08. Ακολουθία Ταξιαρχών «τω πρύτανι Θεώ»

[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ]

Στο ιδιόμελον του Ν΄ ψαλμού υπάρχει η φράση "τω πρύτανι Θεώ" τόσον στο μηναίον της Α.Δ. όσον και στην έκδοση της Ενετίας. Το ορθ΄΄ον δεν θα έπρεπε να είναι "τω πρυτάνει"; Οι φιλόλογοι πώς το εξηγούν;

 

[ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΣ ΛΑΜΠΡΟΥ]

Στο google έχω βρει ακόμη δύο φορές την δοτική "τω πρύτανι" με ιώτα και τόνο στην προπαραλήγουσα ("Τῷ Γεωργίῳ ὡς Χριστοῦ θεράποντι, ἡμῶν δὲ πρύτανι καὶ προστάτη θείῳ" και "Τῷ τρισηλίῳ Βασιλεῖ καὶ πρύτανι, καὶ προμηθεῖ τοῦ παντός"). Εξ όσων, όμως, γνωρίζω από τα πενιχρά μου αρχαία, η λέξη πρύτανις στην δοτική γίνεται τῷ πρυτάνει. Μπορεί κάποιος εγκρατής της αρχαίας να εξηγήσει πώς συμβαίνει αυτό;

 

[π. Μάξιμος]

Ὡραία ἡ παρατήρησή σου. Κι ἐμένα μέ ἀπασχόλησε. Σέ λεξικά δέν βρῆκα κάτι διαφορετικό. Στήν ἀναζήτηση, ἐκτός τοῦ ὅτι βρῆκα καί ἄλλες περιπτώσεις ὅμοιες στήν ὑμνολογία —πού εἶναι δοτική—, βρῆκα ἀρκετές περιπτώσεις πού σέ ἀρχαῖα κείμενα ἔτσι προσφωνοῦνται —στήν κλητική βέβαια— οἱ ἀρχαῖοι θεοί.

Δέν ξέρω ἄν αὐτή ἡ προσφώνηση ἄρεσε, ὥστε νά χρησιμοποιεῖται σέ μιά ὄχι τόσο αὐστηρή κλασσική ἀρχαία γλῶσσα, στούς ὕμνους. Βρῆκα καί μιά χριστιανική τέτοια προσφώνηση στό «Ὑμνος τοῦ σωτῆρος Χριστοῦ τοῦ ἁγίου Κλήμεντος» —στήν κλητική βέβαια πάλι—.

Λέτε νά χρησιμοποιεῖται σάν ἀμετάβλητο (πρύτανι) στή δοτική καί γενική, ἐκτός βέβαια ἀπό τήν ὀνομαστική;

 

[domesticus]

Δεῖτε τὴν κλίση του στὴν Γραμματική τοῦ Τζαρτζάνου, σ. 37 καὶ τὶς παρατηρήσεις στὴν σ. 38. Πιθανῶς νὰ πρόκειται γιὰ ποιητικὸ τύπο ἤ νὰ ἰσχύει ἡ παρατἠρηση τοῦ π. Μαξίμου. Πιθανῶς ὁ Γιῶργος νὰ μᾶς πεῖ κάτι περισσότερο.