Τροπάρια κανόνα μετά το Δόξα, Και νύν της Δευτέρας της Α' Εβδομάδος (Καθαράς Δευτέρας)

[Dimitri]

Στον κανόνα του Τριωδίου του όρθρου της Καθαράς Δευτέρας είδα οτι μετά το Δόξα, Και νύν, υπάρχουν επιπλέον τροπάρια του κανόνα π.χ. από εδώ:

Δόξα...​

Μονὰς ἁπλή, τρίφωτε ἀρχικωτάτη Ἑνάς, πανσθενεστάτη πάνζωε, Θεὲ καὶ Κύριε, Πατὴρ ὁ παντοκράτωρ, ὁ Υἱὸς καὶ τὸ Πνεῦμα, σῷζε τοὺς σέβοντάς σε.

Καὶ νῦν... Θεοτοκίον.​

Τὸ τοῦ Θεοῦ, ἅγιον ὄρος ὑμνήσωμεν, Μαρίαν τὴν ἀμίαντον, ἐξ ἧς ἀνέτειλεν, ὁ τῆς δικαιοσύνης, Ἥλιος τοῖς ἐν σκότει, Χριστὸς ἡ πάντων ζωή.

Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι​

Ἅρμα πυρός, ἔλαβεν Ἠλίαν τὸν θαυμαστὸν νηστείᾳ ὁπλισάμενον. Μωσῆν ἀνέδειξε θεατὴν τῶν ἀρρήτων, καὶ ἡμεῖς ταύτην ἑλόντες, ὀψόμεθα τὸν Χριστόν.

Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι​

Βρῶσιν Ἀδάμ, ἔφαγε, καὶ Παραδείσου αὐτόν, ἡ ἀκρασία ἔξωσεν, ἡμᾶς δὲ Κύριε, ἡ Νηστεία λαβοῦσα, ἀξίους μετανοίας, δείξει φιλάνθρωπε.

Ὁ Εἱρμὸς. ​

Δεῦτε λαοί, ᾄσωμεν ἇσμα Χριστῷ τῷ Θεῷ, τῷ διελόντι θάλασσαν, καὶ ὁδηγήσαντι, τὸν λαὸν ὃν ἀνῆκε, δουλείας Αἰγυπτίων, ὅτι δεδόξασται.


Έκανα υπακοή και τα έψαλλα στη σειρά τους όπως είναι στο βιβλίο (μετά το Δόξα, Και νύν) αλλά ίσως υπάρχει κάτι που δεν γνωρίζω καλά εδώ και για αυτό το αναφέρω και ευχαριστώ.

 

[tsak77]

Και στο Τριώδιο του 1586 αναγράφεται το ίδιο.
View attachment Untitled-1 copy.jpg
Η ίδια τάξη ακολουθείται και στις υπόλοιπες ωδές του κανόνα αυτού.

 

[π. Μάξιμος]

Καί πολύ καλά ἔκανες καί «ἔκανες ὑπακοή». Ὅπως διαβάζεις ἐκεῖ πού παραθέτεις, «εἶθ’ οὓτως, ἑνουμένων τῶν δύο Χορῶν, δοξάζομεν ὑψηλοτέρα φωνῇ, καὶ ψάλλομεν τὸ Τριαδικὸν Τροπάριον τοῦ Τριῳδίου. Καὶ νῦν, Θεοτοκίον, καὶ πάλιν, ὑψηλοτέρα τῇ φωνῇ, λέγομεν τό, Δόξα σοι ὁ Θεός ἡμῶν, δόξα σοι, καὶ ψάλλομεν τὸ ἕτερον Τροπάριον τοῦ κυρίου Θεοδώρου». Αὐτό ἰσχύει καί γιά τίς ἄλλες ἡμέρες καί ὄχι μόνον τήν Καθαράν Δευτέραν.

Πρόκειται γιά ἐπιπλέον τροπάρια, πέραν τῶν ἀναλογούντων στούς στίχους τῶν ᾠδῶν καί στό Δόξα, Καὶ νῦν.

Διαβάζεις στά Δίπτυχα (2010) σελ. 113 «Εἶτα ψάλλονται ἢ ἀναγινώσκονται, ἄνευ προϋμνίου ἢ στίχου τινός, οἱ κανόνες ὡς ἑξῆς...» καί στίς Γενικές Τυπικές Διατάξεις (σελ. 37) ὅτι ἄν προτάσσονται «αἱ ἀντίστοιχοι βιβλικαὶ ᾠδαὶ» καί «οἱ ἁρμόδιοι στίχοι τῶν ᾠδῶν οὐδεὶς ἕτερος στίχος λέγεται».

Ὁπότε λέγεις αὐτά τά τροπάρια μέ τό Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι, πού δέν τό ἔχεις ξαναπεῖ φυσικά πρίν.

 

[MTheodorakis]

Ὅταν συνετέθησαν τὰ τριῴδια τὰ μηναῖα συνήθως δὲν εἶχαν ἀκολουθία γιὰ τὴν ἡμέρα, ἰδίως κατὰ τὴν περίοδο τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, ὁπότε τὰ τροπάρια αὐτὰ προηγοῦνταν τοῦ «Δόξα, Καὶ νῦν».

 

[π. Μάξιμος]

Ὅταν συνετέθησαν τὰ τριῴδια τὰ μηναῖα συνήθως δὲν εἶχαν ἀκολουθία γιὰ τὴν ἡμέρα, ἰδίως κατὰ τὴν περίοδο τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, ὁπότε τὰ τροπάρια αὐτὰ προηγοῦνταν τοῦ «Δόξα, Καὶ νῦν».

Εὐχαριστοῦμε γιά τήν πληροφορία, τήν ὁποία δέν μπορῶ νά διασταυρώσω καί πολύ περισσότερο νά καταλάβω. Αὐτά τά τροπάρια ἔχουν σχέση μέ τά τροπάρια τῶν κανόνων τοῦ Μηναίου; Οἱ κανόνες τῶν Μηναίων σήμερα (καί ἐδῶ καί αἰῶνες) προηγοῦνται τῶν τριῳδίων.
Νομίζω ὅτι ἐδῶ προσπαθοῦμε νά ἐξηγοῦμε, νά ἑρμηνεύουμε καί νά δίνουμε ἀπαντήσεις ἐπί τῶν σαφῶς ἰσχυόντων καί (προ)βλεπομένων ἀκολουθιῶν τῶν ἰσχυόντων λειτουργικῶν βιβλίων, τυπικῶν καί ἐτησίων βοηθημάτων τυπικοῦ, χάριν τῶν ψαλτῶν, πού καλοῦνται (ὅσοι καλοῦνται ἐκτός Κυριακῆς...) νά ἐπιτελέσουν τό λειτούργημά τους καί πολλάκις ἀντιμετωπίζουν «πέλαγος» ἀγνωσίας καί ἀποριῶν (μέ τό δίκιο τους) καί ὄχι νά περιπλέκουμε τά πράγματα. Τό αὐτό συμβαίνει καί μέ τούς ἐφημερίους, ἰδιαίτερα αὐτήν τήν περίοδο. Καί γιά νά εἴμαστε δίκαιοι, ἐπειδή οἱ ἱερεῖς δέν γνωρίζουν, δέν μαθαίνουν καί οἱ ψάλτες.
Οὔτως ἐχόντων τῶν πραγμάτων, λοιπόν, καλοῦνται οἱ ψάλτες νά ἀναγνώσουν χωριστά τούς στίχους τῶν ᾠδῶν καί χωριστά (νά ψάλλουν ἤ ἀναγνώσουν) τά τροπάρια, ὅπως ἐξήγησα καί ἔδειξα. Τό καλύτερο εἶναι νά συμπλέκονται οἱ στίχοι μετά τῶν τροπαρίων. Θυμᾶμαι ὅμως σ᾿ ἕνα ἁγιορείτικο κελλί, ἕνα γέροντα μοναχό νά διαβάζει μόνος του τόν ἑσπερινό τῆς ἡμέρας. Ἀφοῦ διάβασε πρῶτα ὅλους τούς στίχους τῶν ψαλμῶν τοῦ λυχνικοῦ (μέχρι τοῦ «Ὅτι ἐκραταιώθη...») στή συνέχεια ἀνέγνωσε τά προβλεπόμενα τροπάρια χωριστά.
Ὁπότε στήν εὔλογη ἐρώτηση τοῦ Δημήτρη, ἡ ἀπάντηση εἶναι ὅτι ἔτσι ἔπρεπε νά τά πεῖ, ὅπως φαίνεται καί στίς διατάξεις (μέ κόκκινα) τοῦ Τριῳδίου, ἀλλά καί στή διάταξη τῶν τροπαρίων τῆς ἀκολουθίας.

ΥΓ. Ἐνθυμοῦμαι μάλιστα κάποιον παλαιό κεκοιμημένο ἀναγνώστη μας, ἀνατραφέντα σέ Μονές, στήν ἀνάγνωση τῶν ᾠδῶν, πάντα μετά τό «Δόξα... Καὶ νῦν...» συμπλήρωνε καί τόν στίχο «Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι», μιά πρακτική πού τηρεῖται σήμερα ἀπό πολλούς.

 

[MTheodorakis]

Ὅταν συνετέθησαν τὰ τριῴδια τὰ μηναῖα συνήθως δὲν εἶχαν ἀκολουθία γιὰ τὴν ἡμέρα, ἰδίως κατὰ τὴν περίοδο τῆς Μ. Τεσσαρακοστῆς, ὁπότε τὰ τροπάρια αὐτὰ προηγοῦνταν τοῦ «Δόξα, Καὶ νῦν».

Αὐτὸ παρατηρεῖται στὰ χφφ. (βλ. Συμβολή, προσεχὲς τ. 25). Ἐννοῶ ὅτι ψαλλόταν τὸ α' τριῴδιο μετὰ τοῦ εἱρμοῦ εἰς 6, τὸ β' ἄνευ τοῦ εἱρμοῦ του εἰς 6 μὲ τὸ τριαδικὸν καὶ τέλος ὁ εἱρμὸς τοῦ β'.

 

[π. Μάξιμος]

Αὐτὸ παρατηρεῖται στὰ χφφ. (βλ. Συμβολή, προσεχὲς τ. 25). Ἐννοῶ ὅτι ψαλλόταν τὸ α' τριῴδιο μετὰ τοῦ εἱρμοῦ εἰς 6, τὸ β' ἄνευ τοῦ εἱρμοῦ του εἰς 6 μὲ τὸ τριαδικὸν καὶ τέλος ὁ εἱρμὸς τοῦ β'.

Μάλιστα (πρέπει μέ τό τσιγγέλι νά στά βγάζουμε)!
Ἡ ἀπάντηση, λοιπόν, βρίσκεται στή διάταξη τοῦ ΤΑΣ καί τοῦ Τριῳδίου, ἐν συνεχείᾳ ὅσων παρέθεσα «λέγομεν τό, Δόξα σοι ὁ Θεός ἡμῶν, δόξα σοι, καὶ ψάλλομεν τὸ ἕτερον Τροπάριον τοῦ κυρίου Θεοδώρου· ἐπεὶ γὰρ ἀνὰ ε’ τροπάρια ἔχει ἡ ᾠδή (τοῦ κυρίου Θεοδώρου)» τοῦ β΄ τριῳδίου δηλαδή.
Εἶναι θέμα, λοιπόν, κατανομῆς τῶν τροπαρίων εἰς ιδ΄, πού δέν φτάνουν· γιά τόν κανόνα τοῦ Μηναίου εἰς 6, τοῦ α΄ τριῳδίου εἰς 4 καί τοῦ β΄ τριῳδίου εἰς ἄλλα 4 καί περισσεύει ἕνα τροπάριο, τό ὁποῖο τίθεται (παραδόξως) μετά τό τριαδικόν καί τό θεοτοκίον μετά στίχου Δόξα σοι, ὁ Θεὸς ἡμῶν, δόξα σοι.
Ὁπότε καί αὐτό πού ἔγραψα, ὅτι «πρόκειται γιά ἐπιπλέον τροπάρια, πέραν τῶν ἀναλογούντων στούς στίχους τῶν ᾠδῶν καί στό Δόξα, Καὶ νῦν» εἶναι ὀρθόν. [Καί ἔγραψα σέ πληθυντικό γιατί στήν α΄ᾠδή τῆς Δευτέρας ἔχει 6 τροπάρια· γιατί;]


Εὐχαριστοῦμε Μανόλη· βλέπω τήν κατανομή τῶν στίχων καί στό ἄρθρο σου τῆς Συμβολῆς 23. Θά περιμένουμε καί τό 25.

 

[MTheodorakis]

στήν α΄ᾠδή τῆς Δευτέρας ἔχει 6 τροπάρια· γιατί;

Στὸ χφ. Σινὰ 734 τριῴδιο ι' αἰ. καθημερινῶς ὑπάρχουν τριῴδια Θεοδώρου, Ἰωσήφ καὶ Κλήμεντος. Τὰ τῶν Θεοδώρου καὶ Ἰωσὴφ εἶναι τὰ ἴδια μὲ τὰ σημερινά, στὰ ὁποῖα σήμερα προτάσσεται τὸ τοῦ Ἰωσὴφ ὡς ἀρχιεπισκόπου. Κατὰ τὴν Καθαρὰ Δευτέρα στὸ χφ. ὁ ἀριθμὸς τῶν τροπαρίων ἀνὰ ᾠδή, μὲ τὴν σημερινὴ σειρὰ τῶν τριῳδίων, εἶναι: α' 5+8, η' 4+5 καὶ θ' 4+6.

 

[MTheodorakis]

Κατὰ τὶς Πέμπτες τῆς α’, β’, γ’ καὶ δ’ ἑβδομάδας τῶν νηστειῶν μετὰ τὴν δ’ ᾠδὴ τῶν τριῳδίων ψάλλεται ἀποστολικὸ τροπάριο μὲ στίχο «Ἀπόστολοι τοῦ Χριστοῦ πρεσβεύσατε ὑπὲρ ἡμῶν» καὶ ὄχι «Δόξα σοι ὁ Θεὸς ἡμῶν δόξα σοι».