Υπάρχουν όμως άλλες θέσεις που το μέλος κατεβαίνει από το Κε στο Γα με δύο αποστρόφους σε βαρεία και ανεβαίνει με ολίγον κεντήματα χωρίς να μένει στο Δι (Κε-Δι-Γα-Δι-Κε). Εκεί υπάρχει δίλημμα αν μπορείς να θεωρήσεις αυτό το Γα ότι είναι φυσικό Γα πλ. Α' ή αν είναι δίεση επειδή είναι ανάμεσα σε δύο Δι. Το έχω ακούσει και με τις δύο εκδοχές. Στο αυτί προτιμώ το φυσικό, αλλά αν κάποιος έχει θεωρητική προσέγγιση για το θέμα περιμένω να την ακούσω... ( πότε λήγει η εξορία των κ. Ζάχαρη και Κωνσταντίνου; )
Αναφορικά με το θέμα – προβληματισμό περί της θέσεως του φθόγγου Γα στις περιπτώσεις όπου το μέλος κατερχόμενο εκ του Κε τον «ακουμπάει» και επιστρέφει εις υψηλότερους φθόγγους αφήνω τον Χουρμούζιο να μιλήσει μέσω των κειμένων του. Δυστυχώς για την ώρα έχω μελετήσει το θέμα μόνο μέσω του τόμου ΕΒΕ-ΜΠΤ 705 των μεταγραφών (Παπαδική) και παραθέτω στοιχεία αποκλειστικά από αυτή την πηγή.
Ο Χουρμούζιος κατά την εξήγηση – μεταγραφή των μουσικών κειμένων και προφανώς έχοντας στον νου του την ακουστική παράδοση που είχε διδαχθεί, τοποθετεί υφέσεις και διέσεις που διαδραματίζουν ρόλο ερμηνευτικό – επεξηγηματικό της θεωρίας (που ερμηνεύει την εκάστοτε μουσική γραμμή) αλλά και ρόλο υπενθίμισης (πολλές φορές πανομοιότυπες θέσεις έχουν ή δεν έχουν π.χ. ύφεση: ο Χουρμούζιος αρκέστηκε στην τοποθέτησή της μια φορά ώστε να “δείξει το δρόμο”).
Παρατήρησα λοιπόν ότι όταν ο αρχικός ήχος είναι χρωματικός και κατά την πορεία του μέλους διατονική φθορά επιφέρει αλλοίωση διαστημάτων, κατά την κλασική θέση (γενικό σχήμα) Κε-Δι-Γα-Δι-Κε, ο φθόγγος Γα τελεί σύμφωνα με τα γραφόμενα της μεταγραφής εν διέσει (η θέση αναγράφεται υπό του Χουρμουζίου ως εξής: Κε-Δι-Γα(δίεση)-Δι-Κε).
Όταν ο ήχος που χαρακτηρίζει το μέλος (αυτός του τίτλου δηλαδή) είναι ένας διατονικός ήχος, τότε κατά την κλασική θέση (γενικό σχήμα) Κε-Δι-Γα-Δι-Κε, ο φθόγγος Γα δεν τελεί (σύμφωνα με τα γραφόμενα της μεταγραφής) εν διέσει.
Παραδείγματα της πρώτης περίπτωσης αποτελούν το Νυν αι Δυνάμεις του Αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού σε ήχο πλάγιο του δευτέρου και το ίδιο του Μπαλασίου στον ίδιο επίσης ήχο.
Στο πρώτο παράδειγμα ο Γα του πλ β΄ μετατρέπεται σε Κε του α΄ ήχου και ο Χουρμούζιος τοποθετεί στον Πα (τώρα Γα) δίεση (περίπτωση που άλλος φθόγγος έχει γίνει Γα).
Στο δεύτερο παράδειγμα, ο φθόγγος Κε του πλ β΄ έγινε Κε του α΄, πάλι και εδώ ο Γα τελεί εν διέσει ακόμη και στην στάση σε αυτόν (που μπορεί να εκτελεστεί βέβαια αναλυτικότερα ώστε να μην παραμείνει μια “ξερή” στάση στον φθόγγο).
Νομίζω ότι ο Χουρμούζιος θέλει να συνδέσει τρόπον τινά με αυτόν τον τρόπο τα δυο γένη στο ίδιο μάθημα, κάτι σαν ομαλή μετάβαση από το ένα στο άλλο.
Τέτοιος λόγος δεν υπάρχει βέβαια όταν ήμαστε και παραμένουμε σε διατονική… τροχιά. Παραδείγματα το Νυν αι Δυνάμεις του Μπαλασίου σε ήχο πλ δ΄ και το κοινωνικόν Σώμα Χριστου του Μανουήλ Χρυσάφη σε άγια.
Και στα δύο παραδείγματα μαθημάτων, ούτε η στάση αλλά ούτε και το πέρασμα από τον Γα τον θέλουν εν διέσει σύμφωνα με τον Χουρμούζιο.
Την γραμμή αυτή ακολουθεί ο Χουρμούζιος και σε άλλα μαθήματα, δεν μπορώ όμως να τα παραθέσω όλα. Τα παραδείγματα αυτά καλύπτουν τις περιπτώσεις.
Στα συνημμένα ο φθόγγος Γα σημειώνεται με μια κόκκινη βούλα από πάνω του και η θέση βρίσκεται σε κόκκινο πλαίσιο.
Αυτά τα ολίγα. Υποθέσεις κάνω μόνο, παρακαλώ διορθώστε τα λάθη μου.
Ευχαριστώ.
Δεν έχω κάτι να στείλω.