Με κάλυψε πλήρως ο Νικόλαος (που βάσει της μουσικής του τοποθέτησης και του ζήλου του είχε κάθε λόγο να απαντήσει αλλιώς αλλά δεν το έκανε):
Είδατε τί ωραία πράγματα; Ο άνθρωπος θεώρησε ότι αδικήθηκε έστειλε μία ανοικτή επιστολή που υπερασπίζεται τον εαυτό του και εκφράζει τις απόψεις του, όμορφα, πολιτισμένα, χωρίς μεσαιωνισμούς, απαγορεύσεις και μηνύσεις.
Άσχετα αν συμφωνεί κανείς ή όχι σε όλα (γιατί αν διαφωνείς σε όλα είσαι εμπαθής), εγώ επικροτώ τέτοιου είδους συμπεριφορές. Έτσι γίνεται διάλογος
Κι εγώ, επαυξάνοντας, πιστεύω ότι άσχετα με το αν συμφωνεί κανείς με όσα λέει ο κ. Αγγελίδης (ή με όλα όσα λέει) η απάντησή του είναι δοσμένη με τεκμήρια και κυρίως με ήθος. Όπως βέβαια και οι αιτιάσεις του κ. Χατζηγιακουμή δεν είναι καθόλου εκτός του πρέποντος ήθους.
Θα έλεγα ότι το σκηνικό αυτό είναι στον αντίποδα του άλλου που παρακολουθήσαμε:
- εδώ μια νηφάλια, μη προσωπική απάντηση σε νηφάλια, μη προσωπική κριτική
- εκεί προσωπική καταφυγή στη δικαιοσύνη για μια κριτική που επιφέρει προσωπική μείωση.
Επί της ουσίας των θέσεων του κ. Αγγελίδη δεν είμαι αρμόδιος να κάνω κανένα άλλο σχόλιο. Για όσα σημειώνει όμως ο μαθητής (που τον καλωσορίζω μετά από πολύ καιρό) έχω να πω: όλα όσα λέτε για τον κ. Χατζηγιακουμή είναι σωστά και τα επαυξάνουμε. Η τελευταία σας παράγραφος όμως (αν αναφέρεται, όπως φαντάζομαι, στον κ. Αγγελίδη) περιέχει κατά τη γνώμη μου επιλεκτική, ρητορικά διαμορφωμένη και ως εκ τούτου αλλοιωμένη εικόνα της πραγματικότητας. Επειδή ως φιλόλογος μαθαίνω να διαβάζω το πνεύμα ενός κειμένου πίσω από τις γραμμές του κι επειδή το κείμενο του κυρίου Αγγελίδη έχει ένα πνεύμα το οποίο ερμηνεύω ως νηφάλια απολογητική στο φόντο μιας προσωπικής πικρίας αλλά σε πλαίσια εκκλησιαστικά και με διάθεση προσέγγισης: θα πω ότι είναι το τελείως αντίθετο από αυτό που παρουσιάζετε στην παράγραφό σας. (Εννοείται πως αν αυτό το εικονικό πρόσωπο που περιγράφετε δεν αναφέρεται στον κ. Αγγελίδη αναιρώ
όλες μου τις ακόλουθες παρατηρήσεις):
Ας πουμε οτι ειμαι γυρω στα 45 μου και γραφω μια επιστολη σε εναν ανθρωπο σαν τον Μ. Χατζηγιακουμη, ο οποιος στην ηλικια ειναι ισος με τον πατερα μου ή και μεγαλυτερος ακομα, ας πούμε καμιά εβδομηνταριά χρονών. =====>ωραία, αυτό δεν απαγορεύει σε κάποιον να γράψει επιστολή: Λέτε
Ας υποθέσουμε ακομη οτι στην επιστολη μου δε σεβομαι την ηλικία του άλλου, δε σεβομαι τη θεση του, το τυχον ιερατικό του σχημα, την επιστημονική προσφορα του, το οτι εχει κανει οχι μια αλλα τρεις κριτικές εκδόσεις μουσικων συγγραμμάτων και πολλες άλλες επιστημονικες μελετες, οτι το έργο του ειναι διεθνως αναγνωρισμενο και πρωτοτυπο στο μεγαλύτερο μέρος του, ότι εχει φάει με το κουτάλι τα μουσικα χειρογραφα =====>πώς ορίζετε τον σεβασμό; Ηλικία, ιερατικό σχήμα, επιστημονική προσφορά είναι δεδομένα που αμφισβητούνται (που δεν τα σέβεσαι) όταν δημοσιεύεις μια επιστολή προς απάντηση;
Ας υποθέσουμε επισης οτι γραφω την επιστολη μου σε αυστηρό και ελεγκτικο τονο =====>προσωπική σας εκτίμηση, διαφωνώ αλλά σεβαστή
με μια ακατάσχετη φλυαρια =====>προσωπική σας εκτίμηση, διαφωνώ αλλά σεβαστή
οτι [Β]υποθέτω[/Β] και συμπεραινω πως καποιες παρατηρησεις του συνομιλητη μου με αφορούν αμεσα και αναφερονται στο πρόσωπό μου =====>αυτή που ερμηνεύεται έτσι είναι η παρατήρηση: «την οποία ποδηγετούν και διδάσκουν κοσμικοί ψάλτες». Σε ποιον άλλον μπορεί να αναφέρεται;
αλλα οτι στην ουσία δεν απανταω σε τιποτε απο όσα λεει ο άλλος γιατι πολυ απλά δεν καταλαβαίνω τι γραφει ο αλλος! =====>μα απαντάει σε ένα προς ένα και με αρίθμηση
Ερμηνεύω ως αρνητικά ακομη και τα θετικά ή ουδέτερα σχόλιά του =====>κάποιο παράδειγμα;
γραφω με πολυ συναισθηματισμό, για πραματα άσχετα με το προκειμενο θεμα, για πραματα που δεν εχει πει ο αλλος, αλλα που υποθέτω εγω οτι εννοει =====>προσωπική σας εκτίμηση, διαφωνώ αλλά σεβαστή
ξεφεύγω απο την επιστημονικη προσέγγιση του θεματος =====>προσωπική σας εκτίμηση, διαφωνώ αλλά σεβαστή
εχω ύφος διδασκαλικο απευθυνομενος σε εναν τετοιο “συνομιλητη” =====>προσωπική σας εκτίμηση, διαφωνώ αλλά σεβαστή (βλ. και παρακάτω)
του αναφερω ιστορικες πληροφοριες που εκείνος τις εχει ηδη σημειωσει προ πολλού στα συγγράμματά του =====>η επιστήμη δεν λαμβάνει υποψη τα προηγούμενα πορίσματα; Ή μήπως ο κ. Αγγελίδης τα παρουσιάζει ως δικά του;
κανω μάθημα για το τι περιέχουν τα χειρογραφα σε αυτόν που μελεταει χειρογραφα προτού εγω μάθω την αλφαβήτα! =====>υπάρχουν διάφορες οπτικές γωνίες να δει κανείς τα χειρόγραφα. Το ότι ασχολήθηκε ο κ. Χατζηγιακουμής δεν σημαίνει πως κανείς άλλος δεν πρέπει να ασχοληθεί με αυτά.
Στο τελος του δινω και πνευματικες και ηθικες συμβουλες! =====>κάποιο παράδειγμα;
Παραλληλα τον ειρωνευομαι, τον σνομπαρω, ή ακομα και τον προκαλώ =====>κάποιο παράδειγμα;
τσιμπολογάω απο το κείμενό του διαφορες μικρες φρασεις και λεξεις και τις συνδεω, αλλου παραλειποντας και αλλου προσθέτοντας λεξεις, αλλοιωνοντας λιγο πολυ το νόημα, και παρουσιαζοντας αλλο νοημα απο το πραγματικο =====>κάποιο παράδειγμα;
Τέλος τον κατηγορώ ως αδικο, οτι κατακρινει, οτι υπερβαινει τα ορια, οτι προσβάλλει τους αλλους =====>κάποιο παράδειγμα;
και συναμα εκφράζομαι υποτιμητικα για το εργο του και για το προσωπο του =====>κάποιο παράδειγμα;
Υπάρχουν δύο λανθάνοντα και δυστυχώς λανθασμένα (κατ’ εμέ) επιχειρήματα πίσω από τα γραφόμενά σας, τα οποία αναφέρονται όχι στην λογική, αλλά στο ήθος και συγκεκριμένα στην διαφορά ισχύος των εμπλεκομένων προσώπων:
α) πώς μπορείς να απαντάς σε κάποιον τόσο μεγάλο;
β) αν κάποιος ασχοληθεί επιστημονικά με ένα θέμα το θέμα αυτό κλειδώνει.
Ειδικά εκείνο το επιχείρημα με την «οσφύ» και τη «μήτρα» δεν το καταλαβαίνω καθόλου ειλικρινά (εν ολίγοις μεταφράζεται: «όταν εκείνος έκανε τις έρευνές του εσύ δεν είχες γεννηθεί»). Όλοι κάποια στιγμή γεννιόμαστε, όμως. Αυτό δεν μας κάνει κατώτερους από τους προηγούμενους. Κι ο Αϊνστάιν δεν είχε γεννηθεί όταν άλλοι έκαναν έρευνες στα Μαθηματικά. Αυτό σημαίνει ότι δεν δικαιούται να κάνει έρευνα; Εγώ είμαι σίγουρος ότι ο κ. Χατζηγιακουμής θα ήταν πολύ χαρούμενος που άλλοι «εισήλθαν στον κόπο του» (εννοείται χωρίς να τον ιδιοποιούνται), γιατί έτσι προχωράει η επιστήμη. (Είμαι επίσης σίγουρος ότι ο κ. Χατζηγιακουμής, επειδή είναι πραγματικά μεγάλος, μπορεί και να μην ήθελε καν να ανοίξει αυτή συζήτηση γύρω από το όνομά του).
Κάτι ακόμα: το ότι σας μπαίνω συχνά πυκνά στο μάτι σαν αλογόμυγα δεν σημαίνει ότι υιοθετώ αυτά που πρεσβεύει ο κ. Αγγελίδης ή κ. Κωνσταντίνου ή ο Βασιλικός κλπ κλπ. Προοσωπικά έχω εκφράσει στο παρελθόν θαυμασμό για τη χορωδία του κ. Αγγελίδη, ειδικά όπως εμφανίστηκε στο Μέγαρο, αλλά δεν μου αρέσει ο τρόπος που ψάλλουν οι Βατοπαιδινοί πατέρες. Η χορωδία Τρόπος είναι πολύ καλύτερη, κατά τη γνώμη μου, χωρίς να είναι και άμοιρη ησυχαστικού τρόπου. Αλλά ψάλλουν πατέρες εδώ, ό, τι κι αν είναι, από όποιον κι αν διδάχτηκαν. (Κι αυτοί κάποια υπακοή έκαναν). Το σέβομαι. Το αποδέχομαι. Προτιμώ τους Δανιηλαίους, αλλά το αποδέχομαι.
Αλλά αυτή η έστω μικρή απαρέσκεια
δεν είναι αρκετή για να με κάνει να αγνοώ ό, τι θετικό έχει συντελεστεί. Δέχομαι ότι αυτό είναι μέρος της «τετράγωνης» λογικής μου, όπως κάπου πριν (καλοπροαίρετα) αναφέρθηκε, αλλά εξίσου «τετράγωνη» βλέπω τη λογική της ισοπέδωσης: Αφού απαντάς στον κ. Χατζηγιακουμή, ό, τι κι αν πεις είναι θράσος. Αφού δίδαξες να ψάλουν έτσι, ό,τι κι αν ψάλουν είναι εκτός παραδόσεως. Αφού είσαι του Καρά, ότι κι αν έχεις κάνει είναι άχρηστο. Δεν είναι έτσι νομίζω τα πράγματα, συνάδελφοι.
Προσωπικά, προσπαθώ να φανταστώ πόσο καλύτερη θα έπρεπε να ήταν μια απάντηση του κ. Αγγελίδη για να μην ενοχλήσει. Δεν μπορώ να βρω.
Κάτι τελευταίο. Προσέξαμε όλοι πώς υπογράφει ο κ. Αγγελίδης. Εκείνο το «Δάσκαλος της ψαλτικής τέχνης» (μόνο αυτό όμως) θα μπορούσε κατά τη γνώμη μου να λείπει. Αλλά αμέσως παραπάνω λέει κάτι που δεν μας έκανε ενύπωση.
Ο Θεός και οι άνθρωποι ας συγχωρέσουν τα ανθρώπινα λάθη και τις αδυναμίες. Καλό παράδεισο να έχουμε όλοι, κοσμικοί και μοναχοί ψάλτες.
Δεν είναι παράδοξο ότι δεν μας έκανε εντύπωση αυτό, αφού είναι μέσα στη φύση μας των ανθρώπων (άλλωστε γι’ αυτό είμαστε στην εκκλησία, για να τη μεταμορφώσουμε αυτή τη φύση):
α) αν έχουμε δίπλα δίπλα το καλό και το κακό να μας κάνει εντύπωση μόνο το κακό
β) το «πιθανόν» κακό να το ερμηνεύουμε ως «σίγουρα» κακό
γ) αν έχουμε εξ ορισμού αρνητική στάση για το Α να έχουμε όμοια αρνητική στάση για οτιδήποτε, έστω και έμμεσα, σχετίζεται με το Α.
Αυτά και συχωρέστε με.
(Κι εσένα μαθητή, δεν ήθελα να σε στενοχωρήσω. Το έχεις μάλλον καταλάβει ενάμιση χρόνο μετά....).