Επειδή οι απόψεις του καθενός είναι διαφορετικές για διάφορους λόγους.....Εγώ αυτό που έχω να πω είναι οτι αν στην βυζαντινή μουσική οι ψαλτάδες.....διαβάζαν πεντάγραμμο(εννοείται και με τα σύμβολα που χρειάζονται για τα μόρια στις νότες) θα είχαμε πολύ καλύτερους ψάλτες σήμερα...θα λέγανε πολύ πιό πολλά μαθήματα και όχι τα ίδια και τα ίδια....σαφώς όσοι έχουν και την φωνητική δυνατότητα...! Είμαι σίγουρος οτι ο καθένας μας ξέρει ψάλτες με πολύ καλή φωνή....αλλά υστερούν απο θεωρητικής πλευράς....και έτσι λένε τα ίδια και τα ίδια...
Μην αποβάλλεις και την πιθανότητα πολλοί ψάλτες να λένε τα ίδια και τα ίδια όχι λόγω έλλειψης θεωρητικής κατάρτισης, αλλά από επιλογή, διότι θεωρούν ότι αυτό ταιριάζει για να βγει το πρέπον (για τον καθένα ψάλτη) άκουσμα ώστε να προσευχηθεί και ο λαός. Μπορεί να μην επικράτησαν τυχαία κάποιες συνθέσεις, ενώ κάποιες άλλες παραγγωνίστηκαν. Πάντα αναφερόμενος στον "πλούτο" του ρεπερτορίου που τόνισες, όσοι ξέρουν ότι ο Ναός δεν είναι έκθεση αγιογραφίας, ξέρουν ότι και το αναλόγιο του Ναού δεν είναι πίστα ή εξέδρα συναυλίας, ώστε να πρέπει να παρουσιάσουμε κάτι ποικίλο.
Δεν συμφωνώ επίσης με την λογική που έχει αναφερθεί και παλαιότερα "Αν έχω φωνή για τα πάντα, λέω τα πάντα" το οποίο εκφράζει τέλεια αυτό που λένε "ψώνισμα των καλλιτεχνών" ή αλλιώς ηλίθιο εγωϊσμό. Στην Εκκλησία ο στόχος είναι "έχω δεν έχω φωνή, αυτό
πρέπει να πω".
Ίσως προκαλέσει το παρακάτω, αλλά θεωρώ ότι η θεωρία της μουσικής μας είναι αρκετά ξεκάθαρη (ιδιαιτέρως μετά την επιτροπή), όταν την κρατάμε στην οκταηχία και δεν μπλέκουμε τα μακάμια της Ανατολής (τα οποία αν και όχι άσχετα ως προς την πηγή, είναι πάντως άστοχο από μέρους μας να προβαίνουμε σε συγκρίσεις με άστοχες πολλές φορές μεταφορές και ονομασίες για την ψαλτική τέχνη του στυλ πλάγιος του τετάρτου σκληρός εναρμόνιος κ.α.), η οποία δεν στηρίζεται σε όργανα ώστε να την ενδιαφέρει το αν ο τάδε ύμνος ξεκίνησε από Νη(Ντο) ή από Νη(Ρε#). Πρέπει να καταλάβουμε ότι εγκλωβίζουμε έτσι μία ελεύθερη μουσική σε ξένους προς αυτήν κανόνες.
Εδώ μπορεί να κουβεντιάζονται θεωρητικά ζητήματα, όμως και στο εξωτερικό, υπάρχουν χιλιάδες διαφορετικές γραπτές ερμηνείες ενός έργου όπως προαναφέρθηκε. Τέτοιου είδους "μπάχαλο" το διαχειρίζεται ο καθένας κατά το προσωπικό του κριτίριο. Έτσι και στο θεωρητικό μέρος της ψαλτικής. Μπορεί να εκπλαγείς εάν μάθεις ότι πολλοί είναι οι άριστοι γνώστες της θεωρίας και άριστοι ψάλτες μή έχοντας κατά νου ότι το φερόμενο ως 12 μουσικά μόρια διάστημα Νη-Πα είναι στην ουσία 12,2.
Υ.Γ. Δεν πρέπει να ξεχνάμε. Ότι κι αν κρίνουμε, όσο κι αν ερευνάμε τη μουσική, όσο κι αν προβληματιζόμαστε, ότι αυτά δεν πρέπει να μας αποτρέπουν από τον σκοπό μας, ο οποίος ούτε πολύπλοκος είναι, ούτε ελλειπής στην θεωρητική του δομή, ούτε έχει ανάγκη άλλου τρόπου έκφρασής του στο χαρτί ή στα χείλη μας.