Απόστιχα εορτάσιμου όρθρου Σαββάτου

P

pransot

Πράντζος Σωτήρης
Πηγαίνοντας σήμερα στην εκκλησία άκουγα την ακολουθία από την Ι. Μ. Πετράκη. Η Αγία Ευφροσύνη (25/9) έχει εορτάσιμη ακολουθία (δοξαστικά στον εσπερινό), άρα δεν είχαμε νεκρώσιμο όρθρο Σαββάτου, αλλά καθημερινή με «Θεός Κύριος» κ.τ.λ. Παραξενεύτηκα όμως γιατί στα Απόστιχα των Αίνων είπαν τα του Θεοφάνους «Βασιλικώς μοι υπέγραψας…). Σύμφωνα με την Παρακλητική έπρεπε να ψαλούν τα πρώτα που σε περίπτωση νεκρώσιμου όρθρου θα λέγονταν ως στιχηρά των Αίνων. Ξεφυλλίζοντας μετά την Παρακλητική της ΑΔ παρατήρησα τα εξής:
Στους πρώτους 6 ήχους τα πρώτα επιγράφονται: «Απόστιχα των Αίνων. Μαρτυρικά». Στο βαρύ και τον πλΔ’ επιγράφονται «Στιχηρά των Αίνων». Κοιτάζοντας τώρα το βράδυ στο σπίτι την Παρακλητική εκδόσεων Β. Ρηγοπούλου (τα αναφέρει σε όλους τους ήχους «Στιχηρά των αίνων. Μαρτυρικά») διαπίστωσα την εξής διάταξη για τον κάθε ήχο:
Α’ 4 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο
Β’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο
Γ’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο
Δ’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο , Δόξα... Νεκρώσιμο, Και νυν… Θεοτοκίο
πλΑ’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα.. Και νυν… Θεοτοκίο
πλΒ’ 4 μαρτυρικά, Δόξα.. Και νυν… Θεοτοκίο (*)
Βαρύς 4 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο
πλΔ’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο

Παρατηρήσεις-Απορίες
1. Στους ήχους Α’, Δ΄, πλΒ’, Βαρύ έχουμε συνολικά 6 τροπάρια, ενώ στους άλλους 5.
2. Όταν έχουμε 5 τροπάρια στους αίνους ξεκινούμε από το στίχο: «Αινείτε τον Θεόν εν τοις αγίοις αυτού…»;
3. Το Θεοτοκίο του πλΒ είναι ένα μεγάλο υπέροχο τροπάριο που όμως με το ζόρι μπόρεσα να βρω τη θεομητορική αναφορά. Στην αρχή δεν είδα την επιγραφή Θεοτοκίο και νόμιζα ότι είναι μαρτυρικό. Στη συνέχεια είδα ότι είναι και νεκρώσιμο, έχοντας αναφορά και στο σταυρό! Π
4. Τελικά υπάρχει κάποια διαφοροποίηση ως προς το τυπικό της ακολουθίας του Σαββάτου από ήχο σε ήχο ή πρόκειται για τυπογραφικές αβλεψίες και προφανώς λάθος επιλογή των ψαλτών στην Ι. Μ. Πετράκη; Υποθέτω το δεύτερο, αλλά ήθελα να μοιραστώ μαζί σας τον προβληματισμό μου και τη μικροέρευνα που έκανα, μήπως βγουν χρήσιμα συμπεράσματα.
 
Last edited:

Σωτήρη,
Τί νά ποῦμε...;;;
Ἔπρεπε νά ἀνοίξεις τό Σ(ύστημα) Τ(υπικοῦ) σσ. 107-117.
Καί τά Δίπτυχα στίς Γενικές Τυπικές Διατάξεις, ὅπου σήμερα παραπέμπουν.

Βασικά πρέπει νά ξέρεις ὅτι ἡ Παρακλητική εἰς τούς τέσσαρας κυρίους ἤχους (α΄, β΄, γ΄ καί δ΄) διά τήν Παρασκευήν ἑσπέρας καί Σάββατον πρωΐ διαλαμβάνει τήν τάξιν τοῦ Σαββάτου μέ Θεός Κύριος καί εἰς τούς τέσσαρας πλαγίους τήν τάξιν τοῦ Σαββάτου μέ ᾿Αλληλούια.

Τά Δίπτυχα στό· Αἱ ἀκολουθίαι τοῦ Σαββάτου μετὰ τοῦ «Θεὸς Κύριος» γράφουν:
§42. Μὴ λεγομένης μεγάλης δοξολογίας, ψάλλονται, ἐὰν ὑπάρχουν, οἱ αἶνοι τοῦ Μηναίου μετὰ τοῦ Δόξα, Καὶ νῦν, αὐτῶν· εἰ δὲ μή, ἀναγινώσκονται οἱ τρεῖς ψαλμοὶ τῶν αἴνων μὲ ἁπλοῦν Δόξα, Καὶ νῦν. Εἶτα «Σοὶ δόξα πρέπει» καὶ ἡ δοξολογία χῦμα. Εἰς τὰ ἀπόστιχα ψάλλονται τὰ τοῦ Μηναίου ἄν ἔχῃ· εἰ δ᾿ ἄλλως, λέγονται τὰ τῆς Παρακλητικῆς μαρτυρικὰ 3 (ἂν ὑπάρχουν 4 μαρτυρικά, καταλιμπάνομεν τὸ α΄, ἀλλ᾿ εἰς τὸν βαρὺν ἦχον καταλιμπάνομεν τὸ δ΄), καὶ ἓν νεκρώσιμον ἰδιόμελον. Δόξα, Καὶ νῦν, τὰ τοῦ Μηναίου, ἂν ὑπάρχουν· εἰ δὲ μή, Δόξα, Καὶ νῦν, τὸ θεοτοκίον τὸ μετὰ τὰ μαρτυρικὰ τῆς Παρακλητικῆς. Τὰ δὲ νεκρώσιμα προσόμοια τοῦ Θεοφάνους παραλείπονται.
Click to expand...

Πάντως, εἴθε, τοῦ Θεοῦ εὐδοκοῦντος, νά ἐκδοθῇ διωρθωμένη καί συμπεπληρωμένη Παρακλητική, προβλέπουσα δύο διαγράμματα τῆς ἀκολουθίας τοῦ Σαββάτου, εἰς ὅλους τούς ἤχους, ὅταν ψάλλεται μέ Θεός Κύριος καί ὅταν ψάλλεται μέ ᾿Αλληλούια, κατά τήν εὐχήν, ὑπόδειξιν καί ἐπιθυμίαν τῶν ἀειμνήστων π. Γεωργίου Ρήγα καί Γ. Μπεκατώρου.


 
π. Μάξιμος said:
Σωτήρη,
Τί νά ποῦμε...;;;
Ἔπρεπε νά ἀνοίξεις τό Σ(ύστημα) Τ(υπικοῦ) σσ. 107-117.
Καί τά Δίπτυχα στίς Γενικές Τυπικές Διατάξεις, ὅπου σήμερα παραπέμπουν.
Click to expand...

Συγγνώμη, πάτερ, δεν έχω κανένα από τα δύο, στο ναό μου έχουμε το του Παπαχρήστου.

Βασικά πρέπει νά ξέρεις ὅτι ἡ Παρακλητική εἰς τούς τέσσαρας κυρίους ἤχους (α΄, β΄, γ΄ καί δ΄) διά τήν Παρασκευήν ἑσπέρας καί Σάββατον πρωΐ διαλαμβάνει τήν τάξιν τοῦ Σαββάτου μέ Θεός Κύριος καί εἰς τούς τέσσαρας πλαγίους τήν τάξιν τοῦ Σαββάτου μέ ᾿Αλληλούια.
Click to expand...
Αυτό αλήθεια πρώτη φορά το βλέπω, αν και ψάλλω ανελλιπώς όλα τα Σάββατα εδώ και 3 χρόνια. Αυτό ισχύει8 ανεξαρτήτως εορταζομένων ή μη αγίων;
 
pransot said:
Συγγνώμη, πάτερ, δεν έχω κανένα από τα δύο, στο ναό μου έχουμε το του Παπαχρήστου.
Click to expand...
Δέν μοῦ ἀκούγεται αὐτό καλά γιά ἕναν Θεσσαλονικιό.
Πάντως ἐδῶ πρέπει νά παραπέμπουμε σέ βιβλιογραφία (πού ὑποθέτουμε ὅτι εἶναι κοινή) καί δέν εἶναι δυνατόν νά ἀντιγράφουμε ὁλόκληρες σελίδες.

pransot said:

Αυτό αλήθεια πρώτη φορά το βλέπω, αν και ψάλλω ανελλιπώς όλα τα Σάββατα εδώ και 3 χρόνια.
Click to expand...
Αὐτό φαίνεται περισσότερο στά ἀπόστχα τοῦ ἑσπερινοῦ. Δές τό θέμα: Εσπερινός Παρασκευής - Απόστιχα, πού λησμόνησα χθές νά τό μνημονεύσω.
Ἀλλά καί στούς ὄρθρους, ὅταν τά μαρτυρικά τά χαρακτηρίζει ἀπόστιχα. Παραθέτει βέβαια καί τά νεκρώσιμα ἀπόστιχα γιά τίς περιπτώσεις μέ Ἀλληλούια.
Πάντως, ἡ ἀλήθεια εἶναι ὅτι χρειάζεται ἐξειδίκευση καί (ἐπι)λύση δίκην προβλημάτων γιά τήν χρησιμοποίηση τῆς Παρακλητικῆς τά Σάββατα, ἀναλόγως τοῦ ἤχου τῆς ἑβδομάδος (ἐνορδίνου) καί τοῦ τί προβλέπει τό Μηναῖον γιά τήν συγκεκριμένη ἡμέρα.

pransot said:

Αυτό ισχύει ανεξαρτήτως εορταζομένων ή μη αγίων;
Click to expand...

Ἰσχύει γιά «τά ψαλτέα τῆς Παρακλητικῆς ἐν τοῖς μή ἑορτασίμοις Σάββασι» κατά τήν περισπούδαστον μελέτην στήν ἔκδοση «ΤΑΞΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ» τοῦ ἀειμνήστου τυπικολόγου Γ. Μπεκατώρου, πού δικαίως τήν ἀναζητᾶ ὁ Παναγιώτης.
Ἀλλά καί τό ΣΤ εἶναι κατατοπιστικότατο καί πλῆρες. Ἄλλωστε συνεργασία τοῦ π. Κωνσταντίνου μέ τόν μακαριστό ἔχει γραφεῖ ἀπό τόν κ. Γιαννόπουλο σέ ἄλλο θέμα, πάλι Σαββάτου, πού πάλι ἐσύ εἶχες θέσει. Δές ἐδῶ, ὅπου πάλι ἀναφέρεται ἡ σχετική βιβλιογραφία.
Παρομοίως καί οἱ Γενικές Τυπικές διατάξεις τῶν Διπτύχων, πού εἶναι σημαντικότατη προϋπόθεση γιά τήν διεξαγωγή τῶν ἐπιμέρους ἀκολουθιῶν τοῦ ἔτους.


 
και πάλι ευχαριστώ. Αυτά που γνώριζα και εφαρμόζω είναι αυτά που αναφέρονται στα Δίπτυχα (που τώρα συμβουλεύτηκα). Το μόνο που δεν ήξερα είναι το ότι παραλείπεται ένα τροπάριο όταν είναι συνολικά 5. Επίσης δεν είχα ιδέα για το ότι υπάρχει διαφορά σε κυρίους και πλαγίους ήχους, κάτι το οποίο δεν υπάρχει ούτε στα δίπτυχα ή την παρακλητική και ακόμη δεν κατάλαβα πώς και αν λειτουργεί.
 
pransot said:
Επίσης δεν είχα ιδέα για το ότι υπάρχει διαφορά σε κυρίους και πλαγίους ήχους, κάτι το οποίο δεν υπάρχει ούτε στα δίπτυχα ή την παρακλητική και ακόμη δεν κατάλαβα πώς και αν λειτουργεί.
Click to expand...
Γιά διαφορά ἤχων (κυρίων καί πλαγίων) στήν Παρακλητική δές· Γ. Ρήγα, Ζητήματα Τυπικοῦ (ΖΤ), σ. 137.
Ἄν δέν κατάλαβες, δέν μπορῶ νά κάνω κάτι ἄλλο. Φαίνεται πώς δέν διάβασες τό προηγούμενο μήνυμά μου. Οὔτε τά Δίπτυχα διάβασες, οὔτε τήν Παρακλητική ἔχεις παρατηρήσει, ἄν καί λές πώς ψάλλεις τά Σάββατα.
Ἑσπερινό Παρασκευή ἀπόγευμα ψάλλεις; Τά ἀπόστιχα εἶναι τά ἴδια στούς κυρίους καί στούς πλαγίους;
Στόν ὄρθρο τά ὑμνολογικά καθίσματα εἶναι τά ἴδια στούς κυρίους καί στούς πλαγίους;

Στά Δίπτυχα (2010) τρεῖς φορές γίνεται ἀναφορά: 1) σ. 42 § 33 [εἰς τοὺς πλαγίους ἤχους λέγονται ...] 2) σ. 44 § 45 (εἰς τοὺς κυρίους ἤχους τὰ μαρτυρικὰ ...) 3) σ. 44 § 45 (εἰς τοὺς κυρίους ἤχους μαρτυρικὸν ...).

Ὅλα «λειτουργοῦν»... ἀρκεῖ νά γνωρίζουμε τυπικό καί νά διαβάζουμε. Ἀλλά τί λέω; Τό θέμα πού ἔθεσες εἶναι ἀναφορά σέ Μονή μέ ραδιοφωνική ἐμβέλεια σχεδόν παγκόσμια...

 
Last edited:

Θὰ ἤθελα ταπεινὰ νὰ παρατηρήσω καὶ ἐπειδὴ ἀναφέρθηκε εὐγενῶς ἀπὸ τὸν π. Μάξιμο τὸ ὄνομά μου (ὄχι νὰ συνεισφέρω παρὰ πάνω ἀπὸ ὅτι εἶπε ὁ π. Μάξιμος):

pransot said:
Πηγαίνοντας σήμερα στην εκκλησία άκουγα την ακολουθία από την Ι. Μ. Πετράκη. Η Αγία Ευφροσύνη (25/9) έχει εορτάσιμη ακολουθία (δοξαστικά στον εσπερινό), άρα δεν είχαμε νεκρώσιμο όρθρο Σαββάτου, αλλά καθημερινή με «Θεός Κύριος» κ.τ.λ.
Click to expand...

Ἐδὼ ὑπάρχουν μερικὰ λάθη: ἑορτάσιμη ἀκολουθία, καὶ καθημερινὴ μὲ Θεός Κύριος.

Ἡ Ἁγία Εὐφροσύνη εἶναι μὴ ἑορταζομένη Ἁγία, καὶ ὄχι ἑορταζομένη παρότι ἔχει δοξαστικό. Ἐπίσης ἡ ἀκολουθία δὲν εἶναι «καθημερινὴ μὲ Θεὸς Κύριος», ἀλλὰ Σαββάτου μὲ Θεὸς Κύριος. Θὰ ψαλλεῖ Θεὸς Κύριος καὶ ὄχι Ἀλληλούϊα, ἐπειδὴ ἡ Ἁγία ἔχει δοξαστικόν.

φιλικά,
Π.

π. Μάξιμος said:
Ἰσχύει γιά «τά ψαλτέα τῆς Παρακλητικῆς ἐν τοῖς μή ἑορτασίμοις Σάββασι» κατά τήν περισπούδαστον μελέτην στήν ἔκδοση «ΤΑΞΙΣ ΤΩΝ ΙΕΡΩΝ ΑΚΟΛΟΥΘΙΩΝ ΤΟΥ ΣΑΒΒΑΤΟΥ» τοῦ ἀειμνήστου τυπικολόγου Γ. Μπεκατώρου, πού δικαίως τήν ἀναζητᾶ ὁ Παναγιώτης.
Click to expand...

Υ.Γ. π. Μάξιμε, τὸ ἔχω τὸ ΤΣ, μοῦ τὸ εἴχε συστήσει ὁ κ. Διονύσιος Μπιλάλης ὅταν εἴχα πρωτοαρχίσει νὰ γράφω τὸ βιβλίο μου, καὶ εἶναι στὶς ἀναφορὲς τοῦ ΤΟΕ καὶ τὸ ἔχω χρησιμοποιήσει. Ἀναφέρομαι ἐδώ γιὰ νὰ μάθω ἂν ἔχει πνευματικὰ δικαιώματα τὸ βιβλίο. Εὐλογεῖτε.
 
pransot said:
Α’ 4 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο
Β’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο
Γ’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο
Δ’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο , Δόξα... Νεκρώσιμο, Και νυν… Θεοτοκίο
πλΑ’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα.. Και νυν… Θεοτοκίο
πλΒ’ 4 μαρτυρικά, Δόξα.. Και νυν… Θεοτοκίο (*)
Βαρύς 4 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο
πλΔ’ 3 μαρτυρικά, 1 νεκρώσιμο, Δόξα… Και νυν… Θεοτοκίο
Click to expand...
Σήμερα, Σάββατο πλΒ, είχε 4 μαρτυρικά και κανένα νεκρώσιμο. Τι στίχο έπρεπε να πούμε πριν το 4ο μαρτυρικό; Λογικά έπρεπε να είναι νεκρώσιμο με στίχο "Αι ψυχαί αυτών..."
 
pransot said:
Σήμερα, Σάββατο πλΒ, είχε 4 μαρτυρικά και κανένα νεκρώσιμο. Τι στίχο έπρεπε να πούμε πριν το 4ο μαρτυρικό; Λογικά έπρεπε να είναι νεκρώσιμο με στίχο "Αι ψυχαί αυτών..."
Click to expand...
Ἔχεις δίκιο γι᾿ αὐτή τήν ἔλλειψη τῆς Παρακλητικῆς. Ὁ μακαριστός Μπεκατῶρος στό μνημονευθέν ἔργο, μετά τά 3 προβλεπόμενα Μαρτυρικά (καταλιμπανομένου τοῦ α΄, ὅπως γράψαμε) θέτει τό Νεκρώσιμον τοῦ Δαμασκηνοῦ (μέ στίχο· Μακάριοι, οὓς ἐξελέξω καὶ προσελάβου, Κύριε.)
Ἐτίμησας εἰκόνι σου* τὸ τῶν χειρῶν σου, Σῶτερ, πλαστούργημα,* ζωγραφήσας ἐν ὑλικῇ μορφῇ,* τῆς νοερᾶς οὐσίας τὸ ὁμοίωμα,* ἧς καὶ κοινωνόν με κατέστησας,* θέμενος τῶν ἐπὶ γῆς κατάρχειν με τῷ αὐτεξουσίῳ, Λόγε·* διό, Σῶτερ, τοὺς δούλους Σου* ἐν χώρᾳ ζώντων,* ἐν σκηναῖς δικαίων ἀνάπαυσον.​
Αὐτό τό βρίσκεις (ἐκτός ἀπό τό Μέγα Εὐχολόγιον στή Νεκρώσιμον εἰς Ἱερεῖς) στό Πεντηκοστάριον, στά ἀπόστιχα τοῦ ἑσπερινοῦ τοῦ Ψυχοσάββατου πρό τῆς Πεντηκοστῆς (βλ. ἐδῶ).

 
Last edited:
You must log in or register to reply here.
Back
Top