Χρησιμοποιούνται οι Κανόνες, ή απλά υπάρχουν;;;

[V_Zacharis]

Ο Στανίτσας έλεγε πάντως "Αν δε ξέρεις κανόνες δεν είσαι ψάλτης".

...ο Στανίτσας το έλεγε, ποιος τον άκουσε; Ποιοι ψάλλουν κανόνες; Ελάχιστοι...Είναι όπως εκείνο που λένε για το δοξαστάριο του Ιακώβου, το (και καλά) "στίλβωτρον" του ψάλτη. Τελευταία έχει πέσει πολύ σκουριά φαίνεται, γιατί ελάχιστοι ψάλλουν ή διαβάζουν το δοξαστάριο του Ιακώβου...

 

[Λεωνίδας]

Ο κ. Απόστολος Παπαχρήστος, σπουδαίος πρωτοψάλτης του Αγρινίου, έχει την εξής σειρά: Συνήθως ψάλλει πρώτη και τρίτη ωδή των κανόνων. Μετά διαβάζει κάποιος έως την έκτη. Τις υπόλοιπες ψάλλει μετά το κοινωνικό, δηλαδή την ώρα της Θείας Κοινωνίας.
Επαναλαμβάνω: Το κοινωνικό ψάλλεται κανονικότατα. Μετά το "Μετά φόβου..." μία φορά μελωδικά το "Του δείπνου Σου..." και στη συνέχεια οι ωδές του κανόνος, όσες προλάβει.
Νομίζω είναι καλή και προακτική λύση.

 

[George]

Εγώ πάντα ψάλω α', γ' και στ' ωδή και η' και θ' αν έχει καταβασίες αντί "Την Τιμιωτέραν...".
Όσο για τους Αρχιερείς, από την προϊγούμενη μέρα τους ρωτάω τί ωρα θα έρθουν αλλά και τί ώρα θα ξεκινήσουν από την Μητρόπολη, έτσι και ο ίδιος να μου πει την ώρα, εγώ θα είμαι ποιο σίγουρος από την ώρα που θα ξεκινήσουν από την Μητρόπολη. Όταν δε ο Μητροπολίτης με στέλνει σε κάποιο Ναό να ψάλω επειδή θα λειτουργίσει ο ίδιος και δεν έχει ψάλτη, τότε κανονίζω ο ίδιος ακόμα και τί ώρα θα ξεκινήσουμε τον Όρθρο, (με έστειλε ο Μητροπολίτης, άρα μπορώ να πω τον Ιερέα και τί ώρα να αρχίσουμε και πως να τα πούμε μέχρι να έρθει ο Μητροπολίτης).

 

[ybulbu]

Τώρα που βρήκα κατάλληλο χώρο, θα τα πω και συγχωρέστε με, αλλά κάποια πράγματα πονάνε όταν τα συναντάς.

α) Έτυχε πριν τέσσερα χρόνια να ψάλλω μια καθημερινή αντικαθιστώντας ένα φίλο στο Ναό που έψαλλε καθημερινές. Διαβάζω Εξάψαλμο, λέω Απολυτίκια και βγαίνει ο Ιερέας και μου λέει: "Ψάλλε μόνο Καθίσματα, Δοξολογία και μπαίνουμε στη Λειτουργία. Όσο για να προλάβω να τελειώσω την Πρόθεση" Μην πιστεύοντας στα αυτιά μου, του ρωταω για επιβεβαίωση: "Καλά πάτερ, Κανόνες, Συναξάρι, Τιμιωτέρα, Αίνοι;" και η απάντηση: "Όχι, τίποτα!". Αν δεν ήμουν εκεί για εξυπηρέτηση θα σηκωνόμουν να φύγω επι τόπου. Αυτά είναι παρωδίες των Μυστηρίων.
Παρόμοια ιστορία, σε μικρότερο, όμως, βαθμό. Ψάλλω Εσπερινό στο Ναό μου την Κυριακή Αγ. Πατέρων φέτος τον Οκτώβρη. Ο δάσκαλός μου έλλειπε στην Πόλη και ήμουν δεξιά. Έρχεται ένας ιερέας που μου παρουσιάστηκε σαν πρώην πρωτοψάλτης από την Αθήνα και την ώρα του Προκειμένου με ρωτάει με νόημα αν θέλω να διαβάσω Αναγνώσματα υπονοώντας να τα προσπεράσουμε. Του απαντώ πως η τάξη έχει να διαβαστούνε τα Αναγνώσματα. Απάντηση: "Βρε, άσε την τάξη! Εσύ θέλεις να τα διαβάσεις;". Του έδωσα την ίδια ακριβώς απάντηση και παραιτήθηκε απ' την κουβέντα. Αυτά μέσες άκρες για το πώς βλέπουνε μερικοί τη διακονία τους ψυχρά και επαγγελματικά!
β) Όταν θέλεις να πεις τα Λειτουργικά χύμα και σου αρχίζουν οι ιερείς τα τραγούδια, τότε τι κάνεις; Εγώ συνήθως βγαίνω κακός απαντώντας σε κλιτό και, αν δεν μπούνε στο νόημα, λιτά στη βάση του ήχου. Έχω ακούσει παράπονα από πολλούς ιερείς γι' αυτό, αλλά δεν ψάλλω για να ακούσω μπράβο...
γ) Και στον Πατριαρχικό Ναό έχω ακούσει πως, όταν τελειώνουν την ΣΤ' Ωδή και περιμένοντας τον Πατριάρχη, ψάλλουν Πολυέλεο. Δεν είναι άκυρο! Αφού ό,τι και να ψαλλεί άτυπο θα είναι αφού είναι νεκρός χρόνος, γιατί να μην ψαλλεί Πολυέλεος, που είναι Αγιογραφικοί στίχοι από το Ψαλτήρι που έπρεπε να ειπωθούν και παρελλείφθησαν; Συγκρίνεται το Αγιογραφικό κείμενο με αυτό των Κανόνων;
δ) Αμφιβάλλω αν είναι ορθό το να ψάλλονται κατά τη Θεία Μετάληψη οι Κανόνες. Εκείνη τη στιγμή είτε "Του δείπνου σου" λέγεται, είτε, κατά την αρχαία μαρτυρούμενη τάξη, το Κοινωνικό. Οι Κανόνες δεν έχουν συνάφεια προς το Μυστήριο της Θείας Μεταλήψεως! Εκείνη τη στιγμή ο κόσμος μεταλαμβάνει! Δεν μπορεί να είναι προσηλωμένος στο νόημα της εορτής της ημέρας, αλλά στο ότι ενώνεται με τον Χριστό! Έτσι, αυτά που ακούει πρέπει να μην του αποσπούνε το νου!!!

 

[dkalpakidis]

Καλό είναι να μήν ψάχνουμε για "λύσεις- ιδέες" με την δικαιολογία "έτσι το λέει ο τάδε και έτσι ο άλλος", αλλά να εφαρμόσουμε το τυπικόν της Εκκλησίας. Λύσεις μεταφοράς του Κανόνα ή των Πολυελέων στο Κοινωνικό ή και αλλού δεν είναι λύσεις αλλά πρόβλημα!!!

Οι κανόνες ψάλλονται (και δεν διαβάζονται) ειδικά στον Όρθρο ως "στιχηρά" της στιχολογίας 9 Βιβλικών Ωδών και σε άλλες ακολουθίες χωρίς στιχολογία. Κυρίως στον Όρθρο από όπου μάλλον μεταφέρθηκαν και στις υπόλοιπες ακολουθίες όπως Παράκληση, Απόδειπνο, Μεσονυκτικό. Όσο πιο κοντά είμαστε σε αυτή την πρακτική τόσο το καλύτερο.

Αλλά και η νεώτερη πράξη μετά προύμνια (στον Όρθρο) δεν είναι και τάξη "προς θάνατον", αν ψαλλεί όλοι οι Κανόνες (κι όλες οι Ωδές) από την στιγμή που προβλέπεται από το Τ.Μ.Ε.
(Το ΤΜΕ πάντως μνημονεύει και την στιχολογία και είναι και αυτό σημαντικό)

Έχουμε σκεφτεί να ψάλλουμε Παράκληση χωρίς δ', ε',στ', ζ, και η' ωδή;
Τους λαοφιλέστατους Χαιρετισμούς χωρίς τις Ωδές αυτές;
Κι όμως...

Ενώ στις δευτερεύουσες ακολουθίες ο Κανών έχει παραμείνει στην θέση του (ευτυχώς), στον Όρθρο παραλείπεται (δυστυχώς) με ελαφριά την συννείδησή μας με την αιτιολογία "έτσι έχει συννηθιστεί...".

 

[ybulbu]

Συμφωνώ, αλλά στην περίπτωση της αναμονής του Αρχιερέα που ανέφερα είναι νεκρός χρόνος αφού έχουν ψαλλεί όλες οι ωδές μέχρι την ΣΤ'. Οπότε, αφού ούτως ή άλλως δεν προβλέπεται κάτι, πού το πρόβλημα;

Και, μια που αναφερθήκατε στη στιχολογία των Ωδών (η οποία, παρεμπιπτώντως, είναι σημαντικότερη του Κανόνα και, δυστυχώς, σήμερα καταλιμπάνεται), ήθελα να θέσω την εξής απορία: Όταν σε Δεσποτικές Εορτές προβλέπονται άστιχοι οι Κανόνες, τι υποννοείται; Πως θα ψαλλούν χωρίς τη στιχολογία ή χωρίς ούτε το στίχο "Δόξα σοι ο Θεός ημών, δόξα σοι"; Στο Όρος ψάλλουν το προϋμνιο αυτό και μου είπαν πως τα Τυπικά εννοούν πως δεν ψάλλεται Στιχολογία. Στο Πατριαρχείο και στον κόσμο, που γενικά καταλιμπάνεται η στιχολογία, δεν ψάλλεται ούτε το προϋμνιο στις Δεσποτικές Εορτές. Μπορεί κανείς να απαντήσει με επιστημονική τεκμυρίωση, παραπομπές σε αρχαία Τυπικά κλπ; Ευχαριστώ!

 

[ixadin]

Τώρα αυτό που γράφω ειναι από μνήμης.

Ο π. Παπαγιάννης στον νέο Εγκόλπιο της Αποστολικής Διακονίας σε μια υποσημείωση του στον Όρθρο, αν θυμούμαι καλά στον Όρθρο των καθημερινών, όχι των Κυριακών πάντως, γράφει ότι μεν το ΤΜΕ το προβλέπει αυτό, πλήν όμως υποστηρίζει ότι δεν είναι ορθή η διάταξη, επικαλούμενος ότι στα απόδειπνα και (κάπου αλλού δεν θυμούμαι) όπου διαβάζεται ο καταλειμπανόμενος κανόνας, αυτός λέγεται μετά του προϋμνίου αυτού.

 

[π. Μάξιμος]

λάθος​

 

[MTheodorakis]

Ἡ στιχολογία παραλείπεται μόνον κατὰ τὴν διακαινήσιμον ἑβδομάδαν (χφ. πατριαρχικῆς βιβλιοθήκης τοῦ Καΐρου 450 τοῦ 1442 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 3 σσ. 221-222 καὶ ἀπορούμενα ΤΑΣ κεφ. ογ').

 

[V_Zacharis]

Ἡ στιχολογία παραλείπεται μόνον κατὰ τὴν διακαινήσιμον ἑβδομάδαν (χφ. πατριαρχικῆς βιβλιοθήκης τοῦ Καΐρου 450 τοῦ 1442 ἔκδ. Dmitrievskij τ. 3 σσ. 221-222 καὶ ἀπορούμενα ΤΑΣ κεφ. ογ').

Δεν παραλείπεται και στις δεσποτικές εορτές η στιχολογία των ωδών;

 

[pransot]

Αν και συνήθως οι τοποθετήσεις μου θαρρώ πως είναι αρκετά συντηρητικές, θα μοιραστώ μαζί σας κάποιες σκέψεις μου. Και αυτό γιατί πιστεύω πως ό,τι γίνεται στο ναό γίνεται α) προς δόξαν Θεού και β) προς οικοδομή του ποιμνίου. Τα πρώτο εξαρτάται νομίζω αποκλειστικά από τις καρδιές μας και όχι από τους λατρευτικούς τύπους (...τοις χείλεσί με τιμά η δε καρδία αυτού πόρρω απέχει...). Έτσι ο τύπος της λατρείας πρέπει να υπηρετεί τις ποιμαντικές ανάγκες. Γνωρίζουμε και ακολουθούμα την παράδοση (σε αυτά τα θέματα) αλλά δε διστάζουμε, αν χρειάζεται, να παρέμβουμε. Γι' αυτό άλλωστε υπήρχαν και αλλαγές στο τυπικό. Και οι κανόνες κάποτε επικράτησαν και αντικατέστησαν τα κοντάκια κ.τ.λ. Στην αρχαία εκκλησία νομίζω κυριαρχούσε ο βιβλικός λόγος και κάποιοι απλοί ύμνοι. Δε νομίζω ότι υστερούσαν σε ουσία καθόλου σε σχέση με εμάς-μάλλον το αντίθετο. Σήμερα οι ακολουθίες νομίζω είναι αρκετά φορτωμένες. Πολύς πιστός λαός δεν είναι φιλακόλουθος (μέγα ποιμαντικό και πνευματικό θέμα). Υπάρχει επίσης πολύ μεγαλύτερη από παλαιότερα γλωσσική απόσταση από τα κείμενα. Για εμένα π.χ. το μείζον θέμα στα θέματα αυτά είναι η Θ. Λειτουργία. Έπονται σε σημαντικότητα όλες οι υπόλοιπες ακολουθίες.
Με βάση όλα τα παραπάνω δε θεωρώ σημαντικό πρόβλημα το σημερινό παραγκωνισμό των κανόνων, της στιχολογίας, του ψαλτηρίου κ.τ.λ. (αν και στα δύο τελευταία υπάρχει το γενικότερο πρόβλημα του παραγκωνισμού του βιβλικού λόγου). Το πρόβλημα είναι ότι ο λαός δεν εκκλησιάζεται. Και σε αυτό μπορούμε κάπως να βοηθήσουμε αν ψάλλουμε ταπεινά και κατανυκτικά και κυρίως με τρόπο ώστε τα κείμενα να ακούγονται εντελώς καθαρά και κατανοητά. Το να ψάλλει κάποιος ή να διαβάζει ως άλλος παπατρέχας όλο τον κανόνα, όχι μόνο δεν προσφέρει στη λατρεία αλλά, εκτός από το δικό του κρίμα, παίρνει και άλλους στο λαιμό του, αφού τους διώχνει από το ναό. Αντίστοιχα βεβαίως και το να κόβει αυτά τα στοιχεία του όρθρου για να "κάνει το κομμάτι του" στα σημεία που θέλει. Νομίζω πως ο κυριακάτικος όρθρος διάρκειας περίπου 1,25-1,5 ώρες είναι αρκετός για να ειπωθούν πάρα πολλά πράγματα.
Σε ενοριακό ναό της Θεσσαλονίκης (μου το έλεγε γνωστή μου ευλαβέστατη φιλακόλουθη γιαγιά) ο όρθρος ξεκινάει 5:30-6:00. Δεν ξέρω ακριβώς τι τυπικό ακολουθούσαν, αλλά η γιαγιά μου έλεγε πως είχε χρόνια να ακούσει στην εκκλησία τους καταβασίες, γιατί φυσικά της ήταν αδύνατον να πηγαίνει τέτοια ώρα μες στη νύχτα. Μιλάμε για άτομο που όποτε εκκλησιαζόταν σε εμάς ερχόταν πάντα από τον εξάψαλμο-όχι διακαιολογίες. Χρειάζεται νομίζω διάκριση.
Εγώ προσωπικά Κυριακές (όταν έψελνα) έλεγα α', γ' ωδή, συνήθως εις 8. Τώρα που ψάλλω Σάββατα λέω α', γ' εις 14. Δε νιώθω καθόλου ως παραβάτης του τυπικού. Η αλήθεια είναι πως δε θέλω να κόψω περισσότερο. Επιδιώκω να ψάλλω σύντομα αλλά ευκρινώς. Προτιμώ πάντως ένας παπάς (αν όντως συντρέχει κάποιος λόγος και όχι βιασύνη, βαρεμάρα ή άγνοια) να μου πει να συντμήσω τον όρθρο, παρά να βιάζεται στη θ. Λειτουργία, να μην ακούγονται οι ευχές, να κόψει εκτενείς, να τραγουδάει τις εκφωνήσεις κ.τ.λ., να μου ζητήσει λειτουργικά (καταλαβαίνετε τι εννοώ)

 

[π. Μάξιμος]

Αν και συνήθως ...

Δάσκαλέ μου,
Σ᾿ εὐχαριστοῦμε γιά τά μηνύματά σου πού πάντα ἔχουν προβληματισμό καί ἀποπνέουν εὐσέβεια, ἠπιότητα καί ποιότητα, παιδεία καί καλούς τρόπους.

 

[pransot]

ευλογείτε, πάτερ
είδα στην αρχή το "δάσκαλε" και τρόμαξα, γιατί συνήθως σε άλλους αναφέρεται αυτό στο φόρουμ μας. Μετά συνειδητοποίησα την ιδιότητά μου, γιατί φυσικά δε γράφω εδώ ως δάσκαλος, αλλά ως ελάχιστος υποψήφιος μαθητής. Αρχή σοφίας, φόβος Κυρίου. Ας πιάσουμε την αρχή και μετά βλέπουμε και τι γίνεται και με τις πεταστές. Αυτό μας λείπει. Νομίζει μας λείπει ιερός πόθος, πίστη και αγάπη για το Χριστό και προσπαθούμε να τα αντικαταστήσουμε με μια επιφανειακή παραδοσιομανία. Κι εγώ στο παρελθόν ασχολήθηκε πολύ με τα μουσικά, μα με τη συνείδηση ότι το κάνω επειδή μου αρέσει και όχι ως μείζον έργο. Εύχεσθε

 

[ixadin]

Τα πρώτο εξαρτάται νομίζω αποκλειστικά από τις καρδιές μας και όχι από τους λατρευτικούς τύπους (...τοις χείλεσί με τιμά η δε καρδία αυτού πόρρω απέχει...).

Δεν είναι καθόλου λάθος η όλη τοποθέτηση σας. Νομίζω πως όλες οι παραπάνω συζητήσεις έχουν απλά το παράπονο όλων μας να βλέπουμε να γίνεται η ΛΕΙΤ+ουργια (έργον λαού) χωρίς την άποψη του λαού, αλλά καθαρά με την ακαταλαβίστικη (να μην πώ ατταβιστική) λογική ενός αλειτούργητου (να μην πω αλιβάνιστου) ιερατείου.