Πριν δημιουργηθεί ένα εγχειρίδιο εξήγησης με βάση τα μέχρι στιγμής δεδομένα πρέπει να χαράξουμε μία στρατηγική.
Καταρχήν, αισθάνομαι ότι οι ενδιαφερόμενοι (λίγοι ή πολλοί δε μας νοιάζει) βλέπουμε το φόρουμ και ως ένα είδους ανοιχτού ηλεκτρονικού πανεπιστημίου με έντονο τον αλληλοδιδακτικό χαρακτήρα. Επομένως, αν όλοι συνεισφέρουμε σε πληροφορίες και όλοι θα ωφεληθούμε γνωστικά, αλλά θα δημιουργήσουμε και μία βάση πάνω στην οποία μπορεί να δημιουργηθεί κάτι. Οι έχοντες γνώσεις παλαιογραφίας έχουν το δικαίωμα της ελεύθερης επιλογής για το αν θα συμμετέχουν ή όχι, δε νομίζω όμως ότι πρέπει να κατηγορηθούν αν αυτό δε συμβεί, προσωπικά θεωρώ ότι έχουν πολλούς λόγους για κάτι τέτοιο.
Για αρχή λοιπό να επιμείνω για άλλη μια φορά στην σπουδαιότητα της έρευνας για την εύρεση της "Κλείδας" του Κηλτζανίδη. Αφού δείτε πληροφορίες στα θέματα εδώ:
http://analogion.com/forum/showthread.php?p=63443&highlight=%CA%EB%E5%DF%E4%E1#post63443
http://analogion.com/forum/showthread.php?t=12057&highlight=%CA%EB%E5%DF%E4%E1
να επισημάνω δυο-τρία βασικά σημεία.
1.Από τις πληροφορίες που έχουμε, το βιβλίο "Η κλεις της καθ' ημάς εκκλησιαστικής μουσικής ή Οδηγός" ήταν ογκωδέστατο, γεγονός το οποίο με κάνει να σκέφτομαι ότι δύσκολα υπήρχε κι άλλο αντίτυπο, αν και τα στοιχεία δείχνουν ότι πολύ πιθανόν να υπάρχουν ακόμη δύο τουλάχιστον αντίγραφα, όπως θα δούμε παρακάτω.
2.Το βιβλίο αυτό βραβεύτηκε από τη Μουσική Επιτροπή της εν Αθήναις Δ΄ Ολυμπιακής Έκθεσης με Χρυσό Αριστείο. Ερωτήματα: α)Η επιτροπή αυτή κράτησε αντίτυπο ή δεδομένου του όγκου του και μη ύπαρξης αντιγράφου εστάλη πίσω στον συγγραφέα; β)Ποια χρονολογία έγινε και υπάρχουν άλλες πληροφορίες για τα έργα και την τύχη τους σε παρόμοιες Ολυμπιακές Εκθέσεις;(εδώ
http://www.stias.gr/home.php?id=18&kodikos=7 αναφέρει ότι και έργα του Σιγάλα είχαν βραβευθεί τόσο από τη Μουσική Επιτροπή της Εκθέσεως της Δ΄ Ολυμπιακής περιόδου, όσο και από τους Ελλανοδίκες της Γ' Ολυμπιακής Εκθέσεως το 1875 με αργυρό αριστείο Α΄ βαθμού). Άρα υπάρχει η αναγκαιότητα έρευνας για το αρχείο των Ολυμπιακών Εκθέσεων, αν και που υπάρχει κλπ.
3.Ο πρωτέκδικος Παπαδόπουλος αναφέρει το 1904 ότι ο "εν Οδησσώ ζάμπλουτος ομογενής Γρηγόριος ο Μαρασλής, ανέλαβε την έκδοσιν αυτού ήτις άρχεται προσεχώς". Αν λοιπόν πριν το 1904 που εξέδωσε την "Ιστορική Επισκόπηση" ο Παπαδόπουλος αναφέρει ότι άρχεται η έκδοση, πολύ πιθανόν να υπάρχει και άλλο αντίγραφο, εκτός από αυτό που αναφέρει ο Βουδούρης ότι χάθηκε από το γραφείο του Νηλέως το 1915. Εκτός κι αν πρόκειται για το ίδιο αντίγραφο δεδομένου ότι ο Νηλέας ως μαθητής του Κηλτζανίδη (που είχε πεθάνει ήδη +1896) είχε αναλάβει την επιμέλεια της έκδοσης. Αυτά βέβαια είναι υποθέσεις, σημασία έχει ότι η έκδοση δεν έγινε "προ προκληθεισών διαφωνιών". Ενώ ο Μαρασλής δηλαδή είχε προγραμματίσει να το εκδώσει στη σειρά "Μαράσλειος Βιβλιοθήκη", επήλθαν διαφωνίες (βλέπε συνημμένο Ψάχου). Ατυχές πάντως ήταν και το γεγονός ότι ο Μαρασλής πέθανε το 1907.
4.Με βάση όλες τις ενδείξεις η "Κλείδα" ή τουλάχιστον ένα αντίγραφό της κατέληξε στον Ψάχο.Ο Βουδούρης αναφέρει ότι ο συνεργάτης του Ψάχου φυσικομαθηματικός και μουσικός στο Ωδείο του, Σταύρος Βραχάμης-στη φωτογραφία με τον Καρά-, επισκέφθηκε το 1915 τον 68χρονο Νηλέα και δύο χρόνια μετά την επίσκεψή του ο Ψάχος δημοσίευσε ότι είχε στα χέρια του την "Κλείδα"(βλέπε συνημμένο Βουδούρη-Μουσικολογικά Β΄). Δεδομένου της σχέσης του Βραχάμη με τον Ψάχο:
http://www.musipedia.gr/wiki/Βραχάμης_Σταύρος ο Βουδούρης υπονοεί ότι η "Κλείδα" που είχε στην κατοχή του ο Νηλέας κλάπηκε από τον Βραχάμη και εδώθη στον Ψάχο. Όμως ο Ψάχος όπως γράφει το 1917 στην Παρασημαντική του όχι μόνο είχε την "Κλείδα" ήδη από παλιά στην κατοχή του, αλλά ήταν και υπεύθυνος για την επιμέλεια έκδοσης της από τον Μαρασλή(βλέπε συνημμένο Ψάχου). Άρα μπορεί να υπάρχει ένα ακόμη αντίγραφο που έχει ο Βραχάμης, πράγμα διόλου απίθανο γιατί η "Κλείδα" εκτός από παλαιογραφικού ενδιαφέροντος στοιχεία, είχε και πολλά στοιχεία για τον καθορισμό των τονιαίων διαστημάτων, κάτι με το οποίο ασχολούταν τόσο ο Νηλέας (βλέπε συνημμένο Βουδούρη), όσο και ο Βραχάμης (μαζί με τον Ψάχο, αλλά και με τον Καρά αργότερα).
5.Το αρχείο του Ψάχου το έχει η Πέργαμος, όχι όμως ολόκληρο όπως διαπίστωσα. Πριν το αγοράσει το Τμήμα Μουσικών Σπουδών πρέπει να λεηλατήθηκε κατά κόρον. Πολλά δε βιβλία και χειρόγραφα κατέληξαν στα παλαιοβιβλιοπωλεία της Αθήνας και αργότερα σε ιδιωτικές συλλογές (συγκεκριμένα είδα βιβλίο αντίγραφο της Τεχνολογίας του Κώνστα, από μαθητή του, του 1818 από το οποίο λείπει μία σελίδα,η οποία χρησιμοποιήθηκε από τον Ψάχο στην Παρασημαντική του).
Πάντως το 1936 ο Ψάχος προσπάθησε ανεπιτυχώς να πουλήσει το αρχείο του, όπως φαίνεται και από το συνημμένο (εφημερίδα "Ιεροψαλτικόν Βήμα").
Οι μέχρι στιγμής πληροφορίες που έχουμε οδηγούν στα εξής συμπεράσματα:
Σίγουρα ένα αντίγραφο υπάρχει στη συλλογή Ψάχου, η οποία αγοράσθηκε από την Πέργαμο λεηλατημένη. Άρα βρίσκεται είτε στην Πέργαμο, είτε σε κάποιο παλαιοβιβλιοπωλείο ή ιδιωτική συλλογή.
Ένα αντίγραφο πιθανόν να υπάρχει στην Δ΄Ολυμπιακή Έκθεση, αν έχει κρατηθεί αρχείο έργων.
Αν το βιβλίο που είχε ο Ψάχος προς επιμέλεια για έκδοση από το Μαρασλή, είναι άλλο από αυτό που έχασε ο Νηλέας μετά την επίσκεψη Βραχάμη, πολύ πιθανόν να υπάρχει ένα ακόμη αντίγραφο στη βιβλιοθήκη Βραχάμη ή στη βιβλιοθήκη του συνεργάτη του Καρά (λέτε αυτό να ήταν η τυχαία χειρονομία
.
Υ.Γ.Πάντως μιας και περί "Κλείδας" ο λόγος, καλό θα είναι σε αυτό το θέμα:
http://analogion.com/forum/showthread.php?t=4910&highlight=%CA%EB%E5%DF%E4%E1 να διαγραφεί αυτή η έννοια. Όμως το ντούπλεξ Δοξαστάριο που έχει ανεβάσει εκεί ο Χάρης, από τη ΜΜΒ, μαζί με την Παρασημαντική του Ψάχου και τη Συμβολή του Βαμβουδάκη, ίσως είναι μία καλή αρχή για εισαγωγή στην παλαιογραφική έρευνα.
