Problemas organológicos relativos à Syrinx
www.uc.pt/fluc/eclassicos/.../03_Rodeia_Pereira.pdf
http://www.google.gr/url?sa=t&rct=j...McJngdBoA&sig2=ZxMQgESfb79fUeO0iBXzIw&cad=rja
~~~~~~~~~~
HVMANITAS- Vol. L (1998)
PROBLEMAS ORGANOLOGICOS RELATIVOS
À SYRINX
A I R E S R O D E I A PEREIRA
Universidade de Aveiro
sarcófago Romano1
syrinx China por volta de 2225 a. C.
América do Sul,
Regiões Balcânicas
Pirinéus. Descobertas arqueológicas
Minóica
West3,
Creta
Micénios
lyra num fresco em Pilos
C. Sachs4,
' Aries, Musée Populaire Archéologique.
C. Sachs, History of Musical Instruments, New York, 1940,24
D. Munrow, Instruments ofthe Middle Ages and Renaissance, London, Oxford University Press, 1976, 11.
Cf.
M. West, Ancient Greek Music, Oxford, 1992, 327 sqq.,
Cf. idem, 1940,81.250
Aristóteles6
Prohlemata1, Aristóteles
(αγρός, όρεία)
Ilíada 18,526:
"τοΐσι δ' έ'πειτ' άπάνευθε δύω σκοποί είατο λαών, / δέγμενοι όπποτε μήλα
Ιδοίατο και έλικας βους. / ΟΊ δε τάχα προγένοντο, δύω δ' αμ' εποντο νομηες
/ τερπόμενοι σύριγξι- δόλον δ' ου τι προνόησαν / ο'ι μεν τα προϊδόντες
έπέδραμον, ώκα δ' έπειτα / τάμνοντ' άμφι βοών άγέλας και πώεα καλά /
άργεννών οίων"
Platão, República, 399 d:
"και αυ κατ'αγρούς τοις νομεΰσι συριγξ áv τις εϊη."
H. Hermes, 512:
"συριγγών ένοπήν ποιήσατο τηλόθ' ακουστή ν."
Apollodoro III, 115
[Apollodori Bibliotheca, edition by B.G. Teubner, Lipsiae (Leipzig), 1854. Original Greek text.]
Allen, Halliday e Sikes 1980,341
Eurípides, a συριγξ é designada flauta de Pã em
[URL="http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Eur.+IA+1038&fromdoc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0107"]lon, 498[/URL];
Ifigénia em Aulide, 1038;
Orestes, 145.
Sófocles, Filoctetes, 213.
Cf.
Problemata XIX, 23.
Cf.
ProblemataXIX, 50:
"Δια τί ίσων πίθων και ομοίων έάν μεν ό έτερος
κενός γι, ό δε έτερος εις το ήμισυ διάμεστος, δια πασών συμφωνεί ή ηχώ;
'Ή ότι διπλασία γίγνεται της έκ του ήμίσεος ή έκ τοϋ κενού, τί γαρ
διαφέρει τούτο του έπι τών συριγγών; δοκεΐ γαρ ή θάττων κίνησις οξύτερα
είναι, έν δε τοις μείζοσι βραδύτερον ό αήρ άπαντα και έν τοις διπλασίοις
τοσούτω και έν τοις άλλοις άναλογον. συμφωνεί δε δια πασών και õ διπλασίων
ασκός προς τον ήμισυν.
Aristóxeno9 :
"τφ πνεύματι έπιείνοντες
καΐ άνιέντες"
Cf. Problemata XIX, 23.
Cf. Elementa Harmónica, II, 42 10
Cf. M. Wegner, Das Musikleben der Griechen, Berlin.1949, 58 e fig. 2a e 3a
"
Cf. Pólux IV, 69:
"επί δε
σύριγγος εϊποις αν παράγειν έπ' αύτης το
στόμα και παραφέρειν, και διασπείρειν το πνεύμα, [ή μεν ουν [σύριγξ]
καλάμων] [συνθήκη λίνω και κηρφ συνδεθεΐσα, ή γ' αυτοσχέδιος, αυλοί πολλοί,
έκαστος ΰφ' έκαστο) κατά μικρόν ΰπολήγοντες εις τον ελάχιστον από του
μεγίστου".
Pólux
Ateneu IV, 184 a, σΰριγξ πολοκάλανος
hydraulis
Pólux céltica14
Alceste de Euripides (578)
Dafne e Cloé de Longo
συρίζω
Platão'6
distinguindo entre os instrumentos
Euripides
Ifigénia entre osTauros, 1125-1127:
"συρίζω θ' ò κηροδέτος / Πανός ούρείου κάλαμος
/ κώπαις έπιθωύξει"
699-705, da Electra:
" Άταλδς υπό ματέρος 'Αργεί - / ων ορέων ποτέ
κληδών / εν πολιαΐσι μένει φήμαις / εόαρμόστοις έν καλάμοις /
Πδνα μοΰσαν ήδύθροον / πνέοντ', άγρων ταμίαν, / χρυσέαν αρνα
καλλιπλόκαμον πορεΰσαι."
Cf. VIII, 72: "πεντεσύριγγος, πεντασύριγγος".
Cf. Wegner, idem, 58.
14
Cf,
IV, 77: "ή δε έκ καλάμων σΰριγξ Κελτοΐς προσήκει και τοις έν ώκεαν(δ
νησιώταις".
15
Cf.
Platão, Teeteto, 203 b.
16
Cf.
República, 399
(ήδύθροον)
Eurípides Helena, 358-9:
"τεσύριγγ' άοιδόν [...] άμφι βουστάθμους".
Helena, 171;
Troianas, 127';
Ifigénia entre os Tauros, 125-6
Ilíada 10,13
Sófocles,Filoctetes, 213:
"ού μολπαν σύριγγος έ'χων / ώς ποιμήν άγροβάτας"
"Orestes, 145-147": "
σύριγγος όπως πνοά / λεπτού δόνακος, ω φίλα, φώνει μοι. / ΧΟ.
- ΐδ', άτρεμαΐον ώς υπόροφον φέρω / βοάν."
CORO - Vê como,num sussurro, eu produzo a nota suave de uma flauta" trad. Oliveira-Silva.
συριγξ μονοκάλαμος
πολυκάλαμος)
Eurípides
Έταΐοη, 498-502: "ναών συριγγών / υπ' αίόλας ιαχδς / + ύμνων
+ δτ' άναλίοις / συρίζεις, ώ Πάν, / τοΐσι σοΐς εν αντροις,"
(ίαχδς)
Ifigénia em Aulide, 573-578
" έ'μολες, ώ Πάρις, ?)τε σύ γε / βουκόλος άργενναΐς έτράφης / Ίδαίαις παρά μόσχοις, / βάρβαρα
' Cf. Ovídio, Metamorfoses Ι, 664.54
συρίζων, Φρυγίων / αυλών 'Ολύμπου καλάμοις / μιμήματα πνείων."
Schlesinger18
De Audibilibus, de Aristóteles (804a
Pólux19 αυλός:
"μέλη αύλημάτων,
κρούματα συρίγματα".
συριγξ θρήνος do párodo de Helena, 171, é
Michaelides20
Nono21
σιγμός
"ων άπό μυρομένων σκολιόν σύριγμα κομάων
θρήνον" - σύριγμα e σιγμός
representam a ideia sonora de sopro. As
Aristóteles22
(δια-πασών)
Acrópole
figura da Musa Calíope 23
Hermes
Cf. K. Schlesinger, The Greek Aulos, London, 1939, 64-65.
" Cf.
Pólux (IV, 83).
20
Cf.
S. Michaelides, The Musie ofAncient Greece cm Encyclopaedia, London, 1978, 314.
-' Cf. Nono {Dionisiacas XL, 232).
- Cf.
Aristóteles (Problemata XIX, 14).
23
Cf. M. Wegner, Das Musiklebert der Griechen, Berlin, 1949, 59 e fig. 2 a.
24
Ibidem 3 a.PROBLEMAS ORGANOLÓGICOS RELATIVOS À SYRINX
H. Homérico a Pã (25).
Eurípides
Ninfas {Bacantes, 952
Electra (702)
H.Pã αγρός, δόναξ e κάλαμος27.
Ion, 498
Hmo Homérico a Pã, 14 sqq.:
"τότε δ' έσπερος εκλαγεν οίον / άγρης έξανιών,
δονάκων υπο μοΰσαν άθύρων / νήδυμον ούκ αν τόν γε παραδράμοι έν μελέεσσιν
/ όρνις η τ έαρος πολυανθέος έν πετάλοισι / θρηνον έπιπροχέουσ' άχέει μέλιγηρυν
άοιδήν. / συν δε σφιν τότε νύμφαι όρεστιάδες λιγύμολποι / φοιτώσαι πυκνά ποσσίν
έπι κρήνη μελανύδρφ / μέλπονται, κορυφήν δε περιστένει σΰρεος ήχώ"
A expressão δονάκων 6πο refere-se ao tubo no interior do qual se produzem os sons
M. West, Ancient Greek Music, Oxford, 1992, 110
Allen, Halliday e Sikes 1980,402.
δόναξ e
κάλαμος
αυλοί (Cf. Liddell-Scott, s.v. κάλαμος).
Ifigénia em Aulide, 1038.
πνεύμα
West29
Eurípides usa a σΰριγξ em
Troianas (127). Neste verso, o instrumento
29
Cf. Idem, 112.
Cf.
Poética, 1447 a 13: " Εποποιία δη και ή της τραγωδίας ποίησις, ετι
δε κωμωδία και ή διθυραμβοποιητική και της αύλητικής ή πλείστη και
κιθαριστικής, πδσαι τυγχάνουσιν ουσαι μιμήσεις το σύνολον. Διαφέρουσι δε
αλλήλων τρισίν ή γαρ τω εν έτέροις μιμεΐσθαι,ή τω έτερα,ή τω έτέρως
και μη τον αυτόν τρόπον."Ωσπερ γαρ και χρώμασι και σχήμασι πολλά μιμούνται
τίνες άπεικάζοντες (οι μεν δια τέχνης οί δε διά συνήθειας) έτεροι δε δια
της φωνής, οΰτω καν ταΐς είρημέναις τέχναις 'απασαι μεν ποιούνται την μίμησιν έν
ρυθμω και λόγω και αρμονία, τούτοις δ' ή χωρίς ή μεμιγμένοις • οίον αρμονία
μεν καί ρυθμω χρώμεναι μόνον τε αύλητική και ή κιθαριστική, καν ει τίνες ετεραι
τυγχάνουσιν ουσαι τοιαϋται την δύναμιν,οΐον ή τών συριγγών, αύτω δε τω
ρυθμω [μιμούνται] χωρίς αρμονίας ή τών όρχηστών καί γαρ ούτοι δια τών
σχηματιζόμενων ρυθμών μιμούνται καί ήθη καί πάθη καί πράξεις."
31
Cf. Aristóteles, Problemata XIX, 8:
"Δια τί ή σΰριγξ καί ή όξεϊα φωνή
Eurípides Orestes (145) (πνοά) (δόνακος).
σιγή e μη κτυπεΐτα
Troianas (127)
Vitrúvio (De Architectura 5,3,6)
Riethmuller e Zaminer, "Zum Anfang der musikalischen Terminologie", International Musicológica! Society, Report of theTwelfth Con-
gress, Berkeley.1989, 192.
Platão, República, 397 a:
"τοιούτος αύ, όσφ αν γωνή φαυλότερος fj, πάντα τε μάλλον μιμήσεται και ουδέν έαυτοΰ άνάξιον
οίήσεται είναι, ώστε πάντα επιχειρήσει μιμεΐσθαι σπουδή τε και εναντίον
πολλών, και α νυν δη έλέγομεν, βροντάς τε και ψόφους άνεμων τε και
χαλαζών και αξόνων και τροχιλιών, και σαλπίγγων και αυλών και συριγγών
και πάντων οργάνων φωνάς, και ετι κυνων καΐ προβάτων και όρνέων
φθόγγους'"
Cf.
Alceste, 576;
Ifigénia em Aulide, 577.58
West35
Baines36
Teócrito
Plutarco De Musica, 1138 a:
"Τηλεφάνης ó Μεγαρικος ούτως έπολέμησε ταΐς σύριγξιν, ώστε τους αΰλοποιους ούδ' έπιθεΐναι πώποτ'
εί'ασεν έπι τους αυλούς, άλλα και του Πυθικού αγώνος μάλιστα δια τουτ*
άπεστη."
Pólux (IV, 81)
Weil-Reinach, De La Musique, PERI MOUS1KHS. Ed., comm, Paris.l 900, 82,
νόμος πυθικός
(cf. Estrabão, IX, 3, 10).
Aristóteles {De Audibilibus 661 a)
Cf. Idem, 1992, 112.
36
Cf.
A. Baines, Woodwind Instruments and Their Histoiy, New York. 1967, 171
Gow
