Γιώργος Μ.
Γιώργος Μπάτζιος
Η αίσθησή μου από την ακρόαση της δόκιμης ψαλτικής παράδοσης είναι ότι το φαινόμενο "δυναμική" είναι μουσικά, και, ειδικότερα, μελοποιητικά καθορισμένο στοιχείο και δεν συνδέεται με τον γραμματικό τονισμό των λέξεων. Ούτε κανονικότητα έχει.
Αλλά πολλοί ψάλτες συνηθίζουν να δίνουν μεγαλύτερη ένταση σε σημεία του μέλους όπου υπάρχει γλωσσικός τονισμός (και ορισμένοι μάλιστα το προχωρούν παραπέρα, μειώνοντας απότομα την ένταση μετά τον τονισμό, κάτι σαν σβήσιμο). Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια συνεχής εναλλαγή "πιάνο-φόρτε".
(Για να προλάβω ενστάσεις: δεν αναφέρομαι στις ελάχιστες οδηγίες του εκδότη "σιγά-δυνατά" που καινοτομώντας βέβαια, αλλά κατ' εξαίρεση, εισήχθηκαν στα βιβλία π.χ. του Καραμάνη, του Ταλιαδώρου κ.ά. Εδώ μιλώ για έναν γενικευμένο τρόπο ψαλτικής).
Ο λόγος που άνοιξα το θέμα, αλλά και που το θεωρώ σημαντικό, είναι ότι τον τελευταίο καιρό έχω ακούσει αρκετούς συναδέλφους και μάλιστα αξιόλογους φωνητικά, που έχουν ενσωματώσει αυτό το στοιχείο στην ερμηνεία τους, αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι το αποτέλεσμα είναι καλό για τα δεδομένα ήθους της εκκλησιαστικής μας μουσικής. (Ας αποφύγω την προβληματική λέξη "παραδοσιακό"). Το άκουσμα γίνεται υπέρ το δέον "εκφραστικό".
Δεν ξέρω α) αν είναι ο λόγος καλλιτεχνικός, για περισσότερη εκφραστικότητα, β) αν γίνεται από προσωπική ερμηνεία του ψάλλοντος ως προς τη σχέση νοήματος-μουσικής ή γ) αν υπόκεται σε αυτήν την τακτική κάποια μουσική παράδοση.
Αυτό που ζητώ από την πείρα σας να μάθω είναι αν και σε ποιο βαθμό υπάρχει μαρτυρία τέτοιων εκτελέσεων μέσα στην παράδοσή μας, την οποία θα μπορούσαν να ακολουθούν. Έχω π.χ. μια υποψία οτι κάτι τέτοιο γίνεται στον Φιρφιρή και την καρεώτικη ψαλτική. Αλλά, όπως έχει διαφανεί αρκετά στο φόρουμ (κυρίως έμμεσα, σε συζητήσεις περί φασματογραφήσεων), τα τεχνικά στοιχεία του Φιρφιρή είναι σύμφυτα με τη φωνή του και, όταν αποσπαστούν από αυτήν και εφαρμοστούν μεμονωμένα αλλού, μπορεί να οδηγήσουν σε αδόκιμο ύφος.
Ευχαριστώ.
Αλλά πολλοί ψάλτες συνηθίζουν να δίνουν μεγαλύτερη ένταση σε σημεία του μέλους όπου υπάρχει γλωσσικός τονισμός (και ορισμένοι μάλιστα το προχωρούν παραπέρα, μειώνοντας απότομα την ένταση μετά τον τονισμό, κάτι σαν σβήσιμο). Το τελικό αποτέλεσμα είναι μια συνεχής εναλλαγή "πιάνο-φόρτε".
(Για να προλάβω ενστάσεις: δεν αναφέρομαι στις ελάχιστες οδηγίες του εκδότη "σιγά-δυνατά" που καινοτομώντας βέβαια, αλλά κατ' εξαίρεση, εισήχθηκαν στα βιβλία π.χ. του Καραμάνη, του Ταλιαδώρου κ.ά. Εδώ μιλώ για έναν γενικευμένο τρόπο ψαλτικής).
Ο λόγος που άνοιξα το θέμα, αλλά και που το θεωρώ σημαντικό, είναι ότι τον τελευταίο καιρό έχω ακούσει αρκετούς συναδέλφους και μάλιστα αξιόλογους φωνητικά, που έχουν ενσωματώσει αυτό το στοιχείο στην ερμηνεία τους, αλλά δεν είμαι βέβαιος ότι το αποτέλεσμα είναι καλό για τα δεδομένα ήθους της εκκλησιαστικής μας μουσικής. (Ας αποφύγω την προβληματική λέξη "παραδοσιακό"). Το άκουσμα γίνεται υπέρ το δέον "εκφραστικό".
Δεν ξέρω α) αν είναι ο λόγος καλλιτεχνικός, για περισσότερη εκφραστικότητα, β) αν γίνεται από προσωπική ερμηνεία του ψάλλοντος ως προς τη σχέση νοήματος-μουσικής ή γ) αν υπόκεται σε αυτήν την τακτική κάποια μουσική παράδοση.
Αυτό που ζητώ από την πείρα σας να μάθω είναι αν και σε ποιο βαθμό υπάρχει μαρτυρία τέτοιων εκτελέσεων μέσα στην παράδοσή μας, την οποία θα μπορούσαν να ακολουθούν. Έχω π.χ. μια υποψία οτι κάτι τέτοιο γίνεται στον Φιρφιρή και την καρεώτικη ψαλτική. Αλλά, όπως έχει διαφανεί αρκετά στο φόρουμ (κυρίως έμμεσα, σε συζητήσεις περί φασματογραφήσεων), τα τεχνικά στοιχεία του Φιρφιρή είναι σύμφυτα με τη φωνή του και, όταν αποσπαστούν από αυτήν και εφαρμοστούν μεμονωμένα αλλού, μπορεί να οδηγήσουν σε αδόκιμο ύφος.
Ευχαριστώ.