κ. Μπουσδέκη
Στην συζήτηση για το
Φαρισαίου φύγωμεν εκφράστηκαν απόψεις, έγιναν εκτιμήσεις και παρατέθηκαν επιχειρήματα, με βάση το βιβλικό κείμενο, την μετρική ισορροπία των στίχων, την παλαιά μουσική/χωρισμό του ύμνου (πληροφορία Γ. Αρβανίτη) και παρατηρήθηκε ότι σύμφωνα με εκείνα το τροπάριο χωρίζεται σωστά (κατά το νόημά του). Η συζήτηση αυτή, επιπέδου κατά την γνώμη μου, συνεχίστηκε και μετά το μήνυμά σας, και οι συμβολές όλων οικοδόμησαν όλους.
Αντί να προσφέρετε κάποιο νέο στοιχείο σ' αυτόν τον προβληματισμό επί του συγκεκριμένου θέματος (επιχειρήματα, παρατηρήσεις, σκέψεις, μαρτυρίες, κλπ.), κάτι το οποίο δεν σχετίζεται με τον τρόπο που θα επιλέξει ο καθείς να ψάλλει τον ύμνο (ανέφερα, "είναι στην κρίση" του καθενός), ποιείτε την νήσσαν και πετάτε πάλι την μπάλα σε ένα μεγαλύτερο, και γενικότερο γήπεδο. Την στιγμή που οι περισσότεροι συμμετέχοντες εκφραστήκαμε πολύ θετικά και ευχαριστήσαμε για την συμβολή όλων και τα αποτελέσματα αυτής της συμβολής.
Είχα αντιληφθεί βέβαια και από άλλη ανταλλαγή επιχειρημάτων που είχαμε στο παρελθόν αλλά και από 3 τουλάχιστον μηνύματα που αναρτήσατε από τότε μέχρι προχτές, ότι με τον τρόπο που κινείται η σκέψη σας δεν υπάρχει σοβαρό περιθώριο διαλόγου. Αντιθέτως, με άλλα μέλη του φόρουμ ο διάλογος προχώρησε σε αρκετά σημεία και "ξεκουνηθήκαμε" λίγο όλοι, προβληματιζόμενοι και για τις αρχικές θέσεις μας, μετά από την ανταλλαγή επιχειρημάτων.
Λέτε: "Όσους παλαιούς ψάλτες έχω ρωτήσει μέχρι τώρα, μου έχουν πει ότι οι παλαιοί τηρούσαν και τηρούν το μετρικό πρότυπο του αυτομέλου". Γνωρίζουμε τα περί της τήρησης του προτύπου και από εκεί ξεκινούμε όλοι για πολλά χρόνια, μαθητεύοντας με σεβασμό, δεν ρωτήσατε όμως φαίνεται αρκετούς, ή δεν ακούσατε, ή δεν διαβάσατε αρκετούς, παρότι διδάσκετε την ψαλτική, ή τουλάχιστον φαίνεται ότι αποκρύπτετε αυτά που ακούσατε και διαβάσατε. Σας έχω επισημάνει σε άλλη συζήτηση ότι πλείστοι κορυφαίοι πατριαρχικοί και μη πρωτοψάλτες και ψάλτες και επιφανείς μουσικοί (κεκοιμημένοι και ζώντες), σε εκτελέσεις τους (υπάρχουν πολλές ηχογραφήσεις), χειρόγραφά τους, έντυπες εκδόσεις (και εκ του πατριαρχικού τυπογραφείου κατά τον 19ο αιώνα), σε κάποιες περιπτώσεις μικροτροποποιούν την μελωδία για να χωρίσουν σωστότερα τα νοήματα του ύμνου, να αναδείξουν τον λόγο. Δεν το καταλάβατε, δεν το ψάξατε, δεν το δεχτήκατε; Δικαίωμά σας! Όπως δικό μας δικαίωμα είναι να το ψάχνουμε, να το "μετράμε", να το λαμβάνουμε υπ' όψιν μας. Ανοιχτά μυαλά πάντα!
Προσπαθήσατε τότε απελπισμένα και πέραν πάσης λογικής σκέψεως, να αντιτείνετε το ανήκουστο "επιχείρημα": "και γιατί δεν άλλαξαν και τα άλλα; Δεν μας το λέτε αυτό." Λες και ακυρώνεται η προσφορά ή η εργασία κάποιου επειδή δεν καταπιάστηκε (για τους λόγους που ίσως εκείνος γνωρίζει) με τα πάντα, επειδή δεν παρενέβη παντού!
Αυτοί λοιπόν που έκαναν τέτοιες μικροτροποποιήσεις χάριν του νοήματος (θα μπορούσα να παραθέσω σειρά γνωστότατων-κορυφαίων ονομάτων) δεν είναι "παλαιοί"; Δεν είναι παραδοσιακοί; Δεν είναι εκκλησιαστικοί μουσικοί επιφανείς; Μήπως και αυτοί "έβγαλαν αμόρφωτους και αγράμματους όλους τους μελοποιούς"; Μία φράση που την γράψατε για μένα. Ντροπή!!! Ούτε διαβάσατε επαρκώς όσα έχω γράψει σε δημοσιεύσεις μου για το θέμα ("με φειδώ, με γνώση, με συζήτηση....." και τόσα άλλα που φανερώνουν καλά την σκέψη μου), ούτε καταλάβατε, παρά μόνο γενικεύετε και αποδίδετε "ταμπέλες" στον συνομιλητή σας, προφανώς για να περιχαρακώσετε και να δικαιώσετε τις θέσεις σας. Θλιβερή τακτική, λυπάμαι που το λέω.
Και μιλάμε στο παρόν θέμα για την προσομοιακή ποίηση στις διάφορες μορφές της (στιχηρά, τροπάρια κανόνων, κ.λπ.). Γιατί για τα άλλα κ. Μπουσδέκη (ιδιόμελα) δεν αμφισβητεί κανείς σοβαρός και με ελάχιστες έστω γνώσεις ότι πρέπει να χωρίζονται κατά το νόημά τους, σύμφωνα με τα σημεία στίξης τα οποία το υπηρετούν. Εάν τυχόν είστε εσείς ένας που αμφισβητεί αυτό, τότε λυπάμαι να σας πληροφορήσω ότι όλα τα συγγράμματα, θεωρητικά, εγκύκλιοι, τυπικά, πατέρες, κλπ σας ανακαλούν στην τάξη. Εάν θέλετε ακριβείς παραπομπές, λυπάμαι, δεν θα ασχοληθώ ξανά εδώ (αλλά θα ασχοληθώ, συν Θεώ, αλλού), αναρτήθηκαν άλλωστε αρκετά στο φόρουμ, αλλά "ου με πείσεις καν με πείσεις". Αλλά για να μην εκληφθεί ως υπεκφυγή εκ μέρους μου η μη παράθεση αναλυτικών παραπομπών για όσα γράφω στην παράγραφο αυτή, αρχίστε από το "Τωρινός τρόπος του μελίζειν" κεφάλαιο του Χρυσάνθου για να δείτε πώς πρέπει να μελοποιείται ένα κείμενο και μάλιστα σύμφωνα με τον εκ Πελοποννήσου λαμπαδάριο Πέτρο. Για να μην ταλαιπωρούνται οι υπόλοιποι αναγνώστες, θα το γράψω εδώ: σύμφωνα με τα σημεία στίξης του ποιητικού κειμένου, αγαπητέ μου, ώστε να εξάγεται νόημα, να προβάλλεται ο υμνογραφικός λόγος και να "ενιζάνει" στους πιστούς.
Εάν λοιπόν το ανακαλύψετε αυτό, θα ήθελα να μας απαντήσετε στην ερώτηση: αφού τα ιδιόμελα πρέπει να μελοποιούνται κατά το νόημά τους, στα προσόμοια γιατί δεν πρέπει να γίνει -όταν είναι δυνατόν, με γνώση, με φειδώ, κλπ. ... να μην ξαναγράψω τώρα όλες τις προϋποθέσεις που πολλάκις ανέφερα για να ηρεμήσετε- κάτι τέτοιο; Δηλαδή, λίγες μικροτροποιήσεις του μέλους και των καταλήξεων, τις οποίες σας ανέφερα παραπάνω ότι κάνουν πλείστοι των σπουδαίων πρωτοψάλτων, όταν αυτό είναι δυνατό;
Μήπως έχουν άλλη λειτουργία μέσα στην λατρεία οι προσομοιακοί ύμνοι και άλλη τα ιδιόμελα; Μήπως τα δεύτερα πρέπει να κατανοούνται ενώ οι πρώτοι όχι; Εάν το ακούσω και αυτό...
Έγραψα και αλλού ότι αυτό το οποίο δεν μπορούμε να ζητήσουμε να κατανοήσουμε στην λατρεία είναι ο μυστηριακός της χαρακτήρας. Τα αναγνώσματα όμως, οι ευχές, οι ύμνοι, γράφτηκαν για να κατανοούνται, να διδάσκουν, κλπ.
Το πρόβλημα λοιπόν είναι ότι στην προσομοιακή ποίηση στις διάφορες μορφές της, το έτοιμο πλαίσιο του αυτομέλου δεσμεύει πάρα πολύ και όταν ο υμνογράφος δεν γράψει επιτυχημένα τον ύμνο ώστε τα νοήματά του να ολοκληρώνονται εκεί όπου η μελωδία κάνει εντελείς καταλήξεις (και αντίστοιχα στις υποδιαστολές ατελείς), τα νοήματα αλλιώνονται, μερικές φορές τραγικά. Και διάβαζα κάπου ότι υπήρχαν υμνογράφοι που δεν γνώριζαν μουσική, απλά εφάρμοζαν τα ρυθμοτεχνικά πρότυπα της ισοσυλλαβίας και ομοτονίας αδιακρίτως.
Σε περιπτώσεις λοιπόν προσομοιακών ύμνων που "χτυπούν" ιδιαίτερα άσχημα όταν ψάλλονται κατά το πρότυπό τους πρέπει να επιλέξει κανείς εάν θα τροποποιήσει ελαφρά την μουσική τους. Αλλά μήπως δεν διαλέγουμε όλοι μας να τροποποιήσουμε την ώρα που ψάλλουμε τόσες και τόσες γραμμές και τονισμούς που εάν τις λέγαμε ακριβώς κατά το αυτόμελο ή τον ειρμό θα σήκωνε το κεφάλι της απελπισμένα και η τελευταία αγράμματη γιαγιά του εκκλησιάσματος; Εάν δεν το δεχτούμε αυτό ειλικρινώς ως γεγονός...
Δεν θα γράψω άλλα, αν και υπάρχουν πολλά. Σας αφιερώνω μόνο το επόμενο ηχητικό. Σύμφωνα με την ταμπέλα σας και ο ψάλλων σ' αυτό (εφόσον αλλοιώνει σε πλείστες περιπτώσεις το πρότυπο των ειρμών χάριν της ανάδειξης του ορθού νοήματος των τροπαρίων) "έχει βγάλει αγράμματους και αμόρφωτους όλους τους μελοποιούς". Σύμφωνα με την δική μου άποψη προσθέτει και με το παρόν το δικό του σημαντικό λιθαράκι στην ψαλτική (μαζί με όλα τα άλλα που προσέθεσε), έχει ανοιχτό μυαλό χωρίς κολλήματα και ενώ σέβεται αυτό που έμαθε και παρέλαβε, δεν το παραδίδει άψυχο ή έστω ακαλλιέργητο στους επόμενους. Και όλα κρίνονται.
Και στο τέλος, κ. Μπουσδέκη, "ο καθείς κατά την κρίσιν του".
http://www.mediafire.com/?kd2mzqznamk
