Παράλειψη Μηναίου την Τρίτη στον εσπερινό και Τετάρτη και Παρασκευή στον όρθρο της Δ´ εβδομάδος

[Andreask]

Το (ένα εκ των δύο συντρεχόντων) τυπικόν της εκκλησίας της Κύπρου αναφέρει τα εξής περίεργα. Υπάρχει κάποια εξήγηση;

21. ΤΡΙΤΗ. Ἰακώβου ἐπισκόπου τοῦ ὁμολογητοῦ.
Ἐν τῷ Ἑσπερινῷ. Ἡ ἀκολουθία τοῦ Μηναίου δὲν ψάλλεται, ἀλλὰ μόνη ἡ τοῦ Τριῳδίου.
22. ΤΕΤΑΡΤΗ. Βασιλείου ἱερομάρτυρος, πρεσβυτέρου τῆς Ἀγκυ- ρανῶν Ἐκκλησίας.
Ἐν τῷ Ὄ ρ θ ρ ῳ . Ἡ ἀκολουθία τοῦ Μηναίου δὲν ψάλλεται, ἀλλὰ μόνη ἡ τοῦ Τριῳδίου.

 

[π. Μάξιμος]

Θά συμπληρώναμε καί Παρασκευή πρωί, ἄν ἐφέτος δέν συνέπιπταν τά Προεόρτια τοῦ Εὐαγγελισμοῦ.
Ὅποιος ἔχει ἐξοικείωση μέ τό λειτουργικό βιβλίο τῆς περιόδου ΤΡΙΩΔΙΟΝ δέν ἀπορεῖ.
Αὐτά γνωστά...
Τά ΔΕΕ παρομοίως πάντοτε.

Συμπέρασμα: Ἄν δέν ἀλλάζει τό τυπικό ἀπό ὅποια παρεμβολή τύχει λόγῳ τοῦ Εὐαγγελισμοῦ, τήν Δ΄ Ἑβδομάδα τῶν Νηστειῶν, τήν Τρίτη στόν Ἑσπερινό καί τήν Τετάρτη καί Παρασκευή στόν Ὄρθρο ἡ ἀκολουθία τοῦ Μηναίου δέν ψάλλεται.

 

[MTheodorakis]

Στὶς 21 Μαρτίου τοῦ 629, Τρίτη τῆς δ’ ἑβδομάδας τῶν νηστειῶν, ὁ δεσπότης-αὐτοκράτορας Ἡράκλειος παρέδωσε στὸν ἅγιο Μόδεστο πατριάρχη Ἱεροσολύμων τὸν τίμιο Σταυρὸ ποὺ εἶχαν κλέψει οἱ Πέρσες. Τότε θεσμοθετήθηκε ἡ ἑορτὴ τῆς Σταυροπροσκύνησης. Βλ. καὶ χφ. ἁγ. Σάβα 366 ἀνθολόγιο ιγ’ αἰ. φ. 22v.


Πρόκειται γιὰ τὴν ἰδιαίτερη ἡμέρα τῆς μεσονηστίμου (παράβαλε Μεσοπεντηκοστή), ἀρχικὴ σταυροπροσκύνηση[1] καὶ ἀγρυπνία κατὰ τὸ τυπικὸ Εὐεργέτιδος Κωνσταντινουπόλεως ιβ' αἰ. σ. 530. Σὲ αὐτὴν τὴν ἡμέρα τῆς σταυροπροσκυνήσεως ἀνήκει καὶ τὸ κοντάκιο «Οὐκ ἔτι φλογίνη ῥομφαία...» (χφφ. κοντακάρια), τὸ ὁποῖο ἀργότερα βρέθηκε καὶ στὴν Παρασκευὴ καὶ τὴν προηγούμενη Κυριακή[2]. Ἡ ἐπιστροφὴ τοῦ Σταυροῦ ἐγγὺς καὶ τὸ μέσον τοῦ σταδίου τῆς νηστείας τοῦ θείου πάθους θεωρήθηκε ἁρμόδιο γιὰ μία ἀναδίπλωση τῆς κύριας προσκύνησης («...προσκυνοῦμεν σου τὰ πάθη Χριστὲ...») (καὶ πλύσης) τοῦ Σταυροῦ τῆς Μ. Παρασκευῆς, ὡς προανάκρουσμα, ὑπόμνηση καὶ τόνωση τοῦ σκοποῦ τῆς νηστείας.


Στὴν ἐνάτη ὥρα τῆς Μ. Παρασκευῆς «προτίθεται ὁ τίμιος σταυρὸς καὶ προσκυνοῦντες ψάλλομεν τὸν ἀλφάβητον τοῦτον. Ἦχος γ’. Ἀρχοντες ἑβραίων φαρισαῖοι παράνομοι...»

(χφ. Vat. gr. 771 τριῴδιο τέλη ια’ αἰ. φ. 183v).



«Μετὰ τὸ Πάτερ ἡμῶν» τοῦ ἑσπερινοῦ τῆς Μ. Παρασκευῆς ἑσπέρας, «ὁ διάκονος λέγει· ᾿Εν εἰρήνῃ ᾄσωμεν, καὶ ἄρχονται πλύνειν τὸν σταυρόν[3]. ῾Υπακοὴ εἰς τὴν πλύσιν τοῦ σταυροῦ· ῾῾῞Οτε ἐνεπήχθη τὸ ξύλον τοῦ σταυροῦ σου, Κύριε᾿᾿»

(Γεωργιανό-Ἱεροσολυμιτικὸ κανονάριο ζ’ αἰῶνος, ὁμοίως χφ. Πετρουπόλεως 11 στιχηράριο θ’ αἰ. ἐκδεδομένα στὴ Νέα Σιὼν τ. 14 (1914) σ. 239 καὶ χφ. Σινὰ ΜΓ 5 τροπολόγιο β’ ἥμισυ θ’ αἰ.). Βλ. καὶ Dmitrievskij τ. 2 σσ. 1053-1054. Τὸ νερὸ γινόταν αὐτόματα ἁγιασμός.

---

[1] Στὴν Κωνσταντινούπολη, λόγῳ πλήθους, ἡ προσκύνηση διαρκοῦσε ἀπὸ τὴν Τρίτη ἕως τὴν Παρασκευή (Dmitrievskij τ. 1 σσ. 120-122, J. Mateos Le Typicon de la Grande Eglise τ. 2 σσ. 40-44, χφ. Δρέσδης Α 104 πραξαπόστολος-τυπικὸ Μεγάλης Ἐκκλησίας πρὸ τοῦ ἔτους 1080 ἔκδ. К.К. Акентьев Типикон Великой Церкви Cod. Dresde A 104, 2009 σ. 74).
[2] Ἡ μεταφορὰ τῆς προσκύνησης στὴν Κυριακὴ ἀποτελεῖ Στουδιτικὴ ἐπιῤῥοή, βλ. κανόνα Θεοδώρου τοῦ Στουδίτου καὶ Ὑποτύπωση τῶν Στουδίου «τῆ Κυριακῆ τῆς μέσης ἑβδομάδος, καθ’ ἣν ψάλλομεν τὸν κανόνα τοῦ προσκυνητοῦ σταυροῦ» (χφ. Βατοπεδίου 1202 τυπικὸ ιγ’ αἰ. φ. 137v).
[3] Συνεπείᾳ πάντως τῶν πολλῶν φιλημάτων.

 

[π. Μάξιμος]

Περισσότερα καί ἐξήγηση στό θέμα:
Ιστορικολειτουργική προσέγγιση της Γ΄ Κυριακής των Νηστειών (Αρχιδιακόνου Αχιλλέα Πολύζου)

Ἐπίσης ὁ ἀρχικός τίτλος «Παράλειψη Μηναίου την Τρίτη και Τετάρτη της Δ´ εβδομάδος ( ; )» συμπληρώθηκε.