Μηπως [κάποιος]...να μας "ξεγυμνωσει" και το Δοξαστικο των Αινων της Κυριακης του Ασωτου (Τριωδιον Στανιτσα σελ. 34-36) , για να δουμε αν προκειται κι'εδω για συνθεση του Πετρου Λαμπαδαριου ;
1. Θα είχε νόημα να γίνει αυτό αν ο στόχος της μελέτης ήταν όντως να φανεί ότι τελικά "προκειται κι' εδω για συνθεση του Πετρου Λαμπαδαριου", αλλά αυτό, κατά τη γνώμη μου, είναι μια παρανάγνωση της μελέτης.
Αν κατάλαβα (και δεν παρανάγνωσα, βέβαια, ο ίδιος) ο κ. Χαλδαιάκης δεν προσπαθεί να μας πει ότι ο Στανίτσας και ο Πρίγγος απλώς πήραν τις μελωδίες του Πέτρου και την "πείραξαν" με πιο αναλυτική νοοτροπία, αλλά ότι όλες οι μουσικές γραμμές που χρησιμοποιούν προέρχονται από ήδη "προγενέστερα διαμορφωμένη μουσικὴ παράδοση". Είναι τελείως διαφορετικά πράγματα.
2. Τώρα, αν αυτή είναι η ορθή ανάγνωση, μπορούν να γίνουν δύο επιμέρους αναγνώσεις της... "ορθής ανάγνωσης":
α) οι επικριτές της μετά τον Πέτρο παράδοσης μπορούν να πουν: "ωραία, άρα οι νέες γραμμές δεν προσφέρουν τίποτα ουσιαστικό, απλώς παραλλάσσουν ένα μέλος του Πέτρου χρησιμοποιώντας γραμμές από άλλα μέλη του Πέτρου"
β) οι υποστηρικτές της μετά τον Πέτρο διαμορφωμένης παράδοσης μπορούν να πουν: "όχι, έχει και παραέχει νόημα η νεότερη παράδοση, αφού οι νεότεροι τελικά δεν αναλύουν απλώς τα μέλη του, αλλά τα εμπλουτίζουν δημιουργικά μέσ' από τον ίδιο τον Πέτρο.
Η άποψή μου είναι ότι ο κ. καθηγητής δεν προσπαθεί να στηρίξει τη μία ή την άλλη άποψη, αλλά να γεφυρώσει ένα χάσμα (πράγμα που είναι γνώρισμα επιστημοσύνης). Αν και πιστεύω ότι αυτή του η (καλή) πρόθεση μπορεί κι αυτή να... "αναλυθεί" με τη σειρά της: ενώ με όσα λέει τονίζει την αξία του Πέτρου ως πηγής, ωστόσο, δίνοντας στις μετέπειτα συνθέσεις το "χρίσμα" του Πέτρου στην πραγματικότητα τις νομιμοποιεί.
3. Υπάρχει όμως ένα κενό, κατά τη γνώμη μου, στις απαντήσεις που δίνει το άρθρο. Αν τελικά το Τριώδιο του Στανίτσα είναι "παλιό (καλό) κρασί", από την άποψη ότι όλες οι μουσικές γραμμές απαντούν (έστω και με αρκετό ψάξιμο και με αρκετή ανάλυση και αρκετά εργαλεία) κάπου στην προ του 19ου αι. παράδοση (και θα μπορούσε κάποιος να "ξεπετάξει" και το ερώτημα του Φαρλέκα λέγοντας ότι τα σημεία που πραγματικά δεν απαντούν πουθενά στην παράδοση, όπως π.χ. εκείνος ο "αχώνευτος" χρωματισμός στο μη ἐγκαταλίπῃς με του β δοξαστικού του Ασώτου, είναι στην πραγματικότητα πολύ λίγα, άρα μπορούμε να μιλάμε απλώς για εξαιρέσεις): τότε πώς δικαιολογείται η αίσθησή μας (η αίσθηση πολλών για την ακρίβεια) ότι το Τριώδιο του Στανίτσα δεν είναι απλώς καινοτόμο ή ακόμα και ρηξικέλευθο, αλλά μάλλον εξεζητημένο συνθετικά έργο; (η ερώτηση γίνεται για το Τριώδιο, γιατί είναι πιο τρανταχτή περίπτωση ή και η απάντησή της λιγότερο προκλητική από ό, τι αν έλεγα π.χ. τη Μουσική Κυψέλη του Καραμάνη).
4. Η απάντηση σε αυτό θα μπορούσε να είναι ότι δεν αρκεί να προέρχονται όλες οι θέσεις από την παράδοση του Πέτρου, αν η σύνθεση ως σύνολο δεν διέπεται από την ίδια φιλοσοφία σύνθεσης με αυτήν του Πέτρου. Συγκεκριμένα, στη νεότερη παράδοση διακρίνουμε (πολύ γενικευτικά) μια φιλοσοφία "αποφυγής" (με διάφορους τρόπους) του απλού ως κοινού (με την έννοια του κοινότοπου). Μερικοί τρόποι είναι (ἐχουν επισημανθεί κατά καιρούς σε άλλες συζητήσεις): η "παρακολούθηση" του νοήματος μέσω του μέλους, η χρήση πλέον της μίας χρονικής αγωγής, η αξιοποίηση όλων ή πολλών μελωδικών δυνατοτήτων ενός ήχου με κυριότερη την αλλαγή γένους (χρωματικό μέσα σε διατονικό για "αρνητικές" έννοιες, διατονικό μέσα στο χρωματικό και δη σε υψηλά τετράχορδα προκειμένου για "διασταλτικά" σημεία), η μελωδική υπερ-έκταση του μέλους, η κορύφωση του μέλους (των δοξαστικών) σε ορισμένα σημεία, συνήθως προς το τέλος κλπ. κλπ.
Είναι σημεία που μπορούν να συγκεφαλαιωθούν σε ένα: αξιοποίηση περισσότερων συνθετικών επιλογών, ώστε, με αφορμή το νόημα, να γίνει το μέλος αρκετά περίτεχνο, με μόνη προϋπόθεση να μην ξεφεύγει από ορισμένο μέτρο (και είναι γεγονός -με πιθανή εξαίρεση το Τριώδιο και ορισμένα μέλη π.χ. εωθινά δοξαστικά του Στανίτσα, που χρειάζονται ειδική συζήτηση- ότι οι μεγάλοι δάσκαλοι είχαν έντονη αίσθηση του μέτρου, υπαγορευμένη κυρίως από τη βίωση της εκκλησιαστικής τάξης στο στενό ή και ευρύτερο περιβάλλον του πατριαρχείου).
Αλλά αυτή ακριβώς η φιλοσοφία σύνθεσης είναι διαφορετική από την γραμμική, λιτή, αφηγηματική, χωρίς εξάρσεις φιλοσοφία του Πέτρου (στην πραγματικότητα θα ήθελα να πω εκ διαμέτρου αντίθετη, αλλά το αποφεύγω βάζοντας ο ίδιος μέτρο στον εαυτό μου): από τη μία, μια κεντρομόλος τάση προς το απλούστερο (Πέτρος), από την άλλη, μια φυγόκεντρος τάση προς το πιο περίτεχνο (νεότεροι).
Άραγε, "παλιό κρασί σε νέους ασκούς" ή μήπως "νέο κρασί σε παλιούς ασκούς, κατάλληλα ανακαινισμένους";;
