Ο πιο απλός τρόπος για την ψαλμωδία τόσο του κανόνα όσο και των καταβασιών της εορτής των Θεοφανείων.
Δεν είμαι σίγουρος που να το εντάξω αυτό το θέμα, για να μην ανοίγω καινούργιο, αφού αυτά που γράφω έχουν ειπωθεί με τον ένα ή με τον άλλο τρόπο, απλά εδώ είναι μια επιπλέον ανάλυση στο θέμα.
Αν και η αλήθεια είναι πως τις περισσότερες φορές, ελάχιστοι έως κανένας από το εκκλησίασμα δε θα καταλάβει διαφορά δυστυχώς, ωστόσο, όχι για καθηγητές, μουσικολόγους και ερευνητές, δεν αναφέρεται αυτό το μήνυμα σε αυτή την κατηγορία, αλλά για όσους όπως συνέβαινε και με μένα παλιότερα πριν βρω αυτό τον εύκολο τρόπο, δυσκολεύονται με τις καταβασίες που ψάλλαμε σήμερα και δεν είναι σίγουροι σε τι ήχο τις ψάλλουμε, και από ποια βάση, και γιατί στα βιβλία εμφανίζονται φθορές του πλαγίου δευτέρου και όλα τα σχετικά , υπάρχει ένας εξαιρετικά απλός τρόπος, βάση του οποίου μπορεί ο καθένας, ο απλός ψάλτης στην προκειμένη περίπτωση, όπως είμαστε οι περισσότεροι, που δε ξέρουμε κι αν θα μας επιτρέψουν να ψάλλουμε τον κανόνα ή αν θα μπορέσουμε να πούμε και τις καταβασίες στο χρόνο τους , και επομένως ίσως να μην αξίζει να ξοδεύουμε επιπλέον χρόνο για κάτι που στην πράξη μπορεί και να μην χρειαστεί, υπάρχει λοιπόν για όλους εμάς ένας απλός και εξαιρετικά εύκολος τρόπος για να ξέρουμε πάντα τι ψάλλουμε πως το ψάλλουμε γιατί το ψάλλουμε και αν μάλιστα τις ψάλλουμε μόνοι μας, να μπορούμε αμέσως να πηγαίνουμε από τη μία καταβασία στην άλλη χωρίς να χάνουμε ποτέ τη βάση ή να αμφιταλαντευόμαστε.
Λοιπόν η κλίμακα του δευτέρου ήχου όπως μας δείχνει και η εικόνα είναι η
8 16 6 12 8 16 6 (υπάρχει και σχετικό ηχητικό με το ανεβοκατέβασμα της κλίμακας για να ακούσουμε και τα διαστήματα)
Ο Δεύτερος ήχος λοιπόν όπως μας δείχνει η εικόνα είναι ένας, απλά η διαφορά στο άκουσμα έχει να κάνει με το ποια θα είναι η βάση του, χαμηλή ή ψηλή, από πιο σημείο θα αρχίσουμε την κλίμακά μας, που καταλήγει συνήθως, αν δηλαδή καταλήγει στην ίδια βάση από την οποία άρχισε, ποια είναι η πορεία του κ.α.
Εδώ στην περίπτωσή μας με τις καταβασίες και τον κανόνα των Θεοφανείων, συμβαίνει το εξής. Ο πρώτος κανόνας ή το Βυθού ανεκάλυψε, αρχίζει από το ΠΑ, ενώ ο δεύτερος κανόνας και η καταβασία Στίβει θαλάσσης, αρχίζει από το ΚΕ. Μάλιστα είναι εξαιρετικά εύκολο να μεταβούμε από το ΠΑ στο ΚΕ και ξανά πάλι στο ΠΑ γιατί όπως μας δείχνει η εικόνα ουσιαστικά το ΚΕ είναι η συνέχεια της κλίμακας που ήδη ψάλλαμε από το ΠΑ! Έτσι δεν μπερδευόμαστε πλέον με τη βάση.
Ο ήχος με τον οποίο ψάλλουμε το Βυθού ανεκάλυψε ονομάζεται έσω Δεύτερος το οποίο σημαίνει χαμηλός ήχος τέσσερις φωνές κάτω από τη βάση του. Και το Στίβει θαλάσσης ψάλλεται σε μέσο Δεύτερο το οποίο σημαίνει πως ο ήχος κάνει κατάληξη δύο φωνές κάτω από τη βάση του.
Εδώ δηλαδή η βάση μας είναι το ΚΕ και καταλήγουμε στο ΓΑ, ενώ στην πρώτη περίπτωση η βάση είναι το ΠΑ και καταλήγουμε πάλι στο ΠΑ. Οι στίχοι ακολουθούν τα ίδια διαστήματα και τον ίδιο δρόμο των τροπαρίων. Αν δηλαδή ψάλλουμε μέσο Δεύτερο θα αρχίσουμε από το ΚΕ θα πάμε μια δυο φωνές επάνω και ο στίχος μας θα καταλήξει στο ΓΑ.
Τώρα για τη φθορά του πλαγίου δευτέρου, δε χρειάζεται να μπερδευόμαστε, διότι παλιότερα ο Δεύτερος και ο πλάγιός του χρησιμοποιούσαν τα σημάδια και των δύο ήχων το οποίο δήλωνε μόνο την πορεία του μέλους και όχι κάποια αλλαγή ήχου.
Εκτός από την εικόνα και το ηχητικό με τα διαστήματα του ήχου, υπάρχει στα συνημμένα αρχεία ακόμα ένα πρόχειρο δείγμα που μας δείχνει αυτά που γράψαμε εδώ και την μετάβαση από τη μια στην άλλη καταβασία.
Παραδείγματα στο μέσο Δεύτερο ήχο με τον οποίο ψάλλουμε τις ιαμβικές καταβασίες των θεοφανείων, το Στίβει θαλάσσης κτλ, είναι το Ταις πρεσβείας της Θεοτόκου της Θείας Λειτουργίας, το Ειη το όνομα Κυρίου και άλλα. Και με τον ίδιο τρόπο που ψάλλουμε το Βυθού ανεκάλυψε, λέμε τα σύντομα μέλη του δευτέρου ήχου, όπως το σύντομο Κύριε εκέκραξα, τους αναβαθμούς και πολλά ακόμα