Περί συγχρόνων συνθέσεων

[Θεόδωρος Αιτωλός]

Κάποιος μπορεί να σας απαντήσει, ότι ο Πρίγγος δεν είναι ο καθένας από εμάς και να ξεκινήσει μία δαιδαλώδη διαμάχη που να αφορά στην ασέβειά μας απέναντι στους παλαιότερους, κάτι που το έχουμε ζήσει αρκετές φορές, από ανθρώπους που θαυμάζουν περισσότερο τα πρόσωπα από τα έργα των προσώπων.
Το θέμα είναι ότι πολλοί το κάνουν και σήμερα κι ας μην είναι του μεγέθους του Πρίγγου, αλλά αυτό δεν αποτελεί σπίλωση κανενός προσώπου ούτε θεσμού, ούτε παράδοσης απεναντίας, εάν βάλει κανείς στο μικροσκόπιο τέτοιες αποτυχείς διασκευές όπως αυτή που αναφέρετε, πράττει ύβρη μεγίστη προς τον οποιονδήποτε δάσκαλο ζώντα ή μη. Η επιλογή τελικά είναι του αναγνώστη, όπως ακριβώς και του τηλεθεατή. Το τηλεκοντρόλ είναι στα χέρια μας...

Φίλε Χρήστο , μερικές μετρήσεις είναι απόλυτες.
Είναι ο Πρίγγος και το εργο του σχετικό μεγεθος ;

 

[ARGITAN]

[Σχόλια για το συνημμένο] Σίγουρα οι τρεις διδάσκαλοι χρησιμοποιούσαν και "αναλυμένες γραμμές".Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα από τις πολύτιμες εξηγήσεις τους...επίσης άλλος ήταν λιγότερο αναλυτικός (Γρηγόριος) ενώ άλλος περισσότερο (Χουρμούζιος) με αποκορύφωμα τους μαθητές τους Ματθαίο Βατοπαιδινό και Πέτρο Εφέσιο (μεγάλο κεφάλαιο αποτελούν οι αναλυμένες γραμμές αυτού του δασκάλου)...
Αυτό όμως στα αυτιά του καθενός μπορεί να ερμηνευθεί "και έτσι αλλά και γιουβ-έτσι" και τότε υπάρχει κίνδυνος παρερμηνείας του πράγματος...για να αποφευχθεί λοιπόν κάτι τέτοιο θέλει εντρύφηση στις εξηγήσεις αυτών των σοφών όντως δασκάλων για να δούμε (και να μάθουμε) το ΜΕΤΡΟ των αναλύσεων τους.Από προσωπική παρατήρηση μπορώ να πω πως οι όποιες αναλύσεις των δασκάλων αυτών έχουν κάτι το κοινό και παιδαγωγικό και αυτό είναι το ότι αυτές μπορούν να ψαλλούν από όλους τους ψάλτες χωρίς να χρειάζεται να είσαι "Στανίτσας" η "χότζας" η τέλος πάντων να φημίζεσαι για το υπερβολικά εύστροφον της φωνής.Αυτό φαίνεται ξεκάθαρα στις εξηγήσεις οι όποιες μας κανοναρχούν-διδάσκουν την ανάλυση των γραμμών αυτού του τόσο παρερμηνευμένου όρου κατά την προσωπική αντίληψη του καθενός.Θα ανέβαζα παραδείγματα αλλά το συνημμένο του Κωνσταντίνου με καλύπτει.
Φυσικά αυτός ο τρόπος ανάλυσης-ερμηνείας των γραμμών ίσως αποτελεί το σπουδαιότερο κεφάλαιο της πράξης της ψαλτικής και ευτυχώς στις μέρες μας έχουν εκδοθεί σπουδαία συγγράμματα και στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό (π.χ.Ρουμανία).
Όπως όλα τα πράγματα που εξελίσσονται έτσι και αυτό το θέμα πέρασε από ένα σημείο και μετά στο άλλο άκρο.Δηλαδή με την πάροδο των χρόνων η ανάλυση της ανάλυσης μας έφερε τραγικά παραδείγματα.Στον αιώνα που ακολούθησε έχουν πραγματοποιηθεί πάρα πολλές εκδόσεις ακόμα και από ονομαστούς ψάλτες στις οποίες με πολύ κόπο και διάκριση μπορούν να ανιχνευθούν οι κλασικές εκείνες θέσεις των παλαιών καθώς και την μη εξοικείωση πλέον των πολλών με αυτές.Φυσικά πλέον κάποιες γραμμές έγιναν "κτήμα" μόνο των "πολύ έμπειρων" με αποκορύφωμα τον διαχωρισμό των επιπέδων απόδοσης των ψαλτών...π.χ.έχει γίνει πια μόδα ο λεγόμενος "Στανιτσαϊσμός" με τον ανταγωνισμό λαρυγγιών απομακρύνοντάς μας δυστυχώς από το "αρχαίον κάλλος" η ακόμα χειρότερα την δυσκολία κάποιου που έχει συνηθίσει να ψάλλει αναλυμένα να διαβάσει κλασικά αναστασιματάρια, ειρμολόγια, δοξαστικά κ.α.Σ αυτό έχει συντελέσει και η αντίληψη για την μη "από χορού" απόδοση των ψαλμάτων υπερτονίζοντας την μονοφωνάρικη απόδοσή τους.
Πιστεύω πως σήμερα κρίνεται απαραίτητο το να έχει εντρυφήσει κάποιος στις εξηγήσεις των τριων και των μαθητών τους ούτως ώστε "να αποκτήσει με πολύ υπομονή και επιμονή την λεπτότητα των σημαδιών και των γραμμών, καθώς και την άκρως απαραίτητη διάκριση για το πότε, με ποιον τρόπο και σε ποιον βαθμό θα εφαρμόσει τις δυνατότητες που του παρέχουν τα σημάδια και οι γραμμές, ακολουθώντας την μέση και βασιλική οδό, χωρίς δηλαδή να απογυμνώνει, αλλά και ούτε να υπερφορτώνει το μέλος".
Ο μαθητής των τριών διδασκάλων Πέτρος Εφέσιος γράφει στην πολύ σπουδαία ανθολογία του..."όθεν επεξηγήσας αυτόν δι ακριβεστέρας γραμμής Μελισμού και πλοκής φθόγγων χάριν πλείονος μελωδίας, ΑΠΟΦΕΥΓΩΝ ΤΟ ΚΑΤ ΕΜΕ ΤΗΝ ΥΠΕΡΒΟΛΗΝ ΤΗΣ ΑΝΑΛΥΣΕΩΣ, ΙΝΑ ΜΗ ΕΠΙΦΕΡΩ ΤΟΙΣ ΜΑΘΗΤΑΙΣ ΔΥΣΚΟΛΙΑΝ ΤΙΝΑ, ΑΠΟΠΛΑΝΗΘΩ ΔΕ ΚΑΙ ΤΗΣ ΣΥΝΗΘΟΥΣ ΜΟΥΣΙΚΗΣ ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑΣ" (τα κεφαλαία δικά μου). Το σημαντικό είναι ότι ο Πέτρος Εφέσιος θεωρείται ο πιο αναλυτικός από τους συγχρόνους του και όμως τα λεγόμενά του και ο βαθμός των αναλύσεων του μας δείχνει το μέτρο της αναλυτικής γραμμής που θα πρέπει να ακολουθούμε.

Υ.Γ.έχω την χαρά να κατέχω στο αρχείο μου ανέκδοτες εξηγήσεις κλασικών μαθημάτων αυτού του δασκάλου οι οποίες θα αποτελέσουν κάποτε πιστεύω πολύτιμη συνεισφορά στο σπουδαίο αυτό κεφάλαιο της ερμηνείας της ψαλτικής...

Συμφωνώ απόλυτα με τις απόψεις σας.Η κάθε υπέρβολή απομακρύνει από τη γνησιότητα,από την πηγή.Σήμερα σε πολλές περιπτώσεις έχει αλλοιωθεί η έννοια και ο σκοπός της ψαλτικής.Έχει αγιοποιηθεί από πολλούς η κεκλασμένη απόδοση των ύμνων,με βάσει πρότυπα ερμηνείας ψαλτών που ναι μεν είχαν εξαίρετη φωνή,αλλά δεν έψαλλαν το ίδιο εξαίρετα ως προς τους σωστούς κανόνες της μουσικής και το κυριότερο ως προς το ζητούμενο της εκκλησιαστικής μας μουσικής.Για σκεφθείτε μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό των αναλύσεων,(των τριγόργων και των τετραγόργων),να ερχόταν τώρα ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος και να παρουσίαζε τα απλά δικά του δημιουργήματα.Ούτε που θα του δίναμε σημασία,θα περνούσε απαρατήρητος, ειδικά αν δεν έψαλλε όπως π.χ. ο Στανίστας ή αν δεν ανέλυε το μάθημα όπως διάφοροι άλλοι.Ας είναι.Πάν μέτρον άριστον που λέγανε και οι αρχαίοι μας πρόγονοι.Και το μέτρο αυτό το μας το δίνει ακριβώς ο ίδιος ο Π.Εφέσιος,όχι παραπέρα.Κάτι παραπάνω μάλλον θα γνώριζε αυτός από εμάς τους νεόκοπους και απομακρυσμένους από την τότε πραγματικότητα.
Σημαντικότατη η δήλωσή σας ότι έχετε αναλύσεις του Π.Εφεσίου.Θα πρέπει για το καλό της έρευνας να τις δώσετε το συντομώτερο στη δημοσιότητα.Η συμβολή σας στην όλη συζήτηση περί των αναλύσεων θα είναι καθοριστική.

 

[neoklis]

Συμφωνώ απόλυτα με τις απόψεις σας.Η κάθε υπέρβολή απομακρύνει από τη γνησιότητα,από την πηγή.Σήμερα σε πολλές περιπτώσεις έχει αλλοιωθεί η έννοια και ο σκοπός της ψαλτικής.Έχει αγιοποιηθεί από πολλούς η κεκλασμένη απόδοση των ύμνων,με βάσει πρότυπα ερμηνείας ψαλτών που ναι μεν είχαν εξαίρετη φωνή,αλλά δεν έψαλλαν το ίδιο εξαίρετα ως προς τους σωστούς κανόνες της μουσικής και το κυριότερο ως προς το ζητούμενο της εκκλησιαστικής μας μουσικής.Για σκεφθείτε μέσα σε αυτό τον ορυμαγδό των αναλύσεων,(των τριγόργων και των τετραγόργων),να ερχόταν τώρα ο Πέτρος ο Πελοποννήσιος και να παρουσίαζε τα απλά δικά του δημιουργήματα.Ούτε που θα του δίναμε σημασία,θα περνούσε απαρατήρητος, ειδικά αν δεν έψαλλε όπως π.χ. ο Στανίστας ή αν δεν ανέλυε το μάθημα όπως διάφοροι άλλοι.Ας είναι.Πάν μέτρον άριστον που λέγανε και οι αρχαίοι μας πρόγονοι.Και το μέτρο αυτό το μας το δίνει ακριβώς ο ίδιος ο Π.Εφέσιος,όχι παραπέρα.Κάτι παραπάνω μάλλον θα γνώριζε αυτός από εμάς τους νεόκοπους και απομακρυσμένους από την τότε πραγματικότητα.
Σημαντικότατη η δήλωσή σας ότι έχετε αναλύσεις του Π.Εφεσίου.Θα πρέπει για το καλό της έρευνας να τις δώσετε το συντομώτερο στη δημοσιότητα.Η συμβολή σας στην όλη συζήτηση περί των αναλύσεων θα είναι καθοριστική.

Νομίζω ότι συγχέετε τις αναλύσεις που παρατηρούνται σε γραπτά κείμενα (όπως π.χ. του Π. Εφεσίου) με τις αναλύσεις που παρατηρούμε κατά την εκτέλεση των διαφόρων ύμνων/μαθημάτων. Εάν ταυτίζαμε τα δύο, θα είχαμε ψάλσιμο κατά μετροφωνία, πράγμα που ουδείς παραδέχεται ως ορθό.