«θελητὴν τοῦ ἐλέους» (Μικρός Παρακλητικός Κανών Θεοτόκου, ζ΄ ωδή)

[Γιώργος Μ.]

«Θελητήν τοῦ ἐλέους, ὅν ἐγέννησας, μῆτερ ἁγνή, δυσώπησον...»

Η ασυνήθιστη για τα ελληνικά δεδομένα φράση σημαίνει «ελεήμων» (ειδικότ. «αυτός που ελεεί, επειδή το θέλει» [ΣΗΜ: Για το ιδιαίτερο βάθος του ελέους σε μια τέτοια διατύπωση μπορείτε να δείτε μια ωραία ανάλυση του π. Γ. Δορμπαράκη).
Η φράση απαντά σποραδικά σε ωδές της Παρακλητικής, οι οποίες πιθανότατα είναι προγενέστερες του Παρακλητικού κανόνος, πάντως η απώτατη πηγή όλων είναι ο παρακάτω στίχος του Μιχαία:

Μιχ. 7,18: τίς Θεὸς ὥσπερ σύ; ἐξαίρων ἀνομίας καὶ ὑπερβαίνων ἀσεβείας τοῖς καταλοίποις τῆς κληρονομίας αὐτοῦ
καὶ οὐ συνέσχεν εἰς μαρτύριον ὀργήν αὐτοῦ, ὅτι θελητὴς ἐλέους ἐστίν.

(μετάφρ. Ι.Κολιτσάρα]):

Και ευγνώμων ο λαός θα αναφωνήση· Ποιός άλλος Θεός είναι όπως συ, Κυριε; Συ συγχωρείς τας ανομίας, αντιπαρέρχεσαι με μακροθυμίαν τας ασεβείας των Ιουδαίων, που έχουν απομείνει· του λαού αυτού, που είναι ιδιαιτέρα ιδική σου κληρονομία. Ο Θεός δεν θα εξαπολύση πλέον την δικαίαν οργήν του εναντίον μας, διότι είναι ελεήμων.

Σίγουρα ο ελληνομαθής Εβραίος μεταφραστής προσπάθησε να αποδώσει κάποιο εβραϊκό εκφραστικό σχήμα δημιουργώντας μια νέα λέξη (ή ανασημασιοδοτώντας την). Η παρατήρηση έχει ενδιαφέρον για το πώς εβραϊκοί εκφραστικοί τρόποι εισήλθαν στην υμνογραφία και, κατ' επέκταση, στην ελληνική γλώσσα μέσω της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα.

 

[Παναγιώτης]

«Θελητήν τοῦ ἐλέους, ὅν ἐγέννησας, μῆτερ ἁγνή, δυσώπησον...»

Η ασυνήθιστη για τα ελληνικά δεδομένα φράση σημαίνει «ελεήμων» (ειδικότ. «αυτός που ελεεί, επειδή το θέλει» [ΣΗΜ: Για το ιδιαίτερο βάθος του ελέους σε μια τέτοια διατύπωση μπορείτε να δείτε μια ωραία ανάλυση του π. Γ. Δορμπαράκη).
Η φράση απαντά σποραδικά σε ωδές της Παρακλητικής, οι οποίες πιθανότατα είναι προγενέστερες του Παρακλητικού κανόνος, πάντως η απώτατη πηγή όλων είναι ο παρακάτω στίχος του Μιχαία:

Μιχ. 7,18: τίς Θεὸς ὥσπερ σύ; ἐξαίρων ἀνομίας καὶ ὑπερβαίνων ἀσεβείας τοῖς καταλοίποις τῆς κληρονομίας αὐτοῦ
καὶ οὐ συνέσχεν εἰς μαρτύριον ὀργήν αὐτοῦ, ὅτι θελητὴς ἐλέους ἐστίν.

(μετάφρ. Τεσσάρων καθηγητών [Ελλ. Βιβλικής Εταιρείας]):
Ποιος άλλος Θεός είναι σαν κι εσένα, που συγχωρεί την ανομία και παραβλέπει την ασέβεια, όπως εσύ στο λαό σου που έχει επιζήσει;
Το θυμό σου δεν τον κρατάς για πάντα, αλλά σ’ ευχαριστεί να δείχνεις την αγάπη σου.

Σίγουρα ο ελληνομαθής Εβραίος μεταφραστής προσπάθησε να αποδώσει κάποιο εβραϊκό εκφραστικό σχήμα δημιουργώντας μια νέα λέξη (ή ανασημασιοδοτώντας την). Η παρατήρηση έχει ενδιαφέρον για το πώς εβραϊκοί εκφραστικοί τρόποι εισήλθαν στην υμνογραφία και, κατ' επέκταση, στην ελληνική γλώσσα μέσω της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα.

Η παρατεθείσα μετάφραση της Βιβλικής Εταιρείας, είναι ότι να'ναι.

Άλλο, "Τίς Θεός", και άλλο "Ποιος άλλος Θεός"!

Και το, "ὅτι θελητὴς ἐλέους ἐστίν", καμία σχέση με το, "σ’ ευχαριστεί να δείχνεις την αγάπη σου".

 

[Γιώργος Μ.]

Η παρατεθείσα μετάφραση της Βιβλικής Εταιρείας, είναι ότι να'ναι.

Άλλο, "Τίς Θεός", και άλλο "Ποιος άλλος Θεός"!

Και το, "ὅτι θελητὴς ἐλέους ἐστίν", καμία σχέση με το, "σ’ ευχαριστεί να δείχνεις την αγάπη σου".

Την άλλαξα και έβαλα του Κολιτσάρα, για να μη σκανδαλίζεσαι (αν και δεν συμφωνώ), οπότε αν θες, ας διαγράψουμε και οι δύο τα άσχετα σχόλια διότι παροδηγούν το θέμα.
Ευχαριστώ.

 

[neoklis]

Η παρατεθείσα μετάφραση της Βιβλικής Εταιρείας, είναι ότι να'ναι.

Άλλο, "Τίς Θεός", και άλλο "Ποιος άλλος Θεός"!

Και το, "ὅτι θελητὴς ἐλέους ἐστίν", καμία σχέση με το, "σ’ ευχαριστεί να δείχνεις την αγάπη σου".

Για το πρώτο, και οι δύο μεταφράσεις συμφωνούν, απ' ο,τι βλέπω. Για το δεύτερο, από πού προκύπτει ότι η μετάφραση των καθηγητών δεν είναι ορθή;

 

[neoklis]

Παραθέτω και την μετάφραση από την έκδοση σε επιστασία Αθανασίου Χαστούπη
".. Ποίος Θεός είναι όπως συ, ο οποίος συγχωρεί την αμαρτίαν και παραβλέπει την ανομίαν, ο οποίος δεν φυλάττει την οργήν του αιωνίως, αλλά αρέσκεται εις την ευσπλαγχνίαν;"
Συμφωνεί με την μετάφραση των καθηγητών.

 

[Παναγιώτης]

Για το πρώτο, και οι δύο μεταφράσεις συμφωνούν, απ' ο,τι βλέπω. Για το δεύτερο, από πού προκύπτει ότι η μετάφραση των καθηγητών δεν είναι ορθή;

Έχουμε τόσους φιλολόγους εδώ πέρα, ας μας πουν αν βλέπουν σωστή την μετάφραση της εταιρείας.

Παραθέτω και την μετάφραση από την έκδοση σε επιστασία Αθανασίου Χαστούπη
".. Ποίος Θεός είναι όπως συ, ο οποίος συγχωρεί την αμαρτίαν και παραβλέπει την ανομίαν, ο οποίος δεν φυλάττει την οργήν του αιωνίως, αλλά αρέσκεται εις την ευσπλαγχνίαν;"
Συμφωνεί με την μετάφραση των καθηγητών.

Η παρατεθείσα μετάφραση της Βιβλικής Εταιρείας, είναι ότι να'ναι.

Άλλο, "Τίς Θεός", και άλλο "Ποιος άλλος Θεός"!

Και το, "ὅτι θελητὴς ἐλέους ἐστίν", καμία σχέση με το, "σ’ ευχαριστεί να δείχνεις την αγάπη σου".

Η μετάφραση του "τίς θεὸς ὥσπερ σύ;" σε "Ποιος άλλος Θεός όπως Εσύ", παραδέχεται πολυθεΐα. Και το κείμενο δεν λέει "τίς ἕτερος θεός".

Ενώ το τίς θεός, ερμηνεύεται ως, "Ποιος θεός [από τους ψευδοθεούς των εθνών] όπως Εσύ".

 

[π. Μάξιμος]

Τίς θεός = ποῖος ἄλλος θεός.
Μήν παίζουμε...
Στήν Π.Δ. ὑπῆρχε ἀντιπαράθεση θεῶν... (σαφῶς τοῦ ἀληθινοῦ μέ τούς ψεύτικους)
Πρβλ. πορεία λαοῦ τοῦ Θεοῦ μέ Μωυσῆ, προφ. Ἠλίας, κ.ἄ..
Ἔτσι μεταφράζεται καί Ψαλμ. 76, 14 «τίς Θεὸς μέγας ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν;».
Δές συνημ.



Σημ.: Ἡ μετάφραση τῶν 4 καθηγητῶν τῆς Βιβλικῆς, σημειωθήτω ὅτι εἶναι ἀπό τό Ἑβραϊκό καί ὄχι τῶν Ο΄. Ἄν εἴχαμε κάποιον πού γνωρίζει ἑβραϊκά θά μᾶς ἀνέλυε. Ἔχει σχέση μέ αὐτό πού ἔγραψε στήν ἀρχή ὁ @Γιώργος Μ. «Σίγουρα ο ελληνομαθής Εβραίος μεταφραστής προσπάθησε να αποδώσει κάποιο εβραϊκό εκφραστικό σχήμα δημιουργώντας μια νέα λέξη (ή ανασημασιοδοτώντας την). Η παρατήρηση έχει ενδιαφέρον για το πώς εβραϊκοί εκφραστικοί τρόποι εισήλθαν στην υμνογραφία και, κατ' επέκταση, στην ελληνική γλώσσα μέσω της Μετάφρασης των Εβδομήκοντα.»

 

[Γιώργος Μ.]

Μιας και έγινε λόγος για τη συγκεκριμένη μετάφραση της Π. Διαθήκης, δράττομαι της ευκαιρίας να καταθέσω κάτι που είναι βαθιά πεποίθησή μου -αλλά και καρπός ορισμένης γνώσεως και μελέτης. (Συγγνώμη αν δεν είναι εντελώς σχετικό με το θέμα).

Η συγκεκριμένη μετάφραση της Π. Διαθήκης, με επιστημονική ευθύνη μεν των καθηγητών, αλλά με φιλολογική επιμέλεια μιας ποιήτριας με βαθιά γνώση της γλώσσας, της Καίτης Χιωτέλλη, είναι δώρο του αγίου Πνεύματος στην εκκλησία. Ειδικά προκειμένου για τα ποιητικά κείμενα (με αποκορύφωμα τους Ψαλμούς) έχει καταφέρει να βρει τον κατάλληλο ελληνικό τρόπο, για να αποδώσει τον ποιητικό τόνο του εβραϊκού κειμένου με τα εντελώς ιδιάζοντα εκφραστικά του σχήματα.

Δείτε πόσο ξένο μοιάζει το ακόλουθο αρχαίο κείμενο και πόσο οικεία η νεοελληνική του απόδοση.

Ψαλ. 37,3-4:
ὅτι τὰ βέλη σου ἐνεπάγησάν μοι,
καὶ ἐπεστήριξας ἐπ᾿ ἐμὲ τὴν χεῖρά σου·
οὐκ ἔστιν ἴασις ἐν τῇ σαρκί μου
ἀπὸ προσώπου τῆς ὀργῆς σου,
οὐκ ἔστιν εἰρήνη ἐν τοῖς ὀστέοις μου
ἀπὸ προσώπου τῶν ἁμαρτιῶν μου.

__________

Γιατί τα βέλη σου μπηχτήκαν στο κορμί μου
και στήριξες απάνω μου το χέρι σου βαρύ.
Δε γίνεται να γιατρευτεί το σώμα μου
όσο μου δείχνεις την οργή σου,
ούτε να πάψουν τα οστά μου να πονούν
όσο κοιτώ τις αμαρτίες μου.

 

[neoklis]

Δείτε πόσο ξένο μοιάζει το ακόλουθο αρχαίο κείμενο και πόσο οικεία η νεοελληνική του απόδοση.

Μα και την αγγλική μετάφραση* να βάλεις, θα είναι πιο οικεία. Κι ούτε καν "πιο". Απλώς ακατανόητο. Το αρχαίο κείμενο είναι προσβάσιμο μόνον από λίγους. Αλλά ποιος από όσους έχουν αυτή την στιγμή την πνευματική εξουσία στον χώρο της εν Ελλάδι εκκλησίας δίνει την παραμικρή σημασία στον λαό του Θεού; Το μόνο που ενδιαφέρει είναι να είναι ο κόσμος πειθήνιος και να μη θίγει τα "παραδεδομένα". Προσκυνούμνε είδωλα, αλλά είμαστε περήφανοι που είμαστε "ορθόδοξοι".

* 2 For your arrows pierce me,
and your hand presses me down.
3 My whole body is sick because of your judgment;
I am deprived of health because of my sin.
4 For my sins overwhelm me;
like a heavy load, they are too much for me to bear.

 

[π. Μάξιμος]

Ἀγαπητέ @Γιώργος Μ. , λογικό εἶναι στά τόσα πού γνωρίζεις, νά μή γνωρίζεις καί κάποια πράγματα.
Ἡ μετάφραση ἀπό Ὀρθοδόξους Καθηγητές τῆς Π. Δ. κατά τούς Ο΄, σέ ἔκδοση τῆς Ἑ.Β.Ἑ., δέν ἔχει ὁλοκληρωθεῖ.
Οἱ μόνες ἐκδόσεις ἀπό αὐτό τό ἀνολοκλήρωτο ἔργο εἶναι τό «Προφητολόγιον» καί τό «Ψαλτήριον», μέ τήν ὅποια συμβολή τῆς Χιωτέλλη.
Περί τῆς ἐν λόγω φιλολόγου εἶχε γίνει ἀναφορά πρό 14ετίας ἐδῶ.

Ὁπότε ὁ Μιχαίας (καί ὅλα τά ὑπόλοιπα) κατά τούς Ο΄ δέν ἔχει ἐκδοθεῖ ἀκόμη.
Ἐπίσης ὁ Ψαλμός πού παραθέτεις ἔχει ἄλλη ἀρίθμηση στό Ἑβραϊκό καί προφανῶς διαφορές στό κείμενο (δέν ἔχω πρόσβαση οὔτε γνώση τῶν ἑβραϊκῶν).

 

[Γιώργος Μ.]

Μα και την αγγλική μετάφραση να βάλεις, θα είναι πιο οικεία. Κι ούτε καν "πιο". Απλώς ακατανόητο. Το αρχαίο κείμενο είναι προσβάσιμο (σε όλο το βάθος του νοήματος) μόνον από λίγους. Αλλά ποιος από όσους έχουν αυτή την στιγμή την πνευματική εξουσία στον χώρο της εν Ελλάδι εκκλησίας δίνει την παραμικρή σημασία στον λαό του Θεού; Το μόνο που ενδιαφέρει είναι να είναι ο κόσμος πειθήνιος και να μη θίγει τα "παραδεδομένα". Προσκυνούμνε είδωλα, αλλά είμαστε περήφανοι που είμαστε "ορθόδοξοι".

Αγαπητέ Νεοκλή, δυστυχώς, το θέμα ξεφεύγει.
Αλλά επειδή το σχόλιό σου είναι πάνω στο δικό μου, θα πρέπει να πω ότι δεν συμφωνώ μαζί σου.
Δεν πιστεύω ότι θα μπορούσε το υπέροχο αρχαίο κείμενο να χρησιμοποιηθεί μεταφρασμένο έτσι στη λατρεία. Ούτε ότι υπάρχει ολιγωρία της εκκλησίας, που εδώ και αιώνες τα χρησιμοποιεί ατόφυα. Τα κείμενα αποδίδουν τον εβραϊκό τρόπο έκφρασης, ο οποίος δεν ήταν περισσότερο οικείος στον χριστιανό των πρώτων αιώνων από ό,τι είναι σήμερα, άσχετα αν του ήταν πιο οικεία η γλώσσα.

Αυτό που λέω είναι οτι είναι μεγάλη ευλογία να έχουμε στα χέρια μας εργαλεία, ώστε αφενός να μελετήσουμε αφετέρου να νιώσουμε ποιητικά αυτα τα κείμενα.

 

[Γιώργος Μ.]

Ἀγαπητέ @Γιώργος Μ. , λογικό εἶναι στά τόσα πού γνωρίζεις, νά μή γνωρίζεις καί κάποια πράγματα.
Ἡ μετάφραση ἀπό Ὀρθοδόξους Καθηγητές τῆς Π. Δ. κατά τούς Ο΄, σέ ἔκδοση τῆς Ἑ.Β.Ἑ., δέν ἔχει ὁλοκληρωθεῖ.
Οἱ μόνες ἐκδόσεις ἀπό αὐτό τό ἀνολοκλήρωτο ἔργο εἶναι τό «Προφητολόγιον» καί τό «Ψαλτήριον», μέ τήν ὅποια συμβολή τῆς Χιωτέλλη.
Περί τῆς ἐν λόγω φιλολόγου εἶχε γίνει ἀναφορά πρό 14ετίας ἐδῶ.

Ὁπότε ὁ Μιχαίας (καί ὅλα τά ὑπόλοιπα) κατά τούς Ο΄ δέν ἔχει ἐκδοθεῖ ἀκόμη.
Ἐπίσης ὁ Ψαλμός πού παραθέτεις ἔχει ἄλλη ἀρίθμηση στό Ἑβραϊκό καί προφανῶς διαφορές στό κείμενο (δέν ἔχω πρόσβαση οὔτε γνώση τῶν ἑβραϊκῶν).

Έχετε δίκιο, έχω υπόψη μου τα προφητικά κείμενα και το Ψαλτήριο, και γενίκευσα μη γνωρίζοντας τα ειδικά εκδοτικά. Ωστόσο, χρησιμοποιώ ενιαία έκδοση της ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας, στην οποία προφανώς έχουν συμπληρωθεί τα υπόλοιπα κείμενα από άλλους καθηγητές εκτός των 4 (Τσάκωνας και Κωνσταντίνου).

Πάντως για τήν συμβολή της Κ. Χιωτέλλη (της οποίας έχω διαβάσει θύραθεν ποιητικές συλλογές), μπορούμε να πούμε ότι είναι καθοριστική, αφού έχει επιμεληθεί «φιλολογικά και υφολογικά» το κείμενο, δηλαδή του έδωσε την τελική του ποιητική μορφή. Η Χιωτέλλη αφιέρωσε τη ζωή της στη μελέτη της ποιητικής μετάφρασης των Εβδομήκοντα και αυτό ήθελα να αναδείξω.

Να σημειώσουμε εδώ πως η πηγή της δυσκολίας στην κατανόηση των ψαλμών (και γενικά των ποιητικών και προφητικών κειμένων της ΠΔ) είναι ότι οι Εβδομήκοντα γνωρίζουν μεν άριστα Ελληνικά, όχι όμως εξ ίσου καλά τον ελληνικό εκφραστικό τρόπο. Έτσι αποδίδουν τον εβραϊκό τρόπο και ύφος του κειμένου.

 

[π. Μάξιμος]

Ωστόσο, χρησιμοποιώ ενιαία έκδοση της ελληνικής Βιβλικής Εταιρείας, στην οποία προφανώς έχουν συμπληρωθεί τα υπόλοιπα κείμενα από άλλους καθηγητές εκτός των 4 (Τσάκωνας και Κωνσταντίνου).

Δέν εἶναι ἀπό τό κείμενο τῶν Ο΄. Τά ἔγραψα καἰ παραπάνω.

 

[domesticus]

Μα και την αγγλική μετάφραση* να βάλεις, θα είναι πιο οικεία. Κι ούτε καν "πιο". Απλώς ακατανόητο. Το αρχαίο κείμενο είναι προσβάσιμο μόνον από λίγους. Αλλά ποιος από όσους έχουν αυτή την στιγμή την πνευματική εξουσία στον χώρο της εν Ελλάδι εκκλησίας δίνει την παραμικρή σημασία στον λαό του Θεού; Το μόνο που ενδιαφέρει είναι να είναι ο κόσμος πειθήνιος και να μη θίγει τα "παραδεδομένα". Προσκυνούμνε είδωλα, αλλά είμαστε περήφανοι που είμαστε "ορθόδοξοι".

* 2 For your arrows pierce me,
and your hand presses me down.
3 My whole body is sick because of your judgment;
I am deprived of health because of my sin.
4 For my sins overwhelm me;
like a heavy load, they are too much for me to bear.

Νὰ πῶ ὅτι ἡ ἀγγλικὴ μετάφραση εἶναι προτιμότερη ἀπὸ τὴν παντελῶς ἐλεύθερη ἀπόδοση τῆς Χιωτέλλη, θὰ τὸ πῶ.

Παραθέτω τὸ κείμενο τοῦ Μιχαία στὰ ἑβραϊκά:

Ἡ φράση ποὺ μᾶς ἐνδιαφέρει ἀποτελεῖται ἀπὸ ρῆμα (κόκκινο πλαίσιο): chaphets [(khaw-fates'] ποὺ σημαίνει «ἀπολαμβάνω, εὐχαριστιέμαι» καὶ οὐσιαστικὸ (μωβ πλαίσιο): checed [(kheh'-sed] ποὺ σημαίνει «ἕλεος».

Τώρα τὸ γιατὶ ἐπέλεξε τὸ θελητὴς ἀπὸ τὸ ἐθέλω (θέλω) κατὰ τὸ ποιητὴς ἀπὸ τὸ ποιῶ, ὥστε νὰ μεταφράσει τὸ ἑβραϊκὸ ρῆμα+ἀντικείμενο, δὲν μπορῶ νὰ πῶ κάτι στὸ πλαίσιο ἑνὸς προχείρου ψαξίματος.