Δοξαστικό Αίνων Αγίου Κωνσταντίνου (21 Μαΐου) «Ο των Ανάκτων Άναξ...» - Πέτρου Λαμπαδαρίου [ερμηνεία: Κων/νος Βαγενάς]

[ΒΑΙΟΣ ΝΤΕΛΗΣ]

Καταρχάς, δεν ξέρω τι είναι η ατάκα που λες. Ούτε, βέβαια, ψάλλω έχοντας στο μυαλό μου όλα τα τεχνικά στοιχεία τη στιγμή εκείνη. Εντάξει, έχει δίκιο ο Δομέστιχος ότι το σκέφτομαι πιο πολύ απ' ό,τι πρέπει, αλλά έδωσε ο ίδιος την απάντηση ότι είναι θέμα απειρίας. Επίσης, να συμπληρώσω, είναι και θέμα (σε συνδυασμό με την απειρία) προσαρμογής στο εκάστοτε διαφορετικό ύφος και είδος - αυτό όσον αφορά τα διαστήματα, όμως, γιατί θεωρώ και ακούω ότι ο τρόπος εκφοράς είναι ο ίδιος και στον Σακελλαρίδη (κι αυτό ακούγεται στα μονόφωνά του κυρίως). Αυτό φαίνεται και στα βίντεο με τον Νικόδημο που παράθεσα· αλλάζει η τοποθέτησή του; απ' όσο ακούω, όχι.

Αν η ατάκα είναι ο τονισμός του κάθε χαρακτήρα και συνολικά της φράσης, που γίνεται βέβαια εκ των έσω προς τα έξω (δεν ξέρω αν το ορίζω σωστά), τότε πράγματι προσπαθώ να το πετύχω. Ο δάσκαλός μου επέμενε πάρα πολύ στον τονισμό και την ανάδειξη της φράσης. Ο Ν. Παπασάββας, μαθητής του Παναγιωτίδη, όταν τον ρωτήσαμε τι είναι πατριαρχικό ύφος, μας είπε πάνω απ' όλα: χρόνος. Όλα αυτά είναι σημαντικά. Από κει και πέρα, τι ακούω; Πατριαρχικούς, τι άλλο να πω; Δεν έχω εντρυφήσει στον Ιάκωβο, βέβαια, πιο πολύ Πρίγγο και Στανίτσα του Πατριαρχείου, Μουτάογλου, πολύ λιγότερο Παναγιωτίδη, παπαΤσινάρα, Αστέρη και τον αειθαλή Μαφίδη στην Αγ. Ειρήνη, τον Νικόδημο, αλλά και τους παλιούς Αθηναίους, τον Μανέα, τον Καμπανίδη και, βέβαια, τον επίσης δάσκαλό μου (αφού έχω υπάρξει δομέστικός του και μέλος της χορωδίας του), δεύτερο κατά σειρά διάδοχο του Σακελλαρίδη Π. Μπετίνη.
Επίσης, ακούω Χ. Συμεωνίδη, Γ. Αρβανίτη και Απ. Καλπακίδη, και μάλιστα live!

Ένα μικρό υπόβαθρο για την ύπαρξη της ατάκας, υπάρχει, αλλά δυστυχώς δεν είναι αρκετό για αυτό που πέτυχες (ίσως κάνω και λάθος βέβαια, γιατί μπορεί να έπαιξαν κι άλλοι παράγοντες ρόλο...).
Τέλος πάντων, πέρα απ'αυτό, έχεις δίκιο. Δεν ξέρεις τι πάει να πει ατάκα και ήταν λάθος μου που θεώρησα ότι ίσως έχεις διαβάσει τα κατά καιρούς θέματα (μιας και είσαι απ'το 2009 μέλος του φόρουμ) και είχες μια μικρή ιδέα.

Ατάκα στην μουσική (attack στην ευρωπαϊκή μουσική), είναι ένα φαινόμενο κατά το οποίο, για να φτάσεις σε έναν φθόγγο, δεν τον πατάς απευθείας, αλλά ξεκινάς από έναν χαμηλότερο φθόγγο και σε σύντομο χρονικό διάστημα (λίγα χιλιοστά ή εκατοστά του δευτερολέπτου), φτάνεις στον φθόγγο που θέλεις, περνώντας με "γλύστριμα" ή glissando, όπως λέγεται στην ευρωπαϊκή μουσική, από όλους τους ενδιάμεσους φθόγγους. Αυτό, ο Γ.Μιχαλάκης, το ονόμασε στα ελληνικά ως "κουτάλα" (έχουν προταθεί κι άλλες ορολογίες, όπως και για τον όρο "ατάκα"). Μπορείς να το πεις ή να το σκεφτείς ως "ράμπα" η οποία διαφέρει απ'τα σκαλοπάτια επειδή είναι συνεχόμενη και συνδέει ένα οριζόντιο επίπεδο με ένα άλλο οριζόντιο επίπεδο μεγαλύτερου ύψους.
Όσο πιο χαμηλά ξεκινάς, τόσο πιο μεγάλη είναι η "κουτάλα" (σκέψου το ίδιο με την ράμπα. Όσο πιο χαμηλά ξεκινάς, τόσο μεγαλύτερη ράμπα θες, ώστε να φτάσεις στο ίδιο τελικό ύψος).
Τώρα, υπάρχουν και παθολογικές καταστάσεις της ατάκας.
Μπορεί να είναι καθυστερημένη, μπορεί να μην είναι γρήγορη ή πολύ γρήγορη, μπορεί να μην είναι μεγάλη. Δεν θα το αναλύσω όμως εδώ αυτό το θέμα. Απλώς αναφέρω ότι μπορούν να γίνουν και λάθη.

Αν ακούσεις τον Ναυπλιώτη (κυρίως μόνο του, γιατί με τον Πρίγγο δεν είναι καθαρές αρκετά) και τον Πρίγγο, θα καταλάβεις ότι "βάζουν δύναμη" όταν "μπαίνουν" σε έναν φθόγγο (αυτό δεν γίνεται πάντα, όχι επειδή κάνουν λάθος, αλλά επειδή η ατάκα παρουσιάζει διαφοροποιήσεις ανάλογα με τα μουσικά σημάδια ή τον τονισμό των λέξεων ή γενικά την μουσική γραμμή).
Αν ακούσεις τον Στανίτσα για παράδειγμα, θα καταλάβεις ότι δεν "βάζει'' την ίδια "δύναμη" όταν μπαίνει, αλλά μπαίνει "ομαλά", "χαλαρά".
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το "Άλαλα τα χείλη των ασεβών".
Άκου Πρίγγο και μετά άκου Στανίτσα.
Άκου την φράση "την εικΟνα σου".
Ο Πρίγγος μπαίνει "δυνατά" τρόπον τινά.
Κάνει μεγάλη "κουτάλα".
Ο Στανίτσας δεν κάνει καθόλου.
Τέλος, κοίτα και την εικόνα που επισυνάπτω.
Ελπίζω να σου έδωσα μια εικόνα περί του τι εστίν ατάκα.

Ευχαριστώ!

Υ.Γ.: δες και το δείγμα που υπάρχει σ'αυτό το μήνυμα

 

[domesticus]

Να γράψω και γω δυο λόγια.

Καταρχάς, απευθυνόμενος προς τον Δομέστικο που το εξέφρασε αλλά και προς όλους, ποτέ δεν ανέβασα κάτι με σκοπό να υποστηρίξω ή γενικά υποστήριξα ότι είμαι κανένας καλός ψάλτης. Και, κυρίως, όσον αφορά το συναισθηματικό και κυρίως το παιδικό ψάλσιμο, είμαι 24· όταν άρχισα να συμμετέχω στο φόρουμ ήμουν 19. Προφανώς και το ψάλσιμό μου ήταν/είναι παιδικό! Συμπεριλαμβανομένου του γεγονότος ότι άρχισα μεγάλος την ψαλτική (τότε ακριβώς, στα 19) και ήμουν στο τέλος της μεταφώνησης ακόμα.
...

Προσωπικά, σοῦ γράφω ὄχι γιὰ νὰ σὲ μειώσω ἀλλὰ γιὰ νὰ σοῦ τονίσω κάποια πράγματα ποὺ ἀπὸ τὴν δική μου ἐμπειρία πιθανῶς νὰ σὲ βοηθήσουν. Καὶ τὸ κάνω αὐτὸ γιατι ἁπλὰ μὲ ἐνδιαφέρει νὰ σὲ δῶ νὰ προοδεύεις στὴν ψαλτική.

Ἐγὼ ἐπειδὴ εἶμαι στὸ ἀναλόγιο ὡς ἁπλὸς διαβαστὴς ἀπὸ τὰ 09 μου καὶ ξελειτούργησα Κυριακὴ μόνος τὸν παπᾶ στὰ 14 μου πρώτη φορά (ὁ δεξιὸς ποὺ βοηθούσα πέταξε ἕνα βιβλίο στὸν ἀριστερὸ κάπου στοὺς αἴνους γιατὶ ἀνέβασε τὴ βάση καὶ σηκώθηκε κι ἔφυγε, ἐνῶ ὁ ἀριστερὸς -ἠλικιωμένος γὰρ ἀνέβασε πίεση κι ἔκατσε κάτω) ἴσως θεωρῶ κάποια πράγματα δεδομένα.

Πάντως ὁ μόνος τρόπος νὰ προκόψεις στὴν ψαλτική σου -πέραν τῶν ἀκουσμάτων- εἶναι ἡ συνεχὴς παραλλαγὴ μέχρι νὰ ἀποτυπώσεις πλήρως τὸ μάθημα καὶ νὰ μὴν χρειάζεται νὰ διστάζεις. Γιὰ νὰ τὰ χωνέψεις πρέπει νὰ φτάσεις σὲ σημεῖο ἀκόμη κι ὅταν εἶσαι μόνος χωρὶς βιβλίο νὰ σιγομουρμουρίζεις θέσεις γιὰ ἐξάσκηση.

Τέλος, ἐπιμένω μὴν τὸ παράτραβᾶς μὲ τὸ κείμενο. Ἄλλο τὸ διάβασμα ἄλλο ἡ μουσικὴ ἐκτέλεση. Πρέπει νὰ ἰσορροπεῖς ἀνάμεσα στὴ μουσικὴ καὶ τὴν ἀπόδοση τοῦ κειμένου. Αὐτὸ δὲν τὸ 'χεις γιατὶ σὲ ἀπασχολεῖ νὰ καταλάβει ὁ κόσμοςτὸ κείμενο. Μὴν ἀνησυχεῖς, ψάλλε ἐσυ δυνατὰ καθαρὰ κι ὁ κόσμος θὰ πιάσει ὅσα θέλει νὰ πιάσει. Ἀρχαία εἶναι, τὶ περιμένεις;

Ὅσο γιὰ τὴ φωνή σου μιὰ συμβουλή. Ξεκίνα σὲ ἑσπερινοὺς νὰ ψάλλεις χωρὶς μικρόφωνο, ἄν γίνεται, ὥστε νὰ συνειδητοποιήσεις ποιὰ εἶναι ἡ πραγματικὴ ἔνταση τῆς φωνῆς σου κι ἔτσι θὰ καταλάβεις καὶ τὴ χροιά σου καὶ ποιὰ ἴσα σοῦ ταιριάζουν πραγματικά. Στὴν ἀρχὴ κουράζεσαι ἀλλὰ μετὰ ἀνοίγεις καὶ ἀντιλαμβάνεσαι τὴν φωνή σου.

Τέλος πάντων, χωριατοψάλτης εἶμαι, αὐτὰ ξέρω αὐτὰ γράφω, θὲς ἀκουσέ τα, θὲς ἀγνόησέ τα.

 

[Κων/νος Βαγενάς]

Προσωπικά, σοῦ γράφω ὄχι γιὰ νὰ σὲ μειώσω ἀλλὰ γιὰ νὰ σοῦ τονίσω κάποια πράγματα ποὺ ἀπὸ τὴν δική μου ἐμπειρία πιθανῶς νὰ σὲ βοηθήσουν. Καὶ τὸ κάνω αὐτὸ γιατι ἁπλὰ μὲ ἐνδιαφέρει νὰ σὲ δῶ νὰ προοδεύεις στὴν ψαλτική.

[...]

Τέλος πάντων, χωριατοψάλτης εἶμαι, αὐτὰ ξέρω αὐτὰ γράφω, θὲς ἀκουσέ τα, θὲς ἀγνόησέ τα.

Ευχαριστώ για τις συμβουλές και το ενδιαφέρον, πάντα λαμβάνω υπόψιν μου αυτά που μου λένε και μάλιστα οι μεγαλύτεροι και πιο έμπειροι.
Δεν είπα ότι η κριτική σου είναι κακοπροαίρετη, αλλά ίσως δεν ήταν στη σωστή βάση, γιατί με έχω την αίσθηση ότι με κρίνεις σαν κατασταλαγμένο ψάλτη που έχει πάρει προ πολλού τον κακό τον δρόμο. Μα ψάχνομαι συνεχώς και ούτως ή άλλως η φωνή μου δεν έχει σταθεροποιηθεί.

Τέλος πάντων, ευχαριστώ!