Δοξολογία Ιακώβου Πρωτοψάλτου Ήχος Β'
- Thread starter dimitris
- Start date
Emmanouil Giannopoulos
Emmanouil Giannopoulos
Το αυτό εποίησε και για το χερουβικό του Γρηγορίου, στο Υμνολόγιον Φωναίς Αισίαις
haris1963
παλαιότατο μέλος
Ό,τι έχει γράψει ο Καράς για τον Β΄ήχο είναι ΛΑΘΟΣ. Ξεκινείστε να παραδεχθείτε αρχικά αυτό και βλέπουμε μετά...
Αυτό το μάθημα όπως φαίνεται από όλες τις εξηγἠσεις (Γρηγορίου, Χουρμουζίου κ.λ.π), εκτελέσεις (πάντων των διδασκάλων) και ερμηνείες (λ.χ. Αγαθοκλής) χρησιμοποιεί πολύ μαλακά χρωματικά διαστήματα, πώς λέμε ημι-χρωματικά...
Με τα σκληρότατα διαστήματα του Καρά στον Β δεν λέγεται με τίποτα. Μάλλον λέγεται, αλλά είναι καινοφανές και κακόηχο! Ορίστε με γραφή Νεχέανες και διαστήματα Νεανές όμοιων διφωνιών (8,8-12,2-8,8 της 72άρας) από το Μελωδό. Ας το ακούσετε από ΜΙ και ας συγκρίνετε με τα διαστήματα του Πρίγγου λ.χ. Ακόμα και στο λέγετο (όπως θα βλέπετε δεξιά, όπου φαίνεται η κλίμακα που ακολουθειται σε μόρια) ανεστραμμένες όμοιες διφωνίες χρησιμοποίησα (8,8 -12,2 - 12,2 - 8,8), ενώ σκληρό στην κατάβαση στον κάτω ΔΙ με επιέβδομο (13,8 μόρια μόλις), στη μέση του 4χόρδου.
Το βραδάκι θα το ανεβάσω και από ΒΟΥ με ίδια διαστήματα να δείτε πως ήταν παλιά ο Β από Βου ημι-χρωματικός, πώς τό κατέγραψε δηλ. ο Χουρμούζιος
ΧΣ
haris1963
παλαιότατο μέλος
Α! δεν ξοδεύω πολύ χρόνο, ευχαριστώ φίλε μου!
Ο Βασίλης Κιαμηλίδης μου τα γράφει και μου τα στέλνει. Τον ευχαριστώ εκ μέσης καρδίας κι από εδώ. :wink:
Εγώ μόνο τις κλίμακες φτιάχνω και το καταγράφω σε βίντεο. Ιδού λοιπόν, από τον Μελωδό πάλι, σε βίντεο, στη γραφή Χουρμουζίου, με τα ίδια ακριβώς διαστήματα της όμοιας διφωνίας, αλλά με την γραφή στην κλίμακα Νεανες, ήτοι από Βου μαλακού χρώματος.
Χάρης
ΥΓ. Αυτά, τα δυο αφιερωμένα στον φίλτατο δάσκαλο Παν. Τζανάκο, που έχει όρεξη και μεράκι για τη γνήσια παράδοση (και ακούει, όχι πάιξε-γέλασε)
:wink:. Η ανθολογία είναι χρονοβόρα η άτιμη, την χρωστάω ακόμα .έχω κάνει 200 από τις 280 σελίδες. Υπομονή, θα ανέβει αύριο-μεθάυριο
Hristakis
῾Αγιοσοφίτης
Άλλο εννοώ Χάρη...ως προς την αποκατάσταση των φθορών...το τι διαστήματα πιστεύει ο καθένας μας για τον β' ήχο είναι άλλο θέμα...
Hristakis
῾Αγιοσοφίτης
Συγνώμη δηλαδή αλλά αυτό εσάς σας ακούγεται σωστά?
Θέλω να πιστεύω πως κάτι δεν έχω καταλάβει...
haris1963
παλαιότατο μέλος
Κι όμως εκεί είναι το πρόβλημα: δεν είναι θέμα πίστης τα διαστήματα στον β΄ ή σε οποιονδήποτε ήχο, αλλά παράδοσης γραπτής και προφορικής. Τα υπόλοιπα είναι αυθαιρεσίες και όχι Ευαγγέλιο
Πρώτον, αν κατάλαβες, και τις δυο γραφές χρησιμοποιείται η ίδια κλίμακα, άρα και τα δυο δεν ακούγονται κατ' εσέ σωστά. Δεύτερον, δεν είναι το θέμα πάλι αν είναι εντελώς οικείο το άκουσμα για τα δικά μας σύγχρονα αυτιά: και οι ξένοι μουσικολόγοι τον 19ο αιώνα, όλα λάθος τα ακούγανε στα διαστήματά μας και ήθελαν να τα διορθώσουν κιόλας. Ακούστε τον Πρίγγο και τον Παναγιωτίδη προσεκτικά, γιατί έχω φασματογραφημένα τα διαστήματά τους στο μάθημα αυτό και νομίζω θα εκτεθεί, όποιος πιστεύει πως εκτελούν κάτι διαφορετικό σε επίπεδο κλίμακας, από τις όμοιες διφωνίες που ακούσαμε από τον Μελωδό.
Καλό θα ήταν να μην αντιμετωπίζονται με απαξιώσεις τα ευρήματα ερευνών, γιατί μόνο δογματικές προσκολλήσεις σε εμφανή λάθη και αυθαιρεσίες προς την παράδοση και τη μουσική μας, δεν έχει ανάγκη η μουσικολογική έρευνα.Θέλω να πιστεύω πως κάτι δεν έχω καταλάβει...
Χαραλάμπης
Last edited:
Hristakis
῾Αγιοσοφίτης
Μόνο που ανάμεσα στην γραπτή παράδοση και στα υπόλοιπα που ονομάζεις αυθαιρεσίες, υπάρχει μια πληθώρα θεωρητικών που απορίπτει την όμοια διφωνία και αποφαίνεται για τετράχορδα...αυτά δεν αποτελούν μέρος της γραπτής παράδοσης?Κι όμως εκεί είναι το πρόβλημα: δεν είναι θέμα πίστης τα διαστήματα στον β΄ ή σε οποιονδήποτε ήχο, αλλά παράδοσης γραπτής και προφορικής. Τα υπόλοιπα είναι αυθαιρεσίες και όχι Ευαγγέλιο
Το έχω καταλάβει απλά δεν το έβαλα στην επισύναψη...
Λες να έχω αυτί ξένου μουσικολόγου του 19ου αιώνα? εγώ πάντως δεν θα λεγα κάτι με σιγουριά για κάποιον που δεν γνωρίζω...
Ποια έρευνα? για ρώτα ποσοι από αυτούς που ονομάζεις εσύ ψάλτες δέχονται την όμοια διφωνία...μην θεωρείς κάποια πράγματα δεδομένα...
Last edited:
P
ptz
Guest
-Ενταύθα το θέμα είναι τα διαστήματα και ο ορθός τρόπος απόδοσης της επίμαχης δοξολογίας.Ο θόρυβος περί της ορθογραφίας του ονόματος της Ι.Μονής εις ουδέν ωφελεί.Επί της ουσίας.Εγώ σαφώς κατάλαβα από τα έως τώρα εκτεθέντα πως η ορθή απόδοση προήλθε από τον μοναδικό και ανεπανάληπτο ΠΡΙΓΓΟ.Ας τον ακούσουμε προσεκτικά όλοι από αυτή την καθαρή ηχογράφηση που ανέβασα και ας μην ταμπουρωνόμαστε σε θέσεις που εκφράσαμε αλλά απεδείχθησαν λάθος.Πολλά αναθεωρούνται.Για μένα το θέμα θεωρείται λήξαν.Π.ΤΖ
haris1963
παλαιότατο μέλος
Μέχρι την Επιτροπή του 1881, η μεγάλη πλειοψηφία των θεωρητικών, παραδέχεται τις όμοιες διφωνίες, ακόμα κι αυτός ο Γάλλος ο Ducoudray to 1877, λίγο πριν την Επιτροπή τις περιγράφει.
Οι όμοιες διφωνίες όπως την παρουσίασε κι ο Χουρμούζιος και ο Π. Αγαθοκλής κι αυτός ακόμα ο Ducoudray, αλλά όπως την παρουσιάζω κι εγώ, με τα παραδείγματα που επισυνάπτω από τον Μελωδό βιντεοσκοπημένα στα μηνύματα 128 κι 130 , δημιουργούν και τέλειο τερτράχορδο και τέλειο πεντάχορδο και τέλεια επταφωνία.
Όλα είναι μέρος της γραπτής παράδοσης, αλλά γιά εξαγωγή άλλου είδους συμπερασμάτων. Για τις ίδιες τις εξηγήσεις στη νέα μέθοδο, προηγείται η γραπτή παράδοση των ίδιων των εξηγητών κι αυτών που είναι πολύ κοντά στην εποχή εκείνη. Και με αυτό διαφωνείς;
Ηρέμησε, μην τα παίρνεις όλα προσωπικά! Όσον αφορά ακούσματα που έρχονται από 150 και πλέον χρόνια πριν, μετά από σχεδόν πλήρη εξαφάνιση για πολλά χρόνια, όλοι έχουμε αυτιά ξένων περιηγητών. Πόσοι είχαν ακούσει τις όμοιες διφωνίες που ψάλλει ο Ιάκωβος ή αυτές του Πρίγγου στο μάθημα αυτό; Κι ο δάσκαλος Παν. Τζανάκος κι ο Στανίτσας σε μεγάλο βαθμό και όλοι μας, ψάλναμε αυτό το μάθημα με σκληρότερα διαστήματα. Απλά, αυτοί που δεν είναι προσκολλημένοι δογματικά, ανοίγουν τα αυτιά τους κι ακούνε και καταλαβαίνουν (και μπράβο τους, γιατί θέλει λεβεντιά αυτό!).Λες να έχω αυτί ξένου μουσικολόγου του 19ου αιώνα? εγώ πάντως δεν θα λεγα κάτι με σιγουριά για κάποιον που δεν γνωρίζω...
Ο καθένας φυσικά, μπορεί να εκφράζει τις απόψεις του, αλλά σε θέματα που παρουσιάζονται με επιστημονικά τεκμήρια, καλό είναι να προσπαθεί να τα αντικρούει με κάτι αντίστοιχο
Αν αυτά που ανεβάζω (με πηγές, φασματογραφήσεις και συλλογιστική) δεν είναι έρευνα, θα ήθελα να περιγράψεις τι είναι κατά τη γνώμη σου.
Χαραλάμπης
Last edited:
[Σημείωμα συντονιστή] Χάρη και Χρίστο, η προσωπική αντιπαράθεση ας σταματήσει εδώ παρακαλώ. Είναι κρίμα γιατί το θέμα είναι ενδιαφέρον. Ο καθένας είναι ελεύθερος να πρεσβεύει και να υποστηρίζει ότι νομίζει σωστό επί του συζητούμενου θέματος και να το εκφράζει στο φόρουμ. Εάν κάτι σας προσβάλλει προσωπικά διαμαρτυρηθείτε απευθείας στο άλλο μέλος με ΠΜ (καλύτερα) ή εν τέλει στους συντονιστές αντί να δημιουργήσετε δημόσια διένεξη. Στο εξής μόνο μουσικά μηνύματα εντός του συζητούμενου θέματος. Οι συντονιστές θα επιληφθούν των εκτός θέματος μηνυμάτων σύντομα.
Α! δεν ξοδεύω πολύ χρόνο, ευχαριστώ φίλε μου!
Ο Βασίλης Κιαμηλίδης μου τα γράφει και μου τα στέλνει. Τον ευχαριστώ εκ μέσης καρδίας κι από εδώ. :wink:
Εγώ μόνο τις κλίμακες φτιάχνω και το καταγράφω σε βίντεο. Ιδού λοιπόν, από τον Μελωδό πάλι, σε βίντεο, στη γραφή Χουρμουζίου, με τα ίδια ακριβώς διαστήματα της όμοιας διφωνίας, αλλά με την γραφή στην κλίμακα Νεανες, ήτοι από Βου μαλακού χρώματος.
Χάρης
ΥΓ. Αυτά, τα δυο αφιερωμένα στον φίλτατο δάσκαλο Παν. Τζανάκο, που έχει όρεξη και μεράκι για τη γνήσια παράδοση (και ακούει, όχι πάιξε-γέλασε)
Συγνώμη βρε Χάρη σαγαπάω σε εκτιμάω αλλά δηλ τι υποστηρίζεις???
Οτι ή πλΒ μαρτυρία βάλεις ή Β το ίδιο μας κάνει???
Εμένα πάντως δεν μακούγονται καλά τα διαστήματα...συγνώμη αλλα δεν εχω μάθει τέτοιο πράγμα τόσαα χρόνια...με πλΒ την μαρτυρία την ψέλνουμε πάντα οπότε ο Ζω θέλει πιο χαμηλά και ο Γα πιο ψηλά....
συγνώμη αλλα δεν ακούω τέτοιο πράγμα....
domesticus
Lupus non curat numerum ovium
haris1963
παλαιότατο μέλος
Αθωνίτης;56937 said:
Πάτερ μου, στον Μελωδό ό,τι διαστήματα βάλεις αυτά θα παίξει. Εγώ έβαλα Όμοιας διφωνίας για το συγκεκριμένο μάθημα, καθώς
α. ο Ιάκωβος το έγραψε στη σειρά των 8 Δοξολογιών του για τον Β' ήχο
β. Οπωσδήποτε και οι 2 εξηγητές (Γρηγόριος και Χουρμούζιος) από την προφορική παράδοση το ίδιο μάθημα κατέγραφαν και ως γνωστόν ο Γρηγόριος το παρέδωσε με σκληρό χρώμα εκ του Πα, ενώ ο Χουρμούζιος με μαλακό εκ του Βου
γ. Ο Π. Αγαθοκλής που συνέγραψε το θεωρητικόν του πολύ κοντά στην εποχή των εξηγήσεων στη νέα Μέθοδο, μας γράφει καθαρά σελ. 70, πως "η δοξολογία αύτη, και άλλα μέλη τοιάυτα, δηλαδή κατά διφωνίαν, ακουόμενα κατά την του Νεανες ποιότητα..", μας μαρτυρεί λοιπόν πως το μάθημα εψάλλετο με μαλακά χρωματικά διαστήματα.
δ. Στο ηχητικό που ανέβασε ο κ. Παν. Τζανάκος από τον Πρίγγο, ακούγεται η εκτέλεση ιδιαίτερα μαλακών διαστημάτων, προσομοιάζοντα με του Β΄ήχου, αλλά αυτού των Όμοιων Διφωνιών. Το αυτό διαπιστώνεται (σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό) και σε άλλες εκτελέσεις από παραδοσιακούς δασκάλους.
Απόλυτα φυσικό πάτερ, από το κείμενο που το διαβάζουμε, με την θεωρία που γνωρίζουμε, έτσι περίπου το λέγαμε όλοι. Επί του περοκειμένου έρευνα κάνουμε από τις πηγές, αφ' ενός γιατί υπάρχει και η εξήγηση Χουρμουζίου, αφ' ετέρου γιατί υππάρχουν οι εκτελέσεις με μαλακά διαστήματα.
Αθωνίτης;56937 said:
Το ξέρεις πάτερ μου, πως αυτά είναι αμοιβαία...
Αρα...επι της ουσίας...ψάλλει κανείς ανάλογα με το τι αρχική μαρτυρία έχει η συγκεκριμμένη δοξολογία και το οποιοδήποτε μάθημα...ο Πρίγγος δεν ξέρουμε τι έβλεπε...(που δεν διάβαζε , απο στήθους ίσως την έλεγε), και έψαλλε έτσι...δεν μπορεί, νομίζω, να είχε γραπτό με μαλακή αρχική μαρτυρία και να έψαλλε με σκληρή...αλλιώς ποιος ο σκοπός της μαρτυρίας.
Ελπίζω να συμφωνούμε σαυτό...
αντε γιατί άρχιζα να τρομάζω...:wink:
Γιώργος Μ.
Γιώργος Μπάτζιος
evangelos
Ευάγγελος Σολδάτος
Αθωνίτης;56957 said:
Ευλόγησον.
Ο σκοπός των διαφορετικών μαρτυριών και των φθορών στον πλάγιο του δευτέρου και στον δεύτερο είναι να ορίσουν ποιο σύστημα ακολουθείται. Με τον έσω θεματισμό(φθορά δευτέρου) και τις ανάλογες μαρτυρίες δεικνύεται πορεία κατά το δια τριών σύστημα (όμοια διφωνία) όπερ σημαίνει ανά τρεις φθόγγους δύο ακριανοί εστώτες(σταθεροί) και ένας μη εστώς(κινούμενος). Με τον έξω θεματισμό (φθορά πλαγίου του δευτέρου) δεικνύεται πορεία κατά το δια πέντε σύστημα και σχηματισμό διαζευγμένων τετραχόρδων. Αυτό σημαίνει ότι οι εστώτες φθόγγοι είναι σε κάθε τετράχορδο δύο, και 2 οι κινούμενοι. Η βασική κλίμακα που ακολουθείται και στις δύο περιπτώσεις πολλές φορές είναι η ίδια, η μαλακή χρωματική δηλαδή της όμοιας διφωνίας. Λόγω όμως της κίνησης των μη εστώτων φθόγγων στην δεύτερη περίπτωση προς τους εστώτες δημιουργείται η σκληρή χρωματική κλίμακα του πλαγίου του δευτέρου.
Σημείωση: τα αργά αρχαία παπαδικά μέλη του πλαγίου του δευτέρου πολλές φορές φαίνεται να ακολουθούν το δια τριών σύστημα μάλλον παρά το δια τεσσάρων ή το δια πέντε και χρησιμοποιούν επίσης τον έχω θεματισμό (φθορά πλαγίου του δευτέρου) .
View attachment b_pl_b.jpg
View attachment systems_seq.jpg
Last edited:
Emmanouil Giannopoulos
Emmanouil Giannopoulos
"Ωδειακοί", όπως Γρηγόριος, Χουρμούζιος, Χρύσανθος; Μα, θα τρελαθούμε αγαπητέ μου;
evangelos
Ευάγγελος Σολδάτος
Άλλο εννοούσα..,
λάθος μου στην διατύπωση.
Ευχαριστώ για την παρατήρηση.
Μπορείς να μας πεις γι' αυτή την πλειάδα, να την μάθουμε κι εμείς; Αν εννοείς τα θεωρητικά του 20ου αιώνα, μετά την Επιτροπή, αυτό δεν είναι κάτι νέο. Αν εννοείς παλαιά θεωρητικά, επειδή σχετικό ήταν και το θέμα της εισήγησής μου στο συνέδριο και έκανα κάποια έρευνα, θα έλεγα καλύτερα να το ξανακοιτάξεις: οι Χρύσανθος, Χουρμούζιος, Φωκαέας, Αγαθοκλής, Φιλοξένης, Στέφανος από 19ο αι., καθώς και από 20ό οι Μισαηλίδης και Οικονόμος δέχονται άπαντες τρίχορδα στο δεύτερο με όμοιες ή διορθωμένες "παρόμοιες" διφωνίες. Τετράχορδα δέχονται οι Δροβιανίτης, Επιτροπή, Ducoudray, Κοσμάς Μαδυτινός από 19ο και Ψάχος, Χατζηαθανασίου, Καράς από τον 20ό. Από 19ο αι. επομένως:
- οι περισσότεροι και τα πλέον κλασσικά ονόματα δέχονται διφωνίες, άλλοι όμοιες με μη αντιφωνούσα κλίμακα (Χρύσανθος), άλλοι όμοιες με αντιφωνούσα κλίμακα (Αγαθοκλής, Φιλοξένης -αν και με διαφορετική λογική ο τελευταίος-) και άλλοι ανόμοιες με αντιφωνούσα κλίμακα (Χουρμούζιος, Φωκαέας, Στέφανος).
- Απορρίπτουν τις διφωνίες, εκτός της Επιτροπής, που όλοι το ξέρουμε, ο Δροβιανίτης, o Ducoudray, αν τον εντάξουμε κι αυτόν μέσα στο παιχνίδι και ο Κοσμάς Μαδυτινός, ο οποίος όμως είναι sui generis, καθώς δέχεται τετράχορδο 8-14-4, αλλά... μη αντιφωνούσα κλίμακα με... εναρμόνια φθορά στον άνω Βου! (άντε γεια δηλαδή...). Και με δεδομένο ότι ο Ducoudray έχει γενικώς δυτική σκέψη σε πολλά (δέχεται π.χ. τετράχορδο α' ήχου πα-δι 12-12-6 και στην κάθοδο 12-9-9), το μόνο "πιο έγκυρο", ας το πούμε, θεωρητικό που απορρίπτει την όμοια διφωνία και δέχεται τετράχορδα, όπως η Επιτροπή, είναι του Δροβιανίτη. Αν αυτό τώρα το λες εσύ πλειάδα, τι να πω...
Χωρίς να μιλήσω για τη δοξολογία αυτή, η όμοια διφωνία είναι σε ορισμένες θέσεις νόμος. Κι εσύ την εκτελείς, Χρίστο, χωρίς ίσως να το καταλαβαίνεις (ή τουλάχιστον πιστεύω να το εκτελείς). Τα είπα και στο συνέδριο: φράσεις όπως "την πέτραν της ζωής" από το "Ειπάτωσαν Ιουδαίοι" ή το συνηθεισμένο Δύναμις ή -το πλέον τρανταχτό παράδειγμα- το αρχαίο απήχημα νεανές του β' ήχου, χωρίς όμοια διφωνία ακούγονται αφύσικα, γιατί πέφτουν στο ΝΗ από διφωνία (ΒΟΥ) και όχι από τριφωνία, οπότε το ΝΗ δεν είναι στη διατονική του θέση, όπως γράφει ο Χρύσανθος, αλλά λίγο πιο πάνω, στη θέση της όμοιας διφωνίας. Κι αυτό θέλει οπωσδήποτε μια θεωρητική διασαφήνιση στην εποχή μας. Αν λοιπόν αρέσκονται κάποιοι στα αρχαία απηχήματα, τουλάχιστον ας μάθουν να τα εκτελούν σωστά. Με διαστήματα Επιτροπής το απήχημα αυτό ακούγεται αφύσικο τελείως.
Υ.Γ. 1: Καλά ρε Χάρη, που είδες εσύ ότι ο Ducoudray δέχεται όμοια διφωνία; Δε θυμάμαι βέβαια πού λέει semi-chromatique και κρατάω μια επιφύλαξη, αλλά στο "Εtudes sur la musique ecclesiastique grecque - Paris 1877" δέχεται διαστήματα στο δεύτερο 9-15-6 και λέει ότι μοιάζει στο diatonique mou των αρχαίων.Και πράγματι, το μαλακό διάτονο των αρχαίων (εννοώ των αρχαίων-αρχαίων, όχι τους λόγους του Διδύμου), όπως πρόχειρα θυμάμαι, είχε διαστήματα 6-9-15 (διαβασμένο τον βρίσκω το Γάλλο!) Αυτό μάλλον θα εννοεί ως "ημι" χρωματικό, όπου το γράφει, τέλος πάντων. Το "διόλου" χρωματικό είναι το 6-18-6 που γράφει στον πλάγιο του δευτέρου.
Υ.Γ. 2: Επειδή κάπου είδα κάτι για συντονιστές και είναι η ενότητά μου, ζητώ την επιείκειά σας, γιατί αυτές τις μέρες πραγματικά δεν ήμουν ΚΑΘΟΛΟΥ σε θέση να παρακολουθώ τα τεκταινόμενα. Δε μου άρεσε κι εμένα η τροπή της συζήτησης, αλλά είπαμε, άμα δεν έχουν τα μηνύματα κάτι τραβηγμένο δεν τα σβήνουμε. Απλώς μια σύσταση κάνουμε (την έκανε ο Δημήτρης) και το λήγουμε εδώ. Τα εκτός θέματος θα πάρουν δρόμο φυσικά, αφού περάσει η μπόρα.
Υ.Γ. 3: Μετά από όσα επισημάνθηκαν στη συνέχεια:
- Ο Στέφανος μπαίνει στην κατηγορία των αρνουμένων την όμοια διφωνία στις υποσημειώσεις της Κρηπίδας, χωρίς όμως να δέχεται ίδιο σύστημα με την διατονική κλίμακα αλλά ένα "ιδιάζον", τον "τροχό του Β' ήχου". Δεν ομιλεί δε καθαρά για το αν η δομή της κλίμακας είναι τριχορδική ή τετραχορδική.
- Ο Ducoudray στο β' ήχο δέχεται τα διαστήματα που είπα. Όταν όμως περιγράφει τα συστήματα, αναφέρει και τη διφωνία και μάλιστα λέει ότι ανήκει και στο β' ήχο. Τώρα, γιατί στο κεφάλαιο του β' ήχου δεν την έχει, άγνωστο.
Last edited: