Οι μουσικοί ρόλοι στους Χορούς Ψαλτών. Σπουδή στους ισοκράτες και το ισοκράτημα
28 Απριλίου 2023
Τὸ πόνημα τοῦ Συμεὼν Κανάκη «Οἱ μουσικοὶ ῥόλοι στοὺς Χοροὺς Ψαλτῶν. Σπουδὴ στοὺς ἰσοκράτες καὶ τὸ ἰσοκράτημα» ἀποτελεῖ μιὰ ἐπιτομὴ τοῦ προβληματισμοῦ γύρω ἀπὸ τὸν ρόλο τοῦ ἰσοκράτη στὸ ψαλτήρι καὶ τὸ ἰσοκράτημα. Ὁ ἀναγνώστης θὰ βρεῖ σὲ αὐτὸ ἱστορικὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν ὕπαρξη καὶ ἐξέλιξη τῶν ἰσοκρατῶν καὶ τοῦ ἰσοκρατήματος, καθὼς καὶ γιὰ τὴν μουσικὴ καταγραφὴ τοῦ ἰσοκρατήματος – παλαιὲς καὶ σύγχρονες καταγραφές, ὅπως ἐπίσης καὶ τὶς θεωρητικὲς περιγραφὲς τῆς ἔννοιας καὶ πρακτικῆς του ἰσοκρατήματος. Αὐτὴ ἡ προσπάθεια τοῦ συγγραφέα βασίζεται στὰ στοιχεῖα ποὺ παρέχει ἡ πλούσια βιβλιογραφία, ἀπὸ τὴν ὁποία ἀντλεῖ τὸ ὑλικό του, καθὼς καὶ ἀπὸ τὴν μελέτη καὶ κριτικὴ παράδοση μουσικῶν καταγραφῶν καὶ ἀπόψεις περὶ τοῦ ἰσοκρατήματος ἐπωνύμων μουσικῶν, ψαλτῶν καὶ χοραρχῶν.Τὸ βιβλίο προλογίζει ὁ Καθηγητὴς Μουσικολογίας στὸ Πανεπιστήμιο Μακεδονίας καὶ ἀρχιμανδρίτης τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου Νεκτάριος Πάρης, ὁ ὁποῖος σημειώνει στὸν πρόλογό του ὅτι «τὸ ἰσοκράτημα διέπεται ἀπὸ συγκεκριμένους κανόνες, ἀπὸ τοὺς κανόνες τῆς Ὀκταηχίας. Ἄγνοια τῆς Θεωρίας τῆς Ὀκταηχίας, τῆς συνεργασίας τῶν ἤχων, σημαίνει ἄγνοια τῶν κανόνων τοῦ ἰσοκρατήματος». Μέσα σὲ αὐτὸ τὸ πνεῦμα ὁ συγγραφέας ἀναπτύσσει τὸν προβληματισμὸ περὶ ἰσοκρατήματος καὶ σὲ συνάρτηση μὲ δημιουργικὴ ἀμφισβήτηση ἀλλὰ καὶ ἀπαλλαγμένος ἀπὸ ἀγκυλώσεις προχωρεῖ σὲ ἐποικοδομητικὴ σύνθεση τῶν στοιχείων, δίνοντας παράλληλα τὴ δυνατότητα στὸν ἀναγνώστη νὰ δημιουργήσει τὰ δικά του συμπεράσματα. Εἶναι ἐξάλλου πεποίθηση τοῦ συγγραφέα ὅτι «οἱ ὁποῖες τοποθετήσεις θὰ πρέπει νὰ λέγονται μετὰ ἀπὸ βαθεία μελέτη καὶ προσπάθεια κατανοήσεως πολλῶν παραμέτρων». Ὁ π. Νεκτάριος καταλήγει στὸν πρόλογό του ὅτι «μὲ τὶς ἐργασίες αὐτὲς ἡ ἔρευνα ἀναπτύσσεται, ἡ ἐπιστήμη προχωρεῖ, ὥστε καὶ ἡ πράξη νὰ ὠφελεῖται ἀπὸ τὴν τεκμηρίωση, τὴν συνέπεια, καὶ τὴν σοβαρότητα τῶν πορισμάτων».
Χρῆστος Πεττεμερίδης
Φιλόλογος, M.Th
(φιλολογικὴ ἐπιμέλεια βιβλίου)
ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ
ΕΙΣΑΓΩΓΗ
ΘΕΜΑ Α΄
Πρώιμα ἱστορικὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν ὕπαρξη ἰσοκρατῶν καὶ ἰσοκρατήματος
ΘΕΜΑ Β΄
Νεότερα ἱστορικὰ στοιχεῖα γιὰ τὴν μουσικὴ καταγραφὴ τοῦ ἰσοκρατήματος
ΘΕΜΑ Γ΄
Σύγχρονες καταγραφὲς τοῦ ἰσοκρατήματος
ΘΕΜΑ Δ΄
Ἱστορικὲς καὶ Θεωρητικὲς περιγραφὲς τῆς ἔννοιας καὶ πρακτικῆς τοῦ ἰσοκρατήματος
ΘΕΜΑ Ε΄
Κριτικὴ παρουσίαση μουσικῶν καταγραφῶν καὶ πρακτικῆς τοῦ ἰσοκρατήματος ἐπωνύμων μουσικῶν, ψαλτῶν καὶ χοραρχῶν
ΕΠΙΛΕΓΟΜΕΝΑ
SUMMARY
ΠΗΓΕΣ ΚΑΙ ΒΟΗΘΗΜΑΤΑ
ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ (ἀπόσπασμα)
Τὸ ἰσοκράτημα ἀποτελεῖ οὐσιῶδες μορφολογικὸ γνώρισμα τῆς ψαλμωδίας καὶ ἀνήκει στὸ πεδίο τῆς ἑρμηνείας καὶ ἐκτελέσεως τῆς ψαλτικῆς. Εἶναι, ὅμως, ἀλήθεια ὅτι ἀπὸ τὰ μέσα τοῦ 20οῦ αἰῶνος δόθηκε σὲ αὐτὸ μία μορφὴ ξένη, μὲ τὴν χρήση κανόνων τῆς ἁρμονίας καὶ τῆς ὀργανικῆς συνοδείας, ἐνῶ στὶς πλεῖστες τῶν περιπτώσεων αὐτὸ καθορίζεται καὶ ἀπὸ τὴν στιγμιαῖα εὐχαρίστηση ποὺ προ-καλεῖται ἀπὸ τὸ ἄκουσμά του. Ἐκτελεῖται, δηλαδή, τὸ ἰσοκράτημα μὲ κανόνες πρακτικούς. […]
Τὸ ἀνὰ χείρας ἔργο ἀποτελεῖ ἐπιτομὴ τῶν ὅσων ἔγραψε ὁ συγγραφέας, ἀπὸ ἱστορικοθεωρητικῆς πλευρᾶς, στὶς δύο του ἐργασίες: «Ἡ ἰσοκρατηματικὴ πρακτικὴ στὸ ἰδιόμελο “Ἐξεπλήττετο ὁ Ἡρώδης” Ἰακώβου Πρωτοψάλτου σὲ ἦχο βαρύ» (Πτυχιακὴ Ἐργασία, Τμῆμα Μουσικῆς Ἐπιστήμης καὶ Τέχνης τοῦ Πανεπιστημίου Μακεδονίας 2012) καὶ «Τὸ μέγα “ἀλληλουϊάριο” τοῦ Νυμφίου. Ἀνάλυση καὶ ἰσοκρατηματικὴ πρακτική» (Διπλωματικὴ Ἐργασία, Τμῆμα Ποιμαντικῆς καὶ Κοινωνικῆς Θεολογίας 2015). […]
Τὰ θέματα αὐτὰ ἄρχισαν ἐσχάτως νὰ ἐξετάζονται ἀπὸ μουσικοὺς καὶ μουσικολόγους, πτυχιούχους τῶν Μουσικῶν Τμημάτων τῆς χώρας μας. Μεταξὺ τῶν ἐρευνητῶν αὐτῶν εἶναι καὶ ὁ συγγραφέας τοῦ παρόντος Συμεὼν Κανάκης, ὁ ὁποῖος ἄρχισε τὴν ἐπιστημονικὴ ἐνασχόλησή του μὲ τὶς ὡς ἄνω ἀναφερόμενες ἐργασίες, προχώρησε μὲ τὴ Διδακτορική του Διατριβὴ καὶ συνεχίζει τώρα μὲ τὴν Μεταδιδακτορική του ἔρευνα στὸ Πανεπιστήμιο Μακεδονίας. […]
Νεκτάριος Πάρης, Δρ. Θ., D. M. Καθηγητής
Ἀρχιμ. τοῦ Οἰκουμενικοῦ Θρόνου
(Από https://www.pemptousia.gr/2023/04/i...lton-spoudi-stous-isokrates-ke-to-isokratima/)