Βυζαντινός Χορός - Ερμηνεία -Τεχνικά στοιχεία

Ανοίγω το παρόν θέμα προκειμένου να καταθέσουμε τις απόψεις μας όσοι έχουμε ασχοληθεί με την διεύθυνση Βυζαντινού Χορού, είτε στην εκκλησία είτε σε συναυλιακό επίπεδο (αλλά και όποιοι άλλοι θέλουν), ώστε να υπάρχουν συγκεντρωμένες οι τεχνικές και οι τρόποι που χρησιμοποιούν οι διάφοροι χοράρχες.
Νομίζω και ελπίζω ότι θα είναι πιο εποικοδομητική αυτή η συζήτηση και ελπίζω χωρίς αντιπαραθέσεις.
Εδώ μπορούν να μεταφερθούν και μηνύματα από άλλα θέματα με βίντεο ή ηχητικά κατά την κρίση των κ.κ. Συντονιστών ώστε κάθε ενδιαφερόμενος να μπορεί να βρει διάφορες πληροφορίες για την συγκρότηση, διδασκαλία και την κατάρτιση ενός βυζαντινού χορού.
 

ybulbu

Μπουλμπουτζής Ιωάννης
Χρήσιμα τα σχετικά λόγια των Αρχόντων Πρωτοψαλτών της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, του μακαριστού Θρασυβούλου Στανίτσα και του κ. Λεωνίδα Αστέρη.

Τα λόγια του πρώτου τα επισυνάπτω από τη γνωστή του συνέντευξη στον Χρήστο Τσιούνη.
View attachment Θρασύβουλος Στανίτσας - Περί χορωδίας.mp3

Του δεύτερου τα παραθέτω από δύο διαφορετικές εκδηλώσεις. Η πρώτη είναι το φετεινό σεμινάριο που ακολούθησε το Ιωβηλαίο που του διοργάνωσε ο εν Αθήναις Σύλλογος Μουσικοφίλων και τα έχει απομαγνητοφωνήσει ο Μιχάλης ο Μαμάης εδώ. Το ηχητικό βρίσκεται εδώ και είναι στο τρίτο αρχείο.
Λοιπόν...τι άλλο...εμείς στη βυζαντινή μουσική, κακώς βέβαια αλλά έχει μείνει μια..έτσι...ας πούμε ότι είναι συγχωρητέο....αρχίζουμε...μπαίνουμε σε ένα τόνο με το glissando κατά τους ευρωπαίους, είναι αυτό το μοριοειδώς....(12:00)η μοριοειδούς είσοδος στο φθόγγο. Δηλαδή, τι λέμε; “Νεεεε....Κύριε εκέεε” αυτά τα glissanda, αν τα ακούσει ο ευρωπαίος...είναι άλλο θέμα. Δηλαδή, από το 12 να χτυπάς τον τόνο...όχι από τα γλιστρίματα. Και βεβαίως, έχουν δίκιο σε ένα ορισμένο σημείο, διότι όταν ψάλλουμε μόνοι τα κάνουμε αυτά για να δώσουμε κάποια ομορφιά ας πούμε, αλλά σκεφτείτε όταν 5 ή 10 άτομα...μια χορωδία...όταν ψάλλει...και μπαίνουν κατ' αυτό τον τρόπο....άλλος θα είναι στην αρχή....σε..θα είναι στο δεύτερο...ε...σημείο...άλλος θα έχει ανέβει πιο πολύ....(13:00) δε θα 'χουμε ομοιογένεια φωνής. Άλλος θα μπαίνει πιο χαμηλά...διότι ώσπου να μπούμε στο τέρμα του φθόγγου θα έχουμε εκεί μια παραφωνία. Δε μπορεί ποτέ ο άνθρωπος να συμφωνήσει ποτέ σε αυτό μαζί (ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ glissando). Όχι. Οπωσδήποτε, ένας θα μείνει έξω...και αυτά. Ο φθόγγος είναι φθόγγος. Τώρα...αυτό συνηθίζεται στην...στην ανατολική μουσική, και οι μιμηταί μας, οι τούρκοι...και αυτοί το εφαρμόζουν, και προσπαθούμε εμείς πάντα, όπως και ο διδάσκαλος εδώ του συνδέσμου, ο διευθυντής της χορωδίας...προσπαθεί να έχουμε μια ομοφωνία...μαζί αρχίζουμε, μαζί τελειώνουμε, και αυτά...και προπάντων στη χορωδία υπάρχουν και πολλά στοιχεία τα οποία εγώ (14:00) βεβαίως τα εδιδάχθην στη μεγάλη χορωδία προτού αναλάβω ως σολίστας στη λυρική σκηνή...έπρεπε να υπηρετήσω και ένα χρόνο και στη μεγάλη χορωδία ευρωπαϊκής μουσικής. Λοιπόν, οι δάσκαλοι αυτοί, οι οποίοι ήταν και του εξωτερικού, μας απαγόρευαν...και μας έλεγαν πως θα .....πως θα διορθώσουμε ορισμένα ελαττώματα. Το πρώτον και κύριον είναι αυτό που είπαμε προηγουμένως, ότι οι φωνές έχουν διαφορετικό ηχόχρωμα ο ένας από τον άλλο, δεν ομοιάζουν οι φωνές. Όταν ψάλλουμε μόνοι, ψάλλουμε με τον τρόπο, με τη φύση μας, με το άνοιγμα της φωνής. Όταν όμως συμμετάσχουμε σε μια χορωδία..τότε...όλοι ψάλλουμε (15:00) πιο κλειστά. Δηλαδή...λόγου χάριν...τι να....ένα...όταν θα ψαλλα εγώ μόνος θα έλεγα...”ταααααααας μυυυστιιικααααααας σημεεερον του πνεεεεευυυμααατος σααααλπιγγας”, ενώ αυτό μέσα στη χορωδία αν ήμουν χορωδός εγώ, θα το λεγα “ΕΠΑΝΑΛΑΜΒΑΝΕΙ”(16:00)...για να 'χουμε ομοιογένεια φωνών. Με αυτό αποκτάται η ομοιογένεια φωνών. Υπάρχει το άλλο το πρόβλημα, το ισοζύγιο φωνών. Έλεγαν οι μεγάλοι δάσκαλοι ότι αυτό το πετυχαίνουμε..το επιτυγχάνουμε με τον εξής τρόπο. Όταν οι τρεις είμαστε χορωδοί, ψάλλω εγώ, ακούω τον εαυτό μου, ακούω τον εκ δεξιών, ακούω και τον εξ ευωνύμων ταυτοχρόνως. Όταν δεν τους ακούω, πάει να πει ότι εγώ φωνάζω περισσότερο. Υπάρχει αυτό το ισοζύγιο των φωνών, που πρέπει οι χορωδίες να το εφαρμόζουμε.
Η δεύτερη είναι από το διήμερο σεμινάριο φωνητικής τέχνης που έλαβε χώρα στη Βέροια το Δεκέμβριο του 2009 υπό τη διοργάνωση της Σχολής Βυζαντινής Μουσικής της Ιεράς Μητροπόλεως Βεροίας.
 

Attachments

  • Λεωνίδας Αστέρης - Περί Χορωδίας (Σεμινάριο φωνητικής, Βέροια, Δεκέμβρης 2009).mp3
    9.4 MB · Views: 76
Last edited:

ybulbu

Μπουλμπουτζής Ιωάννης
Από την ομιλία του κ. Πέτρου Παπαεμμανουήλ «Χαρίλαος Ταλιαδώρος, ο χοράρχης» που εκφωνήθηκε στην τιμητική εκδήλωση για τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη κ. Χαρίλαο Ταλιαδώρο που οργάνωσε εχθές, 7 Μαρτίου 2012, το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης παραθέτω τα παρακάτω σχετικά με το παρόν θέμα αποσπάσματα. Αφορούν στη δράση του άρχοντος ως χοράρχη πάνω στο αναλόγιο και σε εκτός ναού συνάξεις παραθέτοντας και κάποια τεχνικά στοιχείς σχετικά. Την πλήρη ομιλία θα βρείτε ηχογραφημένη και απομαγνητοφωνημένη στο θέμα αυτό.

Έτσι, σε σύντομο χρονικό διάστημα, συγκροτείται χορός κατά τα βυζαντινά πρότυπα με εσωτερική κατανομή ρόλων. Αναγνώστης, Κανονάρχος, Δομέστιχος, Ισοκράτες, Χορωδοί. Εκείνο όμως που αποτελεί προσωπική του επιδίωξη και μάλιστα διαρκή, όπως τονίζει ο ίδιος σε κατ ιδίαν και δημόσιες συζητήσεις, είναι η συμμετοχή παιδικών φωνών μέσα στον χορό πετυχαίνοντας έτσι τον ηχοχρωματικό πλουτισμό του χορού και πραγματώνοντας την τεχνική του «μαγαδίζειν»*, μία τεχνική η οποία υπάρχει στους χορούς από τα πρώτα χριστιανικά χρόνια με την σύμφωνη γνώμη και ενθάρρυνση των πατέρων της Εκκλησίας και που η αρχή του εντοπίζεται στα αρχαιοελληνικά χορικά άσματα.
[...]

Τα μέλη που συμμετέχουν στην χορωδία είναι αποκλειστικά μαθητές του Χαρίλαου Ταλιαδώρου και αποτελούν προσωπική του επιλογή βάσει συγκεκριμένων προσόντων που εγγυώνται το όσο το δυνατόν αρτιότερο αποτέλεσμα στις εμφανίσεις της χορωδίας. Τον ενδιαφέρει η φωνητική ομοιογένεια και για τον λόγο αυτό επιλέγει τους χορωδούς εστιάζοντας κυρίως στην ποιότητα των φωνών τους και την μουσική τους κατάρτιση. Φωνές μελωδικές και ογκώδεις, που παραπέμπουν σε βαρύτονους, σμιλευμένες στο εργαλείο του αρχιμάστορα, ικανές να αποδώσουν τα λεπτά διαστήματα και τις έλξεις, συγκροτούν το σώμα των μελωδών και όλοι τους εγκεκριμένοι πρωτοψάλτες, λαμπαδάριοι, δομέστιχοι, κάτοχοι διπλώματος βυζαντινής μουσικής. Με ιδιαίτερη προσοχή όμως επιλέγει και τους ισοκράτες, καθώς είναι γνωστή η ευαισθησία που επιδεικνύει σε αυτόν τον τομέα, φροντίζοντας να υπάρχουν στο σύνολο μπάσοι για να τονίσουν τον βόμβο. Η ταυτόχρονη και συγχρονισμένη εναλλαγή του ισοκρατήματος, χωρίς να βαίνουν εις βάρος της μελωδίας, και η σταθερότητα του τόνου είναι τα στοιχεία εκείνα τα οποία ζητάει ο Ταλιαδώρος από το σώμα των ισοκρατών και προς εκείνη την κατεύθυνση επικεντρώνεται η διδασκαλία του κατά την διάρκεια των προβών. Στην παραμικρή απόκλιση του τόνου είτε από τους μελωδούς είτε από τους ισοκράτες δεν διστάζει να διακόψει αμέσως την πρόβα και να διορθώσει το λάθος εμμένοντας σε εκείνο το σημείο όσο χρειαστεί.

Τα μαθήματα που επιλέγει να διδάξει στον χορό, πάντα επίκαιρα, συγχρονίζονται με τις ανάγκες της εκδήλωσης και το λατρευτικό γεγονός της συγκεκριμένης χρονικής περιόδου και όλα προέρχονται από το ρεπερτόριο της πατριαρχικής ψαλτικής παραδόσεως, δηλώνοντας για άλλη μια φορά και με αυτόν τον τρόπο τις επιρροές και την προσήλωση του στην συγκεκριμένη σχολή ψαλτικής τέχνης και τον συγκεκριμένο τρόπο ψαλμωδίας. Η διεύθυνση και η χοραρχία του απλή, λιτή και μεγαλόπρεπη. Ειδικά στο αναλόγιο επάνω κατά την τέλεση των Ιερών Ακολουθιών. Αρχοντικός, μυσταγωγικός και ήρεμος στις κινήσεις του, γνωρίζει ότι οι περιττές χειρονομικές κινήσεις αποσπούν τον εκκλησιαζόμενο προσευχόμενο από τον σκοπό του και διαταράσσουν το κλίμα προσευχής και κατάνυξης των ακολουθιών. Γνωρίζει τις διατυπώσεις των Πατέρων της Εκκλησίας που επικυρώθηκαν από τοπικές και Οικουμενικές συνόδους για την στάση του ψάλτη στο αναλόγιο και τον τρόπο του ψάλλειν και δεν παρεκκλίνει από αυτές. Παρατηρώντας τον κανείς στο αναλόγιο νομίζει πως διευθύνει τον χορό μόνο με την στεντόρεια και μελωδική φωνή του.

Αλλά και στην εκτός Ναού και λατρευτικών συνάξεων χοραρχία του, ο Χαρίλαος Ταλιαδώρος δεν παρεκτρέπεται σε χειρονομικούς ακροβατισμούς. Με λιτές, απέριττες και ήρεμες κινήσεις καθοδηγεί τον χορό επισημαίνοντας τα ρυθμικά σχήματα και την ταχύτητά τους, τα μελικά τόξα και την εναλλαγή των ισοκρατημάτων. Τελειομανής από την φύση του, κρατά με την στάση του τον χορό σε εγρήγορση από την πρώτη πρόβα μέχρι και το τέλος της εκδήλωσης.

Ο Χαρίλαος Ταλιδώρος, εκτός από τον χορό του, έχει κληθεί επανειλημμένως να διευθύνει και την 100μελή χορωδία του ιστορικού Συνδέσμου Ιεροψαλτών Θεσσαλονίκης «Ιωάννης ο Δαμασκηνός». Η ανησυχία του στην περίπτωση αυτή για το τελικό αποτέλεσμα είναι έκδηλη καθώς ξέρει ότι πρέπει να συνθέσει και να συγκεράσει φωνές με διαφορετικά ηχοχρώματα, καθώς οι χορωδοί που συμμετέχουν προέρχονται από διαφορετικές σχολές και εκπροσωπούν διάφορα στυλ. Και εδώ ακριβώς αναδεικνύεται ακόμη περισσότερο η ικανότητα του Ταλιαδώρου, αφού κατορθώνει με μοναδική μαεστρία να ενσωματώσει και να εντάξει στο σύνολο όλες τις φωνές.
*μαγαδίζειν: «συνάδειν κατ’ αντιφωνίαν επί τη βάσει της πρώτης και της ογδόης του συστήματος δις διαπασών, ως γίνεται και νυν παρ’ ημίν, όταν συνάδοντες έχομεν παίδας ή γυναίκας» (Γεώργιος Παπαδόπουλος: «Συμβολαί εις την Ιστορίαν της παρ' ημίν Εκκλησιαστικής Μουσικής», σελ. 62)
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Από την ομιλία του κ. Πέτρου Παπαεμμανουήλ «Χαρίλαος Ταλιαδώρος, ο χοράρχης» που εκφωνήθηκε στην τιμητική εκδήλωση για τον Άρχοντα Πρωτοψάλτη κ. Χαρίλαο Ταλιαδώρο που οργάνωσε εχθές, 7 Μαρτίου 2012, το Τμήμα Μουσικών Σπουδών του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης παραθέτω τα παρακάτω σχετικά με το παρόν θέμα αποσπάσματα. Αφορούν στη δράση του άρχοντος ως χοράρχη πάνω στο αναλόγιο και σε εκτός ναού συνάξεις παραθέτοντας και κάποια τεχνικά στοιχείς σχετικά. Την πλήρη ομιλία θα βρείτε ηχογραφημένη και απομαγνητοφωνημένη στο θέμα αυτό.


*μαγαδίζειν: «συνάδειν κατ’ αντιφωνίαν επί τη βάσει της πρώτης και της ογδόης του συστήματος δις διαπασών, ως γίνεται και νυν παρ’ ημίν, όταν συνάδοντες έχομεν παίδας ή γυναίκας» (Γεώργιος Παπαδόπουλος: «Συμβολαί εις την Ιστορίαν της παρ' ημίν Εκκλησιαστικής Μουσικής», σελ. 62)

Γιὰ τὶς γυναῖκες στὸ χορὸ ἐπὶ τοῦ ἀναλογίου τοῦ Χ. Ταλιαδώρου δὲν εἶπε τίποτε ὅμως ...

 

Τσακιτζής

Παλαιό Μέλος
Τα παρακάτω, είχα φροντίσει να λάβουν υπ' όψιν τους ΟΛΑ τα Μέλη του ΧΟΡΟΥ ΤΩΝ ΥΜΝΩΔΩΝ, όταν είχα την τιμή να διευθύνω. Νομίζω, ότι ξεκαθαρίζει πολλά από τα ερωτήματα και τις απορίες που δημιουργούνται, γύρω από την συγκρότηση μιάς Χορωδίας.
 

Attachments

  • Καθήκοντα - Υποχρεώσεις Χορωδών.DOC
    33.5 KB · Views: 103

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Ψάλλουν! Γιατί όχι; Πού λέει ότι ο ύμνος στο Θεό είναι προνόμιο ανδρικό;

Ὁ ὕμνος ὄχι, ἡ παρουσία στὸ ἀναλόγιο;

Καὶ φυσικὰ καμία ἀντίρρηση ὅταν πρόκειται μόνο γιὰ γυναῖκες ἤ μόνο ἄνδρες στὸ χορό, ἀλλὰ οἱ μικτὲς χορωδίες ἐξυπηρετοῦν κάτι, πέραν τῶν δημοσίων σχέσεων;
 

Ὁ ὕμνος ὄχι, ἡ παρουσία στὸ ἀναλόγιο;

Καὶ φυσικὰ καμία ἀντίρρηση ὅταν πρόκειται μόνο γιὰ γυναῖκες ἤ μόνο ἄνδρες στὸ χορό, ἀλλὰ οἱ μικτὲς χορωδίες ἐξυπηρετοῦν κάτι, πέραν τῶν δημοσίων σχέσεων;
Αν προέρχονται από τα bar της Βαβυλώνας και έχουν τις αναλογίες 90-60-90 που προανέφερες σε κάποιο μήνυμα νομίζω δεν θα πείραζε καθόλου:)
 

paganus

Παλαιόν μέλι

Ὁ ὕμνος ὄχι, ἡ παρουσία στὸ ἀναλόγιο;

Καὶ φυσικὰ καμία ἀντίρρηση ὅταν πρόκειται μόνο γιὰ γυναῖκες ἤ μόνο ἄνδρες στὸ χορό, ἀλλὰ οἱ μικτὲς χορωδίες ἐξυπηρετοῦν κάτι, πέραν τῶν δημοσίων σχέσεων;

Υπάρχει ένα ανέκδοτο που τελειώνει με τον Τοτό να λέει στη δασκάλα "μου αρέσει ο τρόπος που σκέφτεστε".
Ωστόσο στην Εκκλησία τα πράγματα είναι ή -τουλάχιστον-πρέπει να είναι διαφορετικά. Το ιδανικό είναι να μην υπάρχει αναλόγιο και να ψάλλει όλος ο λαός. Αλλά, εφόσον αυτό δεν γίνεται, γιατί να μην υπάρχει μια μεικτή χορωδία η οποία θα αποτελείται από ανδρες και γυναίκες;
 

domesticus

Lupus non curat numerum ovium
Υπάρχει ένα ανέκδοτο που τελειώνει με τον Τοτό να λέει στη δασκάλα "μου αρέσει ο τρόπος που σκέφτεστε".
Ωστόσο στην Εκκλησία τα πράγματα είναι ή -τουλάχιστον-πρέπει να είναι διαφορετικά. Το ιδανικό είναι να μην υπάρχει αναλόγιο και να ψάλλει όλος ο λαός. Αλλά, εφόσον αυτό δεν γίνεται, γιατί να μην υπάρχει μια μεικτή χορωδία η οποία θα αποτελείται από ανδρες και γυναίκες;

Πέραν τοῦ βασικότατου προβλήματος μὲ τὴν διαφορὰ τῆς φωνῆς, ὑπάρχει καὶ τὸ εὐρύτερο θέμα τοῦ διαχωρισμοῦ τῶν φύλων στὸ ναὸ, οἱ ἄνδρες ἀπὸ δῶ οἱ γυναῖκες ἀπὸ κεῖ, ἀρχαιότατη συνήθεια ἤδη ἀπὸ τὴν παλαιοχριστιανικὴ περίοδο.
 
Last edited:

Θεόδωρος Αιτωλός

Παλαιό Μέλος
Αγαπητέ φίλε,
την εποχή που εμαθήτευα κοντά στον Αρχ. Χ.Ταλιαδώρο, είδα να δημιουργή χορούς με απίστευτη ευκολία . Η ευκολία ξεκινούσε απο την ομοιογένεια στην εκτέλεση των χαρακτήρων ποιότητας και την κοινή αντίληψη περί ύφους και ήθους των ήχων !! Αυτή η ομοιογένεια οφείλεται στην ολοκληρωτική αποδοχή τρόπου εκτελέσεως του Αρχ. Κ. Πρίγγου οπως αυτή παρελήφθη απο τούς Α. Ευθυμιάδη, Χ. Θεοδοσόπουλο, Αθ. Καραμάνη .Χ. Ταλιαδώρο, Γ. Τσατσαρώνη και παρεδόθη στους μαθητές τους.
Οταν λείπουν τα ανωτέρω, η τελειότης των χορών εξαντλείται στην τήρηση των σημείων... του χρόνου.
Θεοδ.Καλλίμαχος
 

ilias nektarios

Παλιο-μέλος... και μισό!
Υπάρχει ένα ανέκδοτο που τελειώνει με τον Τοτό να λέει στη δασκάλα "μου αρέσει ο τρόπος που σκέφτεστε".
Ωστόσο στην Εκκλησία τα πράγματα είναι ή -τουλάχιστον-πρέπει να είναι διαφορετικά. Το ιδανικό είναι να μην υπάρχει αναλόγιο και να ψάλλει όλος ο λαός. Αλλά, εφόσον αυτό δεν γίνεται, γιατί να μην υπάρχει μια μεικτή χορωδία η οποία θα αποτελείται από ανδρες και γυναίκες;

Ναι....για δοκιμασε εσυ μαζι με τις γυναικες να ψαλλεις χορωδιακα και μαλιστα μονοφωνικα και ελα πες μου,πως ηταν....
 
Last edited:

ilias nektarios

Παλιο-μέλος... και μισό!
Ακούστε το "Ερχόμενος ο Κύριος" και πείτε μου εσείς.

Mα νομιζω,οτι μιλαμε για συγκροτηση χορου,αποτελουμενη απο(μιας και αναφερθηκε)αντρες και γυναικες και οχι για μονωδια...:wink:
Αλλο η γυναικα μονη και αλλο με αντρες μαζι και να ψαλλουν μονοφωνικα...:wink:
Αν εχετε κατι σχετικο,ευχαριστως να το σχολιασουμε,αν και θα εκτροχιαστει κι αλλο το θεμα...:D
 

paganus

Παλαιόν μέλι
Mα νομιζω,οτι μιλαμε για συγκροτηση χορου,αποτελουμενη απο(μιας και αναφερθηκε)αντρες και γυναικες και οχι για μονωδια...:wink:
Αλλο η γυναικα μονη και αλλο με αντρες μαζι και να ψαλλουν μονοφωνικα...:wink:
Αν εχετε κατι σχετικο,ευχαριστως να το σχολιασουμε,αν και θα εκτροχιαστει κι αλλο το θεμα...:D

Για αρχή ακούστε το "Ἐρχόμενος ὁ Κύριος" ολόκληρο. γιατί φαίνεται ότι απαντάτε δίχως να το έχετε ακούσει. Από το 2:39 ψάλλουν μαζί.

Ορίστε και μεγάλη χορωδία.
 
Last edited:
Top