΛΜ 134 φ. 4v, P 386 φ. 9r).